Zaalvoetbalblessures Blessurecijfers
Samenvatting In vijfentwintig jaar tijd is het aantal Spoedeisende Hulp (SEH) behandelingen naar aanleiding van een zaalvoetbalblessure gehalveerd. Echter zaalvoetbal blijft een sport met een zeer groot blessurerisico. De kans dat een zaalvoetballer een blessure oploopt is met 9,3 blessures per 1.000 uren zaalvoetbal meer dan twee keer zo groot als bij veldvoetbal (3,9
blessures per 1.000 uren voetbal) en ongeveer vijf keer zo groot als de kans op een blessure in het algemeen (1,8 blessures per 1.000 sport). Jaarlijks raken naar schatting 96.000 zaalvoetballers geblesseerd, en vinden er 4.600 Spoedeisende Hulpbehandelingen plaats naar aanleiding van een blessure die tijdens zaalvoetbal is opgelopen.
Blessures opgelopen tijdens zaalvoetbal Aantal Blessures
96.000
Medisch behandelde blessures
35.000
waarvan Spoedeisende Hulpbehandelingen
4.600
waarvan Ziekenhuisopnamen na SEH-behandeling
Vrijwel alle geblesseerden zijn man (95%) en vier op de tien (38%) geblesseerde zaalvoetballers is tussen de 20 en 30 jaar oud. Vrijwel alle blessures ontstaan plotseling (90%).
150
Het merendeel van de blessures (84%) is een blessure aan de onderste extremiteiten. In ruim een kwart van de gevallen (27%) betreft het een enkelblessure.
Bron: Letsel Informatie Systeem 2006-2010, VeiligheidNL; Ongevallen en Bewegen in Nederland 2006-2011, VeiligheidNL; Letsellastmodel 2010, VeiligheidNL i.s.m. Erasmus Medisch Centrum; Krantenknipselregistratie 1986-2010, VeiligheidNL
1
de 20 en 30 jaar oud. Vrijwel alle blessures ontstaan plotseling (90%).
Omvang problematiek
Het merendeel van de blessures (84%) is een blessure aan de onderste extremiteiten. In ruim een kwart van de gevallen (27%) betreft het een enkelblessure. Eén op de vijf geblesseerde zaalvoetballers heeft een knieblessure (21%).
Op basis van het enquêteonderzoek Ongevallen en Bewegen in Nederland (OBiN) wordt geschat dat in Nederland jaarlijks gemiddeld 96.000 blessures ontstaan tijdens zaalvoetbal (n=116). De kans dat een zaalvoetballer een blessure oploopt, is met 9,3 blessures per 1.000 uren zaalvoetbal, meer dan twee keer zo groot als bij veldvoetbal (3,9 blessures per 1.000 uren voetbal) en ongeveer vijf keer zo groot als de kans op een blessure in het algemeen (1,8 blessures per 1.000 sport). Vrijwel alle geblesseerden zijn man (95%) en vier op de tien (38%) geblesseerde zaalvoetballers is tussen
Zevenendertig procent van de blessures wordt medisch behandeld (35.000). De huisarts en de fysiotherapeut behandelen de meeste blessures. Elk jaar vinden gemiddeld 4.600 behandelingen plaats op een Spoedeisende Hulp-afdeling in verband met blessures door zaalvoetbal. In een klein deel van deze gevallen (3%, 150) wordt de zaalvoetballer na behandeling op de SEH-afdeling vervolgens opgenomen in het ziekenhuis.
Zaalvoetbal. Blessurecijfers – VeiligheidNL - juni 2012
Bron: Ongevallen en Bewegen in Nederland 2006-2011, VeiligheidNL; Letsel Informatie Systeem 2006-2010, VeiligheidNL
2 Behandelingen op de Spoedeisende Hulp-afdeling (SEH) Zoals al gemeld vinden jaarlijks naar schatting 4.600 SEH-behandelingen plaats bij zaalvoetballers die geblesseerd zijn geraakt tijdens het beoefenen van hun sport. Dit komt neer op 45 SEH-behandelingen per 100.000 uren zaalvoetbal. Dit is aanzienlijk meer dan het gemiddelde voor alle sporten (7,9 SEHbehandeling per 100.000 sporturen) en anderhalf keer zoveel als bij veldvoetbal (30 SEH-behandelingen per 100.000 sporturen). De kans dat een zaalvoetballer Figuur 1
een blessure oploopt waarvoor behandeling op een SEH-afdeling nodig is, is dus veel groter dan gemiddeld tijdens sporten en anderhalf keer zo groot als bij veldvoetbal. In vier procent van de gevallen werd de blessure opgelopen tijdens ongeorganiseerd zaalvoetbal. Het aantal SEH-behandelingen naar aanleiding van een blessure die is ontstaan tijdens zaalvoetbal daalde vooral sterk eind jaren tachtig en begin van de jaren negentig. Deze daling zette daarna gestaag door. In vijfentwintig jaar tijd is het aantal SEHbehandelingen gehalveerd (figuur 1). De laatste jaren is het aantal zaalvoetbalblessures min of meer stabiel.
Zaalvoetbalblessures: trend in het aantal SEH-behandelingen
14.000 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 aantal SEH-behandelingen 0 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Bron: Letsel Informatie Systeem 1986-2010, VeiligheidNL
Wie lopen een blessure op? Vrijwel alle geblesseerde zaalvoetballers die op een SEH-afdeling behandeld worden, zijn man (92%,
4.300). Een kwart van de geblesseerde zaalvoetballers (23%, 1.100) is tussen de 20 en 25 jaar oud (figuur 2).
Zaalvoetbal. Blessurecijfers – VeiligheidNL - juni 2012
Figuur 2
Zaalvoetbalblessures: jaarlijks aantal SEH-behandelingen naar leeftijd en geslacht
1.000
800 Man
Vrouw
600
400
200
50-54 jaar
45-49 jaar
40-44 jaar
35-39 jaar
30-34 jaar
25-29 jaar
20-24 jaar
15-19 jaar
10-14 jaar
5-9 jaar
0-4 jaar
0
Bron: Letsel Informatie Systeem 2006-2010, VeiligheidNL
Hoe ontstaan de blessures? Ruim de helft (54%, 2.500) van de zaalvoetbalblessures die behandeld worden op een SEH-afdeling ontstaat door een val, met name verzwikkingen (34%; 1.600) komen veel voor. In één op de vijf gevallen ontstaat de blessure door lichamelijk contact (22%, 1.000) waarvan ongeveer de helft door een trap of een schop. In negen procent van de gevallen wordt de blessure opgelopen doordat de zaalvoetballer geraakt wordt door een bal (440). Bij veldvoetbal is het percentage blessures door lichamelijk contact hoger, verzwikken komt daarentegen juist minder voor bij veldvoetbal. Wat is de aard van de blessures? Een derde (32%, 1.500) van de op de SEH-afdeling behandelde blessures is een enkelblessure. Iets meer dan twee derde hiervan is een enkeldistorsie. Wat het
aantal SEH-behandelingen betreft volgen na de enkel, voet/tenen (15%, 680), hand/vingers (11%, 530), de knie (10%, 450) en het onderbeen (9%, 410). De blessure top 5 is als volgt: 1. Enkeldistorsie (23%, 1.100) 2. Oppervlakkig letsel/kneuzing voet/tenen (7%, 330) 3. Fractuur hand/vinger (6%, 270) 4. Fractuur voet/teen (6%, 270) 5. Distorsie knie (5%, 250) De verdeling van de blessures over het lichaam verschilt enigszins tussen leeftijdsgroepen. Kinderen en oudere zaalvoetballers hebben vaker dan de middengroepen een blessure aan de bovenste extremiteiten, met name aan de pols (jongste groep) en hand/vingers. Zaalvoetballers in de leeftijd van 18 tot en met 34 jaar hebben relatief vaak een enkeldistorsie.
Bron: Letsel Informatie Systeem 2006-2010, VeiligheidNL; Ongevallen en Bewegen in Nederland 2006-2011, VeiligheidNL
3 Ziekenhuisopnamen In de registratie van ziekenhuisopnamen (de Landelijke Medische Registratie) is het niet mogelijk om zaalvoetbalblessures te onderscheiden van letsels door een privé- of arbeidsongeval. In het Letsel Registratie Systeem (SEH-behandelingen) kan dat wel, en daarin wordt onder andere geregistreerd of een sporter na SEH-behandeling in het ziekenhuis is
opgenomen. De onderstaande gegevens betreffen daarom zaalvoetbalblessures waarvoor de sporter direct na de SEH-behandeling is opgenomen in het ziekenhuis. Het is waarschijnlijk dat dit een onvolledig beeld van ziekenhuisopnamen geeft. Blessures zoals meniscusletsel en voorste kruisbandletsel zullen in de regel pas na een langer voortraject tot operatief ingrijpen leiden en zelden leiden tot een acute ziekenhuisopname via de SEH-afdeling, en daarom niet als opname in LIS geregistreerd zijn. Per jaar gemiddeld worden gemiddeld 150 zaalvoetballers in het ziekenhuis opgenomen direct Zaalvoetbal. Blessurecijfers – VeiligheidNL - juni 2012
volgend op een behandeling op de SEH-afdeling. Dit is 3% van alle zaalvoetballers die op de SEH-afdeling behandeld worden aan een blessure. Dit percentage is iets lager dan het percentage ziekenhuisopnamen bij alle sporten (5%). Wie worden opgenomen? Vrijwel alleen mannen (96%. 140) raken bij zaalvoetbal zo ernstig geblesseerd dat na de behandeling op de SEH-afdeling een ziekenhuisopname nodig is. Bijna de helft van de opgenomen zaalvoetballers is in de leeftijd van 30 tot en met 39 jaar (45%, 70). Zij zijn hiermee gemiddeld wat ouder dan de totale groep zaalvoetballers die op een SEH-afdeling behandeld wordt. Hoe ontstaan de blessures?
In een derde van de gevallen (33%, 50) wordt acute fysieke belasting als genoemd als oorzaak van de blessure. Dat is aanmerkelijk vaker dan bij het totaal van SEH-behandelingen in verband met een zaalvoetbalblessure (7%). Blijkbaar leidt dit letselmechanisme relatief vaak tot een ernstige blessure. Wat is de aard van de blessures? De meeste zaalvoetballers die acuut worden opgenomen, hebben een blessure aan de onderste extremiteiten (87%, 130). Opvallend is dat in twee op de vijf gevallen sprake is van een achillespeesblessure (43%, 60), in ruim de helft van de gevallen veroorzaakt door acute fysieke overbelasting. Verder worden zaalvoetballers vooral opgenomen vanwege fracturen (36%, versus 26% bij de SEH-behandelingen).
Bron: Letsel Informatie Systeem 2006-2010, VeiligheidNL
4 Overledenen In de registraties van dodelijke ongevallen (Statistiek Niet-natuurlijke dood) van het CBS is het niet mogelijk om zaalvoetballers te selecteren. Daarom is in de Krantenknipselregistratie en in het Letsel Informatie Systeem (LIS) gezocht naar informatie. In de Krantenknipselregistratie is in de periode 19862010 één geval geregistreerd van een man die in
1986 een bal tegen het hoofd kreeg, met hoofdpijn naar huis ging en vervolgens overleed. In LIS, een steekproef van ongeveer een tiende van de Nederlandse ziekenhuizen, zijn in de periode 19862010 geen zaalvoetballers geregistreerd die op de SEH-afdeling of tijdens een daarop volgende ziekenhuisopname zijn overleden door letsel opgelopen tijdens het zaalvoetballen. Opgemerkt moet worden dat zaalvoetballers die tijdens het zaalvoetballen overlijden door ziekte, zoals een hartaanval of hartritmestoornissen hier buiten beschouwing zijn gelaten.
Bron: Letsel Informatie Systeem 1986-2010, VeiligheidNL; Krantenknipselregistratie 1986-2010, VeiligheidNL
5 Kosten en gevolgen van letsel De direct medische kosten van zaalvoetbalblessures die op de SEH-afdeling worden behandeld of als gevolg waarvan een ziekenhuisopname plaatsvindt, bedragen gemiddeld € 850. De medische kosten van een zaalvoetbalblessure lijken hiermee iets lager dan de gemiddelde kosten van een sportblessure (€ 960). Dit wijst erop dat zaalvoetbal gemiddeld gesproken
niet speciaal vaak tot dure en dus ernstige blessures leidt. In totaal komen de directe medische kosten van zaalvoetbalblessures die op een SEH-afdeling worden behandeld of waarvoor een ziekenhuisopname plaatsvindt op gemiddeld € 4,1 miljoen De kosten van een zaalvoetbalblessure verschillen echter sterk per type blessure die de zaalvoetballer heeft opgelopen. Zo kost bijvoorbeeld achillespeesletsel (€ 1.600) aanzienlijk meer dan een enkeldistorsie (€ 630) of een fractuur aan hand of vingers (€ 830) of pols (€790).
Zaalvoetbal. Blessurecijfers – VeiligheidNL - juni 2012
Bron: Letsellastmodel 2010, VeiligheidNL i.s.m. Erasmus Medisch Centrum Rotterdam; Letsel Informatie Systeem 2006-2010, VeiligheidNL
6
Zaalvoetballers zijn in de regel mannen (90%) en jong. Ruim een derde (37%) van de zaalvoetballers is tussen de 15 en 25 jaar oud (figuur 3).
Expositiegegevens In de periode 2006-2011 waren gemiddeld per jaar 330.000 zaalvoetballers actief in Nederland. Figuur 3
Aantal zaalvoetballers, naar leeftijd
80.000
60.000
40.000
20.000
60-64 jaar
55-59 jaar
50-54 jaar
45-49 jaar
40-44 jaar
35-39 jaar
30-34 jaar
25-29 jaar
20-24 jaar
15-19 jaar
0
Bron: Ongevallen en Bewegen in Nederland 2006-2011, VeiligheidNL 1 Vanwege een verschil in methode van ondervraging worden alleen zaalvoetballers in de leeftijd 15-64 jaar in de grafiek getoond. Bron: Ongevallen en Bewegen in Nederland 2006-2011, VeiligheidNL
7 Toelichting bronnen letselgegevens Bij het samenstellen van deze factsheet is gebruikgemaakt van verschillende gegevensbronnen, die hieronder kort beschreven worden. Meer informatie over deze bronnen is te vinden op de website www.veiligheid.nl. Het enquêteonderzoek Ongevallen en Bewegen in Nederland (OBiN) is een continue enquête, waarbij jaarlijks 11.000 Nederlanders worden ondervraagd over letsel en blessures, sportdeelname en bewegen. Uit deze databron zijn gegevens afkomstig over het totaal aantal blessures door zaalvoetbal. Deze gegevens betreffen een jaarlijks gemiddelde over de periode 2006-2011.
Het Letsel Informatie Systeem (LIS) geeft informatie over letsel en blessures die op de Spoedeisende Hulpafdeling (SEH) behandeld worden. Daarnaast geeft het systeem informatie over blessures waarvoor een sporter direct na presentatie op de SEH-afdeling in het ziekenhuis opgenomen wordt. LIS wordt uitgevoerd bij een representatieve steekproef van ongeveer een tiende van de ziekenhuizen in Nederland. LIS registreert alleen acute en redelijk ernstige letsels. Omdat het aantal geregistreerde letsels in LIS groot is, kan hiermee een gedetailleerd beeld gegeven worden van SEH-behandelingen naar aanleiding van zaalvoetbalblessures. De gegevens afkomstig uit LIS betreffen een jaarlijks gemiddelde over de periode 2006-2010, tenzij anders is aangegeven. Voor informatie over ziekenhuisopnamen en overledenen is geen informatie uit de reguliere gegevensbronnen, zoals de Landelijke Medische Registratie en de Statistiek Niet-natuurlijke dood beschikbaar. Voor ziekenhuisopnamen is zodoende Zaalvoetbal. Blessurecijfers – VeiligheidNL - juni 2012
gebruik gemaakt van informatie uit LIS, ofwel ziekenhuisopnamen na SEH-behandeling. Voor gegevens over overledenen is gebruikgemaakt van gegevens over overleden zaalvoetballers die in LIS
geregistreerd zijn in de periode 1986-2010 en van krantenartikelen over doden tijdens zaalvoetbal geregistreerd in Krantenknipselregistratie in de periode 1986-2010.
8
staan de belangrijkste ongevalscijfers beschreven in factsheets zoals deze. U kunt de factsheets gratis downloaden op www.veiligheid.nl. Heeft u interesse in bepaalde cijfers of een specifieke analyse? VeiligheidNL levert u deze graag. Ga hiervoor naar
Meer cijfers
www.veiligheid.nl/onderzoek/cijfers-aanvragen. VeiligheidNL beschikt over veel meer cijfers over letsels en ongevallen. Per onderwerp of doelgroep
Bij de samenstelling van deze publicatie is de grootst mogelijke zorgvuldigheid in acht genomen. VeiligheidNL aanvaardt echter geen verantwoordelijkheid voor eventuele, in deze uitgave voorkomende, onjuistheden of onvolkomenheden. Overname van tekst of gedeelten van tekst is toegestaan, mits met de juiste bronvermelding. Indien tekst gebruikt wordt voor commerciële doelstellingen dient altijd vooraf schriftelijke toestemming verkregen te zijn.
Tips voor preventie Voor een persoonlijk advies over het voorkomen van blessures, ga naar www.voorkomblessures.nl Blessure op gelopen? Op de website www.sportzorg.nl is nuttige informatie te vinden over wat te doen als u een blessure hebt opgelopen en daar vragen over hebt. Ook vindt u de juiste weg naar de beste sportmedische zorg.
Tabellen
Zaalvoetbal. Blessurecijfers – VeiligheidNL - juni 2012
SEH-behandelingen naar leeftijd en geslacht
Type ongeval: Sportblessure Type Sport: Zaalvoetbal Organisatieverband sport: Sportblessures exclusief bewegingsonderwijs Man Aantal
%
0-4 jaar
10
<1
5-9 jaar
80
2
Vrouw Aantal
Totaal
%
Aantal
%
-
-
10
<1
10
4
90
2
10-14 jaar
250
6
90
24
340
7
15-19 jaar
660
15
80
19
730
16
20-24 jaar
980
23
100
25
1.100
23
25-29 jaar
750
18
50
12
800
17
30-34 jaar
460
11
20
6
490
10
35-39 jaar
470
11
20
4
490
11
40-44 jaar
250
6
10
3
260
6
45-49 jaar
180
4
<10
2
180
4
50-54 jaar
70
2
-
-
70
2
55 jaar en ouder
90
2
<10
<1
90
2
4.300
100
390
100
4.600
100
Totaal %
92
8
Bron: Letsel Informatie Systeem 2006-2010 (jaarlijks gemiddelde), VeiligheidNL
100
SEH-behandelingen naar locatie en aard letsel
Type ongeval: Sportblessure Type sport: Zaalvoetbal Organisatieverband sport: Sportblessures exclusief bewegingsonderwijs 0-17 jaar
18-24 jaar
25-34 jaar
35-44 jaar
45 jaar en ouder
Totaal % Aantal
%
Aantal
%
Aantal
%
Aantal
%
Aantal
%
Aantal
40
5
90
6
70
5
40
6
30
9
270
6
10
2
30
2
30
3
20
2
20
5
100
2
Romp/wervelkolom
<10
<1
20
2
20
2
20
2
20
5
80
2
Schouder/arm/hand
350
42
300
21
280
21
160
21
120
34
1.200
26
Hoofd/hals/nek open wond hoofd
Hand/vingers
130
15
130
9
120
9
80
11
70
19
530
11
fractuur hand/vinger
60
8
60
4
60
5
50
7
40
10
270
6
oppervlakkig letsel/kneuzing hand/vinger
50
6
40
3
30
2
10
1
<10
2
130
3
150
17
80
6
60
5
30
4
20
6
340
7
100
12
60
4
30
3
20
3
10
4
220
5
40
5
20
1
20
2
<10
1
<10
2
100
2
Bovenarm/elleboog/onderarm
60
8
30
2
30
3
30
4
10
4
170
4
Schouder/sleutelbeen/ac-gewricht
10
1
60
4
60
5
<10
1
20
6
160
3
430
52
1.000
71
920
71
530
71
190
52
3.100
66
210
25
570
40
450
35
190
26
60
17
1.500
32
Pols polsfractuur oppervlakkig letsel/kneuzing pols
Heup/been/voet Enkel enkeldistorsie
130
15
450
32
330
25
130
18
40
11
1.100
23
oppervlakkig letsel/kneuzing enkel
40
4
80
6
50
4
20
3
<10
1
190
4
enkelfractuur
40
5
30
2
60
5
40
5
20
5
190
4
140
16
200
14
220
17
100
13
30
10
680
15
oppervlakkig letsel/kneuzing voet/tenen
70
8
120
8
90
7
40
6
20
5
330
7
fractuur voet/teen
60
8
60
4
90
7
40
5
10
4
270
6
70
8
160
11
120
10
90
12
20
5
450
10
distorsie knie
30
3
90
6
80
6
50
7
10
3
250
5
oppervlakkig letsel/kneuzing knie
20
2
50
3
20
2
20
2
<10
<1
110
2
20
2
60
4
110
8
150
20
70
21
410
9
-
-
<10
<1
60
4
100
13
40
10
190
4
Overig
<10
<1
<10
<1
-
-
<10
<1
-
-
10
<1
Totaal
830 100
Voet/tenen
Knie
Onderbeen achillespeesletsel
1.400 100
Bron: Letsel Informatie Systeem 2006-2010 (jaarlijks gemiddelde), VeiligheidNL
1.300 100
750 100
350 100
4.600 100
SEH-behandelingen naar ongevalsscenario
Type ongeval: Sportblessure Type sport: Zaalvoetbal Organisatieverband sport: Sportblessures exclusief bewegingsonderwijs 0-17 jaar
25-34 jaar
35-44 jaar
45 jaar en ouder
%
Aantal
%
Aantal
%
Aantal
%
Aantal
440
53
810
57
730
56
370
49
190
23
580
41
490
38
260
40
5
30
2
20
1
140
17
130
9
140
70
8
70
5
180
22
170
Geraakt door bewegend object
130
16
door bal
120
Stoten tegen stilstaand object
Val Zwikken Struikelen Val, niet gespecificeerd Val, overig Contact met object
Contact met object, overig Overig scenario Lichamelijk contact trap, schop Acute fysieke belasting Overig scenario, overig Totaal
18-24 jaar
Aantal
Totaal
% Aantal
%
150
44
2.500
54
34
70
20
1.600
34
10
1
10
3
110
2
11
70
10
60
16
540
12
80
6
30
4
20
5
260
6
12
160
12
100
14
70
20
680
15
120
8
100
7
60
9
50
14
460
10
14
110
8
100
7
60
8
50
14
440
9
40
5
50
4
60
4
40
5
20
6
210
4
<10
<1
-
-
<10
<1
<10
<1
-
-
10
<1
210
25
440
31
410
31
280
37
130
36
1.500
31
170
20
350
25
270
21
130
18
70
20
1.000
22
90
11
180
13
130
10
50
7
30
7
470
10
10
1
50
3
100
7
110
15
50
13
310
7
30
4
40
3
40
3
30
4
10
4
150
3
830 100
1.400 100
Bron: Letsel Informatie Systeem 2006-2010 (jaarlijks gemiddelde), VeiligheidNL
1.300 100
750 100
350 100
4.600 100
Ziekenhuisopnamen naar leeftijd en geslacht Type ongeval: Sportblessure Type sport: Zaalvoetbal Organisatieverband sport: Sportblessures exclusief bewegingsonderwijs Man Aantal
1
%
Vrouw Aantal
1
%
Totaal Aantal
1
%
0-14 jaar
10
7
-
-
10
7
15-24 jaar
20
15
<10
34
20
16
25-54 jaar
110
77
<10
66
110
76
55 jaar en ouder
<10
1
-
-
<10
1
Totaal
140 100
<10 100
150 100
96
4
100
%
Bron: Letsel Informatie Systeem 2006-2010, VeiligheidNL (alle gegevens betreffen jaarlijkse gemiddelden) 1 Ziekenhuisopnamen na SEH-behandeling
Ziekenhuisopnamen naar locatie en aard letsel
Type ongeval: Sportblessure Type sport: Zaalvoetbal Organisatieverband sport: Sportblessures exclusief bewegingsonderwijs 1
%
Hoofd/hals/nek
<10
6
Romp/wervelkolom
<10
1
Schouder/arm/hand
<10
6
Heup/been/voet
130
87
Aantal
Totaal
150 100
Bron: Letsel Informatie Systeem 2006-2010 (jaarlijks gemiddelde), VeiligheidNL 1 Ziekenhuisopnamen na SEH-behandeling
