Welkom. Onderweg in Andalusië. De 15 hoogtepunten

Welkom Bienvenidos 6 Ter oriëntatie 8 Kennismaking, Andalusië in cijfers 10 Geschiedenis, heden, toekomst 14 Overnachten 16 Eten en drinken 18 Praktische informatie 20

Onderweg in Andalusië Sevilla en West-Andalusië Sevilla 32 Jerez de la Frontera 46 Cádiz 52 Tarifa 56 Córdoba en Midden-Andalusië Córdoba 57 Gibraltar 64 Ronda 66 Marbella 75 Malaga 77 Nerja 90 Granada en Oost-Andalusië Granada 92 Almería 102

De 15 hoogtepunten  Moors paleis met prachtige tuinen – Real Alcázar  Vijf eeuwen christelijke en Moorse architectuur en decoratiekunst.  Topattractie en pelgrimsromantiek – Doñana P.N. en El Rocío  Spanje's bekendste bedevaart voert door het populairste natuurpark.  Het goud van Jerez – sherry-bodega's  Bij ons heeft sherry geen lekker imago, hier leert u wel anders.  Moors stadje bij prachtige kust – Vejer de la Frontera  Sfeervol bergdorp boven de pijnboomkust van Los Caños de Meca.

32

 De glorie van het Moorse kalifaat – Mezquita en Madinat al-Zahra 58  Unieke architectuur illustreert Cordoba's bloei rond de 10e eeuw. 67  Pueblos blancos in rustig berggebied – Sierra de Grazalema  Stille dorpen en mooie wegen met uitzicht ten westen van Ronda. 72  Naar de bodem van de kloof – Tajo de Ronda  Op deze wandeling ziet u hoe spectaculair de stad ligt.  Verboden kloofpad in imposante natuur – Garganta del Chorro 78  Toeren en wandelen tussen stuwmeren en kloven rond een stationnetje. 82  Een zee van rotsen – El Torcal de Antequera  Erosie maakt van kalksteenmassief een reusachtige beeldentuin. 87  Witte dorpen, ruige bergen – rondrit door de Axarquía  Tijdloos, landelijk gebied in het bergland tussen Granada en Málaga. 93  Subliem versierde Moorse burcht – het Alhambra  Granada's Duizend en één nacht-paleis is UNESCO Werelderfgoed. 96  Granada's Moorse wijk – Albaicín, de Arabische medina  De sfeervolste wijk van de stad, oud, knus en met prachtig uitzicht.  Ruige bergen en eenzame plaatsen – rondrit door de Alpujarras 103  Karakteristieke Moorse dorpen op de zuidhelling van de Sierra Nevada.  Prachtige baaitjes in maanlandschap – fietsen naar Cabo de Gata 110  Pittig tochtje langs vulkanische rotsen, stranden en wandelend duin. 112  Renaissancestadjes tussen de olijven – Baeza en Úbeda  Wandelen langs 16e-eeuwse architectuur in Andalusië's verre noorden.

57 Toeristische woordenlijst 114 Culinaire woordenlijst 116 Register 118 Colofon 126 Extra-routes 128 92

34 41 48 54

      Deze symbolen in de tekst verwijzen naar een plattegrond

 Dit symbool in de tekst verwijst naar één van de 15 hoogtepunten Dit symbool in de tekst verwijst naar een Waar voor je geld!-tip

4

5

Bienvenidos – Welkom

Wie voor het eerst de Mezquita betreedt, wordt overweldigd door de vormen in de twaalf eeuwen oude moskee: een eindeloos lijkende herhaling van de boogvorm, het wit met rood, het woud van zuiltjes – ze maakten het volkomen unieke gebouw wereldberoemd. Dat de kathedraal van Córdoba er bruut middenin werd gebouwd is tekenend voor Andalusië. Het katholieke Zuid-Spanje is doortrokken van Moorse sporen.

Ter oriëntatie

Ter oriëntatie Overzicht Welkom in het warme, kleurrijke Andalusië. Deze grote Spaanse regio biedt zowel mondain toerisme aan de ooit mooie en nu praktisch volgebouwde Costa del Sol, als stille, dromerige dorpjes in afgelegen berggebieden. En alles wat daar tussenin zit, zoals de bruisende steden Sevilla en Granada met prachtige getuigen van het rijke Moorse verleden. Daartussen ligt de oude kalifaatstad Córdoba met de ontroerend mooie moskee. Ruim achthonderd kilometer gevarieerde kustlijn, authentieke dorpjes zoals in de steile Alpujarras, bijzondere plaatsen als sherrystad Jerez de la Frontera, het stokoude Cádiz en de bruisende havenstad Málaga – er is genoeg te zien voor een paar vakanties. Aan comfortabele hotels en sympathieke hostals is hier geen gebrek. En ook niet aan leuke tapasbars.

De koperen ploert bepaalt Wie Andalusië wil zien en niet is aangewezen op de maanden juli en augustus, is spekkoper. Aan de kust is de zomer het hoogseizoen, dan is het er druk en duur. De steden in het binnenland, met name Córdoba en Sevilla, zijn in die maanden nauwelijks begaanbaar vanwege de zeer hoge temperaturen.

Steden En zonder de grote steden krijgt u maar een beperkt beeld van Andalusië. Verplichte nummers zijn eigenlijk het Moorse Alhambra in Granada ( K 5) en de 10e-eeuwse Mezquita in Córdoba ( G 3). Deze bouwwerken zijn van een verbluffende schoonheid en sfeer. Het drukke maar gezellige Granada heeft bovendien nog veel meer te bie-

8

den waaronder een grote Moorse wijk. Sevilla ( D 4) is onbetwist de hoofdstad, bruisend, levendig en wervelend. In het grote oude centrum is veel te zien, ook Moorse decoratiekunst in het Real Alcázar. De drukke havenstad Málaga ( H 6) is vooral een aangename stad om te shoppen en van het stadsleven te genieten. Het zal u niet ontgaan dat dit de stad van Pablo Picasso is; in 2003 is er een prachtig museum geopend met de werken die hij zijn vrouw en dochter had nagelaten. Middelgrote steden als het stijlvolle, oude Cádiz ( C 7), belangrijke haven aan de Atlantische Oceaan, het sherrycentrum Jerez de la Frontera ( D 6), dat overigens veel meer heeft te bieden, en het Arabische Almería ( M 6) zijn iets minder toeristisch. Van de kleinere steden zijn het drukbezochte Ronda ( F 6) de moeite waard vanwege de brug over de kloof en Baeza ( K 3) en Úbeda ( K 3) in het noordoosten vanwege de Andalusische renaissance-architectuur.

de stranden breed. Het zuidelijkste deel van deze Costa de la Luz is het mooist, met rustige plaatsjes als Los Caños de Meca ( D 8) en het heerlijke stadje Tarifa ( E 8), dat met zijn oceaanwinden een paradijs voor surfers en kitesurfers is. Voorbij Gibraltar begint de roemruchte Costa del Sol (zie blz. 76) met jetsetdorp Marbella ( G 7); dat is nog wel te pruimen. Aan de massatoerismebestemmingen als Torremolinos en Fuengirola besteden we in deze gids geen aandacht omdat ze minder bezienswaardig zijn. Voorbij Málaga ligt het oostelijke deel van de Costa del Sol. Daar is het toerisme veel minder aanwezig. Nerja ( J 6) is een prettige verblijfplaats. Daarna begint de Costa Tropical, de kust van de provincie Granada. Die gaat bijna onmerkbaar over in de Costa de Almería. Hier liggen minder druk bezochte, soms wel authentieke plaatsen met een achterland van kale bergen en woestijnachtige vlakten. Na-

tuurpark Cabo de Gata ( N 6) is een heuvelachtig gebied met weinig wegen en verkeer. Er zijn prachtige baaitjes en rustige, vriendelijke vissersplaatsjes met wat hotels.

Overweldigende natuur In het bergachtige landschap, bij Córdoba en Jaén begroeid met miljoenen olijfboompjes, is een aantal mooie gebieden tot natuurpark verklaard. In het noorden zijn die gebieden woest en uitgestrekt (Sierra de Cazorla en Sierra de Aracena bijvoorbeeld, beide niet in deze gids beschreven). Vogelliefhebbers kunnen niet om het uitgestrekte Nationaal Park Doñana ( B/C/D 5/6) heen, de moerasdelta van de Guadalquivir. Met speciale voertuigen kunnen prachtige tochten door het duinlandschap worden gemaakt, bijvoorbeeld vanuit El Rocio. Het achterland van Málaga kent ook enkele bijzondere natuurverschijnselen zoals de Torcal de Antequera ( G 6).

Andalusië kent vele feesten en die worden uitbundig gevierd. In Sanlúcar de Barrameda verzamelen pelgrims en feestgangers zich voor de bedevaart op El Rocío.

Dorpen De befaamde ‘witte dorpen‘ (pueblos blancos) komt u door de hele gids heen tegen. Liefhebbers zouden Arcos de la Frontera ( D 6) en Vejer de la Frontera ( D 8) niet mogen missen. Het gebied tussen Arcos en Ronda is sowieso zeer de moeite waard vanwege de mooie witte dorpen in een prachtig berglandschap. In de heuvels net achter de kust ten oosten van Málaga liggen Frigiliana ( J 6) en Cómpeta ( J 6).

De ene costa is de andere niet De lange kust toont verschillende gezichten. Van de Portugese grens tot voorbij Cádiz is het land vrij vlak en zijn

9

Kennismaking, Andalusië in cijfers

Kennismaking, Andalusië in cijfers Superbestemming … De combinatie van zee en bergen komt wel meer voor in Europa. Een gebied met zee, bergen, veel zon en nauwelijks regen is al schaarser. En deze ingrediënten aangevuld met een uitnodigend straatleven, Moorse burchten en paleizen, een van 's werelds mooiste moskeeën, een landschap doordrenkt van historie, gezellige steden die gemaakt lijken om te flaneren en een mediterrane keuken om van te smullen? ¡Bienvenidos a Andalucía!

… en niet duur Spanje was nooit een duur land. Als gevolg van de financiële crisis in Europa zijn de prijzen in Spanje gezakt en is het nog aantrekkelijker om naar Andalusië te reizen. Zonder probleem vindt u een retourvlucht onder € 200; met een beetje speuren op internet is onder € 100 buiten het hoogseizoen ook mogelijk. Huurauto's zijn nergens zo goedkoop als in Spanje. Hotelprijzen zijn in 2012 verder gezakt; een behoorlijke tweepersoonskamer hoeft niet meer dan € 50 te kosten. En wie de platos combinados lekker vindt kan tamelijk voordelig eten; ook met enkele tapas als maaltijd blijven de kosten beperkt.

Groot en divers Andalusië is groot: van de oost- naar de westgrens is het 528 km hemelsbreed; de weg tussen Mojácar, dicht bij de oostgrens met Murcia, en Ayamonte, op de grens met Portugal, is 625 km lang. Noord-zuid is de afstand 200 tot 250 km. Je kunt uren door een gelijkvormig landschap reizen, vooral in het noorden, maar er zijn toch behoorlijke verschillen in deze regio. Het brede dal van de rivier

10

Guadalquivir loopt van noordoost naar zuidwest; er is veel bedrijvigheid, met name in en rond de grote steden Sevilla en Córdoba. De rivier eindigt in een grote moerasdelta in de provincie Huelva. Ten noorden van de rivier ligt de dunbevolkte Sierra Morena. Ten zuiden van het brede rivierdal liggen de Cordilleras Béticas, steile en grillige gebergten waarvan de Sierra Nevada het bekendst is en de hoogste toppen heeft. Het mooiste berggebied is echter de Sierra de Cazorla in het noordoosten, een groen gebied waar de Gaudalquivir ontspringt en dat een rijke flora en fauna kent. Verschillen tussen de berglandschappen worden namelijk vooral bepaald door neerslag. De noordkant van de Sierra Nevada is droog, kaal en onherbergzaam. De zuidkant, Alpujarras genoemd, toont beboste heuvels en werd in de middeleeuwen door de Moren met verfijnde technieken tot een belangrijk land- en tuinbouwgebied gevormd. In het zuidoosten komen woestijnachtige gebieden voor.

In elkaar gevlochten culturen Deze Zuid-Europese streek, zo dicht bij Afrika, is doortrokken van culturen van buiten het Iberische schiereiland. De Feniciërs, zeevaarders uit het Midden-Oosten (‘Libanon‘), stichtten handelsposten langs de Afrikaanse en Zuid-Spaanse kust. Grieken hadden hier hun Hesperion (Avondland, waar de zon ondergaat). Van de Romeinen zijn nog villa's en aquaducten bewaard gebleven. In 711 trokken Arabieren en Berbers over de Straat van Gibraltar. Bijna acht eeuwen kende al-Andalus onder Moors bewind voorspoed, tolerantie en ontwikkeling. Sinds de 11e eeuw werd het Moorse rijk wel steeds kleiner omdat christelijke ko-

Net buiten de muur van de aantrekkelijke 'pueblo blanco' Vejer de la Frontera ligt de Plaza de España met een aantal terrassen ningen uit het noorden langzaam oprukten met hun Reconquista (herovering). Geweldige kunstschatten zoals in Granada en Sevilla en in en rond Córdoba dateren van die islamitische periode en ook de befaamde pueblos blancos (witte dorpen) hebben hun oorsprong in de Moorse middeleeuwen. Door heel Andalusië vindt u nog de al dan niet goed bewaard gebleven alcázars van de moslims. De Moorse stijl van bouwen en decoreren bleef nog wel enkele eeuwen van invloed op de christelijke bouwkunst. Zo ontstond bijvoorbeeld de mengstijl mudéjar, genoemd naar de mudéjares, veelal ontwikkelde Moren die na de Reconquista tegen betaling mochten blijven. Begin 16e eeuw was dat voorbij toen moslims moesten opkrassen, tenzij ze zich lieten bekeren.

Witte dorpen Ooit woonden de mensen in dit deel van Spanje het liefst in bergdorpen, waar ze veilig waren voor aanvallen van piraten. Toen de kuststreken in de 20e eeuw echter werden ontdekt door het toerisme, veranderde dat radicaal. De bergen raakten in rap tempo ontvolkt doordat de bewoners werk zochten in de toeristenindustrie. Vissersdorpjes aan de kust groeiden uit tot reusachtige vakantieplaatsen. Vejer de la Frontera, Arcos de la Frontera, Olvera en de dorpjes rond Ronda, Frigiliana, Cómpeta en de dorpen in de Axarquía en in de Alpujarras zijn tegenwoordig bijna musea van Andalusische bouwkunst en volkscultuur. De Moren introduceerden er een cultuur van licht en kleur, van tuinen en waterpartijen. Die is in de pueblos blancos nog te zien.

11

Kennismaking, Andalusië in cijfers De typisch Andalusische patio, een vaak met bloemen en fonteinen versierde binnenplaats van stadshuizen, stamt ook uit de islamitische middeleeuwen.

Flamenco Een van de belangrijkste culturele uitingen van Andalusië heeft een andere oorsprong: de flamenco. Deze zang (cante jondo - het ware lied) ontwikkelde zich in de 19e eeuw in kringen van zigeuners (gitanos) in volkswijken van grotere steden zoals Triana in Sevilla en in Cádiz en Jerez. Later kwam er de dans bij en weer later muziek. Het is de ‘blues‘ van Andalusië; de onvrede over sociale misstanden en maatschappelijke problemen vond vaak een uitweg in het zielklievende, erbarmelijke gezang. De zang zoals die nu in de tablaos (theatercafés) en peñas (clubs voor aficionados) te horen is wordt veelal begeleid door opzwepende dans, complex ritmisch handgeklap en, vooral sinds Paco de Lucía, wonderbaarlijk gitaarspel. In de grotten van de Sacromonte in Granada treden artiesten op die in heel Spanje bekend zijn. Flamencoliefhebbers mogen de festivals in Almería (mei), Granada (juni), Vejer de la Frontera (augustus), Ronda (augustus) en Fuengirola (oktober) niet missen. Op www.anda lucia.org/flamenco vindt u onder meer een flamencogids met adressen van peñas en winkels.

Ferias en fiestas Andalusische feesten zijn bijzonder kleurrijk en levendig. De meeste zijn een aanstekelijke mix van religieuze elementen, zeemansgebruiken, culinaire tradities, folklore en flamenco. Veel feesten zijn terug te voeren op oude tradities. Stierengevechten – in de Noord-Spaanse regio Catalonië tegenwoordig verboden – maken vaak onderdeel uit van de evenementen. Van de christelijke feesten zijn vooral

12

Kennismaking, Andalusië in cijfers de processies in de week voor Pasen, de Semana Santa, indrukwekkend. Het bekende beeld van in feestelijke jurken gestoken Spaanse vrouwen achterop het paard van een keurig gepakte man komt van de feria's, uitbundige volksfeesten die vaak een week duren en hun oorsprong hebben in veemarkten.

Tapas en sherry In Jerez en omgeving onstond in de 19e eeuw de gewoonte in de bodega om een glas wijn af te dekken (tapar) met een schoteltje met daarop een plakje ham, kaas of olijven. Zo bleven de vliegen uit het glas. De tapa was geboren en als borrelhapje veroverde die heel Spanje. In de jaren 90 begon ook de opmars in Spaanse restaurants buiten Spanje. In minder toeristische gebieden krijgt u veelal een gratis tapa bij elk glas dat u bestelt. In toeristische plaatsen betaalt u ervoor en bestelt u tapas dan ook apart. Nog beroemder en uit dezelfde streek is de jerez, de ster onder de Andalusische wijnen. Bij ons is deze wijn met 15– 22% alcohol bekend onder de Engelse naam: sherry; de Engelsen hebben de jerez door handel en marketing tot een wereldsucces gemaakt. Zie ook blz. 48.

Het Andalusische dialect De Andalusiërs hebben een kenmerkend dialect. Zij slikken graag lettergrepen of zelfs halve woorden in – zo zegt men in plaats van para alleen pa. Zelfs veel Spanjaarden uit andere regio's kunnen hen nauwelijks verstaan. Van alle woorden die op -ado of -ido eindigen, wordt de uitgang als -ao of -io uitgesproken. De z en de c worden voor e en i als een harde s uitgesproken, dus niet als de Engelse th, zoals in de meeste regio's van Spanje gebruikelijk is.

Siësta De siësta, die in Andalusië haast heilig is, heeft alles met het klimaat te maken.

Vooral in de zomer is de siësta, een urenlange middagpauze, net zo noodzakelijk als het opzoeken van de schaduw. Meestal duurt de siësta van 14 tot 16 uur, ‘s zomers veelal tot 17 uur.

Illegale immigranten Het hele jaar door, maar vooral in de zomer, als de zee het rustigst is, proberen honderden kleine bootjes – de zogenaamde pateras, vaak eigendom van mensensmokkelaars – de kusten van Andalusië te bereiken om illegale immigranten uit Noord-Afrika aan land

te zetten. De Guardia Civil patrouilleert met schepen en helikopters. Veel van de eenvoudige houten bootjes komen overigens nooit op hun bestemming aan. Ten oosten en vooral ten westen van Almería ziet u op Google Maps enorme witte vlakken. Dat zijn de groentenkassen waarin tienduizenden (illegale) immigranten werk vinden. De omstandigheden onder het benauwende plastic zijn bedroevend. Lonen zijn laag en worden soms niet of met vertraging uitbetaald. Sommige opzichters lopen gewapend door het plastic-labyrint.

Andalusië in cijfers Ligging: Andalusië beslaat het zuidelijke deel van het Spaanse vasteland. Aan de noordkant grenst het aan de Spaanse regio's Extremadura, Castilla-La Mancha en Murcia. Aan de zuidkant ligt de ruim 800 km lange kustlijn waarvan 70% aan de Middellandse Zee en 30% aan de Atlantische Oceaan. Oppervlakte en inwoners: ruim 87.000 km² (iets groter dan de Benelux), er wonen 8,5 miljoen mensen. Hoofdstad en grootste stad is Sevilla met 703.000 inwoners. De tweede stad is Málaga met 568.000 inwoners. Bestuur: Andalusië is een van de zeventien ‘autonome gemeenschappen‘ van de parlementaire monarchie Spanje en is onderverdeeld in acht provincies: Almería, Cádiz, Córdoba, Granada, Huelva, Jaén, Málaga en Sevilla. Bevolking: de autochtone Andalusiërs, hoofdzakelijk katholiek van geloof, zijn gemengd Iberisch met beperkte Griekse, Romeinse en Visigotische sporen. De helft van Spanjes circa 700.000 zigeuners (gitanos) woont in Andalusië. Ruim 8% van de bewoners is buitenlander. Britten aan de Costa del Sol vormen de grootste groep. De tweede groep zijn de Marokkanen, die vooral in de provincie Almería wonen. Het aantal Oost-Europeanen, met name Roemenen, stijgt. Economie: sinds de crisis van 2008 werden de belangrijke inkomsten uit toerisme aanzienlijk minder; het aantal toeristen daalde met 12-15% en vakantiegangers geven minder uit. Na de dienstensector komt de landbouw: groenten uit de kassen bij Almería, sinaasappels en olijfolie; de provincies Córdoba en Jaén leveren 10% van de wereldolijfolieproductie. Niettemin is Andalusië een van de armste regio's van Spanje. In 2012 liep de werkloosheid op tot boven 35% (Spanje gemiddeld 25% en de EU gemiddeld ruim 10%). Toerisme: mooi weer en een lange kustlijn maken de Andalusische costa's zeer populair. Driekwart van de hotelovernachtingen in Andalusië vindt aan de kust plaats. Het aantal buitenlandse toeristen, vooral uit Noord-Europa, zakte tot circa 7 miljoen. Het aantal Spaanse toeristen ligt tussen 25 en 30 miljoen. De Costa del Sol in de provincie Málaga trekt de meeste mensen. In het binnenland zijn het vooral de steden Sevilla, Granada en Córdoba die grote aantallen toeristen trekken: ca. 1 miljoen buitenlanders en 1,5 à 2 miljoen Spanjaarden.

13

Onderweg in Andalusië

Het ruige berglandschap, de eindeloze olijfboomgaarden, prachtige steden als Sevilla, Córdoba en Granada en de vele Moorse dorpjes in de heuvels met hun Spaans-Arabische architectuur – alle zijn ze karakteristiek voor Andalusië. Maar de streek is ook bekend om zijn lange kustlijn. En buiten de drukke Costa del Sol zijn er pareltjes van stranden en badplaatsen: Cabo de Gata, Costa de la Luz of het hier afgebeelde Nerja, om er maar enkele te noemen.

Sevilla

Sevilla en West-Andalusië Sevilla   D 4 Geen stad in Spanje heeft zo lang aaneengesloten in rijkdom geleefd als Sevilla (703.000 inw.). Over de rivier Guadalquivir waren de wereldzeeën bereikbaar. Vooral na de ontdekkingsreis van Columbus in 1492 deed de koopvaardij goede zaken in Amerika. Feniciërs en Romeinen hadden daarvoor de stad al in bezit gehad. En in 1248 kwam de stad na honderden jaren islamistische heerschappij in handen van de ‘katholieke koningen‘. De Noord-Afrikaanse Almoraviden en Almohaden hadden van Sevilla al een prachtige en sterke stad gemaakt. In het twee-continentenrijk waren Sevilla en, aan de andere kant van de Straat van Gibraltar, Marrakech de hoofdsteden en cultuurcentra. De Moorse bevolking en kunst bleven nog van invloed op de stad tot in de 15e eeuw, zie bijvoorbeeld het Real Alcázar , blz. 34,  – ). De koloniën leverden volle schatkisten op en de 17e eeuw was een grote bloeiperiode waarin veel (barok-) kunst ontstond. De verzanding van de Guadalquivir, begin 18e eeuw, bracht de Sevillaanse welvaart ten einde. De koopvaardij, vergelijkbaar met de VOC, was toen al naar zeehaven Cádiz verplaatst. Pas toen Sevilla de Wereldtentoonstelling van 1992 ging voorbereiden, veerde de stad op. Voor die Expo 92 werd Sevilla grondig opgeknapt en de zo ingezette ontwikkelingen werden na de Expo steeds dynamischer. Sindsdien is Sevilla ook een toeristische bestemming van formaat. De stad is druk, zeer

32

DM DNL11tot Andalusien, warm, levendig en bruisend diep in 71 Kapitel 1 West, Stand 13.11.2012 de nacht. Sevilla is de stad van de zinderende flamenco, van de temperamentvolle sigarenmaakster Carmen uit Bizets dramatische opera en van grootse en meeslepende feesten als de Semana Santa en de Feria de Abril.

Catedral/Giralda   Ma.-za. 11-17, zo. 14.30-18.30 (juli-aug. 9.30-16) uur, € 8 De gotische kerk, in oppervlakte de vierde van de wereld (na Yamoussoukro, de St. Pieter en St. Paul's), werd in de 15e en 16e eeuw gebouwd op de plaats van een 12e-eeuwse moskee. De breedte van het interieur doet nog aan de moskee denken. Imposante zuilen tot 50 m hoog scheiden de vijf schepen. Het interieur telt vele kapellen en herbergt vooraanstaande kunstwerken uit vooral de 16e eeuw, schilderijen, beeldhouwwerk maar ook siersmeedwerk (zoals voor de Capilla Mayor). Laat u niet in de luren leggen door het monumentale graf van Columbus (Colón) uit de 19e eeuw; het is onduidelijk waar de stoffelijke resten van de grote ontdekkingsreiziger zich bevinden. Van de oorspronkelijke moskee zijn alleen de binnenplaats, nu de sfeervolle Patio de los Naranjas (sinaasappelbomen), en de toren overgebleven. De minaret was vierkant, mogelijk naar het voorbeeld van de Koutoubia in Marra­ kech die kort daarvoor was gebouwd. De toren werd door een architect van de kathedraal in de 16e eeuw verhoogd tot de huidige Giralda van 98 m.

Hartje Sevilla: de kathedraal en links het gebouw met de koloniale geschiedenis, Archivo de Indias

Barrio Santa Cruz Aan de kathedraal en het Alcázar grenst de veelbezochte voormalige jodenwijk (judería) van Sevilla. Er staan mooie Andalusische huizen, witgekalkt en met tralievensters en bloembakken, in een wirwar van straatjes en stegen. Af en toe kunt u in een verstilde patio kijken. De buurt is rijk aan bars en terrassen. Zomaar wat rondlopen is de beste manier om deze schilderachtige wijk te bekijken. In de middeleeuwen verdreven de Almohaden de joden uit de stad. Na de Reconquista keerden ze terug door grond te huren van de koning. Na 1492 joegen ook de christenen de Spaanse joden het land uit. Midden in de wijk staat het Hospital de los Venerables , een ziekenhuis in 17e-eeuwse barokstijl met mooie fresco's in de kapel en een 19eeeuwse patio. De synagoge werd na de verjaging van de joden omgebouwd tot kerk, de Santa María la Blanca , met een overvloedig bestuct barokinterieur.

Casa de Pilatos  Plaza de Pilatos 1, dag. 9-19/18 uur, toegang € 6/8, incl. audioguide

Een van de mooiste huizen van de stad staat in de ‘joodse wijk‘, aan de rand van Santa Cruz. Deze hertogelijke residentie werd midden 16e eeuw gebouwd in een samengaan van mudéjar en plateresco. De patio met fontein, prachtige azulejos (tegelwanden) en bewerkte plafonds (hout en stucwerk) tonen de harmonie van klassieke vormen en Moorse decoratiekunst; of de verzamelde klassieke beelden hier goed bij passen mag u zelf beoordelen.

Museo del Baile Flamenco  Calle Manuel Rojas Marcos 3, dag. 9-19, nov-maart 9-18 uur, € 10 's Werelds enige museum dat is gewijd aan de flamencodans. Speels opgezet, modern museum geeft met tekst, beeld en geluid inkijk in ‘de ziel van de stad‘.

Antigua Fábrica de Tabacos  Calle San Fernando, geopend als de universiteit open is In de voormalige tabaksfabriek huist een deel van de universiteit van Sevilla. Het reusachtige gebouw in een rustige barokstijl werd gebouwd in de 18e

33

 Real Alcázar

 Moors paleis met prachtige tuinen – Real Alcázar

Kaart:  D 4, stadsplattegrond blz. 38/39 2 à 4 uur Duur: Het ‘koninklijk paleis‘ van Sevilla is een meesterwerk van mudéjarstijl en hoort tot Spanjes mooiste gebouwen. Uit het 12e-eeuwse Almohadenpaleis ontstonden na 1492 de koninklijke residenties. Alles bij elkaar toont dit complex vijf eeuwen verfijnde Andalusische bouwkunst. Eenmaal binnen kunt u op de eerste binnenplaats de mudéjar-gedecoreerde Sala de la Justicia  bekijken met daarachter de Moorse Patio del Yeso . Rechts van de grote Patio de la Montería  is de langgerekte Cuarto del Almirante , met waaiers in vitrines en schilderijen. Aantrekkelijker is het achter de prachtige gevel van het Palacio de Pedro . Pedro (door voor- en tegenstanders respectievelijk ‘de Rechtvaardige‘ en ‘de Wrede‘ genoemd) liet bouwmeesters uit Toledo komen en de koning van Granada leende, als dank voor eerder verleende hulp, zijn architecten uit zodat

34

er ook overeenkomsten zijn met het Alhambra. De christen Pedro was goed bevriend met de moslims. Zijn paleis is gebouwd rond de wonderschone Patio de las Doncellas  ('juffrouwen'), met dubbele zuilen, fijn stucwerk en tegelwanden (azulejos). Op alle momenten van de dag is er wel een doorkijkje dat prachtig licht oplevert. Wie een poosje rondloopt door de zaaltjes rondom, ontdekt fantastische details in de tegelmuren, de handschriften, de bewerkte houten plafonds of het kunstig versierde stucwerk. Rechts van deze hof ligt de Salón de Embajadores , een ruimte met kleine hoefijzerbogen uit 1336 waaraan in 1420 een goudgekleurde koepel van bewerkt hout werd toegevoegd. Het Palacio Gótico  ligt aan de andere kant van de Patio de las Doncellas. Het is ouder dan het Paleis van Pedro maar het heeft door Karel V nu een veel minder sprekend renaissance-aanzien. De reeks 18e-eeuwse Madrileen-

se wandtapijten (kopieën van de 16eeeuwse Vlaamse originelen) is in pompeuze stijl gewijd aan Karels veroveringen in Tunesië. In de door moslims gebouwde vertrekken die we eerder zagen wordt kunst gebruikt om de ruimte te verfraaien; in deze weinig subtiele zalen zijn propaganda en persoonsverheerlijking belangrijke functies van de kunst.

De grote tuinen  achter het Alcázar sluiten aan bij de diverse bouwperioden van de paleizen: Arabisch, renaissance en barok. Een van de mooiste plekken is de galerij links in de Jardín de los Grutescos. Onder de vele boomsoorten zijn prachtige hoge palmen; verder veel verschillende planten en bloemen en enkele bijzondere paviljoentjes.

Informatie

15 personen samenstellen; u kunt zo legaal 'voordringen'. Zo'n rondleiding kost circa € 10 p.p. extra.

Real Alcázar: Plaza del Triunfo, www. patronato-alcazarsevilla.es, dag. 9.3019, okt.-mrt. tot 17 uur, € 8,50, audiogids beschikbaar voor € 4,10. Bij de ingang is een plattegrond verkrijgbaar. Bijna altijd staat er een rij voor de kassa, de wachttijd kan in drukke perioden oplopen tot een uur of meer. Langs de rij lopen regelmatig gidsen die voor diverse talen groepjes van 12-

Eten en drinken Aan de rand van de tuin vindt u cafetaria El jardin escondido  ('de verborgen tuin'). U kunt binnen en buiten zitten. De loggia is de mooiste plek om van drankjes, taart of een bocadillo te genieten. Wc's zijn aangrenzend.

1

3

Puerta del León

2

Patio del Crucero

Patio del León 4

Casa de la Contratación

Salón de Tapices Palacio de Carlos V 9 10

5

6 7

Sala de Audiencias

Jardines Patio de las Muñecas

8

del Alcázar

Real Alcázar 50 m

DuMont DNL Relaunch 2011 Andalusien, 01 Real Alcazar, Stand 19.11.2012 B C M Y

35

Sevilla

Sevilla en West-Andalusië

Metropol Parasol biedt schaduw en een panoramisch wandelpad boven Sevilla's oude centrum eeuw. Hier rolden ruim 6000 vrouwen sigaren van tabak uit Spanjes koloniën, het beeld van de opera Carmen.

de stadsmuur. Binnen huist het Museo Naval (scheepvaart).

Plaza de España 

Calle Gen. Temprado 3, ma.-za. 9.3013.30 en 15.30-18.30, € 5 Gasthuis uit de 16e eeuw, voortgekomen uit een begrafeniskapel voor armen en ter dood veroordeelden. In de 17e eeuw ontfermde edelman Don Miguel de Mañana zich over de broederschap. Hij was een tot inkeer gekomen wildebras. Zijn obsessie voor de dood komt onder meer tot uitdrukking in schilderijen die hij voor de barokke kerk San Jorge bij het gasthuis liet maken door schilders als Murillo en Valdés Leal. Bij de toegang tot de kerk liet Don Miguel in zijn grafschrift opnemen: Hier rusten de botten en de as van de slechtse mens die op de aarde heeft geleefd ...

Er komen veel mensen af op het enorme halfronde gebouw in het mooie Parque María Luisa, dat ten zuiden van het centrum langs de rivier ligt. In dit grote park werd in 1929 een tentoonstelling gehouden over Spanje en Las Américas. Naast paviljoens van (Latijns-) Amerikaanse landen in dit park werd het reusachtige, rijk versierde Palacio de España gebouwd. In de halve cirkel hebben alle 51 Spaanse provincies een nis met historische gebeurtenissen op tegeltableaus. Blauw-wit versierde bruggen verbinden het gebouw, begrensd door hoge torens, met het grote plein met de fontein. Spaanse toeristen laten zich graag fotograferen bij de nis van hun provincie.

Torre del Oro  Paseo Cristóbal Colón, di.-vr. 10-14, za./zo. 11-14 uur, € 1, di. gratis Markant rond gebouw aan de oever van de Guadalquivir, in 1228 gebouwd door de Almohaden als onderdeel van

36

Hospital de la Caridad 

Museo de Bellas Artes  Plaza del Museo 9, di.-za. 9-20.30, zo. 9-14.30 uur, € 1,50, EU-burgers gratis In een verbarokt klooster is een belangrijke verzameling schilderijen ondergebracht uit de gouden eeuw van de Andalusische schilderkunst, de 17e eeuw.

Het museum werd opgericht nadat bij wet in 1835 het bezit van de kerk werd onteigend. Hoogtepunten zijn de vele werken van de Sevillaanse barok: Murillo (vooral zaal V, de grote voormalige kloosterkerk, o.a. Onbevlekte Ontvangenis, en zaal VII), Zurbarán (bekend van zijn monniken in grijstinten, vooral zaal X en één meesterwerk in zaal V), De Ribera (zaal VI, boven de monumentale trap), Velázquez (opgeleid in Sevilla), Valdés Leal (met zijn wat meer dramatische doeken in zaal VIII). In de zalen met 19e- en 20e-eeuwse kunst kunt u een blik werpen op het lichte Las Cigarreras (1905) van Gonzalo Bilbao dat een optimistisch beeld geeft van het werk in de Sevillaanse tabaksfabriek.

Metropol Parasol  Plaza de la Encarnación, lift naar luchtpromenade zo.-do. 10.30-24 uur, € 1,35 Het 19e-eeuwse marktplein was sinds 1972 een troosteloze parkeerplaats. Toen hier Romeinse resten werden ontdekt veranderde het plan voor een parkeergarage in een gewaagd parasolproject (van de Duitse architect Jürgen Mayer). Sinds 2011 zijn de Romeinse overblijfselen zichtbaar, het plein is weer gezellig en het spectaculaire parasoldak, met een panoramisch wandelpad en een bar met terras op 21 m hoogte, is een mooie nieuwe attractie. Vijf 'paddestoelen' vor-

men een opengewerkt plafond van gecoat hout. De ingang naar het Antiquarium en de lift is links van de brede trap.

Plaza San Lorenzo  Hart van een minder bekende volkswijk. Platanen bieden schaduw aan de stenen en smeedijzeren bankjes. De Calle Santa Clara is zeer schilderachtig met enkele oude kloosters. Het langgerekte plein Alameda de Hércules is de ontmoetingsplaats van een verlopen wijk (die langzaam verbetert) met kunstenaars en een alternatieve scene.

Triana Sfeervolle volkswijk zonder echt stadsschoon aan de overkant van de rivier rond de bruggen van San Telmo en Isabel II. Het is een populaire uitgaanswijk met danscafés aan de Calle Pureza en wat restaurants en bars aan de oever in de Calle Betis. Uit de voormalige zigeunerwijk komen tal van beroemde flamenco-artiesten en stierenvechters. Achter de nieuwe markthal naast de brug ligt aardewerkstraat Calle Alfareria.

Overnachten Tijdens de Semana Santa en de Feria zijn hotelkamers heel veel duurder en al vroeg volgeboekt. Leuk pension in volkswijk – Hostal Macarena : Calle San Luis 91, tel. 954 37

Chaotische devotie – Semana Santa De Goede Week, tussen Palmzondag en Pasen, telt de laatste dagen van de katholieke vasten. Dit is het plechtige hoogtepunt van de religieuze vieringen. Vanaf de tientallen kerken starten circa zestig kleurrijke processies die vijftien uur duren; u kunt ze dag en nacht tegenkomen. Het laatste deel van de tocht is voor alle processies gelijk: van de Plaza de Campana, door de Calle Sierpes en over de Plaza de San Francisco naar de kathedraal. Twee ‘draagaltaren‘ gaan voorop, barok versierd met goud en glitter; op de eerste Christus en op de tweede de Maagd Maria, de trots van de wijk of congregatie. Fanfares begeleiden de processies met religieuze marsen; soms klinken de saetas, flamencogezangen gewijd aan Maria of Christus.

37

5

5

M 75 150 m 150 m M León XIIILeón XIII Qu aest Qu aestro

0 75

Ma Pa rch dre en a Ma Pa rch dre en a

e Port

ugal

Av. d

e Port

Fron tera

Per ú

Per ú

de la

de la

Palos

Palos

Fron tera

Av. d

Av. C ar

ugal

los I V

los I V

Av. d eM álag a Av. d eM álag a

Mai tienzo-

de Pag l C es or r de Pag o l C es or ro

Génova

Génova

rri ero

o

o

Fe b

Ca sti lla

Fe b

Pila r

de

Be tis Pure za Be tis Pure za

rri Pilar ero de

il

Lu

Lu

Ge

Ge n

nil

sa

Cé

lio

Mariana

Almirante LobotieMnzaioAlmirante Lobo

o

er

er

nd

nd

r

Pa s

to

Pa s

Adriano

o

Aydr La iano

oza

rag

La

oza

rag

Za

r

Za

sa r

Cé

lio

Ju

Ju

Pineda Sade n Fer nand o San Ferna ndo

Pavón

r itos

Paj a

Alb aoreda

Alb aoreda Rosario

Rosario

que

S. R o

queMonsalves

S. R o

ry

ta

yen

Go

Go

na La Campana Monsalves

XII

Alfonso

to

S. Esteban

O. Zuñiga

Imagen O. Zuñiga

Imagen

yen Lara ta ña

Alcázares

Laraña

La Tete. BCa orgem s pa

Alfonso

Alfaqueq

ue Cardenal Cisneros

Las e CortPa esdr Ta rín Tete. BorgesLas Cortes

Alfaqueq ue Cardenal Cisneros

Baños

XII

o San la P Juan alm de a Viri Ge ato Sa nJ J. Herlaná u n rona nd Pal aez ma de Ge J. Her násndez rona Alcá zare

Viri at

F. de Pa Padruela Tarín

ños ja

ja

art u

ad

art u

el aC

ad

Pa sar el

Pa sar el

Av. C ar

S. Esteban Ar me S. E Conde Ibara nt steb a an Ar Estrella b I e d a n m Air r o a C enIrún e Paj ta Pavón V. A a r itos G leg Estrell El BAuzmá a rí a Irún uireen n F ab o Alca V. A iol Án G a leg ge E uzm Conde Isac rí a les l B án trer io uen M. F as nc ab Moor a A . F Alc o iol Án a J. Ca erCnáoandde Is ge stillo ntreez acio les M ras nc Mor . D. A. F a o d J. Cae elronánd stillos Rez íos Gen D. d era e l Rí los os Ríos Gen era l Rí os Mariana de Pineda

GuadaS. E lu ste pe ban

Guada lupe -

frán

frán

Az a

Az a

rro

rro

Macasta

Me Per nc is he ta

To mi llo LumYuste brer as To mi llo A. B azán Lum Gu brer ada a s l qui Gu vir ada Gleute Recreo ada N Homb a Bo rci G lqu re na so ua ivir Piedra de pla dal ete ta Recreo Santa Homb Cur Bo Narc Ana re tidu na iso Piedra de rías pl aM ta qués. la MinSadne Alcoy H . Cortéz a ta An JuanCuRa rtiba a dudá ns r í a Ingenier MCqounéde d o Lastru cci la Mins. dee Alcoy HBa . Craor a jaté an Raba sz PascJuua dán Ingenier l Gayangos Conde o Lastru de cci F. Bdaera Pajausla Pascual Gayango s Ba

A. B azán

Yuste

Béq

Isla Mágica

Puñ rostonro Pu ñ rostonro

do

do

Juzg a

Fray Diego de Cádiz Duque Montemar Fray Dieg M o de Cádiz Duque acasta Montemar

Me Per nc is he ta

Béquer

uer

Resolan a

Juzg a

N

N

F la S roilá ern n a d Ma eMla SFroilá n u e re ñorna na z Ma M u re ño na z

de

Jaira Béquer

Jaira

Resolan a

uer

Béq

P la uen Ba te rqu de eta P la uen Ba te rqu de eta stein

el aC

Ca sti lla

ajo

ajo

r

GreCghoarles Da r J. Me rwin ndel Charle Charles Darwin s Darw in Charle s Darw in

b Tra

b Tra

de cía s Lu Jesú ñor ise Rdue ía s uc sú

c Ja

L Je oño itse cRinu Ja to in

n Sa

n Sa

nAdlb elert Ein

e

o ad a a Sal ire o e l tin n A corr . d en e Av rg Bu . So o A P ad b. a o a V. ire Sal pu e lalad tin A ro Re v. d rSgen en cor A .A Bu . So o jo . P b ba V pu Salad Tra Re ra ate rre laf jo .He Ca M ega ba R. V - E. Tra ma ra Far uatfaictoe rre él He Cca M. - E. ma Far utico cé oeyaga RT.rV

art

is Lu raoya adTr Cu is Lu ra e art ad Du Cu

Du

Overnachten  Hostal Macarena  Hostal Sierpes  Hotel Simón

G.

G.

L. nas e Ar

a

a

uer

Alb

Cachorro

Cachorro

 Plaza de España  Torre del Oro  Hospital de la Caridad  Museo de Bellas Artes

de te o en lm Pu n Te e Sa te d o en lm Pu n Te Sa

ton

An

L. nas e Ar

Isla Mágica

. ral . G rio Av anju S al. r . G rio Av anju S

z de úne nder N alboa B Santa z de úne nder N alboa B Santa o ay eM a sd lor Do o Varf z ay Día io ton ra An arflo V z Día io

eM sd Do uesa de Vin García

uesa de Vin García

J. ot ich Gu

tín

as

el Puente d

el Puente d

in

S. más To

F. C. lez s S.Gon ázá Tom

F. C. lez Gonzá

Alemanes na oli M s de Alemane na

oli

M de

l ña Ca

uer

L. Varg

Alb

as

L. Varg

Einste

s

s

s rlo

Bilbao

s

Albert

gua el A n. d Cjo ria Glgoua el A n. d Cjo a ori cGisl o z En éne Gago Xim ciso z En éne Gago Xim

ole rm Má

J. ot ich Gu Granada M. Cortina

ra Ca lo Mol b a Bilbao a añ nP sC a n S rlo ratí e a s lo z Oliv C Mo leja Muño ab Cana nP

Sa

ro Toro Ped

aleja Can

eda

ro Toro Pededa Cep

Cep

DNL Relaunch 2011 Andalusien, 16 CP Sevilla, Stand 19.11.2012 DuMontDuMont DNL Relaunch 2011 Andalusien, 16 CP Sevilla, Stand 19.11.2012 B C M YB C M Y

 Museo d. Baile Flamenco  Metropol Parasol  Antigua Fábrica de  Plaza San Lorenzo Tabacos

z Av. de Cádi

s

s

S. Isidoro

Granada Sagast a a M. Cortin

Sagasta

e z Oliv Muño ll ne on O´D y Elo ll San nne o O´D y Elo

San

Grego r J. Me

ras ue Vig z án . de Cádi pit Av Ca ras ue Vig án

pit Ca

io dr Vi

ole rm Má

S. Isidoro Huelva Alcaicería

Huelva Alcaicería

M. Villa

V. Campos Villgaa

Rivero

J. Gestoso M. J. L. Ve

Rivero V. Campos

so J. L. Vega J. Gesto Atienza iño oN D. Pedr Atienza iño oN D. Pedr do Saaverda Morga

do Saav rrej Morga e Toerda Cond ana ón Quit

Relator

Cruz Conde Torraejón Verde Quitan

Cruz Verde

Antonio Susillo Relator

Antonio Susillo

38

Águila s

Águila s

te iran Almpodaca A te iran Almpodaca A

Castellar

Castellar

Inocentes

Basilio Arrayán ator Rel Basilio

ator Rel

Escoberos

Escoberos

Bezienswaardigheden  Catedral/Giralda  -  Real Alcázar  Hospital de los Venerables  Santa Maria la Blanca  Casa de Pilatos

io dr Vi

gui Jáure Pías elas Escu gui Pías elas Sol Escu Jáure

l Peñuela Sos

Peñuelas

Inocentes e Cornejo Duqu Pastora Sta. a i na Marin Div e Cornejo Duqu ayán Arr Pastora Sta. a i na Marin Div

Aniceto Sáenz

Aniceto Sáenz

Andueza

Andueza

La CartujaCentro Centro La Cartuja AndaluzAndaluz Arte Contemporáneo de Artede Contemporáneo

Sevilla

La ida r Flo La ida r Flo

alle lV

nicalle Veró l Va

nica Veró

l So

l So

Ciu Ciud o rriazo Pin rriaazCa Pin P ad d dad de P a Ca Mat to Alc irog ro Airlcoág Pl. to e Ro J. de MJ.atde Dieg Diego de RecareRdeocaredo de n a ta na- taraán- Pl. nda Ronda PUERTA ón PUERTA i ó o R i Pelícano c Riañ ia ra Pelícano E c Enl p Ras nla o Dñieog Diego Ras adOSARIO ce Conde Negro ncep OSARIO Con t n d de r r t Neg o s F. o R i ro r r o llad F. Quin Quinte o Riañ iaño illa n Co rros C arro H Ios EstaciónEstación o tero da ro Hin Ios a trón tró Tin Av Aven iest iniesta vTi Le Ios as va Ios Prado de tes Pas Bua llos Bu aalcloas Prado de a S. Juliá S. JuliánPas o ac Le Na ntes Na Na aje NaS. enid Sánche Sánchez Pe aje n P 16 n eón ah cillo on- cillo nla Gh rdo ida M P ulGa a t a 16 San Sebastián r M u ó t S. z Perrie C a d San Sebastián M a rr l m s C e a a ie a M leme o C e s C aLllíroa llo.l P L Morera Morera r M .P Líra A Ler M A El PradoEl Prado ann te eannoé enén Buen Buen l n te Sta Plaza Plaza M ve Sta M ve oA nde dez Conde Conde ar Viaje Viaje Ar es ar s r z P í c Ci l S. RománS. Román i e P a í c fu P l y C Pe i hy a entes vh ia Pl. San Pl. San de San de San late Pl. Sta. Pl. Sta. ev layoCifueen ria 4 erCou ue Le e er ys BordadorBordador o s eto to co go mpe 13 Imp 13 Pl. Pl. L Pl. 4 C ros SebastianSebastian co Sa Sa Isabel Isabel Jardines o Jardines Pl. a Pl. Pl. So ca R. Ojeda R. Ojeda Cé iag tia I So Mercenarias aPl. de Murillo de Murillo de n Judae Rn Juanc sp 12 éspe 12 an Ponce Sant Pilatos Mercenarias l a Pl. Ponce Pilatos l S B ed Sebastián Sebastián Riv n ive P. Sáez P. Sáez de la Refinadores adBe de Pase era Leviees ría l s ríaRefinadores 4 raT Pl. Levie 4 Paseo oC Leon rriónF.MCa s a Bustos T BustosLeon eijrraisón Meijas D. PASARELA San Luis San LuisPl. orre Torreb D. Pl. Ma s PASARELA ce Sta. Pl. Sta. de R Catadlie RibataliPl. avera Tavera F. Ca S. MarcosS. Marcos Lirio lanca blanc . M CRUZ uPl. na Juan a. ruce Pl.LirS.io r n a t Pl. S. Maravillas ib a SANTA de t e a Pl. Pl. Maravillas C S Cruz SANTA CRUZ Juan de era ra 4Cruz a C 4 S a 1 Av. Av. d 2 1 on Alhóndi AlhóndigaIldefonsoIldefonso ron se e 2 PumarejoPumarejo AustriaAustria a ga Jos an Jo d DGoer Ge e Doñ is San Luis res esa an S a M ña Ma Cid el Cid l A San Lu LA Don Don .Ter Sta.Te esVirgSenes en a LA MACARENA rg Pl. Cristo t a Vi r MACARENA ía Pl. Cristo r C a S e u ía C Cab a n abe Ma v Av Coron Infantes Infantes P n M a Jardines M P bio o a o Jardines d Pl. Ru de Burgos FadriqueFadriq r bio o r F. d o e z a eza Pl. za lde Burgos nel teo r F. Ru y aría .Mdaería . de e zo o teo a San s Janme Janm San s Pl. Buen 1 del R1 MdueñloRz y Muñoz S. Gil S. Gil CarranzaCarranz Pl. Buen Lui Luis Espíritu Espíritu z e del z la Cru Suceso ey del 11 sa a 11 la Crude Suceso D. P y D. Pe Santo Santo San iguel Miguel Parras Parras ta ÁnSgan elatadÁe ngela e dro Pedro M Pedro Pl. Pl. Am Pl. Dña. Pl. Dña. Alcázar Alcázar pín scarpín Pl. Lu Pl. Luch dro Am r 15 15 a o a c c drad Maldonados argura rgG.urCua E han a G. oCuaMaldonados Es a drad Abades Abades Pl. ElviraPl. Elvira Alfalfa Alfalfa Torres Torres a M. 14na M. 14 Teatro Teatro R. R. M Palacio Palacio Alianza Alianza Feria Feria Pl. arc A Pl. Pl. de Pl. de arco AM Regin Regin 2 – 10 2 – 10 Lope deLope Vegade Vega Malaver Malaver s 4rgo osD.rgRoemonD. Remond a a Pesca- Pescate do o 2 4 te 2 Feria Feria A. A 20 A. Am 20 Feria Feria dería dería a Pl. Virgen o ian a a Pue Pl. Virgen o ad h a nchfin ncLista Puente y nte y Lista mp Pl. del Pl. del R Guadian Gu n p R i a á f ez a a de los Reyes S Álvar bida ábida ez ar de los Reyes Triunfo Triunfo Pl. Álvarino ro la Encarnación Pellón Pellón Pl. Faustino Faust la Encarnación 2 Ru . S Ru M. 2 Placent o ines Placentines Compañía S. to Compañía a. M a. anto S. Contratación Contratación Francos Francos St ata St Lepdaon Lep G G Peral Peral re o ta o a J q e a re M d u g Joaquín C ín e M orio gorio ev Pl. del Pl. del Arguijo Arguijo Pacheco Pacheco y Nú osta CostPl. a Quev QCu Pl. 1 z Quintero 1 arero y Núnez del Pra nezdodel Prado Álvnte SalvadorSalvador Cerv e Av. Av. Álvarez Qui PuertaPuerta s 3 as Europa Europa ante rvantes olón na olón de Jerez P Ro PdeRomde icia lici Ala3med s de Jerez A H. CPl. H. C Orfila Cuna Cu a ila n la Orf a ió Pl. n m v uc ió J. ma e v a tit ucns a s Del as De J. da de H de Hé titCo a atra ns a ñ r la Co a S. Francisco 2 ñ la za S. Francisco t de Pl. rc 2 . é a l a Pl. rcules ules H Haza Av. de Av el e Fre Cala Cal de Habana Habana Fre A or S. AndrésS. Andrés F. Gonzá F. Gonzále s Créd o d eo d Tomás deTomás Pot Amor de Dm Cré z ARENAL lez ios de Dios T Ar Vid saArr RVid a R ito EL ARENAL pes Sierpes ro EL Jesús Jesús de Potro Ta ase Pas Ybarra Ybarra epo dVito ra Tra agepo arí P del Gra l Gran T rífa Sier ra ja s 1 ja ge a n V s 1 s B s o o e f 3 a n ec s Plaza mio coBnec n Pode Poder i scoo o a 3 as l o l 18 Tetuán Tetuán Plaza r 18 Jim gade n- gades - as Ji Pl. Duque Velázquez Pl. Duque Velázquez fe s rfe Rubens Rubens Ar Diego A . Diego prado mprado de la de la . m e S T e S Nueva G T Nueva G no o am s am 21 21 17 VictoriaVictoria Elcan n Elca azoeros roralero urora 17 ArtSa azo Arte e dnta Cl Santa Clara stián astiá l u A a SebaJuan Seb nre A PTaovníea oPaví NúnezM. Núnez as al. Gral. rdó n . s Pl. Gr a M a To a SeTdodare a SCeladaviejo Carlaavijo o o Pl. ri Ju T la ó r d Pl.rdS.en Cardenal Pa d Pl. S. Ca Pari MoscardMosca rn ErpínolaGavidia al ErpínolaGavidia Ro ela te Ro eo neoMend Mendi- TeodosioTeodosio Lorenzo MLorenzo San Juan artínezMMartín Sta. PLAZA Sta. PLAZA MSa NUEVANUEVAM.mán M.Pm. án 5 P. Pl.5 CaPl.st CasG. Fio. s G.cFio. s larde lóelnarde lón onntaJu ontaez ñéan s de ÁVi ñés de go i- gor Plaza Plaza centa Vicenta n nción e Asu vi c e l Á e a Asunció la o vi l l ría rría a la V Pl. A Teodos Teodosio Pa María María Molvie- Molvie-Pal n. Pl. A . CoV C de Cuba io FnánalleroFnáballeroGodinas Godinas III XIII Betis BeStisde Cuba dro s dro as al bal b Ca Jesús de Jesús de la X San a a on ra ego za Segovia San b SAN VICENTE n a SAN VICENTE la Veracru Veracruz Ca ó z o ó vleia o ro r tr e t z Miguel CiMiguel Cid tale Forta Pat Gatlae Pa Gal ist ris ns ns For H.Pl. el de H. el d de ta de Vicente Vicente l Cr e C addel Viejo Abad AbPl. n. a n. lla San San lfo Alfo za Museo Viejo Vg tefill Vgetefi Ar a e Mu y Gordi A seo z y Go d llo b rdi A r e d llo e e San en S e r na o bb ne BoRb lane Re San S r o u Rí Río e o o o u r e a Vic TRIANA P l e r ente Vicente B gla a eeg y a Ay TRIANA P l d Al d o 19 a se ea or Cor 19 s m les E De avin D raveins MendozaMendoza Ríos E n rre na Corr nal C l Pa nal nal Can. Pa Ríos Ca manCs a ansa Can. a llén Ballé Co Pl.Sacra G Gu a Gr ParqueParque G de o Ba Tri de Pl.Sacra a o a tó Tri t a Re s de u ó Re s s de s l Pa e APar C J lic Familia Familiage ad ad ico C A Jardín del J g Jardín del raí u r drailí ua ea os an e alq alq s Padilla so lsao n SaladGravi o dP Goles GoleA.s SaladoA.Pl. o Pl. na Gravina Liugo d Guadalquivir g L Guadalquivir i u r uiv uiv s aradas go odr go od a d P I a Puerto r P I ra a s Puerto sa ue ab ue 3 R ir Paés de P ar tama Pl.a Dársena R ir t e Pl. Dársen 3 at d m a Real s b a Real t ué Taxi Ro gn el nte el I nte Ro arqu Taxi gn Blasco Blasco Tras Gr Tras Vic Gr Marq M cío pa Vciíco pa II ( d I ( de aci les Bajeles aci Garay tor de Garayde Baje tor a a Tri Pabell Pabellón a e n am Cham i a T n a o Pl. i F j h a o r Pl. F lo r j ón del lot ian C an ta a . Ar A S. Laureano Futudroel Futuro S. Laureano a) M. nchaMa onchina Fabie a Fabie a a) on Co spin C AEsrjpo z A z A Arj E Plaza del z ez . Plaza del e S. E h Ev c va nchn. S ón gn. zón n á a Altozano á n S g z V ra Altozano ng S ge eli CaminCamino list o o z adoV ora d sta C C z o de lo de los a a r e e r n P P Pl. CallaoPl. CallaoA P r s Desc Descub tin . P ti nr. An n ar gn ar Vga n. Ma ubrimie rimien Camtillan Camtillano M V Mgn. M EstaciónEstación iria iria ntos tos Vg V Le pos o pos Le de Armas Plaza dePlaza Armas d día ría ltaar dadealta idad a teMa LeaM ría te erí ri L er atu are 3 Alfar 3 atu Esvpe tadrosp ntad M Ev o M Alf r 1 a P n o 1 an P nlgu o lu n i n o i t o g V s st se elis V elist Juose Ju Jo ta a J TRIANA

0

TRIANA

 Las Casas de la Judería  Sevilla Congresos

 La Albahaca  Taberna del Alabardero

Eten en drinken  Tapasbars  Habanita  El Faro de Triana

Winkelen  Winkelstraten  Vlooienmarkt  Aardewerk

 Compás Sur Flamenco Uitgaan  Casa Anselma  Plaza del Salvador  Pl. Alameda de Hércules  Casa de la Memoria

39

 Albaicín, de Arabische medina

 Granada's Moorse wijk –

Albaicín, de Arabische medina

Kaart:  K 5, route weergegeven op stadsplattegrond, blz. 100/101 Vervoer: Geen, wandeling vanuit centrum Granada Albaicín, tegenover het Alhambra, is de sfeervolste wijk van Granada. Als in een Arabische medina is hier in het voorjaar de lucht doordrongen van de geuren van jasmijnbloesem, rozen en citroenbomen. Tegen de heuvel ligt een doolhof van nauwe steegjes en romantische pleintjes. De wijk is uiterlijk niet veel veranderd sinds de moslimtijd. Albaicín groeide toen de christenen in 1227 de stad Baeza veroverden. Islamitische vluchtelingen uit Baeza bouwden hier een nieuw bestaan op, onder hen waren nogal wat zijdebewerkers. Toen de moslims voorgoed uit Spanje waren gejaagd bouwden rijke katholieken hier luxehuizen en knapten de ommuurde cármenes op, de vruchtbare binnentuinen met wijndruiven en groenten die zo karakteristiek zijn voor deze wijk (maar die u vanwege hun beslotenheid waarschijnlijk niet te zien krijgt). De meeste van de bijna

96

dertig moskeeën maakten plaats voor een kerk. Later raakte de wijk in verval. Albaicín staat sinds 1984 op de UNESCO Werelderfgoedlijst.

Een wandeling Het begin van deze route is zeer goed te volgen. Als u van het hogere deel weer afdaalt kan het lastiger worden in de nauwe straatjes. Bedenk dan dat u alijd op het startpunt terugkomt als u naar beneden wandelt en bij het riviertje rechtsaf gaat. Overigens is een doelloze wandeling door dit steegjesdoolhof misschien wel een van de leukste manieren (ondanks de hondenpoep) om deze bijzondere wijk te bekijken.

Langs de Darro Het startpunt is de Plaza Nueva. U neemt de smalle Carrera del Darro, langs de Río Darro die tussen de heuvels van Albaicín (links) en het Alhambra (rechts) stroomt. Deze schilderachti-

ge straat laat u al van de middeleeuwse sfeer proeven die in de wijk heerst. Tegenover de Puente del Cadi, een vergane boogbrug uit de 11e eeuw, bevindt zich op nr. 31 El Bañuelo , Arabische baden uit de 11e eeuw. De prachtig gerestaureerde zaaltjes zijn gratis te bekijken di.-za. 9.30-14 uur. Iets verder valt links op nr. 43 het Casa Castril  uit 1536 op met de fijn bewerkte plateresco toegangspoort (het hier gevestigde Museu Arqueológico wordt 'geremodelleerd'). Daartegenover staat de kerk San Pedro , gebouwd in 1559-1567 in een stijl met mudéjarinvloeden. Voorbij de kerk ligt rechts de esplanade Paseo de los Tristes  met uitnodigende terrassen. Vanaf de Paseo heeft u een prachtig zicht op de muren van het Alhambra, 's avonds betoverend verlicht.

ook wel los antisistema genoemd. De casas-cuevas zijn grotwoningen in uitgehouwen holen waar een voorgevel tegenaan is gezet, veelal met een terras. 's Avonds komen toeristengroepen naar Sacromonte voor de zambra, een flamencovariant die in een aantal ‘grotten‘ wordt opgevoerd (zie blz. 99). Voorbij de eerste cuevas  (grotten) gaat u na nr. 65 links de trap op en boven linksaf, langs de als hotel ingerichte grotwoningen (El Abanico ). Na rechts aanhouden komt u bij de Mirador de Mario Maya , met een terrasje. Na huisnr. 10 linksaf naar beneden en aan het eind, bij een muur, rechtsaf.

Het hart van Albaicín

Voorbij de esplanade gaat links de straat Cuesta del Chapiz omhoog. Rechts ligt het 16e-eeuwse Palacio de los Córdova  in renaissance- en mudéjarstijl (archief, u kunt wel de poort in). Bij de poort op nr. 22 kunt u aanbellen om het prachtige Casa del Chapiz , Moorse huizen uit de 15e/16e eeuw, te bekijken (ma.-vr. 8.30-15 uur, gratis). De grote tuin biedt een goed zicht op het Alhambra. Rechtsaf de Camino del Sacromonte op, naar de grottenwijk, vroeger bewoond door zigeuners, tegenwoordig deels door gitaarspelende, hondhoudende neohippies met dreadlocks, hier

De kerk op de Plaza del Salvador  werd gebouwd op de plek van de grootste moskee van Albaicín. Rechts om de kerk heen, door de Calle de Panaderos, recht achter de kerk, komt u in het levendigste deel van Albaicín, vol kleine cafés en winkeltjes. Op de Plaza Larga  is elke ochtend markt (beh. ma.). Door de elegante hoefijzerboog Puerta de las Pesas, in de 11e-eeuwse stadsmuur, en ietsje verder linksaf door Callejon San Cecilio naar de Mirador de San Nicolás , bij de gelijknamige kerk. Dit is het mooiste uitzichtpunt van de stad. Laat in de middag schijnt de zon op het Alhambra en de Sierra Nevada. Van hieruit daalt u willekeurig af tot u weer bij het riviertje komt. Als u rechts afslaat komt u terug op de Plaza Nueva.

Informatie

Eten en drinken

Duur: de wandeling kan in 2 à 3 uur worden gelopen maar met wat terrasstops en een lunch kunt u het dolen door deze legendarische wijk met gemak over een hele dag uitsmeren. Tijdstip: de ochtend is relatief koel. Echter, laat in de middag is het uitzicht op het Alhambra en de Sierra het mooist.

Albaicín kent veel sfeervolle pleintjes met terrassen zoals de knusse Plaza Larga  op het hoogste punt ongeveer. Niet in de route opgenomen is de Placeta de San Miguel Bajo  , een aangenaam plein, hoog en rustig gelegen. Er is een handvol (tapas-)bars en er zit wel eens een muzikant.

De heuvel op naar Sacromonte

97

Granada en Oost-Andalusië

Granada

Granada – het Alhambra, gezien vanaf de Mirador San Nicolás in de wijk Albaicín

Capilla Real  Bijgebouw van kathedraal, eigen ingang aan rechterzijde, ma.-za. 10.1513.30, 16-19.30, zo. 11-13.30, 16-19.30 (winter: 15.30–18.30 uur), € 4 In de laatgotische koninklijke kapel is sinds 1521 het koningspaar Isabel en Fernando bijgezet; zij wonnen in Granada ‘de laatste slag van de Reconquista‘. Het indrukwekkende schilderij ‘De overgave van Granada’ in de hal herinnert daaraan: de islamitische koning Boabdil overhandigt de sleutel van de stad aan de katholieke koningen. Van achter een smeedijzeren hekwerk kunt u de marmeren graftomben bekijken. Alcaicería  De voormalige Arabische bazaar aan de zuidoostzijde van de kathedraal werd na een brand in de 19e eeuw gereconstrueerd. De naam van de grote en vooral 's avonds drukke Plaza Bib-Rambla is afgeleid van de vroegere poort van de soek van de zijdeverkopers. In de smalle steegjes onder de typische hoefijzerbogen rijgen zich de winkeltjes aaneen: mooie lederwaren, sieraden en ander kunsthandwerk – souvenirs naar keuze.

98

Corral del Carbón  De toegang tot de ‘kolenhof’ – de naam geeft de vroegere functie aan – ziet u al vanuit de Alcaicería: een markante toren met een hoefijzervormige poort. In deze karavanserai van het Moorse Granada vonden reizigers onderdak in de slaaphokjes op twee verdiepingen rond de binnenplaats.

Overnachten Rustig gelegen villa – Pension Suecia  : C. Molinos, Huerta del los Ángeles 8, tel. 958 22 50 44, www.pension 2 pk € 44, ontbijt € 3,50. suecia.com, Eenvoudige, schone kamers met wifi en fan (geen airco). Tuintje. Tien minuten lopen van authentieke restaurantwijk Realejo, twintig minuten van het Alhambra. Gratis parkeren indien plaats. Chic en historisch – Casa 1800 : C. Benalúa 11, tel. 958 21 07 00, www.­ hotelcasa1800granada.com, 2 pk € 150, incl. ontbijt. Een betoverend hotel in de Albayzín, gevestigd in een smaakvol ingericht paleis uit de 17e eeuw. Origineler kan niet – Cuevas El Abanico  : Verea de Enmedio 89, tel. 958 22 61 99, www.el-abanico.com, 2 p.grothuis

€ 70, 4 p (2 slaapkamers) € 110. Slapen in een grotwoning in de wijk Sacromonte. Lekker koel in de zomer en eenvoudig maar gerieflijk ingericht.

Realejo, zijn de aantrekkelijke pleintjes en hoekjes met tapasbars ten westen van de centrale Pavaneras Santa Escolastica nog wat authentieker .

Eten en drinken

Winkelen

Aan de Plaza Nueva  en, in het verlengde daarvan, de Carrera del Río Darro liggen kleine restaurants en Andalusische tavernas. Ze zijn de moeite van het proberen zeker waard. Behalve tapas serveert men ook dagmenu’s. Vlakbij, in de klassieke taveerne Bodega La Castañeda  , C. Almireceros 1, kunt u tapas (Iberische ham!) bestellen bij een caña (bier) of een copa (glas wijn). Rond de Plaza San Nicolás in Albaycín is het 's avonds ook gezellig en sfeervol. Bijvoorbeeld bij Bar Kiki   waar regelmatig flamenco klinkt. Aan de andere kant van het kerkplein ligt restaurant El Huerto de Juan Ranas : dineren op het terras (redelijke prijzen) met het mooiste uitzicht op het verlichte Alhambra. U kunt er ook terecht voor koffie. In de buurt rond de kathedraal, Alcaicería, is het meestal vrij druk op de grote terrassen van de Plaza Bib-Rambla  ; iets intiemer is het in de aangrenzende Calle Pescadería en op de Plaza Romanilla. Minder toeristisch eet u aan de Campo del Príncipe , onder aan de Alhambra-heuvel; het ene restaurant ligt er naast het andere. In diezelfde wijk,

Drukke winkelstraten bevinden zich rond de kathedraal  (kleinere winkels) en de Puerta Real   (veel modezaken). Tussen de vele souvenirs valt soms iets oorspronkelijks te ontdekken, misschien bij de handwerklieden in de Cuesta del Gomérez  , richting Alhambra. Her en der in de stad vindt u bouwers van klassieke en flamencogitaren.

Uitgaan Wie geen flamencovoorstelling wil bijwonen (zie kader) kan met de Granadiños een caña drinken rond de Plaza Nueva, in de smalle Carrera del Darro en op de Paseo de los Tristes of bijvoorbeeld in bars en op terrassen op de pleintjes van de wijk Realejo.

Informatie en feesten Oficina de Turismo: Pl. Santa Ana 4, tel. 958 57 52 02, www.andalucia.org. Oficina de Información Turistica: Pl. Mariana Pineda 10, tel. 958 24 71 28, www.turgranada.es. Bus: het busstation, Carretera de Jaén, tel. 958 18 54 80, is bereikbaar met buslijn 3 vanaf Gran Vía de Colón. Goede verbindingen met de kust, naar Almería,

Flamenco live op de Sacromonte De Sacromonte (zie ook , blz. 97) is het centrum van de flamenco. Deze dans ontstond in de kringen van de gitanos. Iedere avond worden in die wijk uitstekende flamencovoorstellingen gegeven. Als u via uw hotel boekt betaalt u ongeveer € 22-28, inclusief een busje vanaf uw hotel (retour) en een consumptie. Natuurlijk kunt u ook op eigen gelegenheid gaan; om teleurstelling te voorkomen kunt u even bellen of er plaats is. Zambra Los Tarantos , Camino del Sacromonte 9, tel. 958 22 45 25, 21.30 en 23 uur; Zambra La Rocío , Camino del Sacromonte 70, tel. 958 22 71 29, ongeveer 22 en 23 uur; Zambra Venta el Gallo , Barranco de los Negros, tel. 958 22 84 76, 21.30 en 22.45 uur.

99