10 TOP TIPS
die je angstige kind zelfvertrouwen geven
Voorwoord Ik heb deze tips geschreven vanuit mijn ervaring met angstige kinderen. Deze tips komen uit mijn dagelijkse praktijk en hebben zich inmiddels bewezen. Je weet wat je aan me hebt, zodra je me hebt ontmoet. Dit zie je terug in alles wat ik schrijf. Daarnaast heb ik geen dubbele laag en is mijn glas altijd halfvol. Mijn ervaring en deze kwaliteiten vertalen zich naar een eerlijke, concrete en optimistische aanpak. Gaandeweg heb ik ervaring opgedaan en veel geleerd o.a. van het omgaan met mijn eigen kinderen, alle drie totaal verschillend en met een eigen gebruiksaanwijzing. Soms is het even zoeken en we zijn allemaal maar mensen. We maken fouten. Aangezien we tegen onze kinderen zeggen: “van fouten maken kun je leren”, zou dat ook voor onszelf moeten gelden. Ik ben zelfkritisch en durf toe te geven als ik iets beter anders had kunnen doen. De reactie die ik van kinderen krijg als ik “sorry” zeg voor een te snelle reactie of een ondoordacht antwoord is altijd positief. Een prachtig leermoment voor ons allebei. Als je een angstig kind hebt kun je het beste zo vroeg mogelijk beginnen om het zelfvertrouwen te versterken. Daarmee kan je kind de angst overwinnen. Als je niets doet, zal je kind alleen maar angstiger worden en er meer door beperkt worden. Als je kind door angst niet mee kan doen met leuke activiteiten, zal het voor je kind moeilijker worden om vriendjes te maken. Daarnaast kan je kind ook faalangst ontwikkelen/hebben. Daardoor gaan zijn prestaties op school achteruit.
1
Begin per direct met het inzetten van deze top tips. Alles in één keer is lastig, maar begin bij de tip die je op dit moment het hardst nodig hebt. Breidt daarna uit met de andere. Probeer een oplossing te zoeken die bij jou kind past. Elk kind is anders, maar elk kind heeft talenten en kan heel snel groeien. Iedereen kan leren, maar bij kinderen zijn de veranderingen het grootst. Je vindt in dit E-book praktische tips, die je ze snel kunt inzetten. Na de beschrijving en uitleg van de tips zit een A4 met alleen de 10 top tips. Print dit uit en hang het ergens in het zicht, bijvoorbeeld op de koelkast. Jenny Lenting
P.S.: Dit boek heb ik geschreven voor ouders van jongens én meisjes met angst. Om te voorkomen dat overal “hij of zij” staat, vraag ik je om “hij” te vervangen door “zij” als je het voor je angstige dochter leest.
2
Inleiding Wanneer je een angstig kind hebt, ben je als ouder geneigd om je kind te beschermen tegen alles wat hij angstig vindt. Een angstig kind heeft hulp nodig om nieuwe situaties aan te kunnen. Je kind overal van weghouden en er tegen beschermen maakt hem alleen maar angstiger. Als jij hem bij elke onbekende situatie weghoudt, bevestig je het gevoel dat het eng zal zijn. Een jong kind krijgt nog niet alles mee van de wereld om hem heen, maar toch lijkt de wereld voor sommige groot en onoverzichtelijk. Een puber wordt steeds zelfstandiger, maar daardoor (en door hormonen) komen er ook meer onverwachte situaties op zijn pad. Angst is een emotie die we allemaal nodig hebben. Niemand kan volledig zonder angst. Een gezonde portie angst zorgt er voor dat je geen gevaarlijke dingen doet. Zoals van een gebouw springen, in de kooi van een tijger lopen of zonder veiligheidsnet over een hoge smalle richel lopen. Voorzichtig zijn door angst is dus een natuurlijke en goede reactie. Maar er zijn kinderen (en volwassenen) waarbij de angst ervoor zorgt dat ze niet deelnemen aan activiteiten, terwijl ze die wel leuk zouden vinden. Voor sommige kinderen is de wereld beangstigend en deze kinderen willen graag weten wat er op ze af gaat komen. Andere kinderen worden angstig na een gebeurtenis, waardoor de heftige angst van dat moment gevoeld wordt in andere situaties. Angst kan in verschillende mate voorkomen. Het ene kind heeft veel angsten, maar allemaal in beperkte mate. Het andere kind is heel erg bang voor maar één ding, zoals honden of onweer. Maar voor elk van deze kinderen is er een manier te vinden om met de angst om te gaan.
3
Deze kinderen wil ik helpen. Om ervoor te zorgen dat ze genieten van school, sport, contact met andere kinderen of een feestje. Alles wat bij je kind past en wat jij als ouder zo graag wenst voor je kind (en jezelf). Dit boek geeft je handvatten om je kind te helpen. Jij hebt de regie! Na het lezen van mijn tips ben je beter in staat de angst van je kind te accepteren en te begrijpen. Je kunt je kind voorbereiden, doordat je ook bij anderen informatie vraagt over activiteiten op school of bij de vereniging. Je geeft je kind meer zelfvertrouwen, door de juiste complimenten en door goede reacties. Daarnaast zal je merken dat je in staat bent om echt naar de behoefte van je kind te zoeken. En daar ga je op inspelen. Ten slotte word je gesterkt in het maken van je eigen keuzes! Voor jou, je kind en je gezin.
4
1. Bereid je kind voor Wanneer je kind angstig is kan het opzien tegen allerlei activiteiten. Het kan opzien tegen een familiebezoek, tegen een kinderfeestje en tegen een schooluitje. Maar ook tegen het slapen gaan, een eerste speelafspraak en een eerste training na de zomervakantie. Door de angst zijn er heel veel obstakels op de weg van je kind. Uitleg kan een groot deel van de hindernissen verlagen. Voorbeelden hiervan zijn: - Wie er is bij een familiebezoek - Wat gaan ze doen bij het kinderfeestje - Waar gaat het schooluitje naar toe en wie begeleid het groepje van je kind - De ouder van het vriendje kennen voor de speelafspraak Zo maar wat voorbeelden van voorbereiding die jouw kind kunnen helpen met zijn angst om te gaan. De angst zal niet helemaal verdwijnen. Maar de angst neemt wel zoveel af dat je kind naar de activiteit toe gaat en er van kan genieten. Maar voorbereiding is niet alleen deze uitleg. Voorbereiding is ook inzicht geven in het tijdstip waarop de activiteit plaats vindt. Meld niet ’s ochtends dat je ’s middags een tandartscontrole hebt. Op die manier kan je kind er zich niet op voorbereiden. Je kind zal goed hebben geslapen, maar de spanning bij de afspraak is groter. En als je dit te vaak doet, ontstaat er een gevoel van onveiligheid. Wat weet hij nog meer niet?
5
Gebruik een kalender om de activiteiten van je kind zichtbaar te maken. Ik maak deze per maand in Word met een tabel van 7 kolommen en 6 rijen. In de bovenste smalle rij staan de dagen van de week en eronder de data. Elke activiteit staat in een vakje bij die datum geschreven. Hieronder zie je een voorbeeld.
2. Vraag extra informatie Nu je weet dat uitleg en voorbereiding helpen, moet je wel zorgen dat je die informatie hebt. Soms moet je die informatie vragen bij een leerkracht, een andere ouder of een trainer. Schroom niet. Leg uit dat je kind graag weet wat er gaat gebeuren en vraag de informatie die je nodig hebt. Mijn ervaring is dat de leerkracht het geen probleem vindt als je kind alvast weet wie er het groepje begeleid op het schooluitje en wat ze gaan doen. Dat laatste is vaak al bekend, maar misschien heeft je kind nog een specifieke vraag. Ook ouders vinden het meestal geen probleem om aan je te vertellen wat ze gaan doen op een kinderfeestje (vaak zijn de hoofdlijnen al genoeg). Als je kind deze informatie maar voor zich houdt. Voor veel angstige kinderen is het geheimhouden geen probleem. Maak zelf dat contact en je helpt je kind enorm!
6
3. Succeservaringen Nieuwe activiteiten zijn moeilijk voor je angstige kind. Het wordt makkelijker als je kind succeservaringen opdoet. Bij veel activiteiten kun je de kans op succes vergroten door een goede voorbereiding en door je kind het tempo te laten bepalen van de stappen. Het tempo laten bepalen door je kind, zorgt ervoor dat hij een gevoel van regie houdt. Soms zal het wel nodig zijn om je kind een keuze te geven uit twee momenten voor de volgende stap. Je wilt niet dat van uitstel afstel komt, want dan is er geen succeservaring. Stel: je kind wil graag op een sport, maar vindt het spannend en stelt het daardoor uit. Kies een hobby waarvan jij denkt dat je kind er goed in zal zijn, dat zorgt al voor een succeservaring. Je kind hoeft niet de beste te worden, maar je moet wel de verwachting hebben dat hij goed mee kan doen. Zoek een vereniging die je aanspreekt en maak eerst zelf kennis met de train(st)er. Vraag of het akkoord is dat je kind komt kijken, maar nog niet mee hoeft te doen als hij dit niet wil. In dat gesprek kun je kijken of de train(st)er iemand is die bij je kind past. En of het iemand is die begrip zal hebben voor de angst. Je kind heeft namelijk iemand nodig die snel complimenten geeft en je kind de tijd geeft om te wennen. Als je daarna met je kind gaat kijken, leg dan vooraf uit dat je kind enkel hoeft te kijken maar mee mag doen als hij of zij dit wil. Laat je kind bij de eerste les kennismaken met de train(st)er. Als je kind de training dan leuk vindt voelt dit als een succes en kan hij de keer erna mee doen.
7
De voorbereiding en extra informatie zoals beschreven bij tip 1 en 2 vergroot de kans dat de activiteit een succes wordt. Elke succeservaring kun je opnieuw benoemen bij een soortgelijke volgende activiteit om de angst te verminderen. Een “weet je nog dat” werkt erg goed. Vooral als je vertelt dat je kind toen eerst ook zo bang was, maar het daarna zo leuk heeft gehad. En hoe knap het was dat hij toen toch mee heeft gedaan.
4. Complimenteer je kind op gedrag Je angstige kind heeft zelfvertrouwen nodig om met de angst om te kunnen gaan. Het helpt als je op jezelf durft te vertrouwen. Vaak krijgt een kind eerder te horen dat het iets verkeerd doet, dan wanneer het iets goed heeft gedaan. Daarnaast is het effect van een compliment minder groot dan dat van kritiek. De meeste angstige kinderen zijn onzeker. Een onzeker kind hecht meer waarde aan kritiek. Daarom is het belangrijk om regelmatig, liefst meerdere keren per dag, een concreet compliment te geven. Met een concreet compliment bedoel ik dat je niet alleen maar een uitspraak doet als ‘geweldig’ of ‘knap’. En ook niet wat ben je slim, want dat is een eigenschap en dat kan een kind niet beïnvloeden.
8
Als het compliment iets zegt over wat het kind heeft gedaan, voelt het kind zich trots. Een compliment over wat je kind heeft gedaan komt ook oprecht over. Jij moet namelijk goed naar je kind kijken om dat compliment te kunnen geven. Een voorbeeld hiervan is: “je hebt echt hard gewerkt aan je spreekbeurt, goed gedaan”. Of: “Wat knap dat je je veters al kunt strikken”. Natuurlijk kun je bij een duidelijke prestatie (zoals voor het eerst een mooie koprol) wel een uitroep als “knap gedaan!” gebruiken, als het gevoel erbij maar oprecht is. Je kunt benoemen dat je kind trots mag zijn op zichzelf, daarvan groeit het zelfvertrouwen van je kind ook. En op een rustig moment dat je even met z’n tweetjes bent, kun je benoemen wat je zo leuk aan je kind vindt. Ben ook dan zo specifiek (en oprecht) mogelijk. Dat geeft een boost aan het zelfvertrouwen!
5. Relativeer wel, bagatelliseer niet Soms lijkt de angst van je kind overdreven. Of je bent moe en je hebt er even geen zin in. Heel menselijk! Maar een kind kiest er niet zelf voor om angstig te zijn. En de angst is voor je kind levensgroot. Je kind kan zelf nog niet altijd relativeren. Ook terugkijken op een andere keer dat het goed ging, valt niet altijd mee. De angst overheerst. Daar kun je je kind bij helpen. Als je een succeservaring aanhaalt en daarmee voor je kind de situatie relativeert, verminder je de angst op een goede manier. Relativeren moet je wel op de juiste manier doen. “Het valt allemaal wel mee” of “Er is niets om bang voor te zijn” is geen relativeren, maar bagatelliseren.
9
Je kind helpen om de situatie te relativeren kan op verschillende manieren. Vertel je kind dat iedereen een eerste training spannend vindt. En dat het niet erg is. Vertel wanneer jij gespannen bent geweest. Voor het eerst een presentatie geven bijvoorbeeld of misschien weet je tot op de dag van vandaag nog wel dat je een spreekbeurt moest houden. Als het gaat om angst voor honden kun je samen meer te weten komen over het gedrag van honden. Door meer te weten over het onderwerp van de angst, kan de angst afnemen. Als je weet dat een blije hond kwispelt, ga je dit als kind ook zien bij een hond die je tegen komt. Gebruik ook opmerkingen van uw kind en zet humor in. Zo kwam mijn zoon laatst uit school met de opmerking: “mama, ik heb een fout gemaakt bij de rekentoets”. Ik vroeg hem: “En weet je nu wel het juiste antwoord?”. Een verbaasd “Ja” volgde. Waarop ik hem zei: “Zie je dat je van fouten kunt leren”. Dat laatste heb ik al vaker verteld. Maar door het aan een concrete situatie te koppelen, werd het heel duidelijk voor hem. Als de angst niet te groot is, kun je ook humor gebruiken.Toen mijn dochter klein was, vond ze het spannend als mijn man of ik ’s avonds weg waren. Het feit dat er maar één volwassene thuis was als zij ging slapen, vond ze niet prettig. Ze was bang dat er iets zou gebeuren met degene die thuis was. Het hielp haar dan als ik op een vrolijke toon opmerkte: “Papa beloofd dat hij niet op de kast klimt”. Je moet wel goed aftasten of de angst niet te groot is om humor in te zetten. Maak de aandacht voor de angst niet groter dan nodig is.
10
6. Plan rust in de agenda Onze emoties staan onder invloed van hoe uitgerust we zijn. Als we zelf moe zijn, reageren we ook heftiger op een nieuwe situatie, een onplezierige verandering en op bijvoorbeeld kritiek. Dat geldt natuurlijk ook voor onze kinderen. Een uitgerust kind kan makkelijker nieuwe activiteiten aan. Rust en regelmaat geven je kind een gevoel van zelfvertrouwen en veiligheid. En juist die veiligheid heeft je kind nodig om met zijn angst te kunnen omgaan. Zorg daarom voor rustmomenten op en tussen drukke dagen. Als je weet dat je op zondag een vol programma hebt, plan dan op zaterdag even niets. Weet je dat je kind weer moet wennen na een vakantie aan alle gebeurtenissen op school. Zorg dan dat de middagen niet te vol worden met speelafspraken. Bepaal daarin grenzen voor je kind. Regelmaat creëer je ook door vaste eet- en bedtijden. Met vaste bedtijden is je kind overdag uitgerust. Als je er ook in het weekend niet veel van afwijkt, kan je kind alles beter aan.
11
7. Luister naar je kind, vul niet in Iemand met negatieve gevoelens, of dat nou boosheid is, verdriet of angst, heeft vooral behoefte aan begrip. Luister rustig en aandachtig naar je kind. Erken het gevoel door het te benoemen. Vaak verteld je kind dan al waar het mee zit. Mocht dit niet het geval zijn, dan vraag je naar de oorzaak van het gevoel. Doe dit zonder meteen een oplossing aan te dragen. Een kind komt soms met hele andere oplossingen dan wij zelf kunnen bedenken. Door een oplossing aan te dragen, voelt je kind zich niet gehoord. Soms helpt het al om het gevoel te accepteren. Huilen kan een goede uitlaatklep zijn en ervoor zorgen dat de spanning uit het lijf verdwijnt. Heeft je kind het even nodig om te huilen, laat het dat dan doen. Rem het niet af met een opmerking als: “daar hoef je toch niet om te huilen?”. Als je dit vaak zegt, geef je eigenlijk aan dat de interpretatie van je kind van een situatie niet goed is. Dat het gevoel dat hij heeft niet klopt. Terwijl het belangrijk is dat je kind op zijn gevoel kan vertrouwen.
8. Creëer een rustig avondritueel Angsten kunnen ook het inslapen moeilijk maken. Gedachten gaan een eigen leven leiden in het donker en lijken enger als je moe bent. Door te gaan piekeren, kan je kind lang wakker liggen. Of een nachtmerrie haalt je kind uit de slaap en vervolgens ligt je kind nog een uur wakker.
12
Als het inslapen moeilijk gaat, omdat je kind nog te wakker is kun je dit verbeteren met een rustig avondritueel. Liggen er zorgen en angsten aan het wakker liggen ten grondslag, dan moet dat eerst opgelost worden. Een rustig avondritueel helpt je kind te ontspannen, zodat het kan inslapen. Een avondritueel begint al op het moment dat je je kind mee naar boven neemt. Tandenpoetsen, plassen, pyjama aan. Een vaste volgorde zorgt voor rust. Daarna voorgelezen worden of zelf lezen, naargelang de leeftijd van je kind. Als de gedachten van je kind hem wakker houden kun je afsluiten met een rustig verhaaltje, een slaapliedje en natuurlijk een knuffel. Maak je eigen ritueel, samen met je kind. Bij ons is een verhaaltje uit het boek “De Wensster” een vast onderdeel. Dat zijn korte en rustige verhaaltjes, waarbij zijn gedachten en lijf tot rust komen. Het inslapen gaat dan veel sneller.
13
9. Maak je eigen tradities Dit is een punt waar ik regelmatig op terug val. We leven in een maatschappij waar er veel gezien wordt van elkaar. Op Facebook, twitter en in de directe omgeving worden veel sociale gebeurtenissen en activiteiten gedeeld. Soms lijkt het wel of het er alleen maar om gaat wie het meeste te doen heeft in het weekend. Een verjaardag moet grootst worden gevierd en feestdagen zo origineel mogelijk. Van mij mag het allemaal wel iets minder. “Ouderwets” gezellig samen zijn met het gezin. Een zondag lekker luieren en voor de kinderen een pyjama dag. Ze genieten ervan en komen tot rust. Van een verjaardag vieren hebben we onze eigen traditie gemaakt, kinderen houden van tradities. Kerst en de jaarwisseling zijn ook tradities geworden. Ook als je zelf van veel afwisseling houdt, dan kun je dit vorm geven rondom een aantal vaste punten. Laat de verjaardag van je angstige kind precies dat zijn, zijn verjaardagsfeest. Als je zelf van een groots feest houdt, doe dat dan op je eigen verjaardag. En kijk niet naar de buren, het gaat om sfeer en wat bij jullie past. Daar voelt je angstige kind zich het beste bij. En wat zou het fantastisch zijn als je kind later met veel plezier terugkijkt op tradities, waarbij hij zichzelf mocht zijn.
14
10. Begeleid je kind op je eigen manier Op je eigen manier je kind begeleiden houdt in dat andere mensen soms vreemd naar je kijken. Ze zullen het niet altijd met je eens zijn. Maar ben jij dat altijd met de opvoedmethodes van een ander? De begeleiding van een kind is voor elk kind anders. Net zoals geen enkele volwassene hetzelfde is, is ook geen enkel kind hetzelfde. Maak daarin je eigen keuzes, met je kind voor ogen. Een angstig kind heeft niet veel correctie nodig om te reageren. Als je heel boos wordt, komt de boodschap niet over. Zoek naar de reden voor het gedrag. Voor angstig gedrag, maar ook voor moeilijk gedrag. Soms zit daar ook angst achter. Hoe goed je je kind ook kent, toch kan hij je morgen weer verrassen. Blijf nieuwsgierig naar je kind. En zie ook de charme van je angstige kind. Een angstig kind is vaak een kind dat nadenkt over de wereld om hem heen. Dat rekening houdt met anderen en het heel graag goed wil doen. Als je je kind leert omgaan met de angst, dan heeft hij zijn hele leven daar iets aan. Tegen de tijd dat hij volwassen is, heeft hij al veel overwonnen. Wie weet wat je kind nu al elke dag overwint door elke dag weer naar school te gaan. Daar moet je wel dapper voor zijn! Wil je meer tips lezen om je angstige kind te helpen? Kijk voor meer top tips op Facebook/Tiptopkindercoaching of mijn blog: www.tiptopkindercoaching.nl/blog
15
Hang deze tips in het zicht! 1. Bereid je kind voor Denk hierbij aan wie,wat, wanneer en hoe. 2. Vraag extra informatie Durf informatie voor je kind te halen, of laat je kind de vraag zelf stellen. 3. Succeservaringen Zorg voor succeservaringen en haal deze later weer aan. 4. Complimenteer je kind op gedrag Bijvoorbeeld: wat heb jij hard gewerkt, wat heb jij goed volgehouden. 5. Relativeer wel, bagatelliseer niet. "Iedereen vindt het spannend om een spreekbeurt te houden, dat is niet erg". 6. Plan rust in de agenda Voor een uitgerust kind is alles minder spannend. 7. Luister naar je kind, vul niet in Kom niet direct met een oplossing, vraag of je kind al een opslossing heeft. 8. Creëer een rustig avondritueel Maak hier echt je eigen moment met je kind van. 9. Maak je eigen tradities Dan kan je kind echt genieten van een feestdag. 10. Begeleid je kind op je eigen manier Laat je niet leiden door anderen, jij kent je kind het beste.
Voor meer Top Tips kijk op Facebook.com/Tiptopkindercoaching
16
Tot slot Dit zijn bewezen gouden tips die werken, ik werk er dagelijks mee. Het kan lastig zijn om ze in de praktijk te brengen, omdat: - je als ouder soms te dichtbij staat, waardoor het moeilijk kan zijn om te zien wat je kind nodig heeft. - je bent al zo moe door het slaaptekort dat je de oplossing niet meer ziet. - je kind niet alles van je aanneemt. Als het om complimenten gaat bijvoorbeeld, een ouder vindt haar kind toch wel prachtig en goed. Daarnaast is het moeilijk om in de waan van alle dag, zoals werk, school en huishouden, tijd te vinden om de tips goed toe te passen. Wil je de verandering? Wil je met deze tips aan de slag? Maar het werkt niet meteen? Dat is dus heel normaal. Ik wil je heel graag helpen om ze goed in te zetten.
Tijd voor actie! Wil je dat je kind weer rustig slaapt? Wil je dat je kind vrolijk naar school gaat? Ben je moe van alle opbeurende woorden die je al hebt uitgesproken? Weet je zelf de oplossing niet meer? Ik versterk jou en je angstige kind, met pure tips op maat, zodat je kind weer op zichzelf durft te vertrouwen. Je hoeft het niet meer alleen te doen. Boek vandaag nog een gratis "zelfvertrouwen" sessie via www.tiptopkindercoaching.nl/gratis-sessie. In deze gratis "zelfvertrouwen" sessie krijg je direct nóg 2 gouden concrete tips op maat. Wat houdt je tegen? Ik ben er klaar voor om jou en je kind te helpen, jij ook?
17
