het
verhaaladvies over 100 jaar Vluchtoord Uden
100 jaar Vluchtoord Uden
100 jaar Vluchtoord Uden / Wereldoorlog 1 Om in 2015 te herdenken dat er tussen 1915 en 1919, tijdens de ‘Grote Oorlog’, in totaal ongeveer 15.000 vluchtelingen hebben gewoond in het barakkenkamp Vluchtoord te Uden, heeft de Heemkundekring Uden een werkgroep in het leven geroepen die allerlei activiteiten coördineert tussen diverse instanties die iets organiseren m.b.t. herdenken Vluchtoord Uden ’14-‘18. In samenwerking heeft de documentatiegroep van de Heemkundekring Uden een reizende tentoonstelling samengesteld over de vluchtoorden in Ede, Nunspeet en Uden. In Uden wordt deze tentoonstelling uitgebreid met de grote maquette van het Vluchtoord Uden, die jaren geleden al is gemaakt door Pierre van Diepenbeek, en de door Cees en Willy Jacobs, op schaal, nagebouwde slaap- en eetbarak, een villa en het ziekenhuis van Vluchtoord. Tevens zijn er uit een privécollectie 10 politieke oorlogsprenten uit de Nieuwe Amsterdammer 1915-1919 van o.a. Jan Sluijters te zien. Ter gelegenheid van deze tentoonstelling presenteert de bibliotheek Uden dit verhaaladvies over de Eerste Wereldoorlog. Over de Eerste wereldoorlog zijn tal van boeken geschreven, waarin deze periode vanuit diverse kanten wordt belicht. De hierbij samengestelde lijst is niet compleet maar geeft u een advies om kennis te maken met de vele boeken die er over Wereldoorlog 1 zijn verschenen. Er is een indeling gemaakt in thema’s, zoals Soldaten, Artsen en verpleegsters, Op de vlucht, Spionage, Duitse ervaringen, , Een breder perspectief en Van een afstand. Voor meer informatie kunt u terecht in de bibliotheek.
Veel leesplezier!
Soldaten Weg der geesten-trilogie / Pat Barker De boeken ‘Niemandsland’, ‘Het oog in de deur’ en ‘Weg der geesten’ zijn gebundeld in deze uitgave. We volgen in deze boeken verschillende Engelse soldaten tijdens de Eerste Wereldoorlog. Ze maken onvoorstelbare dingen mee. Geen van hen komt ongeschonden uit de strijd, zowel lichamelijk als geestelijk raken ze verwond.
Oorlogsgedruis / Edmund Blunden De Engelse dichter Edmund Blunden vocht tijdens de Eerste Wereldoorlog in België. In dit boek, dat tien jaar na de oorlog voor het eerst uitkwam, vertelt hij zijn ervaringen. Hij vraagt zich af waarom de oorlogshandelingen als in een flits voorbij zijn gegaan en het gewone leven gewoon weer doorgaat. Hij verwerkt deze periode door veel te dichten en te schrijven.
Door het koren / Thomas Boyd We volgen hoofdpersoon William Hicks in de aanloop naar en tijdens de Eerste Wereldoorlog. Na een eerste periode van afwachten en verveling komt Hicks in het heetst van de strijd terecht. Een tijd vol ontberingen, in de loopgraven en tussen het koren op de landerijen van Noord-Frankrijk. De schrijver putte voor dit boek uit zijn eigen ervaring.
Post voor mevrouw Bromley / Stefan Brijs Augustus 1914. In Londen melden duizenden jongemannen zich aan om te gaan vechten tegen de Duitsers. Martin Bromley, zeventien en te jong voor het leger, probeert de twee jaar oudere John Patterson te overreden samen in dienst te gaan, maar die wil zijn droom om te gaan studeren niet opgeven. Uiteindelijk slaagt Martin er met een list in naar het front te vertrekken en blijft John achter in een stad waar de druk op dienstweigeraars toeneemt.
3
Soldaten 4
Houten kruisen / Roland Dorgeles Puttend uit eigen ervaring schreef Roland Dorgelès al in 1919 dit boek over het soldatenleven tijdens de Eerste Wereldoorlog. Hoofpersoon is de Franse soldaat Jacques Larcher. Hij maakt deel uit van de vijfde escouade van de derde compagnie van het Franse leger. Hij vertelt over de ervaringen van hem en zijn kameraden aan het front, vaak buiten de gevechten om. De gesprekken en de vriendschap tussen de soldaten, de verveling, het verlangen naar huis, juist in die momenten kan de schrijver het ware leed van de soldaat beschrijven.
Het lied van de loopgraven / Sebastian Faulks Stephen Wraysford beleeft voor de Eerste Wereldoorlog een onstuimige liefdesgeschiedenis, maar zijn geliefde verlaat hem. Als de oorlog uitbreekt, neemt hij dienst in het Engelse leger. Zijn ervaringen schrijft hij op in een gecodeerd dagboek. Aan het eind van de zeventiger jaren vindt zijn kleindochter de aantekeningen. Nadat iemand de code voor haar heeft gekraakt, leest zij het verhaal dat haar grootvader aan niemand kon vertellen. Verfilmd als mini-serie onder de titel Birdsong (BBC).
Dat hebben we gehad / Robert Graves Graves schrijft tamelijk afstandelijk over zijn ervaringen in de loopgraven. Hij laat de feiten en de anekdotes voor zichzelf spreken. Graves laat de verschrikkingen en het twijfelachtige nut van de oorlog vooral door de ervaringen en ogen van anderen zien. Het contrast tussen de door verliezen en Franse ongastvrijheid gedemoraliseerde loopgravensoldaten en de hysterische oorlogshitsers in het veilige vaderland wordt erg duidelijk getekend.
De verborgen strijd / A.P. Herbert Harry Penrose is student in Oxford als de Eerste Wereldoorlog uitbreekt. Geestdriftig meldt hij zich direct aan als vrijwilliger. De ervaringen die hij als soldaat opdoet, veranderen hem. Na een incident aan het front in Frankrijk wordt hij wegens lafheid voor de krijgsraad gebracht en ter dood veroordeeld.
Soldaten De lange zondag van de verloving / Sébastien Japrisot Vijf Franse soldaten worden door de krijgsraad ter dood veroordeeld omdat ze zichzelf verminkt hebben, in de hoop niet meer te hoeven dienen. Ze komen in het niemandsland tussen de loopgraven, waar dan wèl ineens de strijd losbarst. Er worden inderdaad vijf lichamen met een verbonden hand gevonden. Maar Mathilde, de verloofde van een van hen, is ervan overtuigd dat haar vriend niet gestorven is. Op haar zoektocht vindt ze tegenstrijdige bewijzen en voelt ze dat ze wordt tegengewerkt.
Witte zwanen, zwarte zwanen / Jennifer Johnston De hoofdpersonen Alec en Jerry zijn ondanks hun verschillen goed bevriend. Dit is het verhaal van een vriendschap die tegen de regels (van die tijd) ingaat. De zwanen staan symbool voor de tegenstellingen die toen enorm waren: rijk versus arm, katholiek versus protestant, Iers versus Engels. Op het slagveld blijven de verschillen bestaan, maar ook devriendschap tussen Alec en Jerry gaat niet ten onder.
Poststempel Verdun. Het verhaal van twee frontsoldaten / Bob Latten De Hilversummer Bob Latten liet zich voor dit boek inspireren door de omgeving van het Franse Verdun. Het werk is een bundeling van fictieve brieven en dagboekfragmenten van een Duitse en een Franse soldaat.
Geslacht / Frederic Manning 'Het mooiste en indrukwekkendste boek dat ik ooit heb gelezen over mannen in oorlog.' - Ernest Hemingway Manning volgt zijn alter ego soldaat Bourne door de Eerste Wereldoorlog. Met honderdduizenden lotgenoten vecht hij een manhaftige, primitieve en eigenlijke uitzichtloze strijd uit met de vijand, maar vooral ook met allerlei elementen als hitte en kou.
5
Soldaten De Duitse gevangene & Passie in het aangezicht van de dood / James Hanley ‘De Duitse gevangene’ beschrijft de ontmenselijking van de loopgravenoorlog, die tot uitdrukking komt in het ombrengen van een Duitse krijgsgevangene en uiteindelijk in de eigen dood. Zoals Hanley schrijft: 'Het vuur vergiftigde de geest'. In ‘Passie in het aangezicht van de dood’, dat na de oorlog speelt, wacht een veroordeelde op zijn terechtstelling vanwege de moord op de verkrachter van zijn vrouw. Zijn bewakers worden geconfronteerd met hun hulpeloosheid en met de roep van de veroordeelde om zijn vrouw.
De Officierskamer / Marc Dugain De debuutroman van de Franse auteur Marc Dugain (1957). Aan de hand van de levensgeschiedenis van zijn grootvader schetst hij op een zeer persoonlijke en indringende wijze de waanzin van de oorlog. Het is het verhaal van drie vrienden, overlevenden uit de loopgraven van de Eerste Wereldoorlog, geestelijk en lichamelijk verminkt voor de rest van hun leven en de manier waarop de maatschappij met deze mismaakte medemensen omgaat.
Van het Westelijk front geen nieuws / Erich Maria Remarque Het boek verhaalt van een groep jonge (19-jarige) Duitse soldaten die door hun klassenleraar Kantorek in 1916 worden overgehaald dienst te nemen in het leger. Bijna drie jaar delen ze de strijd, worden volwassen en realiseren zich dat ze 'in het landschap van onze jeugd rondstappen als bezoekers'. De een na de ander sneuvelt ten slotte. Remarque beschrijft realistisch ,nuchter, beklemmend, indringend en verbijsterend en bovenal de zin- en uitzichtloosheid van het oorlogsgeweld..
De memoires van de man die op vossen jaagde / Siegfried Sassoon Na de dood van zijn ouders wordt George Sherston pgevoed door zijn rijke, ongetrouwde tante op het platteland. Tot zijn 12e heeft hij een privé-leraar die hem weinig leert. Wel leert hij veel van rijknecht Dixon over vossenjacht en cricket. Als Engeland mobiliseert, neemt hij in augustus 1914 dienst, wordt opgeleid tot officier en vertrekt dan in 1915 naar het front in Noord-Frankrijk. Daar wordt hijhard geconfronteerd met de verschrikkingen van de oorlog .
6
Artsen en verpleegsters 7
Dagboek zonder data / Enid Bagnold Dagboek van de Engelse schrijfster over haar ervaringen in de Eerste Wereldoorlog. Ze werkte als vrijwillige ziekenhelpster in een militair hospitaal. De manier waarop de andere verpleegsters met de gewonden omgaan, raakt haar diep.
Verboden gebied / Mary Borden In zeventien verhalen en vijf prozagedichten kijkt een verpleegster impressiegewijs terug op haar ervaringen in België en Frankrijk tijdens de Eerste Wereldoorlog. Toen de bundel in 1929 werd uitgebracht, werd deze niet vriendelijk ontvangen. De verhalen beschrijven juist datgene wat men graag wilde vergeten. Ze stellen vragen en geven een indringend beeld van de loopgravenoorlog.
Civilisatie 1914-1917. Arts aan het front van WO I / Georges Duhamel Toen de Grote Oorlog begon, was Duhamel al een gevierd schrijver. Hij was echter ook arts. Daarom meldde hij zich bij het Franse leger. In dit boek, dat al in 1918 voor het eerst verscheen, vertelt hij over zijn ervaringen in het hospitaal: hoe het eraan toe ging, welke keuzes gemaakt moesten worden, hoe er geleden en gestorven werd..
A Farewell to Arms / Ernest Hemingway Amerikaan Frederick Henry is tijdens de Eerste Wereldoorlog ambulancechauffeur in het Italiaanse leger. Als hij gewond raakt, komt hij natuurlijk in een hospitaal terugt. Tijdens zijn verblijf daar bloeit de liefde op tussen hem en de Engelse verpleegster Catherine, die hij al eerder had leren kennen. Nog niet helemaal genezen, gaat Henry terug naar het leger, dat zich al aan het terugtrekken is.
Artsen en verpleegsters Het kielzog van de oorlog / Ellen N. La Motte De Amerikaanse verpleegkundige werkte tijdens de Tweede Wereldoorlog vrijwillig in een hospitaal nabij Ieper. Haar ervaringen schreef ze al in 1916 neer in deze roman van schetsen. La Motte laat weinig heel van verhalen over soldatenheroïek en vaderlandsliefde. Zij schetst gruwelijke scènes, die worden gehuld in cynische bespiegelingen omtrent de zin van oorlog en de waarde van een mensenleven.
Sisterka / Marijke Libert Deze derde roman van de Vlaamse journaliste en schrijfster (1962) beschrijft het levensverhaal van haar grootoom Ephrem. Ephrem is een knorrige oude man die op zijn sterfbed toegeeft dat hij in de Eerste Wereldoorlog, als gewonde soldaat, een verhouding heeft gehad met een Engelse verpleegster, Sisterka. Uit deze relatie is waarschijnlijk een kind geboren. De schrijfster onderzoekt wie Sisterka is en wat er met haar en het mogelijke kind gebeurd is. Dit brengt haar en het verhaal naar de slagvelden in België, naar Engeland in het vegetarische ziekenhuis en naar Schotland - tot het verhaal af is en het plaatje rond.
Het diep / Mary Swan De Canadese tweelingzussen Ester en Ruth verliezen reeds op zeer jonge leeftijd hun moeder. Met hun veel oudere broers hebben ze nauwelijks contact en hun vader, die zakenman is, heeft weinig tijd. Omdat de meisjes pas op elfjarige leeftijd naar school gaan, groeien ze dus op in een betrekkelijk isolement. . Ze spreken met elkaar in een geheimtaal en laten anderen niet toe in hun wereld. In 1918, als Esther en Ruth 26 jaar oud zijn, gaan ze in Frankrijk de geallieerde frontsoldaten helpen. In de wij-vorm vertellen ze over hun werk in doorgangskampen en in ziekenhuizen, waar ze schoonmaken, koken, kleren verstellen en brieven schrijven voor soldaten..
8
Spionage Zilverlingen / Maureen Lang In het Amerika van tijdens de Eerste Wereldoorlog is iedereen van Duitse komaf automatisch verdacht. Ook Liesel Bonner verliest om die reden haar baan. Onder een andere identiteit gaat ze aan de slag bij de spoorwegen, maar wordt dan benaderd door een FBI-agent. Die verdenkt Liesels geliefde Josef van spionage. Wordt vervolgd door Herinnering.
Herinnering / Maureen Lang Zelfstandig te lezen vervolg op Zilverlingen. Josef von Woerner, een Amerikaan van Duitse komaf, lijdt aan geheugenverlies na neergeschoten te zijn door een FBI-agent. Hij gaat in het Amerikaanse leger, maar dan komt zijn geheugen terug. Langzaam maar zeker herinnert Josef zich dat hij voor de schietpartij spion voor de Duitsers was.
Wachten op de dageraad / William Boyd Lysander Rief is een Britse toneelspeler die in 1913 een paar maanden in Wenen verblijft. Daar ontmoet hij een jonge landgenote met wie hij een verhouding begint. Plotseling beschuldigt zij van verkrachting. Met behulp van de Britse ambassade weet hij te ontkomen, maar komt wel bij hen in de schuld te staan. Daardoor wordt hij na de uitbraak van de Eerste Wereldoorlog min of meer gedwongen een taak als spion te aanvaarden.
Verbreek de stilte / Maureen Lang Leuven is in 1914 een groot toneel van de grote oorlog die er woedt. Te midden van deze strijd wordt Edward Kirkland geconfronteerd met de komst van Isa Lassonne, die het veilige Baltimore verlaten heeft om Edward uit het bezette België te bevrijden. Waar Isa niet op gerekend heeft, is Edwards onwil om te vertrekken. Hij is betrokken bij het drukken van ‘La Libre Belgique’, de illegale krant die via verzetsmensen zijn weg vindt naar de bevolking. Dan wordt Isa gearresteerd als spil van de drukkerij. Isa moet voor het vuurpeloton. Zal ze standhouden of is er redding op komst?
9
Op de vlucht Het geheim van Treurwegen / Guus Bauer Aan het begin van de Eerste Wereldoorlog ziet de Vlaamse tiener Willem Maria Treurwegen hoe zijn woonplaats bedreigd wordt door Duitsers. Uiteindelijk besluit hij naar Nederland te vluchten. Op zijn vlucht beleeft hij allerlei wonderbaarlijke avonturen. Guus Bauer geeft in dit schelmenverhaal een verrassende en verwarrende kijk op de oorlog, vol ontmoetingen en persoonlijke invalshoeken.
In ballingschap/ Elisabeth Marain Na het bombardement op Antwerpen in 1914 ontfermt een naar Nederland gevluchte kinderloze weduwe zich over een enkele weken oude baby.
Van porselein / Marjan Lammens – de Calluwé Van porselein, dat waren de isolatoren waaraan de Duitsers in 1915 stroomdraden vastmaakten langs de Belgisch-Nederlandse grens. Op de elektrische draadversperring stond een spanning van 2000 volt. Ze moest vluchtelingen, smokkelaars, spionnen en Duitse deserteurs tegenhouden. Ze kostte meer dan duizend mensen het leven. Tegen deze, bij het grote publiek onbekende achtergrond speelt het verhaal dat deze roman vertelt. Het is het verhaal van het Hollandse meisje Roos, dat verliefd wordt op een Belgische man en voor een onmogelijke keuze komt te staan.
10
Op de vlucht De fluitspeler / Ron Rash Wanneer in 1957 een stuwdam wordt aangelegd in de Appalachen, Verenigde Staten, komt een dramatische gebeurtenis uit 1918 aan het licht. Aan het einde van de Eerste Wereldoorlog heeft Walter, een Duitse musicus gevlucht uit een interneringskamp, een schuilplaats gevonden bij de geïsoleerd levende broer en zus Hank en Laurel Shelton. Walter, die niet kan praten, speelt op zijn fluit, helpt op de boerderij en tussen hem en Laurel ontstaat een romance, die eindigt in een tragedie.
Vlucht / Johanna Spaey ‘Vlucht’, speelt tijdens de Eerste Wereldoorlog. De roman is opgedeeld in vier delen met vier perspectieven. Het eerste en laatste zijn heel kort en vanuit het perspectief van twee mannen verteld: een Duitse soldaat en een Vlaamse officier. De twee middelste vormen de kern van het verhaal, waarin we eerst de Leuvense Marieke volgen, wier ouders en kinderen voor haar ogen worden doodgeschoten, waarna zij naar Nederland vlucht. Zij vindt werk in een hotel in Oosterhout, waar ze zich probeert te troosten met mannengezelschap. We volgen haar in het derde deel, waarin ze op zoekt gaat naar de officier uit Leuven op wie ze verliefd is.
Over het Kanaal / Annelies Beck Hoofdfiguur is de jonge Marie die in 1914 met haar ouders naar Glasgow reist, waar al gauw duizenden gevluchte Belgen arriveren. Ze ontdekt dat haar broer, die in de Vlaamse loopgraven vecht, niet de hele waarheid vertelt in zijn brieven en dat de oorlog grimmiger is en langer zal duren dan vermoed. Door haar vriendschap met een militante jonge Schotse krijgt Marie oog voor de misbruiken van de oorlogsspeculanten. Als ze merkt dat er ook Belgen hun landgenoten uitbuiten, schrijft ze een gedurfde protestbrief.
11
De machthebbers 12
De koning, de keizer en de tsaar / Catrine Clay Koning George V, keizer Wilhelm II en tsaar Nicolaas II waren neven van elkaar. Uitgebreid gebruikmakend van niet eerder gepubliceerde documenten, vertelt Catrine Clay het bijzondere verhaal van de drie neven, die deels hetzelfde soort leven leiden, in paleizen waar de rijkdom onvoorstelbaar is en de hoofdpersonen omgeven worden door vleierijen, gekuip en intriges. En daar doorheen speelt de vraag: in hoeverre waren de koning, de keizer en de tsaar verantwoordelijk voor het uitbreken van die oorlog en, zoals later zou blijken, ook voor het einde van de autocratische monarchie.
Novembernovelle / Ep Meijer De auteur vertelt van de strijd op 1 juli 1916, toen duizenden Engelsen de opdracht kregen wandelend de vijand tegemoet te gaan: die zou namelijk zijn gedood. Niets was echter minder waar, en bovendien werden ook nog honderden Engelsen door hun eigen artillerie gedood: geciviliseerde volken gedroegen zich in de Eerste Wereldoorlog ontstellend. De auteur beschrijft eerst als een ooggetuige die strijd, maar laat vervolgens anderen aan het woord, Duitsers en Fransen, die een eigen verhaal hebben..
Niet alle smeerlappen komen uit Wenen / Andrea Molesina In de Eerste Wereldoorlog wordt het Noord-Oosten van Italië bezet door Oostenrijkers en Duitsers. De 17-jarige Paolo groeit op in het huis van zijn adellijke tante en grootouders. Hun villa wordt deels geconfisqueerd door de bezetters: de familie krijgt intensief te maken met de oorlogssituatie. De tante van Paolo is een sterke, onafhankelijke vrouw die respect weet af te dwingen van de bevelvoerder. Toch komen zij lijnrecht tegenover elkaar te staan wanneer de familie hulp biedt aan een Engelse piloot. Het is voor de jonge Paolo, die de liefde leert kennen met de mooie Giulia, een harde leerschool, waarin hij ook persoonlijk te maken krijgt met oorlogsgeweld.
De machthebbers 13
De strijd om sergeant Grisja / Arnold Zweig Deze lijvige roman beschrijft niet alleen het lot van een armoedige Russische soldaat in de Eerste Wereldoorlog, maar ook de onmenselijkheid van een genadeloze oorlogsmachine. Sergeant Grisha is krijgsgevangene in een Duits kamp, vlucht uit heimwee naar vrouw en kinderen en valt weer in Duitse handen. Hij wordt beschouwd als een spion en ter dood veroordeeld, alhoewel hij bewijst dat hij een krijgsgevangene is. De militaire rechter spreekt hem weliswaar vrij, maar een hogere officier laat hem executeren. Het gaat de auteur vooral om het blootleggen van de machtsstrijd tussen officieren en legeronderdelen, om de zielloze tucht en kadaverdiscipline, om star egoïsme.
In gevangenschap De enorme zaal / E.E. Cummings Het autobiografische verslag van de tijdelijke gevangenschap van een jonge Amerikaan in de Franse gevangenis La Ferté-Macé in Noyon. In april 1917 mengde de VS zich in de Eerste Wereldoorlog en nam hij dienst als ambulancechauffeur. In Frankrijk wordt hij gearresteerd en verblijft drie maanden in de gevangenis.
De bondgenoten / Jack Cavanaugh Deel uit een reeks over de familie Morgan. Katy en haar broer Johnny Morgan raken als verpleegster en piloot beiden verwikkeld in de Eerste Wereldoorlog. Allebei worden ze door de vijand gevangen genomen.
14
Duitse ervaringen Vriend aan het front. Bericht uit de loopgraven / Walter Flex Walter Flex, oorlogsvrijwilliger en dichter, schreef deze novelle als een ode aan zijn in de strijd omgekomen vriend Ernst Wurche, volgens Flex de ideale “nieuwe mens”. Hij schetst een geromantiseerd beeld van de oorlog, noodzakelijk voor het ontstaan van een nieuwe, betere wereld. De dagelijkse praktijk van de oorlog wordt wel beschreven, maar staat veel minder op de voorgrond dan de achterliggende idealen, het geloof en de schoonheid van de natuur.
Jaargang 1902. Jeugd tussen traditie en revolutie / Ernst Glaeser Ernst is twaalf jaar als de Eerste Wereldoorlog uitbreekt. Hoewel hij goed merkt en begrijpt wat er in de wijde wereld gebeurt, heeft hij – vanzelfsprekend – vooral oog voor zijn directe omgeving: thuis, school, vrienden. Uiteindelijk zullen de ervaringen van zijn generatie bepalend zijn voor het ontstaan van de Tweede Wereldoorlog.
Oorlogsroes / Ernst Jünger Tot in detail vertelt Jünger zijn ervaringen tijdens de Eerste Wereldoorlog. Hij zet geen stap terug om zich er een mening over te vormen, maar houdt zich aan de feiten. De instinctieve vatbaarheid van jonge mannen voor de oorlog wordt hierdoor glashelder. Ook ziet de lezer duidelijk hoe dun het laagje beschaving is dat ons normaal gesproken weerhoudt van geweld en moordzucht.
Luitenant Sturm / Ernst Jünger Hans Sturm leeft aan het front in een bunker bekleed met boeken. Met twee vrienden, de schilder Hugershoff en de retoricus Döhring, bespreekt hij Rabelais en Balzac. Sturm leest hun zelfgeschreven verhalen voor. Algauw valt het doek voor de intellectueel Sturm: als zijn bunker wordt beschoten en er licht moet worden gemaakt, verbrandt hij zijn verhalen. De worsteling tussen zijn fijngevoelige kant en de wens om sterk en moedig te zijn, speelt de hoofdrol.
15
Een breder perspectief Val der titanen / Ken Follett Aan de hand van vier families vertelt de schrijver over de onderdrukking van arbeiders en de opstand van arbeiders tegen de heersende klasse, sociale verhoudingen die onder druk komen te staan, de Eerste Wereldoorlog en vooral wat die betekende voor de gewone soldaten, en ten slotte het vrouwenkiesrecht. Het verhaal speelt afwisselend in Engeland, Duitsland, Rusland en Amerika. Onderling hebben de families op verschillende manieren met elkaar te maken, door arbeidsverhoudingen, familiebanden of huwelijken
Oorlog en terpentijn / Stefan Hertmans Uit de schriften die zijn grootvader hem heeft nagelaten, reconstrueert Stefan Hertmans het leven van die man: Urbain Martien. De teksten uit deze cahiers vormen de basis voor het tweede, middelste deel van het boek: de ervaringen van Urbain in de Eerste Wereldoorlog. In de delen een en drie reconstrueert Hertmans actief het verdere leven van zijn grootvader voor en na de oorlog, onder meer door plaatsen te bezoeken die in dat leven een rol hebben gespeeld.
Op zoek naar Julia / Jonathan Hull In dit boek worden drie verhaallijnen uit het leven van één man met elkaar verweven. De jongste periode speelt als deze Patrick Delaney op 81-jarige leeftijd in een verpleeghuis zit. Daar kijkt hij terug op zijn leven. Enerzijds vertelt hij over zijn ervaringen in de Eerste Wereldoorlog, waar hij als jonge knaap zijn soldatenplicht doet. Aan de andere kant denkt hij vooral vol weemoed en verlangen terug aan Julia, zijn eigenlijke grote liefde, die hij in 1928 ontmoette.
De taal van de stilte / Frances Itani Het Canadese meisje Grania krijgt op haar vijfde roodvonk en wordt als gevolg daarvan van de ene op de andere dag doof. Voor een opgroeiend kind is dat natuurlijk verre van gemakkelijk. Gelukkig krijgt Grania hulp van haar grootmoeder en later van professionals op het doveninstituut. Uiteindelijk lukt het haar, samen met haar (horende) man Jim, een rustig leven op te bouwen. Maar dan breekt de Eerste Wereldoorlog uit en moet Jim als soldaat naar het front...
16
Een breder perspectief Godenslaap / Erwin Mortier Aan de hand van vier families vertelt de schrijver over de onderdrukking van arbeiders en de opstand van arbeiders tegen de heersende klasse, sociale verhoudingen die onder druk komen te staan, de Eerste Wereldoorlog en vooral wat die betekende voor de gewone soldaten, en ten slotte het vrouwenkiesrecht. Het verhaal speelt afwisselend in Engeland, Duitsland, Rusland en Amerika. Onderling hebben de families op verschillende manieren met elkaar te maken, door arbeidsverhoudingen, familiebanden of huwelijken
Spiegelingen / Erwin Mortier Uit de schriften die zijn grootvader hem heeft nagelaten, reconstrueert Stefan Hertmans het leven van die man: Urbain Martien. De teksten uit deze cahiers vormen de basis voor het tweede, middelste deel van het boek: de ervaringen van Urbain in de Eerste Wereldoorlog. In de delen een en drie reconstrueert Hertmans actief het verdere leven van zijn grootvader voor en na de oorlog, onder meer door plaatsen te bezoeken die in dat leven een rol hebben gespeeld.
Gods gouden ogen / Willy Spillebeenl I Aan het einde van de Eerste Wereldoorlog was er - letterlijk - nog een bloedige strijd in de omgeving van Valenciennes tussen de Engelsen en de Duitsers. Vele jaren nadien vertelt Lord, een Engelse tuinman, in een zangerig West-Vlaams van zijn gruwelijke belevenissen van destijds aan de auteur. Nooit zal Lord meer een moment vrij kunnen zijn van zijn nachtmerrieachtige herinneringen, die aanleiding zijn om de oorlog te veroordelen en indringende vragen te stellen over (de relatie van) God en mens
Meester Mitraillete / Jan Vantoortelboom Dit boek speelt in het Vlaamse dorpje Elverdinge, voor en in de Eerste Wereldoorlog. Het eerste hoofdstuk grijpt direct naar de keel: de nog jonge David Verbocht staat op het punt gefusilleerd te worden. In chronologisch wisselende hoofdstukken lezen we in flashbacks hoe hij opgroeit in Gent, botst met zijn ouders en als 22-jarige onderwijzer een speciale band krijgt met één van zijn acht leerlingen van klas zes, de gevoelige Marcus Verschoppen. David kan niet integreren in de stugge, streng-katholieke dorpsgemeenschap, komt wegens zijn ongeloof in de problemen met de pastoor, belandt in de gevangenis omdat men hem schuldig acht aan de verdwijning en dood van Marcus en wordt als de oorlog uitbreekt door de rechter naar het front gestuurd..
17
Een breder perspectief 18
Woesten / Kris Van Steenberge Woesten is een West-Vlaams dorp, vlakbij Ieper in België. Het is aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog. Een dochter van een smid leert een jonge dokter (uit gegoede familie) kennen en trouwt met hem. Zij raakt zwanger en baart acht maanden later een tweeling: een knappe zoon, Valentijn, en een mismaakt kind dat de vader weigert een naam te geven. Nameloos, zo wordt hij aangeduid. De jongen gaat gesluierd door het leven. Een gezinsdrama voltrekt zich en de gruwelen van de Eerste Wereldoorlog breken los. Deze roman wordt vanuit verschillende perspectieven verteld.
De Thibaults / Roger Martin du Gard Centraal staan de woelingen in en rond een conservatief katholiek bourgeoisgezin, waar de straffe hand van vader Oscar Thibault zijn normen en waarden oplegt aan zoons Antoine, medisch student, en de tien jaar jongere weerbarstige Jacques. Aldus kleuren de jaren tussen 1905 en 1914 zich door de ontworsteling aan het dogmatische juk, de verwijdering tussen de broers, hun relaties en existentiële keuzes.
De eenzaamheid van het Westen / Johanna Spaey Aan het einde van de 19de eeuw migreren de ouders van Cassandra vanuit Vlaanderen naar Canada. Haar vader trekt naar het barre noorden op zoek naar goud, haar moeder belandt in Halifax, waar ze zich verliest in antieke geschriften en balsemtechnieken. De jonge schilderes Cassandra krijgt in 1919 de kans om een picturaal verslag te maken van de naoorlogse slagvelden in Vlaanderen. De grote oorlog beroofde haar van vier broers en van de mysterieuze man die ze haar verloofde noemt.
De arme verkwister / Ernst Weiss De liefde die een Oostenrijkse gymnasiast vlak vóór de Eerste Wereldoorlog koestert voor zijn strenge vader is zo groot, dat hij niet loskomt van deze dwingende oogarts. De zoon, gewond geraakt in de oorlog, dreigt aan een ziekte te bezwijken maar blijkt sterk genoeg om zijn vader te weerstreven. Uiteindelijk verkwist hij zijn krachten niet. Herkenbaar verhaal over een autoritair gezin en land, voor, tijdens en na de Eerste Wereldoorlog.
Van een afstand Modelklas / Pat Barker In het voorjaar van 1914 ontstaat een vriendschap tussen drie studenten aan de Londense Slade Academy of Art: de aan zijn talent twijfelende Paul, de al succesvolle Kit en de onafhankelijke maar onzekere Elinor, die voor haar kunst wil leven. Als de Eerste Wereldoorlog uitbreekt, gaan zij daar alledrie op een andere manier mee om. De schrijfster werpt zo vragen op rond engagement en artistieke onafhankelijkheid.
De opstandigen / Sandor Marai Vier verschillende Hongaarse jongens, allen in de hoogste klas van het gymnasium, vormen tijdens de Eerste Wereldoorlog een geheime club met bijzondere gewoontes. Hun toekomst lijkt weinig rooskleurig, ze weten dat ze binnenkort opgeroepen worden om dienst te nemne. Ze zetten zich af tegen alles wat volwassen is, maar merken al snel dat ze ook bij die gehate mensen gaan horen.
Levenslucht / Andrea Barrett Verenigde Staten, 1916. De jonge immigrant Leo Marburg is nog maar net uit Duitsland in Amerika aangekomen, als hij verplicht wordt opgenomen in een sanatorium wegens tuberculose. Ook in deze besloten gemeenschap heerst onrust, nu de VS bij de Eerste Wereldoorlog betrokken is geraakt. Vooral na aanslagen van Duitse spionnen heerst er een nerveuze stemming.
De lotgevallen van de brave soldaat Sveijk in de wereldoorlog / Jaroslav Hasek De goedmoedige, sullige soldaat Svejk, een schepping van de Tsjechische schrijver Jaroslav Hasek (1883-1923), heeft zijn plaats verdiend in de wereldliteratuur. Door zijn gedrag ontstaan hilarische en absurde situaties, afgewisseld en verlevendigd met zo'n 200 anekdotes die Svejk te kust en te keur door het verhaal vlecht. Svejks belevenissen in het Oostenrijks-Hongaarse leger tijdens de Eerste Wereldoorlog worden in Hasek's 'Unvollendete' ebruikt als aanklacht tegen militarisme en hiërarchie. Svejk is als zand in de raderen van het militaire apparaat.
19
Na de oorlog 20
Het fluitersvertrek / Paul Alverdes Drie Duitse en een Engelse soldaat zijn allen op dezelfde manier gewond geraakt tijdens de Grote Oorlog: door een kogelwond aan de keel is de luchtpijp afgesloten. Ze moeten ademen door een buisje dat in de keel wordt geplaatst. Dit veroorzaakt een fluitend geluid. Doordat alle vier de mannen dezelfde verwonding hebben opgelopen, vinden ze vriendschap bij elkaar.
Doorwerking en gevolg Reis naar het einde van de nacht / LouisFerdinand Céline Zijn ervaringen in de Eerste Wereldoorlog en daarna maken Ferdinand Bardamu tot een zeer cynische man. In niet mis te verstane bewoordingen – de roman was ten tijde van verschijnen zeer controversieel vanwege het taalgebruik – bekritiseert hij de mensheid.
In een uitgestorven hemel / Robert Edric In de herfst van 1919 verblijft Elizabeth Mortlake met haar schoonzus, de oorlogsweduwe Mary, in een Zwitsers kuuroord. Daar ontmoet ze twee Engelse oud-officieren, die nog steeds beïnvloed worden door de Grote Oorlog. Naarmate Elizabeth meer betrokken raakt bij hun levens, begrijpt ze beter in wat voor breekbare en potentieel gewelddadige vrede de twee militairen zich bevinden.
Een soldaat uit de Grote Oorlog / Mark Helprin Tijdens een lange wandeltocht vertelt de 74-jarige professor Alessandro Giuliani zijn levensverhaal aan een jongen van 17. De Eerste Wereldoorlog heeft daar een grote rol in gespeeld. Giuliani herinnert zich hoe hij die overleefde en tot inzichten kwam omtrent de rol en de macht van bureaucraten en de schoonheid en afzichtelijkheid van het leven. Zijn liefde voor het leven voert de boventoon.
Tot ziens daarboven / Pierre Lemaitre Albert en Édouard zijn twee soldaten die na de wapenstilstand van 1918 vanuit de loopgraven weer de Franse maatschappij in moeten Maar de onderste helft van het gezicht van Édouard is een gapende wonde en bovendien moeten ze allebei oppassen dat ze niet in handen vallen van hun gewetenloze en wraakzuchtige commandant D'Aulnay-Pradelle. Terwijl de twee vrienden vanaf hun onderduikadres in hun levensonderhoud proberen te voorzien, verzint Édouard een oplichterstruc die hen in een klap rijk kan maken, maar bij de uitvoering daarvan worden ze onverwachts opnieuw met Pradelle geconfronteerd. De leven en de manier waarop de maatschappij met deze mismaakte medemensen omgaat
21
Websites: www.europeana1914-1918.eu http://entoen.nu/eerstewereldoorlog www.wereldoorlog1418.nl www.100jaarnederlandenwo1.nl www.historischnieuwsblad.nl/eerstewereldoorlog www.forumeerstewereldoorlog.nl www.geschiedenis24nl/dossiers/eerste-wereldoorlog.html www.bbc.co.uk/ww1 www.greatwar.co.uk www.inflandersfield.be/nl www.europeanfilmgateway.eu/about_efg/EFG1914collections www.lib.byu.edu
22
