Ouders en school Samen het beste halen uit ieder kind
1
>
Samenwerking vormgeven Wanneer ouders en school samenwerken, voelt het kind zich prettiger en verbeteren zijn leerprestaties. Veel scholen zetten daarom in op ouderbetrokkenheid. De samenwerking tussen ouders en school begint al op het moment dat ouders de school voor het eerst binnenstappen. Ze zijn benieuwd naar de school en de schoolloopbaan van hun kind. Ze willen het beste voor hun kind. Maar wat is precies ‘het beste’? Wat is wel en wat juist niet goed voor de ontwikkeling van een kind? Hoe kunnen ouders thuis helpen met het leren lezen, rekenen en andere schoolse vaardigheden? Veel ouders zijn zich daar onvoldoende bewust van. Ze hebben daar vragen over en willen daarover graag praten met u en met andere ouders.
De vraag is wat uw visie op ouderbetrokkenheid is en hoe u de samenwerking tussen ouders en school het beste kunt vormgeven. Hoe kunt u ouders vanaf het begin structureel betrekken bij de ontwikkeling van hun kind? In dit e-book hopen we u daarin te inspireren door het nut te bespreken en handvatten te bieden om ouderbetrokkenheid in te richten. Heeft u vragen? Neem dan contact op met Saskia van Dongen van Marant, via telefoonnummer 06-33037082 of per e-mail:
[email protected].
Vanaf het eerste moment zijn er aanleidingen genoeg om ouders te betrekken bij de ontwikkeling van hun kind. Startgesprekken, rapportgesprekken, de overgang naar een volgend schooljaar, het signaleren van problemen, veranderingen op school, etc. Voor de ene ouder betekent ‘samenwerking en betrokkenheid’ iets heel anders dan voor een andere ouder. Daarom is het lastig om álle ouders te betrekken bij het onderwijs. Terwijl u dat wel zou willen. Als de wederzijdse verwachtingen vanaf het begin duidelijk zijn, hebben ouders, school en de leerling daar de hele schoolloopbaan profijt van.
Kind
Prestatie
Ouder(s)
<
2
>
Samenwerking vormgeven | De drie v’s | Thuis en school | Aan de slag met ouderbetrokkenheid
School
De drie v’s: visie, vertrouwen en verantwoordelijkheid Visie Ouderbetrokkenheid begint met een heldere visie van uw school. Stel uzelf de vraag: hoe willen we als school omgaan met ouderbetrokkenheid en hoe willen we dat concreet vormgeven? Verdiep u in de ouderactiviteiten waar u al succeservaringen mee heeft. Vervolgens is het aan alle medewerkers om de visie op ouderbetrokkenheid uit te dragen en de ouders actief te betrekken bij de school. Samen zorgt u ervoor dat ouders zich welkom voelen op uw school.
van mening verschilt, is het belangrijk hier voldoende aandacht aan te besteden. Deel successen en mislukkingen met elkaar en spreek elkaar aan op gedrag. Op deze manier werkt u samen als gelijkwaardige partners. Want samen bent u verantwoordelijk voor de ontwikkeling en het leren van het kind. Daarom noemen we ouderbetrokkenheid ook wel educatief partnerschap.
Vertrouwen De volgende stap is het opbouwen van een vertrouwensrelatie met de ouders. Want zonder vertrouwen is er geen goede samenwerking. Ouders geven hun kind een groot aantal uren per week ‘weg’ aan uw school. Ze moeten het gevoel hebben dat hun kind in goede handen is. Andersom wilt u als leraar ook vertrouwen hebben in de ouders. In de manier waarop zij hun kind opvoeden en in de manier waarop ze aankijken tegen uw onderwijs. Daarom is vertrouwen een absolute voorwaarde voor open contact. In een goede relatie durft u van beide kanten eerlijker te zijn en bent u eerder geneigd om (negatief ) nieuws met elkaar te delen.
Verantwoordelijkheid Samenwerking en een goede relatie bereikt u alleen als u naar elkaar luistert. Als school en ouders allebei openstaan voor de ontwikkeling van het kind én voor elkaar. Als u elkaar serieus neemt, samen optrekt en elkaar de ruimte geeft om inzichten te delen. Vooral als u met de ouders
<
3
>
Samenwerking vormgeven | De drie v’s | Thuis en school | Aan de slag met ouderbetrokkenheid
Gelijkwaardige partners Het is geen samenwerking wanneer u als school de ouders eenzijdig informeert en daarbij zelf het moment, de vorm en de inhoud van de informatie bepaalt. Dan is er geen ruimte voor interactie en is het gesprek niet gelijkwaardig. Ouders kunnen weliswaar schriftelijk of via email reageren op de ontvangen berichten, maar er is geen ontmoeting. Juist dat échte contact is nodig om goed te kunnen samenwerken. Ga daarom in gesprek met ouders en zorg ervoor dat u beide uw inbreng heeft. Praat met elkaar over het kind en zoek samen naar een aanpak die past bij een specifieke situatie. Het kind kan bij het gesprek aanwezig zijn als het onderwerp zich daarvoor leent.
<
4
>
Ouderbetrokkenheid... • verbetert de communicatie tussen ouders, school en kind over de ontwikkeling van het kind; • laat kinderen beter presteren; • zorgt voor minder schooluitval; • voorkomt en vermindert pesten; • helpt bij het managen van wederzijdse verwachtingen over de aanpak en schoolloopbaan; • helpt ouders over de drempel van de school.
Samenwerking vormgeven | De drie v’s | Thuis en school | Aan de slag met ouderbetrokkenheid
Thuis en school Een kind leeft thuis en op school. En soms gedraagt een kind zich thuis heel anders dan op school. Om het leren, spelen en ontwikkelen overal soepel te laten verlopen, is het belangrijk de leefwereld van thuis en school goed op elkaar te laten aansluiten. Dat betekent onder andere dat ouders thuis activiteiten doen met hun kind die aansluiten op wat er op school gebeurt. In elke fase die het kind doorloopt, zijn er verschillende manieren waarop school en ouders het kind kunnen ondersteunen. De volgende tabel schetst de ontwikkelingsmomenten waarop de samenwerking tussen ouders en school essentieel is.
<
5
>
Fase
Ontwikkeling
Ondersteuning
0 tot 4 jaar
Taalontwikkeling
Om de woordenschap te stimuleren, is voorlezen aan jonge kinderen en plaatjes benoemen heel belangrijk. Samen met een boek op schoot en proberen het kind zelf te laten vertellen wat hij ziet. U kunt hierin het goede voorbeeld geven aan ouders.
Spelontwikkeling
Voor kinderen is alles wat ze doen spel. Simpele handelingen zijn al heel leerzaam, zoals dingen uit elkaar halen, de was in en uit de wasmand doen, een knopje aan en uit doen. Ouders kunnen dit thuis gebruiken om de spelontwikkeling van het kind te stimuleren. Geef ouders ideeën van spelelementen.
Sociaalemotionele ontwikkeling
Peuters hebben een eigen wil, proberen dingen uit en zoeken grenzen op. Soms is het nodig om ‘nee’ te zeggen. Maar hoe kunnen ouders dat het beste doen? En hoe gedraagt het kind zich thuis en op het dagverblijf? Het is interessant om daarover gedachten uit te wisselen met ouders.
Overdracht
Voor een doorlopende ontwikkeling is het belangrijk dat er een goede overdracht is van het kinderdagverblijf of peuterspeelzaal naar de basisschool. Hoe kijken u en de ouders naar de ontwikkeling van het kind? Wat heeft het kind nodig op de basisschool om zich daar goed door te ontwikkelen?
Samenwerking vormgeven | De drie v’s | Thuis en school | Aan de slag met ouderbetrokkenheid
Fase
Ontwikkeling
Ondersteuning
Groep 1 en 2
Start
In een uitgebreid startgesprek kunt u met ouders hun kijk op de ontwikkeling van het kind delen. Wat is het kind thuis gewend? Wat verwachten ouders van de school en wat verwacht u van ouders? Maak concrete afspraken.
Taalontwikkeling
Kinderen komen de hele dag met taal in aanraking. Op een speelse wijze kunt u ze gevoelig maken voor taal, door ze uit te nodigen tot vertellen. Geef dit ook mee aan ouders. Laat het kind vertellen wat hij heeft getekend, wat hij ziet op een foto, hoeveel borden er op tafel staan, etc.
Ontwikkeling in kaart
Als leraar brengt u de ontwikkeling van uw leerlingen in kaart, naar aanleiding van observaties en toetsgegevens. Betrek hierbij de inzichten van de ouders. Het bespreken van de ontwikkeling is zeker in deze periode van belang om een goede doorontwikkeling in groep 3 mogelijk te maken.
Leren lezen
Vanaf groep 3 leren kinderen lezen. Een van de vaardigheden hierbij is het leren van het alfabet. Thuis kunnen ouders bij het voorlezen aandacht schenken aan de letters van woorden. Met welke letter begint een woord? Welke woorden kent het kind nog meer die beginnen met deze letter?
Het leren stagneert
In groep 4 worden kinderen steeds vaardiger in lezen, spellen en rekenen. Sommige kinderen kunnen het tempo of niveau niet meer bijbenen en hebben extra ondersteuning nodig. Ga daarover met ouders in gesprek. Kom samen tot een aanpak die het kind helpt om weer vooruit te komen.
Groep 3 en 4
<
6
>
Samenwerking vormgeven | De drie v’s | Thuis en school | Aan de slag met ouderbetrokkenheid
Fase
Ontwikkeling
Ondersteuning
Groep 5 en 6
Onrustige groep
In deze fase gaan kinderen elkaar steeds meer opzoeken. Ze ontdekken dat ze anders zijn en denken dan anderen. Dat maakt het omgaan met elkaar soms ingewikkeld. Om een goede en veilige sfeer te creëren, is het belangrijk de leerlingen goed te begeleiden. Soms lukt dit niet en zijn er kinderen die met negatief gedrag de groep onveilig maken. Bespreek dit met ouders wanneer u het gevoel heeft dat hun kind pest of gepest wordt.
Wereldoriëntatie
<
7
>
Kinderen ontdekken steeds meer van de wereld. Op internet is de kennis onbegrensd. In de echte wereld laten ze zich verwonderen door wat er allemaal in de natuur en techniek gebeurt. Het leven buiten de school is minstens zo interessant als op school. Maak een verbinding met de leefwereld van de kinderen door ze met gerichte opdrachten thuis en in de buurt op ontdekking te laten gaan.
Ouderbetrokkenheid en andere ontwikkelingen in het onderwijs Ouderbetrokkenheid staat niet op zichzelf, maar sluit aan bij thema’s als passend onderwijs en opbrengstgericht werken. Veel scholen zijn hier actief mee bezig. Zij zetten zich in om het beste uit ieder kind te halen en spelen meer en meer in op specifieke onderwijsbehoeften van kinderen. Dat gebeurt natuurlijk in overleg met ouders, want zij weten wat goed is voor hun kind. Maar ook bij andere ontwikkelingen is afstemming met ouders belangrijk. Bijvoorbeeld bij de terugloop van het leerlingenaantal. Scholen zijn dan genoodzaakt om minder populaire maatregelen te nemen, zoals het sluiten van een groep, verspreiding van leerlingen over andere groepen, invoering van combinatieklassen, schrappen van extra’s zoals dramalessen, etc. Bij ouders roepen dergelijke ontwikkelingen vragen op over de kwaliteit van het onderwijs en de gevolgen voor hun kind.
Samenwerking vormgeven | De drie v’s | Thuis en school | Aan de slag met ouderbetrokkenheid
<
8
>
Fase
Ontwikkeling
Ondersteuning
Groep 7 en 8
Blijven lezen
Leerlingen gaan steeds moeilijker teksten lezen. Kinderen die graag lezen, blijven dat doen. Maar kinderen die niet van lezen houden of het moeilijk vinden, gaan vaak steeds minder lezen. Daardoor raken ze gauw achterop. Het is belangrijk om het lezen thuis te blijven stimuleren. Laat ouders samen boeken, tijdschriften of teksten uitzoeken die het kind aanspreken.
Huiswerk
Krijgt een leerling werk mee naar huis? Stem dit dan af met de ouders. Hoe kunnen ouders hun kind begeleiden? Past het huiswerk wel in de drukke gezinssituatie? En is het wel de juiste manier om de beste resultaten te behalen voor hun kind? Misschien weten ouders dat een bepaalde taak alleen maar tot frustratie leidt en is een andere methode geschikter voor het kind. Bespreek dit met elkaar.
Sociale media
Kinderen komen in deze fase ongetwijfeld in aanraking met sociale media, zoals Facebook, Twitter, en WhatsApp. Online contacten leggen en onderhouden vraagt om regels om respectvol met elkaar om te gaan. Een belangrijk thema om met ouders over in gesprek te gaan en afspraken over te maken.
Afscheid en schoolkeuze
Er is een tijd van komen en een tijd van gaan. De periode op de basisschool is bijna achter de rug en ondertussen wordt uitgekeken naar een nieuwe schoolperiode: de middelbare. Maar welke richting gaat de leerling op en naar welke school? Heeft u daarover wel dezelfde mening als de ouders? In deze spannende tijd is het extra belangrijk dat u met ouders in gesprek gaat over de verdere ontwikkeling en de zorgbehoefte van het kind.
Samenwerking vormgeven | De drie v’s | Thuis en school | Aan de slag met ouderbetrokkenheid
Aan de slag met ouderbetrokkenheid De manier waarop u contactmomenten vormgeeft en ouders betrekt bij schoolse activiteiten, hangt af van de visie van uw school en van de ouders met wie u te maken heeft. Maar ook per leerling bestaan er verschillen. Bij de ene leerling kan een algemeen oudergesprek volstaan, terwijl voor een andere leerling meer uitvoerige gesprekken nodig zijn. Het aantal gespreksonderwerpen verschilt per leerling en ouders. Er bestaan daarom geen vaste regels voor ouderbetrokkenheid op school. Ook als het gaat om het stimuleren van ouderbetrokkenheid thuis kan uw aanbod voor ouders heel verschillend zijn. Sommige ouders hebben genoeg aan een ouderavond waarin u de nieuwe taalmethode uitlegt of waarin u tips geeft over hoe ze thuis een taalrijke omgeving kunnen bieden aan hun kind. Bij andere ouders denkt u eerder aan een intensieve oudercursus over praten en bezig zijn met het kind. Zoek altijd in overleg met ouders de juiste manier van communiceren. Leer de ouders van uw leerlingen echt kennen en ga met ze in gesprek vanaf het begin van de schoolloopbaan. Bespreek wat de wederzijdse verwachtingen en bijdragen zijn. Informeer ouders regelmatig over ontwikkelingen rondom de school en de klas. En geef ouders altijd de mogelijkheid om te reageren of mee te denken. Wanneer u elkaar regelmatig spreekt, kunt u samen problemen voorkomen of op tijd met elkaar aanpakken.
<
9
>
De Drieslag Een manier om gestructureerd aan de slag te gaan met ouderbetrokkenheid is De Drieslag. Hiermee verbetert u in enkele bijeenkomsten de samenwerking tussen ouders en uw school. Samen met ouders gaat u op zoek naar een goede werkwijze. Na een verkenning met uw team op het thema ouderbetrokkenheid, verdiept u zich in educatief partnerschap op uw school. Welke kansen zijn er om ouders actief te betrekken bij de ontwikkeling van hun kind? Hoe kunt u de school met thuis verbinden? Op welke manier benadert u ouders als partners? Hebben ouders wel voldoende gelegenheid om hun verhaal te vertellen op uw school? Tot slot gaat u in gesprek met ouders. Vraag aan de ouders of ze ideeën hebben om de ouderbetrokkenheid te vergroten. Bespreek wat zij nodig hebben om de aansluiting met de school te vinden. Zo werkt u samen aan meer betrokkenheid.
Praktijkervaring met het Drieslagmodel Basisschool De Schelven ging aan de slag met het Drieslagmodel. Directeur Stijntje van Esch vertelt over haar positieve ervaringen: “Het Drieslagmodel heeft ons veel inzicht gegeven in de verwachtingen van ouders en de activiteiten die ouders wel en niet nuttig vinden. Tegelijkertijd heeft het ouders bewust gemaakt van hun eigen rol op school. Ze zijn veel meer betrokken en de wisselwerking tussen ons en de ouders is beter. Ouderbetrokkenheid loopt nu als een rode draad door onze school.”
Samenwerking vormgeven | De drie v’s | Thuis en school | Aan de slag met ouderbetrokkenheid
Marant Marant is een adviesorganisatie voor onderwijsontwikkeling en onderwijszorg. Onze enthousiaste medewerkers buigen zich dagelijks over vragen uit het primair, voortgezet en speciaal onderwijs. Optimale ontwikkelingskansen voor leerlingen staan centraal. We ondersteunen scholen bij onderwijsinnovatie en begeleiden ouders en kinderen bij leer- en gedragsproblemen.
Marant Adviseurs in leren & ontwikkeling Nieuwe Aamsestraat 84a 6662 NK Elst (Gld) Postbus 198 6660 AD Elst (Gld) T 0481 439 300 E
[email protected] W www.marant.nl
<
10
