1. Soorten risico s & onzekerheid & copingstrategieen

PSYCHOLOGISCHE VALKUILEN RISICOBEWUSTZIJN & ZELFMANAGEMENT in bergterrein 17 november 2007 Bussum

NKBV Kaderdag 4 nov 2012

Den Haag Olivier Bello / John van Giels

Doelstelling programma vandaag: 1. Soorten risico’s & onzekerheid & copingstrategieen 2. Inzicht geven in situaties die voor jou specifiek extra risicovol zijn (jouw mogelijke psychologische valkuilen) 3. Oplossingen zoeken hoe hiermee effectief om te gaan inzicht / interactief / praktisch toepasbaar / 1030-1230u

psychologische valkuilen & risico- & zelfmanagement - jvg/ob nov 2012

Programma onderdelen: • • • • • • •

Weten = doen ? Risico’s voorkomen -> risico’s ‘managen’ Onzekerheden & risico perceptie Vuistregels / Coping strategieen (OPD) Rol intuitie versus analyse Drijfveren en persoonsspecifieke valkuilen (OPD) Effectieve acties


Even voorstellen John van Giels NKBV HI 1988

Ecrins, april 2011, col de la Selle, 3550 m, Lawstufe 3, hellingshoek >35 grad, wandhoogte 800 m zuid exp, 40 cm verse sneeuw ingewaaid vanuit NW

Wat maakt dat ik hier nu sta – terwijl ik weet 0

psychologische valkuilen in lawineterrein - jvg/bvg dec 2006


MENS factor

DENKEN / WETEN = DOEN ? We zijn niet puur rationeel handelende wezens Hoe blijven we toch in leven in de bergen ? -> persoonsspecifieke risicomanagement psychologische valkuilen in lawineterrein - jvg/bvg dec 2006

DAV Panorama artikel 2012 „“Stell auch deine Wahrnehmung und mögliche Beeinflussungen noch mal kritisch in Frage: Bin ich in der Lage, gute Entscheidungen zu treffen? Was treibt mich an, den Hang zu befahren oder diese Wand zu klettern? Zur Selbsterkenntnis helft : Bin ich der Löwe, der imponieren will? Bin ich das Schaf, das mitläuft? Bin ich das Pferd, das zurück in den Stall will ? Wird das Unterbewusste bewusst, kann man rationaler entscheiden. Nach dem Motto: Willst du ein guter Entscheider sein, dann hör auch in dich selbst hinein! ‚‘ psychologische valkuilen & risico- & zelfmanagement - jvg/ob nov 2012

Verklaring Pentagon-medewerker na invasie Irak: “Er waren genoeg sceptici en twijfelaars. Maar zij dolven het onderspit. Alleen het rooskleurigste scenario werd meegenomen in de toekomstplannen voor Irak. Ze wilden de aandacht niet richten op wat er mis kon gaan, maar op wat er goed zou gaan. Degenen die er anders over dachten werden belachelijk gemaakt. De haviken wisten het beter. Amerikaanse soldaten zouden in Irak met bloemen worden onthaald, Irak zou zich daarna gaan ontwikkelen tot een voorbeeldige democratie.” psychologische valkuilen & risico- & zelfmanagement - jvg/ob nov 2012

Onderzoek naar effectiviteit beurshandelaren


• Eigen case Human Factor ?


• Olivier, januari 2009, op de bank te Utrecht


• Olivier, maart 2009, Supercouloir, MtBlanc


• Discrepantie tussen aanvankelijke motivatie en situatie ter plekke - twijfel?


Jouw vuistregels • Welke vuistregels gebruik jij ? Vuitsregels/gewoontes die je tot nu toe geholpen hebben in de bergen in leven te blijven ? • In tweetallen – 3’ • Plenair


Attributie fout ‘’Alleen de leken en sukkels komen om’’ Onderzoek onder 339 franse UIAGM berggidsen periode 1990 -2010 Percentage werkgerelateerde dodelijk ongevallen?


doug coombs 2006

‘’Motivational Bias’’ – we WILLEN iets


Motivational Bias


Motivational Bias


Motivational Bias


NOTHING NEW: Onderzoek Motivatoren bergsporters : 1. Externe locus of control – beheersing vaardigheden, uitrusting, controle

2.

Risk/thrill seeking – adrenalin rush

3.

Plezier/Flow/Euforie momenten


Motivatoren bergsporters : 1.‘’Interne locus of control’’ – beheersing vaardigheden, vakmanschap, goeie spullen, controle


Motivatoren bergsporters : 2.Risk/thrill seeking – adrenalin rush / ego ? – ‘’feeding the rat’’


Motivatoren bergsporters : 3. Beleving: Plezier/Flow/Euforie


Motivatoren bergsporters : 3. Beleving: Plezier/Flow/Euforie


Onderzoek Motivatoren bergsporters : 1. Externe locus of control – beheersing vaardigheden, vakmanschap, controle

2. Risk/thrill seeking – adrenalin rush

3. Plezier/Flow/Euforie

Wat heb je aan dit inzicht ?

Hoeveel bergsport ongelukken heb je meegemaakt ?

Hoeveel BIJNA bergsportongelukken heb je meegemaakt ?

Hoe veilig denk je te klimmen/skien/wandelen ?

Op schaal van 0 -10 ? 0= zeer risicovol, 10 = heel veilig / lage risico’s psychologische valkuilen & risico- & zelfmanagement - jvg/ob nov 2012

We weten niet Wat we niet weten

Zwarte zwanen – Nicholas Taleb : Gebeurtenissen met kleine kans maar met (zeer) grote gevolgen Gebeurtenissen die zich niet houden aan standaard statistische (Gauss) verdelingen

Waar zit onzekerheid in de bergsport ?

Statistische onzekerheid Aantal slachtoffers

Aantal beoefenaars

Risicofactor (%)

74

1.900.000

0,00%

Hooggebergteko ersen

45,2

150.000

0,03%

Rotsklimmen2

10,3

15.000

0,07%2

Activiteit Bergwandelen


Scenario onzekerheid


Gekende onwetenheid


Waar zit onzekerheid in de bergsport ?

Totale onwetenheid


objectief

subjectief

Risico vs risico-perceptie

objectief

subjectief

OPDRACHT: kies een soort onzekerheid – en zoek daar n door jou/jullie beleefde case bij – 2tallen

Wat zijn ‘’coping strategieen’’ Die helpen om te gaan met deze onzekerheden ? Zowel effectieve als minder effectieve… Bespreek kort in tweetallen – paar minuten


Coping strategieën: afleiding

Coping strategieën: ontkenning

Coping strategieën: oversprong – ‘’doorrammen’’

Coping strategieën: hero

Coping strategieën: calimero

Coping strategieën: over-equiped

Coping strategieën: kwaliteiten bundelen

Coping strategieën niet (elke keer) tot aan de grens gaan VAN IETS AF DURVEN/KUNNEN ZIEN

Niet-cognitieve strategieën vs analyse



Intuïtie

Intuïtie +++ onze supercomputer +++ groeit met de ervaring +++ ‘bewezen’ werking - - - niet aanstuurbaar - - - onbewust proces ⇒Niet per definitie betrouwbaar: ⇒welke coping strategie? (met dank aan Jelle Staleman!)

Scenario 1 GO

NO GO


Scenario 2 intuitie in ‘’veto-rol’’ NO GO

GO


Scenario 3

GO / ?

GO


Afsluiting Soorten risico’s & onzekerheden Motivatoren Coping strategieen Intuitie Wat onthoudt je ?

Drijfveren & risicoperceptie

Enkele ‘Mental attitudes’’ :


Stelling Het helpt je eigen en elkaars (vaak onbewuste) drijfveren te kennen om in de bergen in leven te blijven


BESLUITVORMINGSCYCLUS WAARNEMEN FEITEN

FEITEN INTERPRETEREN / DISCUSSIE DRIJFVEREN BESLUIT NEMEN

LEREN VAN ERVARENE psychologische valkuilen & risico- & zelfmanagement - jvg/ob nov 2012

De menselijke ‘’ijsberg’’ Kennis

Wat doe je?

Vaardigheden

Opvattingen Normen/ Waarden

Eigenschappen Motieven / Drijfveren

Wat vind je?

Wat wil je?

De berg ‘’daarbuiten’’

De berg ‘’van binnen’’ Of: hoe je externe doelen bereikt via de weg naar binnen – leren dealen met externe omstandigheden, tegenslag, de anderen, 66 en zeker ook ‘’je eigen gebruiksaanwijzing’’ en je ego) Hoe ‘’diep’’ ben je bereid te gaan –zowel letterlijk als figuurlijk

De berg ‘’daarbuiten’’

De berg ‘’van binnen’’ Of: hoe je externe doelen bereikt via de weg naar binnen – leren dealen met externe omstandigheden, tegenslag, de anderen, en zeker ook ‘’je eigen gebruiksaanwijzing’’ en je ego) 67 Hoe ‘’diep’’ ben je bereid te gaan –zowel letterlijk als figuurlijk


Graves’ waardentheorie

Vrijheid, creativiteit, vernieuwing

Competitie, winnen, doelgericht

Turkoois

Holistisch, relativerend ‘Het materiële voorbij’

Groen

Harmonie, sociaal, groepsgevoel

Geel

Oranje Blauw

Daadkracht, macht, snelheid

Orde en structuur, betrouwbaarheid

Rood Paars

Veiligheid en geborgenheid

PAARS “Met elkaar houden we ons staande”

Hecht aan ‘het oude vertrouwde’ Verbondenheid met het team is belangrijk Houdt van ‘vaste momenten’ en rituelen Eer en traditie staan hoog in het vaandel Trots op hetgeen bereikt is vanuit het verleden Loyaal en opofferingsgezind Geringe behoefte zich als individu te doen gelden

ROOD “Ik moet mijn plaats bevechten…”

Daadkrachtig, snel en direct Denkt en handelt NU Is alert op gevaar Reageert intuïtief en impulsief Wil respect van anderen Waardeert kracht Wantrouwt gezagshebbers Is trouw aan vrienden

BLAUW “Met orde en regelmaat kunnen we chaos beteugelen”

Hecht aan orde, discipline, regelmaat Is loyaal aan ‘het systeem’ Regels zijn regels Straf is nodig bij overtreding Het werk moet goed en het moet àf Krijgt graag waardering voor inzet Houdt van duidelijkheid en helderheid Stipt Rechtvaardig

ORANJE “Succes is een keuze: ik ga ervoor”

Wil winnen Ziet kansen en wil die benutten Gaat de uitdaging aan Competitief en statusgericht Doelgericht Willen is belangrijker dan kunnen Wordt graag serieus genomen Etaleert succes

GROEN “Alle mensen zijn gelijk en in wezen goedaardig”

Zoekt harmonie Is mensgericht Behulpzaam en sociaal Hecht aan warmte en betrokkenheid Gericht op praten en consensus Niemand is meer dan een ander - egalitair Niet gericht op geld of status Wars van arrogantie

GEEL “Kennis en inzicht brengen vrijheid en autonomie”

Wil begrijpen en doordringen tot de kern Zoekt vrijheid in denken en doen Houdt van een intellectuele uitdaging Het moet leuk zijn Vernieuwend Denkt buiten gestelde kaders (‘out of the box’) Theoretisch en modelmatig Is kritisch naar ideeën van anderen

Kwaliteiten & valkuilen • Invullen werkblad voor de eigen belangrijkste 2-3 kleuren • Kwaliteit en valkuil/misleidende gedachten • Eerst voorbeeld –vb olivier

KEN JEZELF : (onbewuste) drijfveren & motivaties bepalen je mentale model, je waarneming, je oordeel, je actie sociaal, consensus, harmonie, Geen spelbreker willen zijn, geen helpen, communicatie – ‘’we ‘’ moeilijk nieuws willen brengen, zijn allemaal mensen, niemand in diskrediet willen brengen, anderen die lopen toch ook gelijkwaardig, behoefte door, sfeer is toch goed hebben aan liefde en?

de wereld is waarnemen, een complexeinfo puzzel, Blijven zoeken naar vrijheid en verzamelen zonder te beslissen, intellectuele hetis geen point ofuitdagingen, no-return, eerst begrijpen maarleuk eensom omtede hoek kijken, kunnen we ontdekken altijd nog zien ‘’Vrijheid, & avontuur’

waardering” ” wereld is vol kansen Hetdedoel willen halen, is hetenniet uitdagingen, het gaat erom ze te links dan rechtsom, willen pakken, neerzetten, scoren,prerstaties prestatie neerzetten, winnen - hoe me is, voldaan gevoel alskan top ik bereikt onderscheiden

‘’what is in it for me’’ Zorgvuldigheid, controle, We volgen procedures toch? planning, structureren, Voorbereiding tot in de puntjes, voorspelbaarheid creeren, geen iedereen beheerst ehbo en verrassingen, reddingsprotocollen ‘’als we niet structureren Gediplomeerde gids of wordt alles een chaos’’ instructeur

het gaat omwie actie, positie Laten zien de baas is,pakken. de berg beslissen, focus, actie je wil opleggen, gewoon doorrammen, niet praten maar ‘’de werelddoen is een jungle, Gids heeft alles onder controle alleen de sterkste/snelste

overleeft’’

Vertrouwen, Iedereen komtgeborgenheid, hier, is hier nog familie, veiligheid in de groep nooit wat gebeurd, anderen lopen hier ook, dit is de huisberg, ik ben hierbeschermen tien keer geweest ‘’Samen we ons tegen een vijandige omgeving’’

Avontuur Ontdekken Begrijpen

Samen Consensus

Resultaat Imago

Veiligheid Structuur

Power Actie

Vertrouwen Binding

drijfveren & motivaties- opleidingsgroep 2010-2011 – 1e kleur

22%

34%

17%

13%

3%

1%

Samen Consensus

Avontuur

PLEZIER / FLOW Resultaat imago

Veiligheid structuur

Power Actie

Vertrouwen

‘’wat zullen ze niet denken als ik hier omdraai?”’ ‘’Alleen de top telt’’

‘’Dit is de enige mogelijkheid, voor teruggaan is het te laat’’

Vertrouwen Binding • • • • • •

Iedereen komt hier, dit is de ‘huisberg’, er is hier nog nooit wat gebeurd, anderen lopen hier ook, ik ben hier tien keer geweest, de instructeur is erg ervaren en draagt de hoch touren fuhrer speld van de SAC • we zijn met vrienden onderweg • gevoel van veiligheid

Power Actie • • • • • • • • • •

‘’Ik laat ze zien wie hier de baas (de meest ervarene) is’’ de berg ‘je wil opleggen’, gewoon doorrammen, ‘’powerplay’’ niet praten maar doen, twijfel of onzekerheid voelen of tonen = zwakte, tis ja of nee, voor ‘fuzzy logic’ geen plaats, kritiek voelt als aanval, sterke gids heeft alles onder controle , al dat gepraat is voor bangerikken, Wij gaan door waar anderen stoppen.

Veiligheid, Structuur, Controle

• • • • • • • •

Voorbereiding tot in de puntjes, Perfecte uitrusting, ‘Protocol zegt dat het kan’, - nadenken stopt Veel vertrouwen in exacte gegevens: hoogte, positie, tijd en technische beheersing reddingsprotocollen, Kracht van logica & planning overschatten , Mensfactor onderschatten, Officieel gediplomeerde gids, ‘Interne Locus of control’

Resultaat, Imago

• • • • • • • • • •

Jezelf willen onderscheiden door: scoren, prestatie neerzetten, Het doel willen halen, linksom of rechtsom, alleen voldaan gevoel als top bereikt is, blind vertrouwen in hightech uitrusting, doorzetten als positieve waarde, (omkeren dus ‘ingewikkeld’ - zgn’ballistisch handelen’) kritiek voelt als openlijke twijfel aan jouw expertise, teruggaan al helemaal, straks de erkenning en bewondering van de anderen, ‘’Dit is goed voor mn reputatie’’ ‘thrill-seeking’

Samen, Consensus •(interne) focus, op tochtgenoten / sfeer groep, •‘als t maar gezellig is’ •moeilijk positie pakken ook al is gevaar evident, •geen spelbreker willen zijn, (‘’ik zeg maar niks…’’) •het iedereen naar de zin willen maken, •niemand in diskrediet willen brengen, •overal groepsgesprek van maken – (beslis)tempo laag, •willen ‘pleasen’ •gedeelde verantwoording = geen verantwoording

Avontuur, Ontdekken

• Blijven denken of info verzamelen, zonder te beslissen, • ‘dromen’ over verwachte afloop ipv concrete data verzamelen • theoretiseren, niet geijkt door concrete waarneming • geen point of no-return vaststellen • overdreven vertrouwen in improvisatie & flexibiliteit, • iets kiezen voelt als iets missen / beperking – dus kiezen uiistellen • Inspanning gaat ‘vanzelf’ – Flow

Welke ‘kleur’ heeft jouw tunnel ? Redenen om door te zetten en in de tunnel te belanden Geen spelbreker willen zijn, Geen spelbreker willen zijn, geen moeilijk positie nieuwspakken willen brengen, moeilijk ook al is niemand ingevaar diskrediet willen evident brengen, anderen lopen toch door,naar sfeerde is traag besluiten, het ook iedereen toch goed ? zin willen maken, (interne) focus op sfeer groep, ‘als t maar gezellig is’ gedeelde verantw = geen verantw

Blijven of info info verzamelen, Blijvendenken waarnemen, verzamelen zonder teof beslissen, geen of nogeen point no-return, ietspoint kiezen return, eerst maar eens om de voelt als iets missen / beperking, hoek kijken, kunnen we altijd nog zien overdreven vertrouwen in improvisatie info verzamelen zonder te beslissen, theoretiseren, ‘boiling frog’ ’ ‘’Alles gaat vanzelf.’’ Zal wel lukken. Flow. Het doel willen halen, linksom of Het doel willen is het niet links rechtsom, willenhalen, scoren, prestatie dan rechtsom, willengevoel scoren, neerzetten, voldaan alsprestatie top neerzetten, voldaan gevoel als top bereikt is, blind vertrouwen in hightech bereikt is, uitrusting, doorzetten als positieve waarde, kritiek voelt als openlijke twijfel aan jouw expertise, teruggaan helemaal, straks de erkenning en bewondering van de anderen.

‘We Protocol dat het kan’ ’, volgenzegt procedures toch? Voorbereiding tot in de puntjes, Voorbereiding tot in de puntjes, iedereen beheerst ehbo en Veel vertrouwen in exacte gegevens: hoogte,reddingsprotocollen positie, tijd, en beheersing protocollen Gediplomeerde gids of instructeur Kracht van logica&planning overschatten, mensfactor onderschatten Officieel gediplomeerde gids

Laten zien is, je wil Laten zien wie de wie baasdeis,baas de berg opleggen, gewoon doorrammen, de berg je wil opleggen, niet praten maar doen gewoon doorrammen, ‘’powerplay’’ ‘’ ’’ Gids heeft allesmaar onderdoen, controle niet praten twijfel voelen of tonen = zwakte, kritiek voelt als aanval Gids heeft alles onder controle, gepraat is voor bangerikken. Wij gaan door waar anderen stoppen.

komt hier,nog nooit IedereenIedereen komt hier, is hier wat gebeurd, lopen ‘dit isanderen de huisberg’ ’,hier ook, diter is is dehier huisberg, ik ben hier tien keer nog nooit wat gebeurd, anderen geweest lopen hier ook, ik ben hier tien keer geweest, de gids draagt speld lokale gidscompagnie, gevoel van veiligheid

Opbrengst workshop 1. Wat vond je het meest aansprekende inzicht? 2. Welke actie ga je op basis daarvan (meer) toepassen ?

De tunnel heeft vele kleuren, welke kleur heeft jouw tunnel?

Wat zijn specifiek voor mij risicovolle situaties, zodat kwaliteit mijn risico-inschatting minder wordt ? en wat kan ik daaraan doen ?

Opdracht: zoek 3-4 mensen met een vergelijkbare drijfveer en bespreek de valkuilen die je (her)kent en de beste coping strategieen 12’ Geen spelbreker willen zijn, Geen spelbreker willen zijn, geen moeilijk positie nieuwspakken willen brengen, moeilijk ook al is niemand ingevaar diskrediet willen evident brengen, anderen lopen toch door,naar sfeerde is traag besluiten, het ook iedereen toch goed ? zin willen maken, (interne) focus op sfeer groep, ‘als t maar gezellig is’ gedeelde verantw = geen verantw





Plenair wat voorbeelden bespreken obv voorgestelde strategieen Geen spelbreker willen zijn, Geen spelbreker willen zijn, geen moeilijk positie nieuwspakken willen brengen, moeilijk ook al is niemand ingevaar diskrediet willen evident brengen, anderen lopen toch door,naar sfeerde is traag besluiten, het ook iedereen toch goed ? zin willen maken, (interne) focus op sfeer groep, ‘als t maar gezellig is’ gedeelde verantw = geen verantw





Van individu naar cordee/team HET GEHEEL IS MEER DAN DE SOM DER DELEN •Hoe kun je de anderen helpen bij het omgaan met risico(-perceptie) •Hoe kunnen anderen jou helpen in jouw manier van omgaan met risico’s?

Van individu naar cordee/team

psychologische valkuilen & risico mgmnt - jvg/ob nov 2011

Discrepantie weten –doen hoe zorg je dat wat je hier ontdekt hebt, of al wist, TOEPAST als je binnenkort weer ‘’daar buiten’’ / ’’daar boven’’ bent ? een mooi en gezond bergseizoen gewenst ! Olivier Bello / John van Giels

1. Soorten risico s & onzekerheid & copingstrategieen

Recommend Documents