Marycke Janne Naber
wentse kruistochten 12 rondwandelingen van 15 tot 20 km Langs kapelletjes en landkruizen in Twente Met handige horeca-adressen voor onderweg
Gegarandeerd Onregelmatig
Overzichtskaart
km
blz
1 zenderen
> rondje hertme
19
9
2 6
2 weerselo
> rondje saasveld
19
4
2 16
3 geesteren
> rondje langeveen
19
7
4 26
4 tubbergen
> rondje albergen
18
6
2 36
18
5
1 46
20
7
3 56
18
6
4 66
16
6
6 76
5 vasse
> rondje sprengendal
6 ootmarsum 7 denekamp 8 rossum
> rondje mekkelhorst
> rondje rossum
9 oldenzaal 10 losser
> rondje reutum
> rondje de lutte
18 13 2 86
> rondje overdinkel
20 10 2 96
11 haaksbergen 12 enschede
2
> rondje buurserzand 20
> rondje lonneker
19
7 106 2
2 116
vasse
5
geesteren
3 6
4
ootmarsum
tubbergen
7 rossum
denekamp
8 2 weerselo
1
zenderen oldenzaal
9
10 losser
enschede
12
haaksbergen
11
overzichtskaart
3
Gratis parkeren in het centrum van Rossum Lijn Overdinkel-OldenzaalOotmarsum-Almelo, haltes Grotestraat en Tramweg Buurtbus Rossum-Weerselo, halte Bibliotheek (niet in het weekend!) www.9292.nl Regiotaxi Twente: 0900-1814, www.regiotaxitwente.nl (minstens een uur van tevoren reserveren) 1
Kulturhus de Cocer Thijplein 1, 0541 - 62 58 24, kulturhus-de-cocer.nl. 2
Café-restaurant Hutten,
Grotestraat 4, 0541 - 62 52 23, hutten.nl 3
Koffie en theehuis ’t Stekkie, Hamsweg 1, 0541 - 62 55 29, koffietheehuisstekkie.nl. 4
Beeldentuin Erve Fakkert, expositieruimte, Everlostraat 3, 0541 - 62 57 89 / 06 - 12 99 39 63 5
Café ’t Peuleke, Tramweg 2, 0541 - 62 52 19. 6
Havezathe Het Everloo, Everlostraat 16, 0541 - 62 60 28, heteverloo.com. 7
Cafetaria & Chinees eetcafé Jimmy, Thijplein 6, 0541 - 62 58 83, jimmylu.nl
B&B De Horst, Boschweg 22, 7596 PH Rossum, 1
0541 - 62 59 81 2 B&B Erve Fakkert, Everlostraat 3-A, 7596 MP Rossum
0541 - 62 57 89 / 06 - 12 99 39 63 www.erve-fakkert.nl 4
Rossum - Roderveld > 17 km
Check van tevoren altijd even de openingstijden van de horeca.
Het terras van koffie- en theehuis ]t Stekkie.
Nabij Erve Rikhof in Volthe
rossum
-
roderveld
5
11
0
250
500
750
1000
© topografische dienst
12
3 6
rossum 3 1
2
1 2 2 4 4 5
1
5
7
rossum • Ga de straat in tegenover bushalte
De H. Plechelmuskerk is gebouwd in 1939-1940, ter vervanging van de oude
Grotestraat richting Almelo (vanaf
waterstaatskerk.
de halte richting Oldenzaal naar het
Het gebouw is ontworpen door archi-
zuiden lopen) (Meester Plegtstraat).
tect Clemens Hardeman uit Oldenzaal,
• Ga aan het eind LA, dan de 1e straat
in een aan de Delftse school verwante
RA (Kerkewei), aan het eind RA over
stijl. Rechts bevindt zich de Mariakapel
het Thijplein, dan LA naar de ingang
en wat verder aan de rechterkant een
van de kerk. Deze is dagelijks van
kapel annex aula uit de jaren negentig,
8.00 tot 20.00 uur geopend.
met onder meer een Mariabeeld.
6
1 Mariagrot en met slechts honderd gulden, enkele droge worsten en een roggebrood op zak. Later vond hij werk bij de Nederlandse Aardolie Maatschappij. Tijdens zijn
6
werk viel hij samen met een collega zes
10
meter naar beneden. Zijn collega overleefde het niet, Jan raakte invalide. Uit dankbaarheid voor zijn overleving en onder invloed van zijn tocht naar Rome
9
besloot hij een kapelletje in de vorm van een grot te bouwen, dat in 1978 klaar was. Het Mariabeeld is geschonken door de zusters Franciscanessen uit Noord Deurningen, waartoe zijn zus behoorde.
8
Na het overlijden van Jan heeft zijn familie de Mariagrot aan de parochie van Rossum geschonken. In 1990 is deze op zijn huidige plek ingewijd. In 2013 werd het Mariabeeld aan stukken gevonden. Na een vakkundige restauratie is het opnieuw ingewijd. Toen de vroegere begraafplaats aan de Kerkewei was volgeraakt, is in 1910 2
1 Tegenover de ingang van de kerk staat een Mariakapel. Deze stond oor-
het kerkhof achter de kerk aangelegd.
spronkelijk bij de woning van ‘Krabn-
De grond, die voor die tijd verpacht
Jan’ in het natuurgebied Voltherbroek.
was, moest geëgaliseerd worden.
Jan Groeneveld, zoals hij officieel
Pastoor Dames heeft flink meegehol-
heette, was in de jaren vijftig van de
pen, want naar verluidt is hij daarbij 42
vorige eeuw voor een boetetocht op de
pond afgevallen. Naar de Calvariekapel
fiets naar Rome gereden, in korte broek
uit 1911 (zie de plaquette) vindt op
rossum
-
roderveld
7
• Ga aan het eind RD (Thijstraat), bij de driesprong aan het eind van het dorp LA (Lemseloseschoolweg). • Ga de 1e weg RA (Bentertsteeg). Na ca. 600 m bevindt zich links Mariakapel ‘De Steeg’.
2 Calvariekapel Sacramentsdag, de tweede donderdag na Pinksteren, een jaarlijkse processie plaats vanuit de kerk. • Loop terug naar de straat, daar LA.
4 Mariakapel ‘De Steeg’ 4 Bij de grote eik zou vroeger een ‘klöpkeshoes’ hebben gestaan (zie
de rondwandeling vanuit Borne). 3
Tegenover kerk staat een H. Hartka-
Buurtbewoners gaven dikwijls aan dat
pel. Deze is in 1925 opgericht ter gele-
deze locatie een mooie plek voor een
genheid van het 40-jarige priesterfeest
Mariakapel zou zijn. Tot 1994 bleef het
van Albertus Cornelis Dames, die sinds
bij plannen. In dat jaar kwam onder
1907 pastoor van de parochie H. Plechel-
leiding van oud-timmerman Frans Oude
mus was. De kapel stond eind 20e eeuw
Weernink de kapel tot stand. De hele
op de nominatie om afgebroken te
buurt droeg bij in arbeid en kosten. Ook
worden, maar hij staat er gelukkig nog.
de NAM, die in de buurt van de kapel
De Monumentenraad van de gemeente
een locatie heeft, leverde een forse
Dinkelland wil hem voordragen voor de
bijdrage. Het stenen Mariabeeld is
gemeentelijke monumentenlijst.
afkomstig uit Duitsland.
3 H. Hartkapel
• Ga daarna het 1e karrenspoor scherp LA (Mansboerweg). Dit gaat over in een asfaltweg. • Ga bij de kruising RD (Mansboerweg) en vlak voor de bocht naar rechts LA over een vlonder (‘opengesteld’), een bospad. • Pad naar links negeren, ga aan het eind RA, een karrenspoor, verderop
8
5 Een kroezeboom is een boom, meestal een eik, die een grens of
kruispunt aangeeft. In het oosten van Nederland werden vaak stenen of bomen gebruikt als grensbepaling op de es. Daarnaast was de plek ook een heilige plaats en werd er recht gesproken. Na de Reformatie vonden er geheime samenkomsten van de katholieken plaats. Niet alleen Fleringen, maar dus ook Rossum heeft een kroezeboom. Vanwege de uitstraling van de eik is juist daar een landkruis geplaatst. In mei 1939 is het in processie vanaf de kerk naar de Boschweg gebracht. In 2012-2013 is het kruis in overleg met de buurt gerenoveerd. Omdat de rechterhand was beschadigd, is het oorspronkelijke corpus vervangen door een kunststof afgietsel ervan. In 20092010 was vanuit het parochiebestuur onderzocht, welke landkruisen gerestaureerd moesten worden en wat de subsidiemogelijkheden waren. Tot eind 2013 was het project ‘Streekeigen huis en erf’ van Landschap Overijssel van kracht, waarvan men dankbaar gebruik heeft gemaakt. Daarnaast hebben de Rossumers zelf bijgedragen. Voor de restauratie heeft onder anderen Annie Masselink, tegenwoordig voorzitter van de Monumentenraad gemeente Dinkelland, zich ingezet. Zij is opgegroeid op een boerderij in Volthe, waarvan eerder genoemde ‘Krabn-Jan’ de buurman was. Haar moeder heeft ook bijgedragen aan de ‘brooduitdeling’ op de Ageler es, waar zij destijds woonde (zie de wandeling vanuit Ootmarsum). Als kind is Annie ook wel eens meegegaan naar zo’n bijeenkomst. De familie Vrielink van B&B De Horst op nr. 22 zorgt voor het reguliere onderhoud. In eerste instantie was dat de vader van Bert, maar zelf heeft hij vanaf zijn 14e ook meegeholpen. Het ging in die tijd om het maaien van het grasveldje bij het beeld. Rondom stonden laurierstruiken, die in de loop der tijd verwilderd waren. Toen Bert en Monique in 1989 getrouwd waren, hebben zij samen het perk rond het kruis ingericht. Ook heeft Bert toen het houtwerk vervangen en het corpus laten restaureren. De veldkeien zijn afkomstig van Beuningen, waar Monique is opgegroeid. De picknickbank is geschonken door de aannemer die het drukriool in de buurt heeft aangelegd. De laatste 15 jaar wordt het perk alleen door Bert verzorgd. Elk jaar verandert hij er wat aan. “Ik doe het met plezier,” zegt hij, “ik zie het als een verlengstuk van mijn tuin.” Ook geniet hij van de waardering van de voorbijgangers en maakt hij graag een praatje met hen. De zonen van 19, 18 en 13 jaar vinden het vanzelfsprekend om, nadat zij het gras rond het huis gemaaid hebben, met de zitmaaier een rondje om het landkruis te maken.
rossum
-
roderveld
9
asfaltweg. Aan het eind staat de
6
Dit kruis is in 1937 als eerste in de
Kroezenboom van Rossum met een
parochie van de H. Plechelmus te Ros-
landkruis.
sum opgericht, bij de familie Sanderink,
• Ga hier RA en even later LA langs
bewoners van de nabij gelegen Erve
een houten hek (‘opengesteld’). Blijf
Sanderman. Het werd tegelijk met het
het smalle pad volgen tot het eind.
landkruis bij Volthe verderop ingewijd,
Ga hier RA en meteen LA.
tijdens een processie vanaf de kerk in
• Aan het eind van deze Oranjestraat
mei 1938. In 2013 is het gerestaureerd
staat Kulturhus de Cocer, dat zich
door aannemer Oude Moleman, op
grotendeels in de voormalige pasto-
kosten van de familie Sanderink. De res-
rie bevindt. Ga hier RA (Thijstraat).
tauratie is begeleid door de Monumen-
• Deze straat komt bij de fietswegwijzer (en café-restaurant Hutten) uit
tenraad. Het kruis is evenals het oude kruis van gehamerd hout gemaakt.
op de Grotestraat. Loop RD over het trottoir langs de rechterkant van deze weg. • Steek bij de Weeldbaan aan de rech-
• Ga na de bocht naar links de 1e weg RA (Hamsweg). Weg naar rechts negeren. Links koffie- en theehuis ’t
terkant LA over en ga verder over
Stekkie. De asfaltweg gaat over in
het fietspad aan de linkerkant van
een gruisfietspad. Ga aan het eind
de Grotestraat.
RA, een asfaltweg.
• Steek de provinciale weg over (kijk
• Zijpaden negeren, ga aan het eind
uit!) en ga aan het eind van het
LA (Everloostraat). Na ca. 400 m
fietspad LA.
bevindt zich rechts Erve Fakkert met
• Waar de asfaltweg een haakse
onder meer een beeldentuin met
bocht naar links maakt gaat u
Afrikaanse beelden. Als ’t Stekkie en
schuin RA, een zandweg met fiets-
’t Peuleke gesloten zijn kunt u hier
pad. Ga aan het eind daarvan LA
ook wat drinken.
(Everlostraat). Na ca. 50 m bevindt zich links een landkruis.
• Houd even later bij de driesprong links aan (Molenweg). Deze gaat over in een halfverharde weg met fietspad, daarna weer in een asfaltweg. • Bij het kruispunt bij café ’t Peuleke staat een landkruis. Ga hier LA (Tramweg).
6 Landkruis Everlostraat
10
7 Een week na de oprichting van het landkruis bij de Kroezenboom in 1939
vond er weer een processie plaats vanaf
8
U loopt over het Roderveld, sinds 1965 in bezit van Natuurmonumenten. Het gebied van 87 hectare bestaat uit gemengd bos, heide en enkele venne7 Landkruis Tramweg
tjes. In de kleiput aan uw rechterhand zijn fossiele haaientanden gevonden.
de kerk van Rossum. Ditmaal om het
Dwars door het gebied loopt de oude
kruis bij café Stegge, nu ’t Peuleke, in te
spoordijk van de vroegere stoomtram
wijden. De buurschap had het in een-
van Oldenzaal naar Denekamp. Deze
drachtige samenwerking opgericht en
lokaalspoorlijn was aangelegd voor het
zorgt nog steeds voor het onderhoud.
vervoer van arbeiders en goederen van
In 2012 is het corpus gestolen. Het is
en naar de textielfabrieken in Twente
vervangen door een kunststof afgietsel
en deed dienst van 1903 tot 1942.
van het corpus van het landkruis bij de Kroezenboom. Naast de subsidie heeft de buurt daartoe bijgedragen. Op 25 augustus 2013 zijn de drie gerestaureerde landkruisen rond Rossum weer ingezegend. • Ga ná huisnr. 17 eerste pad LA (bij nr. 13). Ga voor de toegang van een weiland LA, een graspad, langs de linkerkant van het weiland. • Ga vlak vóór het tweede weiland schuin LA over een smal paadje het bos in, even later ziet u een vijvertje aan de linkerkant. • Volg het kronkelende paadje tot het eind, ga daar RA, langs de rechterkant van het weiland.
rossum
-
roderveld
8 Het Roderveld • Ga aan het eind van het weiland RD, een smal pad door een voetgangerssluis. Dit gaat over in een brede zandweg. • Bij de kruising staat een gereconstrueerd wachthuisje met een stukje tramrails (zie het informatiebordje). Ga hier RA, een karrenspoor. • Ga na de afsluitboom het 1e smalle
11
pad LA door een voetgangerssluis. Dit gaat over in een graspad. Volg dat met een haakse bocht naar links. Paadje naar rechts negeren. • U passeert een ven aan de rechterkant. Het paadje ernaartoe kan glad zijn! Ga bij de T-kruising RA en meteen LA over een vlonder. het smalle zandpad met een • Volg haakse bocht naar rechts, over een paar vlonders. 9
Ga aan het eind vóór een klaphekje LA, een karrenspoor.
• Ga bij de 1e kruising LA, een breed graspad met een greppel aan uw
10 Het Everloo 10
De havezate of ridderhofplaats Het Everloo is sinds ongeveer 1200 bekend en tot 2005 bewoond geweest door adellijke families en patriciërs. Het oorspronkelijke jachtslot is in 1812 gesloopt. Het Bouwhuis (de boerderij), dat sinds 1714 als woonhuis werd gebruikt, en de overige opstallen zijn in 2005 verkocht aan de huidige horecaexploitant.
linkerhand. Ga na een paar vlonders aan het eind van het pad RA, een karrenspoor. • Ga bij de kruising RD langs de witte
• Ga aan het eind van de weg RA, een asfaltweg, dan de 1e weg LA (Loosteresweg). Bij nr. 5 is een de weg
afsluitboom, over landgoed Het
een klein kruisbeeld in een kistje en
Everloo. Dit is in 2005 aangekocht
op het erf een ‘museum’ van oude
door Natuurmonumenten, ter gelegenheid van haar 100-jarige jubileum. • Ga aan het eind van het weiland aan de linkerkant LA, een smal pad. Loop na het brugje RD langs het informatiepaneel met picknickbank. • Loop RD over de klinkerweg. Rechts
landbouwwerktuigen te zien. • Ga na nr. 11, aan het eind van het weiland aan de rechterkant, LA, een graspad. Ga RA over de vlonder. • Steek aan het eind van het smalle pad de weg over en ga RD, een karrenspoor (eigen weg, opengesteld). • Ga na de dam over de beek (rechts
ziet u achter het toegangshek het
een stuw) LA, een graspad langs de
bouwhuis uit 1704 van Het Everloo.
beek, aan het eind na de afsluitboom RA, een asfaltweg. • Ga de 1e klinkerweg LA (Mölmanweg). Aan het eind daarvan staat aan de rechterkant een landkruis. 11 In 1938 is dit kruis in de buurschap Volthe geplaatst op Erve Lashof. Anders dan bij de andere landkruisen heeft
9 Het Roderveld
12
het terracotta corpus een opgeheven
12 De bewoners van de Wiekerhoek hadden eind jaren dertig een landkruis
willen oprichten bij het Erve Ensman, maar de Linderhoek was hun voor met 11 Landkruis Mölmanweg
het kruis in Volthe. De dames Ten Wildiek wilden in die tijd een Mariakapel
hoofd. Christus lijkt al ten hemel op te
stichten bij hun huis Erve Rikhof aan
varen. Hoewel het landkruis meerdere
de Rikhofsweg. Zij stelden voor het in
keren mikpunt is geweest van vanda-
plaats daarvan op de huidige plaats te
lisme, heeft het al die beproevingen
bouwen, zodat het voor de hele Wieker-
doorstaan.
hoek zou gelden. Schoolmeester Weustink organiseerde
• Ga met uw rug naar het kruis LA
een collecte, waardoor het een kapel-
over de asfaltweg, bij het kruispunt
letje voor heel Rossum werd. Het is in
RD en na de weg van links vlak voor
2011 opgeknapt in het kader van ‘NL
de bocht naar links RA, een karren-
Doet’. Ook deze kapel wil de Monumen-
spoor.
tenraad graag op de gemeentelijke
• Loop langs het houten hek (de
monumentenlijst geplaatst zien. Een
eigenaar van het pad heeft toestem-
familie in de buurt zorgt voor het dage-
ming gegeven) en RD tussen twee
lijkse onderhoud.
stenen door over het smalle pad. • Ga aan het eind van het pad RD over
• Ga daar LA (Esweg) en in de bocht
de asfaltweg langs de boerderij, aan
naar rechts RA (Pierikspad). Ga na
het eind van deze Rikhofsweg LA,
het tunneltje LA. Aan het eind vindt
een asfaltweg.
u de bushaltes van lijn 64, links
• Houd aan het eind van deze Ensmanweg rechts aan (Wiekerstraat). Bijna aan het eind daarvan staat
richting Almelo, rechts richting Oldenzaal. rossum
aan de rechterkant een Mariakapel. 12 Kapel Wiekerhoek
rossum
-
roderveld
13
In twaalf rondwandelingen wijst Marycke Naber je de weg door het Twentse land. Dit doet ze aan de hand van de vele Mariakapelletjes en landkruizen die Twente rijk is. Wandelen is goed voor lijf en ledenen. Maar kuierend langs de religieuze monumenten wordt tijdens deze kruistochten de geest ook geprikkeld om geheel verkwikt huiswaarts te keren. Langs alle routes kom je uitspanningen tegen om de inwendige mens te versterken. We wandelen tenslotte niet voor niets in het land waar het rijke Roomse leven overal zijn sporen heeft nagelaten. De wandelingen zijn allemaal prima bereikbaar per openbaar vervoer en bieden samen een afwisselend palet aan wat het prachtige Twentse land te bieden heeft.
Gegarandeerd Onregelmatig
