1 Je zelfbeeld is nooit afgerond

1

Je zelfbeeld is nooit afgerond

1.1 1.2

Je hebt heel veel geleerd in je leven 12 De positieve en negatieve kant van je vanzelfsprekendheden 13 Je kunt je zelfbeeld zelf bijstellen 14 Veranderingen in je leven 16 Streven naar persoonlijke ontwikkeling Samenvatting 20

1.3 1.4 1.5 1.6

11

18

je zelfbeeld is nooit afgerond

Je kunt de neiging hebben met een te grote vanzelfsprekendheid naar jezelf en anderen te kijken. Dit kan veel gevolgen hebben voor jezelf en je manier van omgaan met anderen. Wanneer je met een te grote vanzelfsprekendheid naar jezelf kijkt, loop je het risico dat je je mogelijkheden onderschat en onnodig een gebrek aan zelfvertrouwen ontwikkelt. Ook door met een te grote vanzelfsprekendheid naar anderen te kijken, kun je mensen tekortdoen. In dit hoofdstuk gaat het over wat misschien te vanzelfsprekend voor je is: wie je bent, wat je allemaal kunt en de vele mogelijkheden die je hebt.

Vaak weet je nog niet de betekenis van wat je hebt gedaan of meegemaakt. Je deed ooit een typecursus en die blijkt je in dit computertijdperk goed van pas te komen. Je moeder is overleden toen je nog heel jong was. Je raakt toevallig in gesprek met iemand met dezelfde ervaringen en er ontstaat een hechte vriendschap. Meestal ben je je er niet zo van bewust wat allemaal bij je hoort. Je kunt je terecht zeker van jezelf voelen door wie je bent en wat je allemaal kent, kunt, weet en hebt meegemaakt. Deze persoonlijke bagage hoort bij jou en je leven. Door hier regelmatig even bij stil te staan, kun je het vertrouwen in jezelf versterken.

1.1

Je hebt heel veel geleerd in je leven

een onvoorstelbaar

ieder mens heeft z’n eigen

leerproces

levensverhaal

Vanaf je geboorte, en misschien ook wel daarvoor, heb je een ingewikkeld leerproces doorgemaakt. Je bent hierbij beïnvloed door de levenssituatie waarin je werd geboren, je ouders, familie, leerkrachten, kennissen, vrienden en allerlei andere mensen die je in je leven bent tegengekomen. Naast de kennis en vaardigheden die je thuis, in het onderwijs of in je werk opdeed, heb je heel veel geleerd en gedaan. Je kunt iets repareren of organiseren. Je hebt oog voor bepaalde dingen. Je kunt genieten van leuke en fijne momenten. Je hebt over moeilijkheden nagedacht en overwogen wat de beste oplossing kan zijn. Je wilde iets graag en je probeerde je doel te bereiken. Je hebt geleerd wat anderen in jou waarderen en wat sommige mensen moeilijk vinden in je manier van reageren. Je bent in je leven kinderen, jongeren, volwassenen en oudere mensen tegengekomen. Je hebt ook veel geleerd over het leven: hoe mensen in verschillende situaties kunnen reageren, wat er met mensen kan gebeuren in hun leven.

Je reageert op een bepaalde, voor jou vanzelfsprekende manier op je omgeving en op allerlei gebeurtenissen. We kennen meestal niet de bron van onze manier van doen en laten en van allerlei gevoelens, gedachten en wensen die in ons opkomen. Alles wat je hebt geleerd s

t Je eigen levensfilm

12

Stel je voor dat je hele leven op film is vastgelegd: alles wat je hebt gedaan, gezegd en meegemaakt en alle reacties van anderen op jou. De ene keer is dit een vertederende en boeiende film: je eerste lachje, je eerste verliefdheid. De andere keer is het een saaie film: al je maaltijden, de tijd die je slapend doorbracht. Soms word je door de inhoud van deze film sterk geraakt: als iemand terecht of onterecht kwaad op je was, als je je in de steek gelaten voelde, tijdens de momenten of perioden dat anderen je niet begrepen of je niet aanvaardden zoals je van jezelf uit bent. Wanneer je zo’n levensfilm zou bekijken, zou je waarschijnlijk veel van jezelf beter begrijpen: je ma-


nier van denken over allerlei dingen, je manier van reageren in verschillende situaties, waarom je in bepaalde situaties zelfvertrouwen hebt maar in andere situaties niet, waarom je bijvoorbeeld zo’n vrijbuiter bent of juist niet. Zo’n levensfilm bestaat echter niet. Je kunt er wel van uitgaan dat in jezelf zo’n levensfilm aanwezig is, net als in alle mensen die je tegenkomt. Zie no. 1 van bijlage i.

alleen voor jezelf, maar voor iedereen. Het ‘eigen gelijk’ van anderen aanvaarden, is vaak niet gemakkelijk. Dit vergt meestal een bewuste omschakeling van ‘je eigen gelijk’ naar ‘het gelijk van de ander’ of met elkaar tot een compromis proberen te komen. Zie no. 2a van bijlage i. Het ‘eigen gelijk’ kan er ook mee te maken hebben dat je nog niet over voldoende informatie beschikt.

Ieder mens heeft een persoonlijke levensgeschiedenis, een eigen manier van denken en reageren, eigen kwaliteiten en beperkingen, een persoonlijk levensgevoel en een eigen leerproces in zijn leven. Ieder mens is bijzonder en uniek.

1.2

De positieve en negatieve kant van je vanzelfsprekendheden

je kunt ook jezelf zijn bij

t Kiezen voor ‘een tweede stap’

‘een tweede stap’

Vanuit je persoonlijke achtergrond is er steeds de vanzelfsprekendheid van je eigen beleving: als je een bepaalde mening hebt en later tot andere inzichten komt, als je iemand eerst niet aardig vindt maar later wel, als je weinig zelfvertrouwen hebt en dit later verandert, als je jong bent en bij het ouder worden. Je hebt door je persoonlijke achtergrond en ervaringen een eigen kijk ontwikkeld op alles om je heen. Je manier van kijken, je gevoelens en gedachten, de keuzes die je maakt en je manier van reageren horen bij je. Je hebt hierin ‘je eigen gelijk’. Je bent daardoor in staat jezelf te ervaren als ‘ik ben ik’ en jezelf te zijn. Zonder deze vanzelfsprekendheid zou je voortdurend aan jezelf twijfelen en niet kunnen reageren op mensen en situaties om je heen. Dit geldt niet

Je vanzelfsprekendheden vormen de basis van je leven. Dat kan ook zijn nadelen hebben. Je kijkt naar anderen vanuit je persoonlijke ervaringen en de ideeën die je in je leven hebt opgedaan. Mensen die anders denken of doen dan jijzelf of dan waaraan je gewend bent, kunnen je belangstelling oproepen, maar ook – als eerste reactie – een gevoel van afwijzing of afweer. Onbekendheid met iets of iemand kan je ook onzeker maken. Als je echter in zo’n eerste reactie blijft steken, kun je andere mensen niet leren kennen zoals zij vanuit zichzelf zijn of je loopt het risico mensen onterecht te beoordelen of zelfs te veroordelen. Behalve dat je in je eerste reacties jezelf bent en ‘je eigen gelijk’ hebt, kun je ook jezelf zijn bij ‘een tweede stap’: belangstelling en een open houding tegenover andere mensen, het contact herstellen als je iemand hebt afgewezen, omdat deze anders denkt of doet dan jijzelf, iets willen leren van anderen, je openstellen voor nieuwe ideeën. Zie no. 2b van bijlage i. Veel van je vanzelfsprekende reacties en je persoonlijke bijdrage in contacten, bij samenleven of samenwerken is prima. Dat je hiernaast ook bewust kunt kiezen voor een ‘tweede stap’ is een belangrijke voorwaarde om je persoonlijke mogelijkheden te ontwikkelen en zo goed mogelijk met andere mensen om te gaan.

13


zelfrespect en het respecteren

eigenheid en gevoelens van anderen, je wilt mensen niet klakkeloos veroordelen, je wilt elkaar aanvullen in plaats van aanvallen. Door het respecteren van de eigenheid van mensen kun je ook gemakkelijker contact maken met iemand die je niet of nauwelijks kent, vriendelijk zijn tegenover mensen die je niet zo liggen of met je irritaties omgaan. Zie no. 2c en 2d van bijlage i.

van anderen

Toen je klein was, leerde je lopen. Leren lopen gaat in dat stadium meestal gepaard met trots en enthousiast gekraai van jezelf en vertederde reacties van je omgeving. Later leerde je misschien dansen, voetballen of tennissen. Geleidelijk aan doe je dit zonder erbij na te denken en gaan deze dingen tot je vanzelfsprekendheden behoren. Meestal zijn we ons er niet zo van bewust, dat er allerlei ingewikkelde processen in je hersenen en lichaam plaatsvinden bij iedere beweging die je maakt. Pas als je bijvoorbeeld een been breekt, of als je iemand ziet die moeilijk of niet kan lopen, sta je misschien stil bij het wonder dat je je kunt bewegen. Deze vanzelfsprekendheid kan ook gelden voor het wonder dat je kunt praten, denken, voelen en iets kunt willen, dat je jezelf kunt zijn, van momenten van echt contact of een goed gesprek, van vriendschappen en gevoelens van liefde tussen mensen. Door bij dit alles af en toe stil te staan en je te verwonderen, kan op een vanzelfsprekende manier je zelfrespect toenemen en daardoor je zelfvertrouwen, evenals het respect voor andere mensen, voor dieren en voor de natuur. Bij het respecteren van mensen wil je anderen aanvaarden, onafhankelijk van onderlinge verschillen zoals de levensomstandigheden waarin mensen zijn geboren en opgegroeid, aangeboren aanleg en capaciteiten, huidskleur, sekse, seksuele geaardheid, leeftijd, levens- of geloofsovertuiging. In feite gaat het er dan om dat je mensen wilt zien als medemensen op basis van het feit dat je allebei mens bent. Bij het respecteren van anderen ben je je bewust van onderlinge verschillen tussen mensen. Dit staat echter niet in de weg om op een gelijkwaardige manier met elkaar te willen omgaan: je houdt rekening met de

Bij zelfrespect en het respecteren van anderen behoort ook een duidelijk standpunt innemen tegenover kwetsend of beschadigend gedrag of meningen, zonder in een dergelijke manier van reageren te vervallen. Dit is noodzakelijk om op een stimulerende manier met elkaar te kunnen samenleven, samenwerken en van de samenleving echt iets te maken.

1.3

Je kunt je zelfbeeld zelf bijstellen

het ontstaan van je zelfbeeld

s Gelijkwaardigheid en respect

14

Hoe jonger je bent, hoe meer je openstaat voor allerlei invloeden uit je omgeving. Je bent dan heel kwetsbaar en gevoelig voor indrukken. Omdat je in je jeugd van mensen leert die je vertrouwd zijn, neem je onwillekeurig veel van hun ideeën en manieren van doen over. Dit geldt ook voor de manier waarop je ouders en opvoeders jou zagen en op je reageerden. Daaraan ontleende je aanvankelijk je zelfbeeld en je mate van zelfvertrouwen. Ouders en opvoeders behoren echter tot een andere generatie en zij hebben hun eigen levensgeschiedenis en vanzelfsprekendheden. Misschien waren er (jeugd)ervaringen die te ingrijpend waren om te verwerken of probeerden zij je juist anders op te voeden dan zij zelf waren opgevoed. Wellicht ontdekten zij pas achteraf dat ze veel anders hadden willen doen.


Ingrijpende gebeurtenissen kunnen hun sporen in je hebben achtergelaten. Je hebt al vroeg je vader of moeder verloren. Je werd op school of elders vaak gepest en getreiterd. Je werd door anderen afgewezen om je uiterlijk. Er was bij jou of je ouders misschien sprake van moeilijk te verwerken (jeugd)ervaringen, van psychische of lichamelijke (kinder)mishandeling of van min of meer traumatische oorlogservaringen. Ook de tijdgeest en de maatschappelijke en politieke situatie kunnen er een rol in spelen of je je zeker of onzeker voelt in bepaalde situaties. Er werd vroeger wel of niet naar je geluisterd en wel of niet met je gevoelens, wensen en mening rekening gehouden. Er werd thuis wel of niet vrijmoedig over seksualiteit gepraat. Je kreeg wel of niet de opleiding die bij je persoonlijke capaciteiten past. Als kind ben je geheel afhankelijk van je omgeving en de reacties van je omgeving. Je bent, na de opvoeding door anderen, echter geleidelijk aan in staat de verantwoordelijkheid te nemen voor jezelf, voor je manier van reageren, voor je leven. Je kunt daardoor ontdekken dat je in je leven dingen aanleerde die nu achterhaald zijn, zoals bepaalde gewoonten, taboes of ideeën.

Je persoonlijke ervaringen s

Een noodzakelijk startpunt t

anderingen zich heel geleidelijk voltrekken, ontdek je ze meestal pas achteraf. Je kunt je dan verwonderd afvragen: ‘Heb ik dat toen echt gedacht?’, of ‘Waarom heb ik dat toen niet anders gedaan!’ Op dat moment zag je echter nog geen andere mogelijkheden. Je kunt ook een duidelijker beeld van je eigen vanzelfsprekendheden krijgen door te kijken naar de manier waarop anderen denken en doen. Door belangstelling voor het denken en doen van anderen, word je je vaak bewuster van ook andere keuzes die je kunt maken. Of je bent je bewuster van je eigen keuzes. Mensen kunnen zichzelf om allerlei redenen vragen stellen als: Waarom voel ik me toch zo vaak onzeker? Waarom val ik zo snel uit tegen m’n partner? Waarom vrijen we bijna nooit meer? Waarom gaat het soms zo moeizaam met m’n kinderen? Waarom verlopen m’n contacten zo stroef? Waarom heb ik nog maar zo weinig plezier in m’n werk? Zulke vragen vormen een noodzakelijk startpunt om tot veranderingen te willen en kunnen komen. Tijdens het leerproces dat je in je leven doormaakt, is je zelfbeeld voortdurend in beweging. Je kunt nooit zeggen ‘nu ben ik er’: je doet steeds weer nieuwe ervaringen op en je wordt je steeds bewuster van allerlei aspecten van jezelf. De ontwikkeling van je zelfbeeld is een proces dat je hele leven voortduurt.

Je kunt steeds weer opnieuw kijken naar jezelf, naar anderen en naar situaties.

ontwikkeling van je zelfbeeld

Door allerlei ervaringen in je dagelijks leven, leer je veel tussen de bedrijven door. Dit brengt op een geleidelijke manier veranderingen teweeg. Je zelfbeeld verandert en je behoeften en wensen veranderen. Je vanzelfsprekendheden veranderen en je gaat anders denken, voelen en reageren dan voorheen. Omdat zulke ver-

Je kunt je zelfbeeld steeds weer opnieuw bijstellen. Je kunt andere ideeën ontwikkelen over jezelf dan tot nu toe en daardoor anders gaan reageren op de mensen om je heen. Je kunt er zelf voor kiezen zo goed mogelijk te willen omgaan met alles wat je in je leven tegenkomt.

15


1.4

Veranderingen in je leven

– de bereidheid te hebben iets te leren of te veranderen; – je over drempels heen te zetten; – open te staan voor nieuwe gedachten, nieuwe gezichtspunten en nieuwe ideeën; – aandacht te hebben voor ervaringen van anderen, ervaringen uit te wisselen en van elkaar te leren.

je bent in je leven nooit uitgeleerd

Leren betekent niet alleen nieuwe kennis en vaardigheden, nieuwe ervaringen en nieuwe ideeën opdoen. Leren betekent ook jezelf en de werkelijkheid om je heen beleven en de betekenis van gebeurtenissen proberen te begrijpen. Wat je leert, hangt vooral af van het tot je laten doordringen van je ervaringen, erover nadenken en ze verwerken. Het is een misverstand dat nadenken over je leven afhankelijk is van een goed verstand en een goed denkvermogen. Het kan zelfs heel belemmerend zijn als je voornamelijk denkend bezig bent. Bij je leven leren leven zijn veel meer kanten van jezelf betrokken: je gevoelsleven, je gevoelens verwerken, je manier van kijken naar jezelf en anderen, je manier van kijken naar allerlei dagelijkse situaties en levenssituaties, wel of niet openstaan voor ontwikkelingen en veranderingen. Wijsheid vind je daarom net zo goed bij kinderen en jongeren die ongeneeslijk ziek zijn en bij mensen die op school niet zo goed konden leren. Bij het ontwikkelen van je persoonlijke mogelijkheden gaat het erom: – je persoonlijke kwaliteiten steeds beter te leren kennen en waarderen en je persoonlijke beperkingen te leren (h)erkennen; – gemotiveerd te zijn om je contacten, vriendschappen, relaties, de opvoeding van je kinderen, je beroepsuitoefening zo goed mogelijk te laten verlopen; – je gevoelens en ervaringen toe te laten en bewust te verwerken; – van je ervaringen te leren door hierbij stil te staan, erover na te denken en deze een eigen plaats in je leven te geven;

Het gaat dus om je eigen manier van leren en leven, het uitbreiden van je inzichten en het ontwikkelen van je persoonlijke mogelijkheden. Leren doe je zelf. Je hebt hiervoor een bron van mogelijkheden in jezelf. Je kunt het leren in je leven echter ook belemmeren door alleen datgene tot jezelf toe te laten wat je persoonlijke vanzelfsprekendheden of ‘je eigen gelijk’ bevestigt.

bewuste leerprocessen

In je jeugd, of later, kunnen door de manier van reageren in je omgeving sommige van je kwaliteiten zijn ondergesneeuwd, zoals je spontaniteit, je mening en wensen duidelijk maken, ‘nee’ durven zeggen, aan iets nieuws durven beginnen. Het lukt meestal niet van de ene dag op de andere om kwaliteiten die op de achtergrond zijn geraakt, op te nemen in je dagelijkse doen en laten. Je moet jezelf hiervoor de tijd gunnen en je doel voor ogen houden. Bij leren gaat het steeds om een proces: weten wat je wilt, proberen, leren van wat nog niet zo goed lukt en opnieuw proberen. Leren in je leven

Stel, je bent nogal rechttoe rechtaan. Je zegt wat je denkt en voelt en je let weinig op de gevoelens en reacties van anderen. Dit is jouw stijl en bij jou thuis gebeurt dit ook zo. Als een ander zijn mening geeft of zijn gevoelens laat blijken, heb je daar ook geen moeite mee. Je hebt over deze manier van omgaan met elkaar nooit zo nagedacht.

s

16


Je kunt dan merken dat er mensen zijn die je manier van reageren moeilijk of zelfs bedreigend vinden. Je houding heeft dan een heel ander effect dan je zou willen. Een ander wordt boos of iemand zegt opeens niets meer tegen je. Je voelt je aangetrokken tot wat verlegen en gevoelige mensen, maar juist deze contacten en vriendschappen blijken steeds van korte duur. Je wilt graag verpleegkundige worden, maar je wordt aan het eind van het eerste jaar op je houding afgewezen. Je hulpvragers zoeken een andere arts of een andere hulpverlener.

ren voor iedere verandering die je van jezelf bemerkt of wat anderen je hierover laten blijken.

Verrijking van je leven

Als je hierover nadenkt, kun je tot de conclusie komen dat je manier van doen en laten in bepaalde situaties goed is, maar in andere situaties negatieve gevolgen heeft. Je staat dan voor de keuze om in sommige situaties iets af te leren wat je in de loop van je leven hebt aangeleerd. Iets in je manier van reageren veranderen, is wel mogelijk maar niet zo gemakkelijk. Toch is dit gemakkelijker dan je misschien denkt. Ook al ben je eraan gewend te zeggen wat je vindt en voelt, je kent ongetwijfeld momenten dat je iets niet zegt of voorzichtig onder woorden brengt, dat je rekening houdt met de gevoelens van een ander. Je kunt je er dan op toeleggen deze kanten van jezelf vaker op de voorgrond te laten treden. Je kunt erover nadenken hoe je iets op een andere manier zou kunnen doen. Je kunt kijken hoe anderen dit doen en met verschillende mensen hierover praten. Je kunt een andere manier van reageren proberen, eerst in voor jou gemakkelijke situaties en daarna in situaties die je moeilijker vindt. Door hiermee bezig te zijn, kan er binnenin je al iets veranderen. Na enige tijd merk je opeens, dat je nu op een vanzelfsprekende manier anders reageert dan voorheen. Het is dan belangrijk om jezelf te waarde-

t

Leren is een proces s

Vaak gaat het bij bewuste leerprocessen als volgt: – Je wordt je ervan bewust dat je bijvoorbeeld moeite hebt met luisteren; je ontdekt dit zelf of anderen wijzen je hier regelmatig op. – Als eerste reactie denk je ‘ik ben nu eenmaal zo’, maar als tweede stap besluit je dat je wilt proberen hierin verandering te brengen. – Aanvankelijk bemerk je meestal pas achteraf dat je, ondanks je goede voornemens, weer niet geluisterd hebt toen dit nodig was. Je signaleert dit voor jezelf, je denkt er even over na wat je hierdoor nu niet weet of wat de gevolgen daarvan zijn. Je staat er even bij stil dat je dit anders wilt, maar nu nog niet deed. – Dit kan zich een aantal keren herhalen. – Dan komt er een ogenblik, dat je je in een bepaalde situatie realiseert: ‘Hier ligt mijn valkuil en daar trap ik nu niet in’ en je verlegt je aandacht van wat er in jezelf omgaat naar luisteren naar de ander. Zie no. 3 van bijlage i. Kunnen luisteren naar anderen is tegelijkertijd een basis om zo goed mogelijk met anderen te kunnen omgaan, gelijkwaardige gesprekken met elkaar te hebben, spontaan te kunnen reageren en iets van anderen te leren. Alles wat je leert, betekent uitbreiding van je mogelijkheden, verrijking van jezelf en een versterking van je persoonlijke levensbasis.

17


1.5

Streven naar persoonlijke ontwikkeling

gevoelens van zekerheid en onzekerheid

Je zeker en onzeker voelen wisselen elkaar voortdurend af. Gevoelens van zekerheid beoordelen we meestal positief en van onzekerheid negatief. Toch ligt dit niet zo eenvoudig. Je zeker kunnen voelen, is de basis van je leven. Je kunt je echter ook te zeker voelen of je zekerder voordoen dan je je voelt. Je te onzeker voelen, kan je dagelijks leven of de uitoefening van je beroep heel moeilijk maken. Het is belangrijk voor jezelf de balans tussen je gevoelens van zekerheid en onzekerheid in de gaten te houden en zo nodig stappen te ondernemen om je zekerder te gaan voelen in je leven.

Beweging in gang zetten t

Gevoelens van onzekerheid zijn moeilijk en vervelend. Deze kunnen je echter ook stimuleren om je mogelijkheden te ontwikkelen en aan iets nieuws te beginnen. Je gaat een oudercursus volgen, omdat je je kinderen zo goed mogelijk wilt opvoeden. Je gaat naar een sportschool, omdat je wilt afvallen of naar een yogacursus om te leren je gemakkelijker te ontspannen. Je vindt het vervelend ruzie met iemand te hebben en je neemt het initiatief om dit uit te praten. Gevoelens van onzekerheid kunnen echter ook de oorzaak zijn dat je hieraan maar niet begint. Maar waarom zou je je niet onzeker, verlegen, min of meer gespannen, bang of opgelaten mogen voelen, vooral als je aan iets nieuws begint of iets wilt doen wat je moeilijk lijkt? Ieder mens kent deze gevoelens, ook al praten we daar meestal niet over. Het is goed om deze gevoelens in jezelf toe te laten en desondanks toch door te zetten. Je creëert hierdoor leermomenten voor jezelf, je bent bezig je mogelijkheden uit te breiden, je ziet moeilijkheden onder ogen. Zie no. 4 van bijlage i.

Nogal chagrijnig worden, gevoelens van onvrede, je belangstelling en enthousiasme verliezen voor dagelijkse zaken, snel geïrriteerd raken, je onrustig of rusteloos voelen, zijn vaak signalen dat het tijd wordt iets te veranderen in je leven. Mensen kunnen dergelijke signalen onjuist plaatsen en dan bijvoorbeeld hun relatie onnodig verbreken. Er zijn echter allerlei mogelijkheden en invalshoeken om afwisseling in je leven te brengen en jezelf en je relatie levendig te houden. Kleinigheden kunnen al wonderen verrichten. Je kunt kaarsen aansteken bij het eten of ’s avonds. Je kunt romantische muziek opzetten en weer eens intiem dansen, zoals in je jeugd. Je kunt samen iets nieuws kopen wat je allebei mooi of leuk vindt en naar het goedkoopste zoeken dat aan deze voorwaarde voldoet. Je kunt iets ondernemen wat nieuw is voor één van beiden of voor allebei. Je kunt met elkaar over meer onderwerpen praten dan je tot nu toe deed. Je kunt echt naar elkaar kijken en op elkaar reageren als je samen thuis bent. Je kunt lekker tegen elkaar aanzitten en in de intimiteit daarvan naar een televisieprogramma kijken. Je kunt regelmatig aandacht en waardering voor elkaar laten blijken en zorgvuldig met elkaar omgaan. Je kunt je dan weer meer tevreden gaan voelen over jezelf, je relatie, je leven. Mocht je alleen wonen: je kunt hierop eigen variaties maken, voor jezelf en met de mensen om je heen. Naar iets streven is boeiender dan in een passieve levenshouding vervallen. Dit streven is een goed tegenwicht voor de vele dingen die we in ons leven moeten doen en om niet te verzanden in vanzelfsprekendheden en dagelijkse beslommeringen.

18


allerlei mogelijkheden

Je kunt tegenwoordig uit van alles kiezen om je kwaliteiten te verkennen of meer zicht te krijgen op bepaalde problemen. Je kunt je in allerlei onderwerpen verdiepen via de krant, tijdschriften of boeken en bepaalde onderwerpen op de televisie volgen. Je kunt aan een cursus of opleiding beginnen. Je kunt een keuze maken uit allerlei vormen van sportieve of creatieve hobby’s zoals trimmen, zwemmen, tekenen en schilderen, een verhaal of gedicht proberen te schrijven, een muziekinstrument leren bespelen, allerlei dansvormen beoefenen, zingen in een koor of dit lekker thuis doen (onder de douche). Je kunt ontspanningsoefeningen aanleren, aan yoga doen, gaan mediteren of regelmatig naar de sauna gaan. Je kunt een keuze maken uit de vele verschillende vormen van vrijwilligerswerk, meedoen aan milieu-, natuur-, buurt- en jeugdprojecten. Je kunt gericht zoeken naar mensen die iets voor je kunnen betekenen of deelnemen aan een oudergroep, een zelfhulpgroep, een groep van lotgenoten. Je kunt buddy willen zijn voor mensen met aids of voor mensen in hun laatste levensfase. Je kunt een keuze maken uit de vele groepen die er tegenwoordig zijn vanuit allerlei verschillende ideeënwerelden. Je kunt je regelmatig afvragen wat je echt wilt met jezelf en je leven.

Risico’s herkennen t s Je mogelijkheden ontdekken

Zoektochten naar wat je wilt of nodig hebt, kunnen risico’s meebrengen. Je kunt vinden wat je zoekt: je voelt je in je dagelijks leven meer ontspannen door ontspanningsoefeningen, yoga of meditatie. Je kunt mensen tegenkomen die je door hun ideeën of manier van reageren op nieuwe ideeën brengen. Het kan je door de manier van denken en doen van anderen duidelijker worden wat je wel of juist niet wilt. Je kunt ook denken ‘Wat doe ik hier eigenlijk?’ of ‘Nee hoor, dat is niets voor mij’. Dit kan te maken hebben

met een weerstand in jezelf, omdat het vaak moeilijk is nieuwe dingen in jezelf toe te laten. Als je je hiervan niet bewust bent, kun je te snel opgeven en je ontwikkeling blokkeren. Je weerstand kan ook terecht zijn. Er zijn mensen die anderen of groepen begeleiden zonder voldoende kennis van zaken te hebben, of die uitgaan van ideeen die tegenstrijdig zijn met het respect voor anderen, of die menen dat zij ‘de waarheid in pacht hebben’. Je kunt je dan terecht verontwaardigd of in het nauw gedreven voelen en achteraf denken ‘Was ik daar maar nooit aan begonnen’ of ‘Zonde van het geld’. Mensen kunnen ook een halve waarheid tot een hele waarheid uitvergroten. Het is bekend dat psychische factoren tot bijvoorbeeld maagpijn kunnen leiden en als je wel eens ziek bent geweest, weet je dat ziek zijn meestal ook psychisch gevolgen heeft. Door er ongenuanceerd van uit te gaan dat mensen hun ziekte of handicap zelf veroorzaken, worden hun problemen onterecht verzwaard. Positieve gedachten hebben uiteraard een positievere invloed op jezelf dan negatieve gedachten. Het idee dat je door positief denken altijd alles kunt krijgen wat je hartje begeert, is echter meestal tegenstrijdig met de werkelijkheid. Je kunt in je zoektocht echter ook mensen tegenkomen, die je op een warme, betrokken manier in je waarde laten en daardoor juist je eigen mogelijkheden aanvullen. Bij zoektochten gaat het niet om je eerste reacties van enthousiasme. Mensen kunnen soms heel suggestief zijn bij het overbrengen van hun eigen ideeën of te veel uitgaan van hun persoonlijke kwaliteiten. Als iets je op de een of andere manier raakt, kan het een signaal zijn dat dit een diepere betekenis voor je heeft. Je kunt bij jezelf nagaan wat deze betekenis

19


zou kunnen zijn. Het is dan nog wel nodig je een idee of ervaring eigen te maken en hieraan je persoonlijke vorm te geven. Dit kost meestal enige tijd. Soms gaat het erom blij te kunnen zijn met je misschien beperkte kwaliteiten op een bepaald gebied, zoals tekenen en schilderen, en je niet blind te staren op wat anderen kunnen. Soms gaat het erom in iktaal te leren denken en praten in plaats van in jij-taal. Soms ontdek je dat de ideeënwereld van een ander niet echt bij je hoort, maar wel een bepaald gedeelte daarvan. Soms gaat het om idealen waarnaar je ‘alleen maar’ kunt streven, bijvoorbeeld andere mensen niet onnodig kwetsen.

geeft? In welke mate is er volgens mij sprake van een goede samenwerking in het belang van onze beroepsuitoefening? Met dit hulpmiddel ga je bijna vanzelf genuanceerd kijken en krijg je sneller zicht op wat eventueel veranderd zou kunnen of moeten worden. Je komt ook gemakkelijker tot de conclusie dat mensen met wie je moeite of moeilijkheden hebt, ook positieve kanten hebben. Met dit hulpmiddel kun je ook veranderingen vaststellen: een jaar geleden vond ik mezelf voor 70 procent onzeker en nu nog maar voor 30 procent. Tegelijk houdt deze 30 procent in, dat je je in je leven voor 70 procent zeker voelt! Je kunt ook vergelijkingen maken: je vindt jezelf voor 70 procent onzeker, je partner vindt je voor 50 procent onzeker, je beste vriend of vriendin schat dit op 40 procent, enkele collega’s op 10, 15 en 30 procent en iemand met wie je samen een hobby doet, schat dit zelfs maar op 5 procent. Door zulke verschillen kun je gemakkelijker nadenken over jezelf, over je kwaliteiten en over wat je anders zou willen. Zie no. 5 en 6 van bijlage i.

Iedere positieve of negatieve ervaring kan je bewuster maken van wat je echt wilt met jezelf en je leven. Negatieve ervaringen kunnen dit soms nog duidelijker maken dan positieve ervaringen.

genuanceerd kijken

Altijd goed luisteren naar iedereen is onmogelijk, net als je altijd zeker van jezelf voelen, nooit kwaad worden, steeds op de juiste manier reageren, nooit andere mensen kwetsen. Het gaat hierbij om min of meer onbereikbare idealen, idealen waarnaar je wel kunt streven. Als je je zulke richtlijnen niet bewust bent, kan het moeilijk of onmogelijk zijn naar iets te streven. Idealen geven je ook de gelegenheid om, in plaats van overspoeld te raken door allerlei dagelijkse zaken, onderscheid te maken tussen wat je wel of niet wilt en prioriteiten te stellen. Bij allerlei onderwerpen kun je als hulpmiddel een schaal van 0 tot 10 of van 0 tot 100 gebruiken: In welke mate voel ik me onzeker van mezelf? In welke mate vind ik het goed gaan in onze relatie? In welke mate vind ik dat m’n partner me te weinig aandacht

Door ernaar te streven van je leven te maken wat mogelijk is, kun je jezelf levendig en je leerproces gaande houden. Perfectionisme kan je onzeker en gespannen maken. Je stelt dan te hoge eisen aan jezelf of aan anderen. Dit kan ertoe leiden dat je aan voor jezelf belangrijke zaken maar niet begint of ontmoedigd raakt en te snel opgeeft. Minder perfectionistisch worden, betekent echter niet dat je dan nonchalant, slordig of onverschillig bent.

1.6

Samenvatting

Nuances zien

Je kunt je terecht zeker voelen door wie je bent en wat je kunt, weet en hebt meegemaakt in je leven.

s

20


Hierbij af en toe stilstaan en je over jezelf verwonderen, kan je zelfrespect versterken en het gemakkelijker maken respect voor anderen op te brengen. Wanneer je anderen respecteert, aanvaard je het onderling verschillend zijn van mensen en wil je op een gelijkwaardige manier met anderen omgaan. Bij zelfrespect en respect voor anderen behoort een duidelijk standpunt innemen tegenover kwetsend of beschadigend gedrag of meningen zonder in een dergelijke manier van reageren te vervallen. Je vanzelfsprekendheden vormen de basis van je leven. Dit geldt voor iedereen. Na je eerste reacties kun je echter ook bij ‘een tweede stap’ jezelf zijn. Je kunt je zelfbeeld steeds weer opnieuw bijstellen. Leren doe je zelf. Je kunt leren in je leven echter in de weg staan door alleen toe te laten wat je vanzelfsprekendheden bevestigt. Ben je je bewust van een leerproces dan weet je wat je wilt veranderen en hoe je dit kunt doen. Gevoelens van zekerheid en onzekerheid wisselen elkaar voortdurend af. Gevoelens van onzekerheid kunnen je aanmoedigen of je ervan weerhouden te streven naar persoonlijke ontwikkeling of iets te doen wat je moeilijk vindt. Zoektochten naar wat je echt wilt met jezelf en je leven kunnen risico’s inhouden. Je kunt echter ook mensen tegenkomen die je aanvullen, met respect voor je eigenheid. Genuanceerd kijken kan voorkómen dat je jezelf en anderen te veel als vanzelfsprekend gaat zien. Idealen zijn noodzakelijke richtlijnen om te weten waarnaar je wilt streven. Naar iets streven is boeiender dan in een passieve levenshouding vervallen. Alles wat je leert, betekent een verrijking van jezelf, een uitbreiding van je mogelijkheden en een versterking van je persoonlijke levensbasis.

21

1 Je zelfbeeld is nooit afgerond

Recommend Documents