12 jaar. een terugblik en een blik naar de toekomst

12 jaar Wetenschappelijk Comité: een terugblik en een blik naar de toekomst Raadgevend Comité: 25-01-2013 L. Herman (ILVO-SciCom), C. Van Peteghem (UGent – SciCom), T. van den Berg (CERVA - SciCom), E. Thiry (Ulg – SciCom), A. Huyghebaert (UGent - SciCom), X. Van Huffel (FAVV)

Belgian Federal Agency for the Safety of the Food Chain

Inhoud • Dr. L. Herman – Enkele algemene beschouwingen – Microbiologische risico’s

• Prof. C. Van Peteghem – Chemische risico’s

• Dr. T. van den Berg / Prof. E. Thiry – Santé animale

• Prof. A. Huyghebaert – Uitdagingen

• Dr. X. Van Huffel – Samenstelling nieuw SciCom Belgian Federal Agency for the Safety of the Food Chain

Ter eerbetuiging aan: • A. Huyghebaert (voorzitter gedurende 12 jaar) • L. Pussemier (ondervoorzitter gedurende 9 jaar) • J. Decallonne † (ondervoorzitter gedurende 3 jaar)


Met dank aan: - Alle leden die deel hebben uitgemaakt van het SciCom tussen 2001 en 2012: V. BAETEN

L. DE ZUTTER

J. DEWULF

J.-J. LARSEN

E. THIRY

G. BERBEN

J. DEBEVERE

K. DIERICK

P. LHEUREUX

P. TOBBACK

D. BERKVENS

J. DECALLONNE

R. DUCATELLE

G. MAGHUINROGISTER

O. TOUSSAINT

C. BRAGARD

J.-M. DEGROODT

L. HERMAN

P. MEEUS

J. TYTGAT

J.-P. BUTS

P. DELAHAUT

A. HUYGHEBAERT

L. PUSSEMIER

M. UYTTENDAELE

P. DAENENS

M.-P. DELCOURFIRQUET

H. IMBERECHTS

K. RAES

T. VAN DEN BERG

E. DAESELEIRE

D. DEMEYER

R. KROES

C. SAEGERMAN

J. VAN HOOF

G. DAUBE

C. DEROANNE

J. LAMMERTYN

B. SCHIFFERS

C. VAN PETEGHEM

S. DE HENAUW

K. DEWETTINCK

Y. LARONDELLE M.-L. SCIPPO G. VAN SANT Belgian Federal Agency for the Safety of the Food Chain W. STEVENS

Met dank aan: - De Stafdirectie voor risicobeoordeling



Wetenschappelijke input voor het op risico-beoordeling gebaseerd beleid • Risico-analyse: rode draad in de EU regelgeving i.v.m. voedselveiligheid en hygiëne • Wetenschappelijk Comité baseert adviezen op principes van risico-beoordeling (2005; brochure terminologie) • Risico-analyse: risico-beoordeling , risico-management en risicocommunicatie

• Risico/baten analyse vb. Advies over risico’s en baten van rauwe koemelk en van verhitting van rauwe koemelk


Enkele cijfers: • Evolutie van het aantal adviezen 70

60

50 Advies over Wet, KB, MB 40 Advies over beleidsdocument 30

Advies over sectordocument of gids Advies over problematiek + eigen initiatief

20

10

0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

• 8 symposia en workshops; 9 brochures; 26 publicatie’s waaronder 16 in internationale tijdschriften; 22 voordrachten van leden van het comité en leden van de stafdirectie risicobeoordeling, 8 posters Belgian Federal Agency for the Safety of the Food Chain

Adviezen over controle en autocontrole van de voedselveiligheid – Autocontrolegidsen en sectorale bemonsterings-plannen (HACCP) – De keuze van de matrix/parameter combinaties in het FAVV controleprogramma (statistische methode gebaseerd op principe van risico-beoordeling) en voor het inspectie programma (rangschikking van risico activiteiten) – Criteria en richtwaarden om maatregelen te nemen ter bescherming van de volksgezondheid • Voedselveiligheids criterium/richtwaarde • Proceshygiëne criterium/richtwaarde • Distributierichtwaarde (indicatie voor probleem houdbaarheid)

– Trendonderzoek


Gebruik data controleprogramma voor trendonderzoek • Trendonderzoek: kan gebruikt worden om controleprogramma bij te sturen • Trendobservatie: het intuïtief opvolgen van data ter observatie van mogelijke trends (EFSA, 2010) • Trendanalyse: een statistische analyse en een epidemiologische interpretatie van data om relevante veranderingen in de tijd te detecteren (EFSA, 2010) • Trendanalyse pas geschikt bij vrij hoge prevalenties (>10% is meestal nodig), hoge staalnamegroottes, en gegevens over verschillende jaren (minimum 3 jaar is nodig)


Voorbeeld van trendobservatie en trendanalyse • Analyse van gegevens 2000-2010: Salmonella en Campylobacter op pluimveekarkassen en kippenfilets Geschatte prevalentie van Salmonella op pluimveekarkassen

Geschatte prevalentie van Salmonella op kippenfilets

Geschatte prevalentie van Campylobacter op pluimveekarkassen

Geschatte prevalentie van Campylobacter op kippenfilets

Year: 2000 (0), 2002 (2), 2004 (4), 2006 (6), 2008 (8), 2010 (10)


Adviezen over processen in de voedselketen Met betrekking tot watergebruik • Duurzaamheidsstandpunt (druk voor zuinig watergebruik) en voedselveiligheidswaarborgen • Verschillende soorten water afhankelijk van de bron – Oppervlakte-, grond-, leiding-., afval-, recyclage- of recuperatiewater

• Definities op basis van voedselveiligheid – Drinkbaar water, niet drinkbaar water – Schoon water (niet drinkbaar water dat bruikbaar kan zijn in de productiekolom van levensmiddelen) (EG verordening 852/2004) – Criteria voor schoon water moeten geval per geval beoordeeld worden in functie van het gebruik van het water en op basis van een risico-beoordeling: •

Voorbeeld: irrigatiewater in primaire plantaardige productie • ≤ 1000 kve E. coli /100 ml: voor de irrigatie van teelten die rauw worden geconsumeerd • ≤ 10.000 kve E. coli /100 ml: voor industriële (nog te verwerken) teelten en voederteelten • > 10.000 kve E. coli /100 ml niet drinkbaar water – geen schoon water Belgian Federal Agency for the Safety of the Food Chain

Adviezen over microbiologische risico’s • Kwantitatieve risico-beoordeling Listeria monocytogenes in gerookte zalm • Preventie, detectie, tracering en beheersing van uitbraken van uitbraken van verotoxine producerende E. coli • Antibioticum resistentie overdracht – Voedselgebonden overdracht van dier naar mens – Blootstelling aan cefalosporine resistente E. coli via consumptie van kippenvlees – Proces van overdracht van antibioticaresistentie bij de mens


Kwantitatieve risico-beoordeling Listeria monocytogenes in gerookte zalm • Reductie van bewaartijd heeft grote invloed op listeriose risico Bewaartijd als % van houdbaarheidstermijn

100%

75%

50%

25%

Listeriose gevallen/jaar bij praktijk t°

7,43

3,14

0,63

0,023

• Substantiële daling risico bij beheersing max t°, vooral bij consument Temperatuur distributie

Temperatuur consument

Listeriosis gevallen/jaar

Praktijk t°

Praktijk t°

7,43

Max.4°C

Max 7°C

1,15

Max 4°C

Praktijk t°

5,48

Praktijk t°

Max 7°C

2,86


Preventie, detectie, tracering en beheersing van uitbraken van verotoxine producerende E. coli Enterobacteriaceae

Escherichia

E. coli

O157:H7 NSF

O157 SF, O26, O103, O111, O145,… O91, O121, O45,

O104:H4

Andere pathotypes

Nietpathogeen

EAHEC = Entero-Aggregatieve-hemorragische E.coli AFF = aggregative adherent fimbriae Belgian Federal Agency for the Safety of the Food Chain

Antibioticumresistente Salmonella Typhimuriumoverdracht naar de mens via de voeding

= ABRP Varken

74,5%

94,1%

92,1%

= ABRP Kip

53,6%

90,7%

79%

ABRP=antibioticum resistentie profiel


Blootstelling aan cefalosporine resistente E. coli via consumptie van kippenvlees • Cefalosporine: kritisch antibioticum humane geneeskunde – Hoge frequentie van cefalosporine resistente E. coli bij braadkuikens in België – In ongeveer 1,5% van de maaltijden met kippenvlees consumptie >1000 kve cefalosporine resistentie E. coli – Blootstelling vnl. door kruiscontaminatie in keuken – Risico voor de mens door overdracht antibioticaresistentiegenen naar pathogene kiemen in het spijsverteringsstelsel van de mens nog niet kwantificeerbaar

• Aanbeveling om – Verantwoord antibioticabeleid in primaire productie – Goede hygiënepraktijken in slachthuis, uitsnijderij en keukens 35 – 40% E. coli resistent aan cefalosporine; 60% van de braadkippen drager







WETENSCHAPPELIJK COMITE VAN HET FEDERAAL AGENTSCHAP VOOR DE VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN Brussel, WTC III Gebouw, Simon Bolivarlaan 30

Installatievergadering, 24 januari 2001


Adviezen 2001 • 2001/6 bis:

Acute risico’s van Aldicarb: het allereerste advies mbt chemische gevaren • 2001/14: PCB’s in dierenvoeding: advies over een onderzoeksproject : afgewezen • 2001/19, 22, 33: Ontwerp KB’s • 2001/46: Ontwerp KB over erkenning van laboratoria (Wet 15 juli 1985)

Adviezen 2002 • 2002/05: Maatregelen bij een eventuële contaminatie met PCB’s in de voedselketen • 2002/29: Grenswaarden in mengvoeders voor residuen als gevolg van versleping (kruiscontaminatie) • 2002/35: Dioxinen in eieren van scharrelkippen Belgian Federal Agency for the Safety of the Food Chain

Adviezen 2003 • 2003/18: Nitrofuranen in eipoeder • 2003/10: KB betreffende autocontrole, meldingsplicht en traceerbaarheid in de voedselketen • 2003/07: Streptomycine residuen in honing door Fructocin op appelaars en perelaars

Adviezen 2004 • 2004/09: Ontwerp KB over de monstername bij de officiële controle op maximum gehalten aan mycotoxinen in bepaalde voedingsmiddelen

Adviezen 2005 • 2005/16: Blootstelling aan Soedan I via Worcestersaus • 2005/01: Zware metalen in de voedselketen in de omgeving van Umicore Belgian Federal Agency for the Safety of the Food Chain

Adviezen 2006 • • • • • •

2006-38: Controle op voedingssupplementen in Belgïe 2006-37: Allergenen in levensmiddelen 2006-36: Samenstelling van levensmiddelen 2006-35: Toxiciteit van rabarberbladeren na verhitting 2006-21: Benzeen in frisdrank 2006-16: Diclazuril in mestkippen, mestkalkoenen en opfokleghennen • 2006-12: Dioxines in gelatine • 2006-01: Ontwerp KB mbt gemedicineerde diervoeders


Adviezen 2007 • 2007-35: Opkomende risico’s: opkomende mycotoxinen • 2007-22: Malachietgroen in gekweekte vis • 2007-21: Spoedadvies: Vermindering van de dioxineen PCB-concentraties in besmette runderen • 2007-20: Spoedadvies: Bronnen van verontreiniging met PCB’s en dioxines in rundveebedrijven in Stabroek en Hoevenen


Adviezen 2008 • 2008-28: Vergelijking van resultaten van CALUX en GCHRMS voor dioxinesanalyse • 2008-26: Carcinogene en/of genotoxische risico’s in levensmiddelen • 2008-25: Actielimieten voor acrylamide • 2008-24: Formaldehyde in gekweekte champignons • 2008-19: Methodologie voor meten van versleping in diervoeders • 2008-18: Nieuwe TEFs voor dioxines • 2008-09: Residuen van kiemgroeiremmende stoffen in spuitletsels en in vleesmonsters • 2008-08: Chemische contaminanten in gekweekte vis


Adviezen 2009 • • • • • • • • • • •

2009-39: Antimooncontaminatie in suiker 2009-38: Prednisolone in mest 2009-36: Schatting van de blootstelling aan lood (ook 2011-07) 2009-35: Schatting van de inname aan cadmium 2009-31: Meldingsplicht bij wetenschappelijk onderzoek 2009-29: Opkomende chemische risico’s: hormoonverstorende stoffen 2009-22: Cocaïne in Red Bull cola 2009-15: Aanvaardbare contaminatieniveau’s van farmacologisch actieve stoffen in diervoeders 2009-07: Lood en nikkel in koffie 2009-06: Melamine in melk voor (opvolg)zuigelingenvoeding 2009-05: Methylbenzofenon als migrant uit drukinkt Belgian Federal Agency for the Safety of the Food Chain

Adviezen 2010 • 2010-32: HMF in voeding voor bijen • 2010-09: Carcinogene en/of genotoxische stoffen in levensmiddelen: procescontaminanten • 2010-02: Blootstelling aan pesticidenresidu's via de consumptie van groenten en fruit

Adviezen 2011 • 2011-22: Ontwerp KB erkenning van laboratoria voor analysen mbt voedselveiligheid • 2011-17: Spoedadvies: Prednisolone in varkensurine • 2011-12: Spoedadvies: Thiouracil in een runderurinestaal

Adviezen 2012 • 2012-05: Zoutreductie (met HGR) • 2012-04: Nanotechnologie in de voedselketen Belgian Federal Agency for the Safety of the Food Chain






12 ans de Comité Scientifique en Santé Animale: vers l'évaluation des risques à l'interface entre l’animal, l’homme et environnement E. Thiry (ULg –SciCom) & T. van den Berg (CERVA - SciCom)

•

Contexte de travail du Comité scientifique:

•

Du principe de précaution à la mitigation des risques: incertitudes liées aux dangers nouveaux, nécessité de distinguer entre risques réels et risques perçus: BSE One World, One Health: Influenza & maladies bactériennes à impact zoonotique (fièvre Q) EU (DG SANCO, EFSA): « Prevention is better than cure » (2007-2012): Maladies enzootiques (PRV, IBR, BVD): risques connus – mesures adaptées Emergences: Globalisation et changements climatiques: Arboviroses (WNV, BTV, SBV)

• • •


Encéphalopathies spongiformes transmissibles 11 avis entre l’avis 2001/47 organisant la surveillance épidémiologique des EST et l’avis 2012/17 Evaluation d’une proposition de révision du programme de surveillance de l’ESB

• Du principe de précaution à la mitigation des risques – – – –

Déclaration obligatoire Elimination troupeau animal Embargo sur les farines animales Élimination des matériels à risque spécifié des carcasses à l’abattoir

•

Limite: Sensibilité des tests

•

Grâce à une évolution favorable de la maladie et aux avis du SciCom, la Belgique a pu obtenir le statut de pays à risque négligeable avec des conséquences positives directes sur la politique de surveillance.

•

Révision de la politique de surveillance – + : Réduction drastique de l’incidence des EST – - : Observation d’EST atypiques Belgian Federal Agency for the Safety of the Food Chain

Infections virales zoonotiques: influenza “One World – One Health” •

Oiseaux aquatiques sauvages = hôtes naturels & réservoirs

•

Nombre limité de lignées établies chez d’autres hôtes spécifiques Changements réguliers de paradigme Adaptation de la surveillance en fonction des risques A Strategic Framework for Reducing Risks of Infectious Diseases at the Animal–Human–Ecosystems Interface

• • •

H5N1

pH1N1

H13 Avis 06/2004: Evaluation du risque de transmission du virus AI à l’homme Avis 31/2006: Evaluation de la checklist « Analyse de risque Influenza aviaire exploitations avicoles »

H3-4 H5-6-7-9

H3-7

H1-3

Avis 48/2006: Evaluation du risque d’introduction du virus influenza aviaire H5N1 en Belgique suite aux migrations d’oiseaux Avis 24/2009: Evaluation de l’impact vétérinaire et du risque zoonotique des virus influenza porcins en général et du virus pandémique humain influenza A/H1N1 (2009) en particulier en Belgique

H1 à 16

H1-2-3

Avis 34/2009: Modalités de surveillance du virus pandémique influenza Agency for porcins the Safety A/H1N1Belgian (2009) etFederal des virus influenza chezof le the porcFood Chain

Infections bactériennes zoonotiques Fièvre Q • Epizootie chez les chèvres aux Pays-Bas • Contrôle de Coxiella burnetii – Dépistage – Grande résistance dans le milieu – Vaccination

• Prévenir la contamination humaine – Surtout par inhalation – Risque faible à négligeable par le lait (sauf YOPI) • •

• •

Avis 01/2010: Recommandations relatives à la fièvre Q chez les petits ruminants en Belgique Avis 24/2010: Evaluation d'un programme de surveillance, de prévention et de lutte contre Coxiella burnetii chez les petits ruminants Avis 25/2010: Surveillance, prévention et lutte contre Coxiella burnetii dans les exploitations bovines Avis 15/2011: Evaluation des risques et bénéfices de la consommation de lait cru de bovins, et de l’effet du traitement thermique du lait cru Belgian Federal Agency for the Safety of the Food Chain

Evaluation scientifique de la nouvelle politique sanitaire belge Brucellose - Infection zoonotique - Lutte basée sur le dépistage et la prévention - Belgique indemne depuis 2003

Avis 26/2009: Evaluation de l’allègement de la surveillance de la brucellose et de la leucose bovines et propositions pour un nouveau programme de surveillance d’autres maladies bovines (avis 05/2010, 10/2010 et 20/2012)

- Proposition d’une liste de maladies animales pertinentes, prévalentes et/ou (ré)émergentes, classées par ordre d’importance, pouvant faire l’objet d’un échantillonnage dans le cadre d’une nouvelle politique sanitaire belge. - Modalités de l’échantillonnage (taille d’échantillon, matrice, catégorie d’âge...) en vue du screening hivernal organisé par les laboratoires régionaux. « Protocole avortement » depuis 2010 • Détection de nouveaux foyers, d’origines toujours non identifiées – En novembre 2010 – En mars 2012 Belgian Federal Agency for the Safety of the Food Chain

Infections virales enzootiques : « Prevention is better than cure » PRV (Aujeszky) – Utilisation de vaccins marqueurs – Non vaccination – Statut indemne – Eradication – Surveillance – Avis 12/2010 , 14/2012

IBR – Certification des troupeaux – Vaccins marqueurs – Élimination de l’infection latente – Eradication – Surveillance – Avis 33/2010, 28/2012

BVD – Contrôle – Amélioration des tests de dépistage – Détection et élimination des infectés persistants immunotolérants – Avis 29/2007

« ear ear--notch testing »


Emergences: Arboviroses: Encéphalites équines, Bluetongue & Schmallenberg Les facteurs climatiques influencent la distribution des arboviroses (cfr vecteurs) mais des vecteurs locaux peuvent s’avérer compétents (changement de paradigme). Différents facteurs humains contribuent à l’extension des arboviroses (globalisation du commerce et du transport…) Il semble évident que plusieurs arboviroses vont continuer à s’étendre et il faudra apprendre à vivre avec les arboviroses dans des zones actuellement indemnes.

20112012

BTV8

SBV

Avis 05/2007: Evaluation de propositions de mesures de lutte contre la fièvre catarrhale ovine au moyen des insecticides Avis 07/2007: Evaluation de la possibilité de réapparition de la fièvre catarrhale ovine au printemps 2007, évaluation de propositions de mesures préventives et de lutte contre cette maladie, notamment la vaccination, et détermination d’un niveau de surveillance de la faune sauvage Avis 13/2009: Projet d’arrêté royal relatif à la lutte contre l’anémie infectieuse des équidés et l’encéphalite virale des équidés Avis 22/2010: Projet d’arrêté royal portant des mesures de police sanitaire relatives aux encéphalites virales des équidés et projet d’AR relatif à la lutte contre l’anémie infectieuse des équidés Avis 22/2012: Risque de réintroduction/recirculation du virus Schmallenberg en Belgique en 2012 International Colloquium (2008): Emerging Animal Diseases: From Belgian Federal Agency for the (vétérinaires Safety of theetFood Chain Science to Policy + 2 brochures éleveurs)

Conclusions & perspectives en santé animale • • • • • • •

•

La prévention répond à un risque identifiable (nature, gravité et probabilité). La précaution s’applique lorsque le risque est incertain. Le SciCom aide le décideur par une meilleure évaluation du risque basé sur les connaissances et/ou les incertitudes scientifiques. Les paradigmes changent…. les questions restent ! Il y a émergence de nouveaux types de risques (ex: arboviroses) En santé publique et animale, la vigilance sanitaire et la préparation à une réponse rapide (early warning systems) permettent d’anticiper les effets néfastes des crises. La prévention des nouveaux dangers repose sur une adaptation des dispositifs sanitaires au niveau global sur un mode harmonisé et coordonné. Perspectives: vers un monitoring accru des facteurs de risques – – – –

Dossier 48/2006: Facteurs de risques des maladies animales émergentes Avis 20/2012: Inventaire des systèmes de surveillances en santé animale existants en B. Dossier 14/2012: Risques d’introduction des arboviroses chez les animaux de rente ….


UITDAGINGEN VOOR HET WETENSCHAPPELIJK COMITE

Prof. A. Huyghebaert


SAMENSTELLING VAN HET WETENSCHAPPELIJK COMITE Dr. X. Van Huffel Prof. Dirk BERKVENS Prof. Antoine CLINQUART Prof. Georges DAUBE Dr. Philippe DELAHAUT Prof. Bruno DEMEULENAER Prof. L. DE ZUTTER Prof. J. DEWULF Prof. P. GUSTIN Dr. L. HERMAN Prof. P. HOET Dr. H. IMBERECHTS

Prof. A. LEGREVE Prof. C. MATTHYS Prof. C. SAEGERMAN Prof. M.-L. SCIPPO Prof. M. SINDIC Prof. N. SPEYBROECK Prof. W. STEURBAUT Prof. E. THIRY Prof. M. UYTTENDAELE Dr. T. VAN DEN BERG Prof. C. VAN PETEGHEM Belgian Federal Agency for the Safety of the Food Chain

12 jaar. een terugblik en een blik naar de toekomst

Recommend Documents