2°
C economie
3°
D
4°
demografie
E
5°
duurzaamheid
HOOFDZAAL 09.30
Opening door Wethouder Joris Wijsmuller
10.00
Robert Liberty (Portland State University)
F
6°
technologie
HET DIEPE
G sprekers
7°
H
8°
I
9°
10°
K
11°
L
12°
M
13°
N
14°
O
15°
P
16°
Q
17°
pauze
KLEINE ZAAL
STUDIO
KETELHUIS
Wie investeert in Den Haag?
Iconen in de stad
De stedelijke cockpit van de toekomst
E
10.30 PAUZE 11.00 11.30
Gianmaria Socci (ETH Zwitserland)
Over zelfrijdende auto’s fietsen, Hoe Europese stadmakers met ‘bottom-up’ initiatieven vliegende schotels vorm geven aan aan het stedelijk leefklimaat en wat dit betekent voor Den Haag Charlot Schans (Pakhuis de Zwijger) , Kristel Jeuring (Locality), Levente Polyák (Hungarian Contemporary Architecture Centre), Sabrina Lindemann (OpTrek), Bart Krull (moderator)
12.30 LUNCH
Sturen, regisseren en transformeren in de nieuwe werkelijkheid (op uitnodiging)
13.30
Kris Peeters (auteur en mobiliteitsdeskundige)
14.15
Erik Pasveer (Hoofd Stedenbouw & Planologie Gemeente Den Haag)
14.35
Marjolein Kramer (bewoner Regentessekwartier)
Nul uitstoot
Hoe zorgt slimme technologie voor een slimme stad
It’s the economy, stupid!
Den Haag door jonge ogen
D
15.00 PAUZE 15.30
Ellen Bijsterbosch (SETUP)
16.00
Wonen en bouwen in de stad van de toekomst Cees Donkers (gemeente Eindhoven) , Tess Broekmans (Urhahn), Petra Rutten (Heijmans), Floor Milikowski (moderator)
17.00
Samenvatting door Chris van der Meulen (presentator)
17.15
Afsluiting door Wethouder Joris Wijsmuller
17.30 BORREL
Groen-blauwe stad De stad als Lab aan de mooiste kust van West Europa
Naar een open stad met gedeelde data
Stadswandeling Emma’s Hof
T
2°
C
3°
D
4°
E
5°
F
6°
G
7°
H
8°
I
9°
10°
K
11°
L
12°
M
13°
N
14°
O
15°
P
16°
Q
17°
Gemeente Den Haag DSO afdeling Stedenbouw & Planologie Erik Pasveer, Afdelingshoofd Postbus 12600, 2500 DL Den Haag www.denhaag.nl / telnr: 14070
In wat voor stad wil de nieuwe generatie leven?
www.ruimtevoordestad.nl
[email protected] www.twitter.com/AgendaRuimteDH
Kosmopoliete badplaats of mooie woonstad aan zee?
Ontwerp: Studio Piraat Tekst: George Vermij Organisatie: Gemeente Den Haag, Border Sessions Festival & Dutch Coast
Verkleuring, vergrijzing, vergroening, verandering?
Den Haag staat voor ingrijpende uitdagingen. Onze economie zit in een overgangsfase. De traditionele dienstensector staat onder druk. De werkgelegenheid krimpt en het aantal inwoners groeit. Technologische ontwikkelingen beïnvloeden ons dagelijks leven op een nieuwe, soms indringende maar ook inspirerende wijze. De duurzaamheid van onze stad en de kwaliteit van onze leefomgeving worden steeds belangrijker. Ontwikkelingen laten zien dat een stad dynamisch is en als een organisme groeit door transities. Het is aan ons om die dynamiek te sturen en ook ruimtelijk vorm te geven. Wij hebben daarom een andere aanpak nodig. Een aanpak die flexibel is en zich aanpast aan de ontwikkelingen die ons te wachten staan. Een aanpak die niet vast staat voor de komende 10 jaar, maar juist vooruit kijkt en mede inspeelt op de wensen en de invloed van de burger.
Wat zijn de ruimtelijke wensen in onze stad?
Die nieuwe aanpak begint met de werkconferentie Ruimte voor de stad. Wij hebben een selectie gemaakt van prikkelende workshops en inspirerende sprekers en nodigen u uit om met ons mee te denken en vooral ook mee te werken aan de ruimtelijke ontwikkeling van Den Haag.
3
4
Deze conferentie is het begin van een andere manier van werken en een nieuw actief netwerk van betrokken ondernemers, burgers en beleidsmakers die geloven in Den Haag en haar unieke positie in Nederland en de wereld. Uiteindelijk gaat het niet alleen om ideeën maar om resultaten die in een later stadium in Haagse stadssessies verder onderzocht worden. Uit ervaring weet ik dat Den Haag een stad is van ambitieuze en innovatieve mensen. Er ligt een enorm potentieel besloten in haar inwoners. Die Haagse inzet, originaliteit en durf is nu nodig. Niet alleen voor het hier en nu maar ook voor het Den Haag van onze kleinkinderen. Ik kijk uit naar uw betrokkenheid! Joris Wijsmuller Wethouder SWDC (Stadsontwikkeling, Wonen, Duurzaamheid en Cultuur)
2°
C
3°
D
4°
E
5°
F
6°
G
7°
H
8°
I
9°
Hoe gaan wij onze stad voorbereiden op de toekomst? Die vraagt staat centraal op de werkconferentie Ruimte voor de stad waarvoor u bent uitgenodigd. De gemeente wil met u en andere betrokken nadenken over het Den Haag van morgen.
RUIMTELIJKE
5
10°
K
11°
L
12°
M
13°
N
14°
O
15°
P
16°
Q
17°
Iedereen wil het beste voor de stad maar wat houdt dat precies in? Niet iedereen wil hetzelfde. Bedrijven en bewoners hebben hun eigen agenda. Inwoners verschillen ook van elkaar en hebben andere behoeften op wijk- en op stadsniveau. De gemeente wil die agenda’s faciliteren en staat ook voor het algemeen belang. Hoe vertalen al die wensen zich naar toekomstige duurzaamheid, economische groei en leefbaarheid voor iedereen? Om te ontdekken welke ruimtelijke koers Den Haag het beste kan varen is het nodig om met belanghebbende partijen van gedachten te wisselen over onze ruimtelijke ontwikkeling. Ons doel is het creëren van een netwerk van betrokken en ondernemende burgers en bedrijven. Mensen binnen en buiten Den Haag die het potentieel en de unieke positie van Den Haag kennen en verder uit willen bouwen. Een groep die op de hoogte is van de veranderingen die nu spelen en een beter inzicht wil krijgen in de uitdagingen van morgen.
de stad te kijken. Urgente transities op het gebied van economie, technologie, demografie en duurzaamheid die een impact hebben op de ruimtelijke ontwikkeling van Den Haag nú en richting 2040, worden verkend en verdiept. Tijdens de workshops kunt u contacten leggen met anderen en aan de slag gaan op basis van een gedeelde interesse in de toekomst van de stad. Deelnemers worden in workshops uitgedaagd hun agenda op tafel te leggen om samen nieuwe inzichten te creëren en opgaven voor de stad te formuleren. Wij nodigen u uit om mee te denken en mee te schrijven aan de nieuwe ruimtelijke agenda van de stad.
Wij verwachten een kritische en stimulerende uitwisseling van kennis, ervaring en ideeën. Daarbij is het eerste resultaat de ontmoeting tussen pioniers, projectontwikkelaars, stedenbouwers, sociale ondernemers, inwoners, investeerders, ontwerpers, creatievelingen en vernieuwers die samen willen werken aan de Het traject voor deze gezamenlijke zoektocht ruimtelijke ontwikkeling van Den Haag tussen is uitgestippeld in een routekaart: Ruimte voor nu en 2040. Andere resultaten zijn meer inde stad en begint met de werkconferentie op zicht verkrijgen in wat de transities betekenen 4 september. Sprekers uit binnen- en buitenvoor de stad en wat toekomstige ruimtelijke land en uit onverwachte hoek bieden nieuwe opgaven kunnen zijn. manieren en verrassende methoden om naar 6
De uitkomsten van de werkconferentie worden als basis gebruikt voor daaropvolgende Haagse stadsessies die in oktober/november plaats zullen vinden. Wij nodigen u uit om met andere geïnteresseerden, in de stadsessies aan de slag te gaan met opgaven voor de ruimtelijke uitdagingen en deze tastbaar te maken voor Den Haag. Om een beeld te krijgen van de veranderingen die ons te wachten staan hebben wij de vier meest urgente transities uiteengezet. Dat helpt om de focus te behouden op de voornaamste uitdagingen die de toekomst zal brengen. Per transitie zijn workshops vermeld die gerelateerd zijn aan een specifieke onderwerp. Meer informatie over de transities kunt u vinden in het dossier Ruimte voor de stad op onze website: www.ruimtevoordestad.nl Wij vragen u om u goed voor te bereiden en een leidende rol in te nemen op 4 september. Als gemeente hebben wij uw expertise, ervaring en originaliteit nodig! Wij zijn ervan overtuigd dat wij samen met de juiste oplossingen kunnen komen voor de toekomst van Den Haag!
2°
C
3°
D
4°
Haagse
E
E
transities
D
Haagse
D
oplossingen
5°
F
6°
G
De wereld om ons heen is in beweging. Na een langdurige en diepe economische crisis waarin banken in de problemen zijn geraakt en de huizenmarkt is ingestort, krabbelen wij nu weer een beetje op. De wereldhandel groeit, maar de werkeloosheid is nog hoog. Ook spelen ingrijpende veranderingen van ons klimaat. De aarde warmt op en de zeespiegel stijgt. Wereldwijd trekken mensen in toenemende mate naar steden om een nieuw leven op te bouwen. Buiten Europa leidt dat tot miljoenensteden. In Nederland gaat dat niet in die mate, maar ook hier groeit de stad.
7°
H
8°
I
Ondanks alle fluctuaties van de Nederlandse economie zijn de mensen in Den Haag altijd vindingrijk, ondernemend en flexibel gebleven. Van de eerste arbeiders die naar de stad trokken tijdens de industrialisatie tot aan de traditionele vissers in Scheveningen. Het scheveningen dat later in een internationale badplaats veranderde en bij de stad is gaan horen.
7
10°
K
11°
L
12°
M
Den Haag vaart ook mee op het tij van deze veranderingen. Wij zijn in transitie, maar eigenlijk is dat niet uniek. In de 20e eeuw hebben de impact en gevolgen van de industrialisatie en verstedelijking het oorspronkelijke karakter van onze stad ingrijpend veranderd. Den Haag breidde uit en er waren tijden van groei en bloei, maar ook van krimp en een grote economische depressie. Na de oorlog veranderde Den Haag opnieuw. De groei van de bevolking en de economie leidden tot andere wensen en behoeften en een nieuwe inrichting van onze stad. Stedelingen weten hoe zij omgaan met veranderingen. Het hoort bij het leven in de grote stad. Een plek van kansen en mogelijkheden en waar je naartoe trekt om je dromen te verwezenlijken. In Den Haag is dat niet anders.
T
9°
13°
N
14°
O
15°
Na de Tweede Wereldoorlog groeide de bevolking door de babyboom en kwamen er jonge inwoners bij. Ook groeide de culturele diversiteit en bevolkingssamenstelling door de instroom van gastarbeiders, expats, vluchtelingen en studenten. Al die sociale veranderingen hebben geleid tot een levendige en gekleurde stad met een diversiteit aan nationaliteiten en woonsferen. Binnen die bonte mix zijn ook spanningen zichtbaar. Grote, blijvende sociaal-economische verschillen kunnen leiden tot een tweedeling die in de toekomst kan groeien.
demografie
economie
duurzaamheid
technologie
P
16°
Q
17°
van Den Haag en focussen op het jaar 2040 dan zijn er vier trends die onze aandacht vereisen: Economie, Demografie, Duurzaamheid, Technologie
Waar gaan wij werken in 2040? Sinds 2010 is de werkgelegenheid in Den Haag met ruim 10.000 banen gekrompen. In dezelfde periode is het aantal inwoners met circa 20.000 toegenomen. Er vinden structurele veranderingen plaats op basis van wereldwijde trends. Mensen trekken naar de stad voor werk en ontplooiing. Tegelijkertijd verandert de aard van Die diverse achtergrond heeft de het werk door een transitie van een stad Den Haag gemeen met andere dienstverlenende economie naar een grote steden. Uniek is haar positie als ondernemende kenniseconomie. internationale stad van vrede en recht, Die overgang wordt nog eens direct gelegen aan de Noordzee, met versterkt door het krimpen van de de regering en het koningshuis binnen (rijks)overheid en het verdwijnen haar grenzen; een uitzonderlijke positie van banen binnen die sector. in Nederland. Een stad dus van grote tegenstelling op sociaal en cultureel Om in te spelen op deze trend is vlak, maar meer nog een stad met een het nodig dat er gekeken wordt naar stimulerende verscheidenheid waar nieuwe samenwerkingsverbanden veel potentie inzit. binnen en buiten de stad. Ook zijn nieuwe initiatieven en businessDeze achtergronden vormen de modellen gewenst die voor werk basis voor de uitdagingen die ons kunnen zorgen voor de groeiende in de toekomst te wachten staan. bevolking. Het midden- en kleinbedrijf Wij moeten het immers doen met de heeft bijvoorbeeld volop kansen; ruimtelijke middelen en het human meer mensen betekent ook meer capital dat wij de afgelopen 750 jaar consumenten en meer gebruikers als stad hebben opgebouwd. Als wij van de stad. De economische ontwikgreep willen krijgen op de toekomst keling van Den Haag is een cruciaal 8
2°
C
3°
D
onderwerp. Het bepaalt onze positie in Nederland en internationaal. Nieuwe oplossingen en mogelijkheden op het gebied van ruimtelijke ontwikkeling zijn daarom noodzakelijk. Wie woont waar in het Den Haag van de toekomst? De verwachte inwonersgroei van Den Haag tot 2040 ligt tussen de 70.000 en 90.000 inwoners. Meer inwoners in combinatie met een achterblijvende werkgelegenheid en een aanhoudende druk op de wijken kan tot sociale spanningen en leefbaarheidsproblemen leiden. Hoe gaan wij hiermee om en kunnen wij de kwaliteit van onze openbare ruimte garanderen Dit vraagt om een kritische blik op de bestaande ruimtelijke structuur en hoe wij die beter kunnen benutten. En dan is er de diversiteit van onze bevolking. De Hagenaars en de Hagenezen. De Scheveningers en Duindorpers. De mensen op het zand en die op het veen. De vergrijzing en vergroening die ons te wachten staan. Maar ook de nieuwkomers uit binnenen buitenland. Al die mensen wonen in onze stad maar hebben hun eigen behoeften en levensstijl.
4°
E
5°
F
Hoe kunnen wij onze ruimte het beste inrichten op de wensen van al die verschillende bewoners? De traditionele tweedeling kan ook gezien worden als een katalysator voor positieve verandering. Meer mensen creëren meer kansen in hun wijk of in de stad. Maar zijn zij zich bewust van de mogelijkheden die zij hebben? En hoe kan de stad ze het beste faciliteren in het nastreven van hun dromen? Is Den Haag klaar voor klimaatverandering? De wisselwerking tussen economie en milieu is aan het veranderen. Door nieuwe technologieën en innovaties zijn duurzame energiebronnen mogelijk in de stad. Burgers worden zelf energieproducent met zonnepanelen of windmolens. De juiste inrichting van de aanwezige ruimte is daarom essentieel, zodat wij efficiënt gebruik kunnen maken van nieuwe en energiebesparende technologieën zoals elektrische auto’s, groener openbaar vervoer en meer fietsen.
6°
G
7°
H
verkeer, verduurzaming van gebouwen, grondstoffen en energieproductie. Hoe past dat bij de unieke en aantrekkelijke Haagse kwaliteiten? Wat is de rol van technologie in onze toekomst? Tot slot is technologie cruciaal als motor voor de ontwikkeling in de stad. Niet als doel maar als middel dat bewoners/inwoners en beleidsmakers kunnen gebruiken om hun wensen en dromen te realiseren. De informatie- en communicatierevolutie die begon met het internet eind vorige eeuw biedt een heel nieuwe mogelijkheid om ons leven in de stad slimmer, efficiënter en leefbaarder te maken.
Het is noodzakelijk dat Den Haag blijft innoveren en inzet op de juiste ontwikkelingen. De trends wijzen op een nieuwe economie die nog meer gaat draaien op kunstmatige intelligentie en het toenemende belang van het internet. Dat vraagt om een plan van aanpak bijvoorbeeld voor de beschikbaarheid en uitbreiding van dataverkeer of het creëren van gratis Als stad in een tijd van klimaatverande- toegankelijke draadloze netwerken. ring moeten wij ook op een verantwoordelijke manier omgaan met groei Na deze algemene beschrijving van om zo een duurzame ontwikkeling te de transities die ons te wachten staan, waarborgen. De opgave om in 2040 gaan wij nu per onderwerp aan de slag! een CO2-neutrale stad te zijn, vraagt veel van de stad op het gebied van 9
8°
I
9°
10°
K
11°
L
E
12°
M
13°
C
O M
De voornaamste uitdaging voor Den Haag op economisch gebied is de groeiende werkeloosheid die tweedeling in onze stad kan vergroten ( 1 ). Daarnaast verandert de dienstensector in een kenniseconomie. Ook worden de grotere verscheidenheid en specialisatie economische cluster belangrijker en neemt het belang van internationale instellingen en bedrijven voor Den Haag toe.
N
14°
O
O
N
I
E
15°
Maar hoe zorgen wij dat het economische momentum aanwezig blijft in de stad en hoe kan het beter benut worden?
P
16°
Q
17°
Er is potentie in de leegstand van oude bedrijfsruimtes en overheidsgebouwen ( 2 ). Door krimp van de rijksoverheid komt in Den Haag meer dan in andere steden kantoorruimte in de binnenstad ter beschikking voor nieuwe functies. De werkgelegenheid stadsbreed daalt en concentreert zich in het gebied tussen de stations DH CS, LvNOI en HS ( 3 ). Daar liggen kansen en ruimte voor intensivering en versterking van de kenniseconomie.
Op internationaal vlak zijn er de grote bedrijven maar ook de NGO’s en Dat vergt een ruimtelijke aanpak waar- buitenlandse partners die Den Haag mee het economische potentieel van aantrekkelijk vinden als internationale Den Haag ten volste benut wordt en stad van vrede en recht ( 4 ). Den Haag de economie op peil blijft. is immers nog steeds de historische stad van ons koningshuis en het Om een beter beeld te krijgen van Binnenhof waar de regering en het de mogelijkheden van de stad is het Parlement zetelen. Maar Den Haag is Er is in dat opzicht al een positieve ont- nodig om de wensen van verschillenook meer dan een regeringsstad. Van wikkeling gaande. Startende & geves- de doelgroepen te analyseren. Dat Scheveningen tot Kijkduin hebben wij tigde ondernemingen weten hun weg kunnen bijvoorbeeld start-ups zijn die een prachtig en uitgestrekt duingebied naar Den Haag te vinden. De groei van behoefte hebben aan goedkope ruim- dat gezien kan worden als de mooiste Den Haag als universiteitsstad biedt te en een goede digitale infrastructuur. kust van West-Europa. Toerisme is ook daarnaast grote kansen. Een andere Maar ook global players met hun inter- zo’n kanskaart waar Den Haag nu al positieve impuls is de ontwikkeling van nationale netwerk, die een attractieve stevig van profiteert en waar nog veel The Hague Security Delta. vestigingsplek zoeken. groei mogelijk is. 10
1 1,5 km
11 1,5 km
2 3 12
O 15°
1,5 km
14° P 16°
4 Q
0
N
Bron: Den Haag in Cijfers (2015)
13°
0 - 10 10 - 25 25 - 50 50 - 100 100 - 250 250 - 500 500 >
M
Buurtgrens
12°
Arbeidsplaatsen per buurt
L
Werkzame personen in internationale organisaties 2014
11°
1,5 km
K
0
10°
Bron: Den Haag in Cijfers (2015)
Werkzame personen: werknemers op de loonlijst, meewerkende eigenaren en gezinsleden en uitzendkrachten.
9°
0 - 100 100 - 250 250 - 500 500 - 1000 1000 - 1500 1500 - 2000 2000 >
I
Buurtgrens
8°
Arbeidsplaatsen per buurt
H
Werkzame personen in advisering, onderzoek en speciale zakelijke dienstverlening 2014
7°
0
G
Bron: Steenworp (2015)
6°
10.000 3.000 1.000
50.000
Objecten vanaf 1000 m2
F
Bedrijfsruimte Detailhandel Kantoor Overig
Soort pand
5°
Leegstand 2015
E
Bron: Den Haag in Cijfers (2015)
Niet-werkende werkzoekende: bij het RBA ingeschreven werkzoekende die niet, of minder dan 12 uur per week werkt, inclusief zij die werkzaam zijn op een bijzondere arbeidsplaats (JWG, KRAWER, Banenpool).
4°
0
Geen gegevens
0 - 2,5 2,5 - 5 5 - 7,5 7,5 - 10 10 - 12,5 12,5 - 15 15 - 17,5 17,5 - 20 20 >
Buurtgrens
Percentage niet werkzame werkzoekenden 2015
D
atlas_pnwwbb14.mxd
3°
atlas_ls0415.mxd
C
atlas_wp13.mxd
2°
atlas_wp21.mxd
17°
2°
C
3°
D
4°
E
5°
F
6°
G
7°
H
8°
I
9°
10°
K
11°
L
12°
M
13°
N
14°
O
15°
P
16°
Q
17°
Drie workshops richten zich op onze economische uitdagingen:
S
Z
Wie investeert in Den Haag? Hoe je het ook wendt of keert, investeren in de ruimtelijke ontwikkeling kost geld en vaak een vermogen. Wie kiezen nu en in de toekomst voor Den Haag om hun energie en vermogen in te zetten? Wat zijn hun beweegredenen? Waarom Den Haag? En welke keuzes maken ze? In deze ronde tafel gaan de mensen die het nu doen met elkaar in gesprek over hun keuzes voor en in Den Haag. Organisaties: Duurzaam Den Haag
Iconen in de stad; hoeveel wil je er hebben? We hebben De Pier, Vredespaleis en Gemeentemuseum; iconische bouwwerken die de stad herkenbaar maken. Wat is de waarde van deze en nieuwe iconen in de stad? Hoe maak je ze? En is er een wensenlijst voor nieuwe Haagse Iconen? Onder academische begeleiding ontdek je de kansen van iconen en wegen naar in de stad. Organisatie: TU Delft
Z
It’s the economy, stupid! De economie staat onder druk. Veel partijen in de stad richten daar hun aandacht op en ontwikkelen nieuwe programma’s en methoden om de economie na de crisis weer te kickstarten. Flexibilisering van arbeid, nieuwe productieketens en simpelweg groei hebben daarbij uiteraard ook invloed op de ruimtelijke componenten van de stad en andersom kun je de vraag stellen hoe je de randvoorwaarden zo goed mogelijk organiseert. Organisatie: Young The Hague
11:00 – 12:30
11:00 – 12:30
13:30 – 15:00
Kleine Zaal
Studio
Kleine Zaal
13
D
E
M O
G
R
A
F
‘Thuis voelen in Den Haag’
I
Den Haag gaat de komende jaren vergrijzen, vergroenen én verkleuren. Naast het verouderen van de stadsbevolking komen er veel jonge mensen bij. Per wijk ontstaan er zo verschillende behoeften die vertaald moeten worden in de ruimtelijke ontwikkeling. Denk aan toegankelijkheid en aanwezigheid van zorg, maar ook de beschikbaarheid van kinderopvang. Opvallend is dat ondanks de toegenomen aantrekkelijkheid van de stad nog steeds meer gezinnen vertrekken dan er bij komen. In de stad wonen de gezinnen vooral in Transvaal, de Schilderswijk, het Laakkwartier en de Vinexwijken (5). In andere wijken zien we dat eengezinswoningen vooral worden bewoond door senioren(6).
E
De wisselwerking tussen deze groepen zorgt voor dynamiek in de stad. Enerzijds leidt het tot spanningen. Anderzijds ontstaan er door meer mensen ook meer kansen. De diversiteit in Den Haag is uiteindelijk belangrijk voor een kosmopoliete en open stad die ruimte heeft voor iedereen en daarom juist mensen aantrekt. We willen dat iedereen zich thuis voelt in Den Haag. Dat maakt de demografische opgave niet eenvoudig. Een stadsbevolking die tussen de 10 en 20% gaat groeien in de komende periode, vraagt om een zorgvuldige regie. Er moet ruimte zijn voor nieuwe woonconcepten die passen in een gezonde en leefbare stad. Hoe kunnen bestaande gebouwen in dat opzicht voldoen aan de nieuwe wensen van bewoners? En hoe hou je jonge gezinnen in de stad om diversiteit te waarborgen? Betekent dit dat we vooral eengezinswoningen moeten bouwen of juist inzetten op de doorstroming van senioren?
Naast de bevolkingsgroei, groeit ook de culturele diversiteit van onze inwoners. Binnen- en buitenlandse nieuwkomers zoals professionals, studenten en mensen die zoeken naar werk, weten een weg naar onze stad te vinden. Zij nemen een plaats in naast mensen die al langer in de stad wonen en op een andere manier zijn verbonden aan Den Haag.
14
C
3°
D
4°
E
5°
F
6°
G
7°
H
8°
I
9°
10°
K
11°
L
12°
Sturen, regisseren en transformeren in de nieuwe werkelijkheid
15
1,5 km 0
Laag
Hoog
6
Bron: Den Haag in cijfers (2015)
financiële middelen zijn, of omdat het echt meer kwaliteit oplevert? In deze workshop werk je samen aan antwoorden op deze en aanverwante vragen om de modus operandi van het Haagse samenwerken met elkaar vorm te geven.
Buurtgrens
Aandeel 55-64 jarigen per buurt 2015
1,5 km 0
Bron: Den Haag in Cijfers (2015)
Hoog
Laag
Geen gegevens
5
atlas_pgmk2015.mxd
Aandeel huishoudens met kinderen (%)
Als het om ruimtelijke ontwikkeling gaat, zijn er dan nog partijen die alleen de lakens uitdelen? Is de gemeente wel regisseur? Geloven we in “bottom-up” initiatieven omdat er “top-down” te weinig
Buurtgrens
13°
K
(alleen op uitnodiging)
Huishoudens met kinderen 2015
M
N
14°
O
15°
P
16°
Q
17°
Drie workshops gaan dieper in op onze demografische uitdagingen:
Een huishouden met één of meer inwonende kinderen, bestaande uit drie of meer personen die in huiselijk verband met elkaar samenwonen, en een gemeenschappelijk huishouden voeren.
2°
K
Den Haag door jonge ogen Is Den Haag een aantrekkelijke stad voor jongeren? De internationale ‘Global Index of Youthful Cities’ helpt om daar een beeld van te krijgen. Volgens deze index is New York de nummer 1 stad voor jongeren, staat Amsterdam op nummer 10, terwijl Den Haag (nog) niet wordt genoemd in de top 55. In deze workshop gaan we samen kijken hoe Den Haag scoort volgens deze index op gebieden van ‘live, work & play’. Vervolgens gaan we in groepen brainstormen hoe wij als Hagenaars ervoor kunnen zorgen dat in 2040 Den Haag nummer 1 stad wordt voor jongeren om in te wonen, werken en spelen!
K
Stadswandeling Midden in het Regentessekwartier ligt een parel. Het Emma’s Hof is een prijswinnende stadstuin van en voor bewoners om de hoek van Theater De Nieuwe Regentes. Bezoek de tuin samen met een van de initiatiefnemers en ervaar de weldaad van groen in een compacte stad. Vergeet niet om weer op tijd terug te zijn voor de borrel! Organisatie: Border Sessions
Organisatie: CultureClash4U
12:30 – 13:30
13:30 – 15:00
15:30 – 17:00
Ketelhuis
Ketelhuis
Ketelhuis
atlas_p5564.mxd
16
2°
C
3°
D
4°
E
5°
F
6°
G
7°
H
8°
I
9°
10°
K
11°
L
12°
M
13°
N
14°
O
15°
P
16°
Q
17°
Drie workshops gaan dieper in op duurzaamheid:
‘CO2-neutraal zijn in 2040?’
D
U
U
R
Z
A
A
M
H
E
I
D
‘Prosumeren?!’ ’ ‘Slimme energie
17
Den Haag staat voor ingrijpende milieuvraagstukken. Klimaatverandering en de uitputting van natuurlijke hulpbronnen maken een energietransitie noodzakelijk. De ambitie is om CO2-neutraal te zijn in 2040. Om dat te halen is het noodzakelijk dat duurzaamheid in al zijn verscheidenheid op de agenda komt te staan. Lukt dat niet, dan leidt dat tot duurdere oplossingen achteraf. Het belang en de unieke eigenschappen van Den Haag als groene stad aan zee mogen niet uit het oog worden verloren. Het zijn duurzame ruimtelijke kwaliteiten die een prettig leefmilieu garanderen waar mensen gelukkig zijn en zich thuis voelen. Het maakt van Den Haag een mooie en aangename plek voor toeristen en bezoekers, maar ook bedrijven die een locatie voor hun vestiging zoeken. Duurzaamheid staat of valt bij het (her)ontwikkelen van de bestaande middelen in de stad en die efficiënt in te zetten. Het is essentieel dat onze ambities gekoppeld worden aan innovatie en nieuwe manieren waarop wij de stad kunnen inrichten. Denk daarbij aan slim gebruik van restwarmte. Het beschikbaar maken van windmolens en zonnepanelen binnen de aanwezige ruimte is ook een positief streven. Het maakt van elke Hagenaar een potentiële energieproducent. De komende jaren gaat ook de mobiliteit veranderen. De opkomst van de elektrische auto, het auto-delen, de zelfrijdende auto, het steeds belangrijker worden van de fiets als vervoersmiddel, zullen voor fundamentele wijzigingen zorgen in de manier waarop mensen zich verplaatsen. Hoe spelen we hier ruimtelijk op in?
Nul uitstoot Willen we samenwerken aan een stad met nul uitstoot? Gaan we dat samen bereiken? Hoe kan de ruimtelijke ontwikkeling daar een bijdrage aan leveren? Circulair economie, smart grid, smart mobility; met de optelsom van deze en andere mogelijkheden is het wellicht haalbaar. In deze workshop maak je een kansenkaart voor NUL emissie en denken we na over de gezamenlijke organisatie hiervan. Organisatie: Haags Milieucentrum
D
D
D
Over zelfrijdende auto’s, fietsen en vliegende schotels Wie dacht dat de auto, fiets en boot nu wel uitontwikkeld waren heeft het mis. Mobiliteit staat met de ontwikkeling van “connected vehicles”, elektrische auto’s en fietsen, deeleconomie weer aan de start van een nieuwe fase. En de eerste personal aerial vehicles rijden ondertussen al uit de fabriek. Onder bevlogen leiding van onder andere Gregor Abbas van de ANWB schetsen we in deze workshop een toekomstbeeld van de mobiliteit in Den Haag tussen nu en 2040. Het resultaat is een reis door de tijd. Organisaties: ANWB
Groen-blauwe stad aan zee: I SEA THE HAGUE! Den Haag ligt op een unieke plek aan de kust. Met een van de meest uitnodigende stranden van de westkust van Europa. Met een groen—blauwe uitstraling en verbindingen achter de duinen kunnen potenties van de stad beter benut worden. Hoe kunnen we dit op allerlei plekken in de stad realiseren? Met oog voor leefbaarheid, klimaatverandering, vitaliteit, natuur, rust, recreatie en een actief stadsleven? In deze cherry picking workshop onder leiding van Paul Weststrate van adviesbureau Awareness laten we ons inspireren door ideeën van elders, die een bijzondere bijdrage kunnen leveren aan natuur en duurzame stedelijkheid in en rond Den Haag. En dagen we de deelnemers uit om mee te denken over versterking van de plaats en de rol die water en groen in de vitale stad kunnen spelen. Organisaties: Hoogheemraadschap Delfland, Lusthof
11:00 – 12:30
13:30 – 15:00
15:30 – 17:00
Het Diepe
Het Diepe
Het Diepe
18
C
3°
D
4°
E
5°
F
6°
G
7°
H
8°
I
9°
Zon energie: Binnen deze categorie behoren alle PV-installaties (zonnepanelen) bij een kleinverbruik (KV) aansluiting (tot 3x80 Ampère). Dit zijn hoofdzakelijk particulieren, maar kunnen ook winkels, scholen of andere kleinere bedrijven zijn.
2°
10°
K
T
19
L
‘Robotisering’
12°
M
13°
N
E
C
H
O
G
I
1,5 km 0
Bron: www.energieinbeeld.nl (2015)
Geen gegevens
0 - 10 10 - 25 25 - 50 50 - 100 100 - 200 200 >
Opwekking zonne energie in kWh (x1000)
O
E
15°
P
16°
Q
17°
O ‘BIG DATA’
Nieuwe technologieën kunnen ons daarbij helpen en met verrassende oplossingen komen voor de ruimtelijke vraagstukken die deze opgave oproept. De digitale infrastructuur van onze stad mag natuurlijk niet achterlopen met de rest van de wereld. Bedrijven, instellingen en bewoners verwachten dat wij up-to-date blijven met betrekking tot de snelheid, toegankelijkheid en veiligheid van ons internetverkeer. Dat is noodzakelijk in een economie die in toenemende mate draait op digitale uitwisseling van kennis en informatie, en waar mensen virtueel met elkaar communiceren, kennis opdoen en producten kopen.
Digitalisering, robotisering, en big data hebben een groeiende invloed op de nieuwe economie, toekomstige mobiliteit en gebruik van de buitenruimte in de stad. Een voorbeeld hiervan is het succes van AirBnB wat bewoners in staat stelt hun woning te verhuren buiten de traditionele toeristische gebieden van Den Haag waardoor het toeristische aanbod van de stad wordt verrijkt.
8
14°
N
Technologie is een drijvende motor achter verandering. Het stimuleert mensen en bedrijven te innoveren en nieuwe mogelijkheden te benutten. Technologie stelt ons ook in staat om onze leefruimte slimmer te gebruiken. Daarmee is deze transitieopgave een essentieel onderdeel voor de adaptieve toekomststrategie van Den Haag.
Buurtgrens
Opwekking energie met zonnepanelen 2015
1,5 km 0
Bron: www.energieinbeeld.nl (2015)
26 jaar ( tot 2040) 26 - 100 jaar 100 - 1000 jaar 1000 - 10000 jaar 10000 - 100000 jaar Nooit (CO2 uitstoot neemt toe)
Buurtgrens
Op basis van verschil 2008-2014
Geen gegevens
7
atlas_co2neutraal.mxd
Aantal jaar totdat CO2 neutraliteit wordt bereikt
L
11°
De uitdaging voor Den Haag is het zoeken naar een balans tussen publieke belangen en de wensen van bedrijven en gebruikers. Wat is er in dat opzicht mogelijk en waar kan de gemeente een faciliterende rol innemen om innovatie te bevorderen in dienst van de stad en haar bewoners.
Niet alleen ontstaan er nieuwe vormen van ruimtegebruik in de stad onder de invloed van technologie, maar het stelt ons ook in staat om de groei van de stad slimmer te accommoderen.
atlas_e14pz_zon.mxd
20
2°
C
3°
D
4°
E
5°
F
6°
G
7°
H
8°
I
9°
10°
K
11°
L
12°
M
13°
N
14°
O
Vier workshops over technologie analyseren de mogelijkheden:
Z
S
Z
Technologie verandert de samenleving. Dat heeft voor een groot deel te maken met hoe inwoners van de stad technologie gebruiken; voor het opwekken van energie, het bestellen van boodschappen en kleding, het meten van de luchtkwaliteit, het bieden van zorg of het organiseren van mobiliteit. In deze workshop verkennen we de toekomst van de Smart City aan de hand van een concrete case: de “Connected beach & boulevard” van Scheveningen onder begeleiding van PWC. Over veiligheid, slimme mobiliteit, attente horeca en duurzame verlichting. Organisaties: PWC
De stad als Lab Ruimtelijke vraagstukken zijn vaak zo complex, dat oplossingen niet altijd voor de hand liggen. Daarnaast is de impact van (grootschalige) ingrepen lastig te voorspellen in een samenleving die continu in beweging is. Kortom, stadsontwikkeling zou gebaat zijn bij ‘speelruimte’ waar we plannen kunnen testen voordat ze worden opgeschaald, en waar tegelijkertijd onverwachte inzichten kunnen ontstaan. In deze workshop verkennen we hoe deze werkwijze een prominente plek kan krijgen in de ontwikkeling van Den Haag. Daarbij kijken we ook naar de reeds aanwezige innovatiekracht. In een tijd waarin niet alleen bestuurders en professionals, maar ook burgers in toenemende mate bijdragen aan de ontwikkeling van de stad, ligt de innovatie in feite voor het oprapen. Het doel van de workshop is om nieuwe scenario’s te schetsen voor het ontwikkelproces van enkele specifieke Haagse opgaven. Organisatie: Stadvogels
Naar een open stad met gedeelde data Wat is de rol en invloed van dataverkeer in de dynamiek van de stad? Data is macht. Wie weet wat er in de stad speelt kan daarop anticiperen, allianties vormen en zijn stempel drukken. Is de open stad een uitnodiging aan nieuwe spelers? Of verlamt het de markt? In deze werksessie worden de bronnen in kaart gebracht, beoordeeld om daarna te filosoferen over de vraag wat meer openheid zou kunnen opleveren. Is een focus op openheid van data genoeg? Of moet de focus nog meer komen te liggen op duurzame openheid en veiligheid van de dragende digitale netwerkinfrastructuur? Resultaat: een procesvoorstel voor het voorzien in de databehoefte voor de ruimtelijke ontwikkeling.
Er wordt hard gewerkt aan nieuwe tools waarmee je samen aan de interactieve tekentafel de stad “live” kunt plannen, monitoren en managen. Hoe gaat dit de ruimtelijke planning de komende jaren verder beinvloeden? TNO presenteert hun state of the art technieken en verkent de mogelijkheden van de (nabije) toekomst.
15:30 – 17:00
15:30 – 17:00
Kleine Zaal
Kleine Zaal
Studio
9
Hotel aanbod in Den Haag (2015)
11:00 – 12:30 1,5 km
Bron: DSO/PSO (2015)
Ketelhuis
Q
17°
Wij verwachten een inspirerende werkdag waar verschillende mensen die zich betrokken voelen bij de ruimtelijke ontwikkeling van Den Haag elkaar zullen vinden. De samenwerking en uitwisseling die ontstaat vormt de basis voor de effectiviteit van de Haagse stadsessies die in een later stadium ingezet zullen worden. Wij kunnen tot slot niet genoeg benadrukken hoe belangrijk het is dat wij samen oplossingen voor onze toekomst bedenken. Oplossingen die op verschillende stadsniveaus inzetbaar zijn. Maar ook oplossingen die uitgaan van het potentieel van Den Haag en de ondernemingszin en het verantwoordelijkheidsbesef van haar inwoners. Wij moeten uiteindelijk met elkaar werken aan een mooie stad waar genoeg kansen zijn voor iedereen.
10
0
16°
De volgende stap begint bij uw inzet. De workshops geven u de kans om in de materie te duiken en mee te denken over de transities van onze stad.
Organisaties: TNO
Organisaties: Gemeente Den Haag
13:30 – 15:00
21
De stedelijke cockpit van de toekomst
P
Wij hopen dat u een beeld heeft gekregen van de uitdagingen op het gebied van ruimtelijke ontwikkeling die ons tussen nu en 2040 te wachten staan.
Hotel
Hoe zorgt slimme technologie voor een slimme stad?
15°
Werk mee: 2040 begint nu!
Hotels in DenK Haag
atlas_b6574.mxd
Voorbeeld: AirBnB aanbod in Segbroek, Den Haag
22
Kortom aan de slag voor de toekomst van Den Haag!
2°
C
3°
D
4°
E
5°
F
S P R E K E R S
6°
G
7°
H
8°
I
Joris Wijsmuller
In het college is Joris Wijsmuller wethouder Stadsontwikkeling, Wonen, Duurzaamheid en Cultuur en verantwoordelijk voor bibliotheken, monumentenzorg en archeologie. Daarnaast is hij ook wethouder voor stadsdeel Segbroek. Joris vindt het belangrijk dat plannen samen met de stad gemaakt worden. ‘‘De nieuwe coalitie heeft daarom niet voor niets ‘Vertrouwen op Haagse Kracht’ gekozen als centraal thema. Dit betekent dat wij de voorwaarden scheppen en ruimte willen bieden aan de potentie die er is in de stad op het gebied van economie, dienstverlening, duurzaamheid, cultuur, creativiteit, zorg en werkgelegenheid. Initiatieven die er bij inwoners en ondernemers zijn wil ik ondersteunen!’’
Chris van der Meulen, presentator
Chris van der Meulen besteedt zijn tijd aan het conceptualiseren van evenementen, debatten en publicaties over cultuur, politiek en wetenschap. Chris is een uitgesproken voorstander van krachtig ontwikkelde academische nieuwsgierigheid en ziet de bereidheid om eigen overtuigingen in twijfel te trekken als een onmisbaar kenmerk om productieve publieke en politieke debatten te kunnen voeren. 23
9°
10°
K
11°
L
12°
M
13°
N
Robert Liberty
14°
O
15°
P
16°
Q
17°
Gianmaria Socci
Robert Liberty is directeur van de Urban Sustainability Accelerator bij Portland State University. Hij heeft gewerkt als ambtenaar, was planning-expert in China en de Verenigde Staten en was als directeur verbonden aan een, door burgers opgezette, NGO gericht op het implementeren van plannen voor duurzame ontwikkeling. Hij heeft gestudeerd aan Oxford University en Harvard Law School.
Gianmaria is onderzoeker bij de Urban Think Tank Chair of Architecture and Urban Design bij ETH Zurich, een interdisciplinaire designorganisatie met een focus op het creëren van verbindingen tussen eerste wereld industrie en informele stedelijke gebieden in de derde wereld. Zijn werk bij U-TT onderzoekt designstrategieën voor de ontwikkeling van alternatieve, duurzame gemeenschappen. De toekomstbestendige stad Visioenen van een toekomst met overbevolkte, vuile en gevaarlijke megalopolissen reflecteren deels het falen van beleidsmakers, architecten en ontwerpers om de stad te zien als een plek van gelijke mogelijkheden. We hebben geen universeel toepasbaar stedelijk beeld meer, geen utopie om naar te streven. In feite bestaat een groot gedeelte van de bebouwde omgeving van 2050 al, maar lukt het ons vaak niet om deze te zien: in de periferie geeft de informele stad, met zijn vage grenzen, gevarieerd gebruik en constante transformatie, ons een potentieel referentiekader voor duurzaamheid en tolerantie. In plaats van het opleggen van verandering moeten we echte wereld logica gebruiken en streven om stadsbewoners prototypische oplossingen aan te bieden om hen zo meer controle te geven op hun veranderende omgeving. Gianmaria Socci zal ingaan op zowel de ontdekkingen van informele gemeenschappen als toegepaste strategieën die ook in stedelijke situaties als Den Haag en de MRDH gebruikt zouden kunnen worden.
Wat is de rol van burgers bij het creëren van een leefbare en duurzame stad? Ondanks hun duidelijke verschillen, hebben Den Haag en Portland, Oregon enkele belangrijke dingen met elkaar gemeen. Beiden zijn middelgrote stedelijke gebieden met uitdagingen op het gebied van groei, toenemende diversiteit, een veranderende economie en het ontwikkelen van een duurzame stad. In de afgelopen veertig jaar heeft Portland sterk geprofiteerd van de creativiteit en betrokkenheid van haar bewoners bij het vinden van manieren om de duurzaamheid te vergroten, een unieke identiteit te promoten en een sterke economie te behouden. Robert Liberty bespreekt wat Portland geleerd heeft, lessen die nuttig zouden kunnen zijn voor bewoners van Den Haag die vorm geven aan hun toekomst.
24
2°
C
3°
D
4°
E
5°
F
6°
G
7°
H
8°
I
9°
10°
K
11°
L
12°
M
13°
N
14°
O
15°
P
16°
Q
17°
DEBAT STADMAKERS
Hoe Europese stadmakers met ‘bottom-up’ initiatieven vorm geven aan het stedelijk leefklimaat en wat dit betekent voor Den Haag In steden wereldwijd zijn het Stadmakers die mede vorm geven aan de transitie van het stedelijk leefklimaat door het opzetten van inspirerenade initiatieven in herbestemming, zelfbouw, circulariteit en duurzaamheid, zorg, welzijn en meer. Dit zet in sommige gevallen vraagtekens bij bestaande verhoudingen tussen instituten en stadsbewoners en vraagt om een nieuwe benadering, die gedefinieerd kan worden als sociale innovatie. Kennisuitwisseling tussen Stadmakers en institutionele hervorming zijn daarbij enkele waargenomen factoren voor succes.
Charlot Schans
Charlot Schans is projectleider van New Europe – Cities in Transition bij Pakhuis de Zwijger in Amsterdam. Als programmamaker stedelijke ontwikkeling richt zij zich al langere tijd op de internationale programmering van Pakhuis de Zwijger, en stedelijke innovatie door betrokken burgers in Europa en de wereld. Tijdens studies culturele antropologie, stadsgeografie (BSc) en urban sociology (MSc) deed zij onderzoek naar stedelijke transformatie in o.a. Rio de Janeiro.
Pakhuis de Zwijger werkt aan New Europe – Cities in Transition, een internationaal netwerk van Stadmakers in de 28 hoofdsteden van de Europese Unie. Charlot Schans zal uitgebreider ingaan op de ontwikkelingen in New Europe, en gaan wij in gesprek met een aantal partners uit de Europese steden: Kristel Jeuring (Locality, Londen), Levente Polyak (KÉK Hungarian Centre for Contemporary Architecture, Boedapest) en Sabrina Lindemann (Urban Catalyzer).
Bart Krull
Kristel Jeuring
Kristel Jeuring werkt als Development Manager bij Locality, de organisatie van en voor Community Enterprises in Engeland. Ze ondersteunt Community Enterprises een zo groot mogelijke verandering teweeg te brengen voor mensen in hun buurt en wijk. Vooral door ze klaar te stomen om gebouwen en contracten over te nemen en zo ook hun financiele onafhankelijkheid te vergroten. Voordat ze naar Engeland verhuisde werkte ze bij het Landelijk Samenwerkingsverband Actieve Bewoners. Ze woonde in Den Haag waar ze bestuurslid was van het Bewoners Organisatie Transvaal en voorzitter van het wijkplatform Transvaal.
Bart Krull (1974) is moderator en organiseert regelmatig bijeenkomsten waarbij burgers, ondernemers, beleidsmakers en onderzoekers op zoek gaan naar nieuwe oplossingen voor sociale uitdagingen. Bij Pakhuis de Zwijger in Amsterdam is hij gastheer van de wekelijkse Tegenlicht Meet Up. Daarnaast is hij business developer bij Social Enterprise NL. 25
Levente Polyák
Levente Polyák is stedenbouwkundige, onderzoeker en beleidsadviseur. Hij studeerde architectuur, stedenbouw, sociologie en kunsttheorie in Boedapest en Parijs en heeft gewerkt aan stedelijke vernieuwingsprojecten in New York, Parijs, Rome, Wenen en Boedapest. Hij is stichtend lid van the Hungarian Contemporary Architecture Centre en Eutropian, en bestuurslid van Wonderland Platform for European Architecture.
Sabrina Lindemann
Sabrina Lindemann is urban catalyzer en sinds 2002 projectleider van Mobiel projectbureau OpTrek, een cultureel laboratorium voor interacties en onderzoek in stedelijke transformatiegebieden. Met haar projecten zet OpTrek kanttekeningen bij de gangbare manier van stadsontwikkeling en de gevolgen voor de bewoner, buurt en stad. Met haar specifieke werkwijze biedt OpTrek duurzame ontwerp oplossingen die economische en sociaal-culturele structuren in wijken en gebieden versterken.
Kris Peeters
Kris Peeters also known as ‘de andere Kris Peeters’ (de echte, zegt hij zelf) is geboren en getogen in de Kempen. Nu en dan ook opgetogen, meestal verontwaardigd. Heuvelend parcours van politieke en sociale wetenschappen via sociale en culturele antropologie naar verkeerskunde. Eerste en tevens laatste fietsambtenaar van de stad Herentals. Auteur van ‘Het voorruitperspectief’ en ‘De file voorbij’. In het voorjaar van 2014 verscheen zijn derde boek ‘Weg van mobiliteit’ (Uitgeverij Vrijdag). Voorts al dan niet occasionele opiniebijdragen, columns en een mobiliteitsblog. Ooit schepen voor mobiliteit, nu politiek gepensioneerd. Spreker omdat hij niet kan zwijgen. Zijn lijfspreuk is ‘Zonder dwarsliggers rijden er geen treinen’ en daardoor is Kris een beetje berucht. 26
Radar happiness Goed nieuws! Tegen 2040 komen er 70 tot 90 duizend Hagenezen bij! En dus ook enkele tienduizenden auto’s en parkeerplaatsen. En meer openbaar vervoer. En nog meer vrachtwagens, natuurlijk. En... - wacht eens even, hoe zat het ook weer met dat gezegde? Hoe meer zielen, hoe meer vreugd? Komt deze toekomst echt op ons af? Of bestaat er nog een mogelijkheid om die toekomst zelf te bepalen? Wordt het een kwestie van ondergaan of van ondernemen? Kris Peeters neemt u mee in een verhaal over zwarte zwanen (en dito ooievaars), kanaries, vliegen in urinoirs en, vanzelfsprekend, Golden Earring en het Simplisties Verbond. Over mobiliteit, met andere woorden, en hoe die een stad (on)gelukkig kan maken.
2°
C
3°
D
4°
E
5°
F
6°
G
7°
H
8°
I
Erik Pasveer
Erik Pasveer is hoofd van de afdeling Stedenbouw en Planologie en in die functie Stadsstedenbouwer van de gemeente Den Haag. De stedelijke ontwikkeling is in een rap tempo radicaal aan het veranderen. Steden, zeker ook Den Haag, zijn in transitie. En de vakgebieden Stedenbouw en Planologie zijn volop bezig om zich de nieuwe opgaven eigen te maken. Daarbij gaat het niet alleen om de inhoud, de dingen die we doen, maar ook om het proces, de manier waarop we de dingen doen. Het is inspirerend en uitdagend om in deze woelige tijd bij te kunnen dragen aan de herdefiniëring van het vakgebied en aan een mooier en vitaler Den Haag.
Ellen Bijsterbosch
Ellen Bijsterbosch (1986) is sinds enige tijd als freelancer verbonden aan SETUP. Bij SETUP werkt ze met name mee aan projecten rondom surveillancecultuur. Op dit moment werkt ze aan De Nationale Verjaardagskalender - een database met de verjaardagen van alle Nederlanders, inclusief cadeausuggesties op basis van profiling. Hoe ver kun je komen als je zelf NSA’tje wilt spelen?
Urban Nudging: Hoe je het gedrag van je stadsgenoten kunt sturen.
SETUP onderzoekt op dit moment nudging, het subtiel sturen van gedrag. Steeds vaker wordt ons gedrag in kaart gebracht, bijvoorbeeld met big data of sensoren. Op basis van al die data is dat gedrag steeds beter te voorspellen en - uiteindelijk - ook te sturen. SETUP vindt het belangrijk dat niet alleen bedrijven en overheden kunnen nudgen, maar dat iedereen dit leert.
27
9°
10°
K
11°
L
12°
M
13°
N
14°
O
15°
P
16°
DEBAT WONEN EN BOUWEN IN DE STAD VAN DE TOEKOMST
Q
17°
Wat is de identiteit van Den Haag? Wat voor inwoners wil de stad aan zich binden? Wat voor woningen, voorzieningen en werkgelegenheid passen daarbij? En wat is de rol van Den Haag binnen het stedelijk netwerk van Nederland en dat van Europa en de rest van de wereld? Tijdens deze sessie geven drie inspirerende ervaringsexperts hun visie op wonen en bouwen in de stad van de toekomst, concurrentie en samenwerking en de kracht van het eigen DNA.
Marjolein Kramer
Marjolein Kramer is zelfstandig interieurontwerper in Den Haag. Als mede-initiatiefnemer en bestuurslid van Stichting Stadstuin Emma’s Hof was en is zij nauw betrokken bij Stadstuin Emma’s Hof, een particulier initiatief in de Regentessewijk. Emma’s Hof werd in 2012 genomineerd voor de Gouden Piramide, de Rijksprijs voor inspirerend opdrachtgeverschap. In mei 2013 ontving Stichting Stadstuin Emma’s Hof uit handen van een kersvers Koningspaar een Oranje Fonds Kroonappel voor het meest sociale initiatief in de categorie ‘buurt’.
Stadstuin Emma’s Hof: openluchtbuurthuis in dichtbewoond gebied
Op de plek waar 5 jaar geleden nog een groot leegstaand gebouw stond, bevindt zich nu een stadstuin, die 365 dagen per jaar is opengesteld voor het publiek. Het idee ontstond in 2007 op een straatfeest. Het was het begin van een intensief project, waarbij ‘buren’ lang en hecht samenwerkten om de realisatie voor elkaar te krijgen. Sinds 2011 is de tuin open en al 4 jaar lang zorgen buurtbewoners en vrijwilligers voor het onderhoud van de tuin en organiseren ze er kleinschalige evenementen. “Het voelt als een dorp in de stad”.
Floor Milikowski
Tess Broekmans
Floor Milikowski is zelfstandig journalist en programmamaker, met speciale aandacht voor stedelijke en ruimtelijke ontwikkeling. Voor De Groene Amsterdammer schreef ze artikelenseries over de grote ruimtelijke opgaven van de toekomst, de zoektocht van steden en regio’s naar een nieuwe identiteit en over de ontwikkeling van Amsterdam tussen 1980 en 2010. Voor Pakhuis de Zwijger maakt ze de programmareeks Vinex Voorbij.
Tess Broekmans is partner bij stedenbouwkundig bureau Urhahn Urban Design en gastdocent aan de Academie voor Bouwkunst Amsterdam en de universiteit van Lund in Zweden. Vanuit haar visie over de ‘spontane stad’ werkt ze graag aan complexe binnenstedelijke vraagstukken, zoals het Oostenburgereiland in Amsterdam. Daarbij gaat ze altijd uit van de economische en sociale kracht van de stad.
Cees Donkers
Petra Rutten
Cees Donkers is sinds 1993 stedenbouwkundige bij de gemeente Eindhoven en speelt al meer dan twintig jaar een belangrijke rol bij het succes van de Brainport regio. Hij is bekend van spraakmakende projecten in de stad waaronder de inrichting van het Stadhuisplein, de renovatie van de Witte Dame en de ontwikkeling van de Smalle Haven. Donkers is een verbinder van ideeën, initiatieven en talenten.
Petra Rutten is Directeur Maatschappelijke Ontwikkeling bij Heijmans en heeft de afgelopen jaren gewerkt aan grote binnenstedelijke gebieden, waaronder Katendrecht (Rotterdam) en Overhoeks (Amsterdam). Altijd samen met gemeente, corporaties, beleggers en met ruimte voor lokale en particuliere initiatieven en zoekend naar de juiste balans tussen commercie en sociaal-maatschappelijke belangen.
28
