1 DE KATTESTAART, najaar '07 NR 132 LEDENBLAD IVN HELMOND DE KATTESTAART

1

DE KATTESTAART, najaar '07

NR 132

LEDENBLAD IVN HELMOND

DE KATTESTAART

BESTUUR Voorzitter Secretaris

Penningm. / Ledenadm.

Overige bestuursleden

vacant Anne Regts Houtse Parallelweg 102 5706 AE Helmond 0492 - 477392 email [email protected] Toos Vliegenberg De Kromme Geer 24 5709 ME Helmond 0492 - 559289 E-mail [email protected] Setty Vos Fluiterstraat 12 5702 LM Helmond 0492 - 545649 email [email protected] Fried van Rijt De Kromme Geer 26 5709 ME Helmond E-mail

0492 - 513763 [email protected]

Doelstelling van het IVN Het IVN is een vereniging voor Natuur- en Milieueducatie. De vereniging organiseert activiteiten om leden en belangstellenden de schoonheid van de natuur te laten ervaren. Het streven daarbij is plezier in en aandacht, betrokkenheid, zorg en verantwoordelijkheid voor natuur en milieu te stimuleren.

Het IVN wil het natuur- en milieubesef bevorderen in de breedste zin van het woord. Activiteiten van het IVN in Helmond • • • • • • • •

Organiseren van wandelingen en excursies voor leden en publiek Organiseren van cursussen Begeleiden van natuurprojecten voor basisscholen en scoutinggroepen Begeleiden jeugdafdeling De natuur in met verschillende werkgroepen Organiseren van lezingen en dia-avonden Uitgeven van dit ledenblad Deelnemen aan tentoonstellingen en markten

•

Participeren in diverse gemeentelijke en regionale overlegstructuren

1

DE KATTESTAART, zomer '11

INHOUD

VAN DE REDACTIE LEDENMUTATIES BESTUURSMEDEDELINGEN IMPRESSIES NATUURGEBIED DE MOSBULTEN BIJ SON

MULDER LENTEBEELDEN NACHTELIJKE WANDELINGEN LEZING: GENTIAANBLAUWTJE DOOR BERT BRONSWIJK DIVERSE LEZINGEN EEN KLEIN VOGELTJE VERTELDE ME ACTIVITEITEN VAN DE WERKGROEPEN NATUURGEDICHT CORRIGEREN Kattestaart 29ste jaargang, nr. 132

Sluitingsdatum kopij volgende Kattestaart 30 september 2011

2 2 3 6 7 8 10 12 15 18 22 24 26 27


2

Van de redactie In het laatste nummer van de Kattestaart heeft de redactie iedereen een mooi voorjaar toegewenst. En één mooi voorjaar werd het, we hebben het droogste en warmste voorjaar gehad sinds jaren Alle records van 1976 zijn ruimschoots verbroken. Wie herinnert zich niet de beelden van het 20.00 uur journaal waarbij de woonboten op het droge lagen. Daarnaast was er veel zon en de temperatuur hoog, waardoor er veel verdamping was. Hierdoor is het neerslagtekort van dit voorjaar groter dan ooit. Gemiddeld over Nederland viel dit voorjaar tot en met 30 mei circa 50 mm regen tegen 172 mm als langjarig gemiddelde over de laatste 30 jaar. Tenminste sinds het begin van de metingen in 1906 is er in de drie voorjaarsmaanden, maart, april en mei, nog nooit zo weinig neerslag gevallen. Zo’n geringe hoeveelheid komt ongeveer eens in de 150 jaar voor. Heeft dit alles te maken met klimaatverandering? Volgens het KNMI is dit deels waar. De hogere temperatuur, en daarmee ook de toename van de verdamping en van het neerslagtekort, hangt voor een deel wel samen met het versterkte broeikaseffect. Of zo’n voorjaar meer regel dan uitzondering wordt zal de toekomst moeten uitwijzen. Tot slot wenst de redactie iedereen een mooie vakantie toe. (De gegevens heb ik opgezocht op de website van het KNMI) De Redactie. (De Redactie bestaat uit Godelieve Slegers, Willemien Waterreus en Hans van Hout.)

Ledenmutaties Opgezegd: Mw. Young-Denker Nieuwe leden: Geen aanmeldingen Nieuwe Donateurs: Geen aanmeldingen

3


Bestuursmededelingen IVN-feest Op zaterdag 3 september organiseert het bestuur voor alle leden en donateurs (en partners) het jaarlijkse IVN-feest. Een mooie gelegenheid om elkaar in een gezellige ambiance te ontmoeten, vakantie-ervaringen uit te wisselen en het nieuwe seizoen in te luiden. Om 19.30 uur is de ontvangst met koffie en koek. Deelname is gratis. Opgave vooraf is noodzakelijk. Graag vóór 27 augustus opgeven bij Setty Vos (0492 – 545649 of [email protected]) Bestuur Vacatures Voor diverse activiteiten zoeken we enthousiaste vrijwilligers. PR-werkgroep Formeel hebben we een PR-werkgroep waarvan Jos van Rooij de coördinator is. Jos verzorgt de perspublicaties. Daarnaast zijn ook anderen actief op het gebied van onze PR: Jan van Bommel beheert de website, Hans van Hout maakt de Kattestaart en Anne Regts stelt de folders samen en maakt voor sommige activiteiten posters. Maar deze enthousiaste vrijwilligers vormen geen werkgroep in de zin dat zij gezamenlijk de PR verzorgen; ieder is afzonderlijk verantwoordelijk voor een deel van de PR. Het bestuur zou graag zien dat er een werkgroep gevormd wordt, waarvan de leden in onderling overleg de PR coördineren en verzorgen. Mogelijk kan dat ook leiden tot een herverdeling van taken. Wie heeft er zin om zich bij deze groep te voegen? Schoolgidsenwerkgroep De schoolgidsenwerkgroep bestaat uit nog slechts 2 leden, Antoinette van Bree en Hans van Hout. Daarom is besloten dat de werkgroep haar activiteiten op een laag pitje zet. Incidenteel worden wandelingen en activiteiten voor een enkele school gedaan en niet langer jaarlijks voor meerdere scholen. De werkgroep is op zoek naar versterking.

DE KATTESTAART, ,zomer '11

4

Werkgroep milieubeleid Al jaren doen er zich situaties voor waarbij ons gevraagd wordt ons licht te laten schijnen over ontwikkelingen of gemeentelijk en regionaal beleid waarbij mogelijk natuurwaarden bedreigd worden. Daarnaast zouden we graag het milieubeleid in de regio kritisch willen volgen en gemeente en instanties, gevraagd en ongevraagd, van advies willen dienen. Henk van den Brule houdt zich daar al enige jaren verdienstelijk mee bezig: doet dat op individuele basis. Maar als klein bestuur zijn we niet in staat onze ambities op dit terrein gedegen vorm te geven. We zouden graag een werkgroep oprichten waarin enkele vrijwilligers zitting gaan nemen die er niet voor terugdeinzen gemeentelijke en regionale beleidstukken door te nemen, namens het IVN vergaderingen bij te wonen, aanbevelingen te schrijven of bezwaren in te dienen. Vanuit het bestuur is Fried van Rijt bereid de werkgroep te coördineren. Lezingen en cursussen Setty Vos organiseert namens het bestuur lezingen en cursussen. Naast de organisatie is Setty steevast tijdens die lezingen en cursusavonden aanwezig om de activiteiten te begeleiden en facilitair te ondersteunen (laptop en beamer klaarzetten, koffie zetten, bezoekers welkom heten, e.d.). Bij die werkzaamheden zou Setty graag ondersteuning willen hebben. Wie zich aangesproken voelt voor een van deze activiteiten kan voor nadere informatie contact opnemen met het bestuur. Gratis cursussen Vorig jaar is op de Algemene Ledenvergadering het voorstel aangenomen dat in het kader van deskundigheidsbevordering actieve leden kosteloos cursussen kunnen volgen die door de eigen afdeling georganiseerd worden. (Bovendien kan een deel van de kosten van trainingen en cursussen die elders gevolgd worden ook vergoed worden). Van die regeling is tot ons groot genoegen het afgelopen anderhalf jaar al flink gebruik gemaakt. Toch brengen we het nog maar eens onder de aandacht, we hopen dat dat net het laatste duwtje is dat je nodig hebt om je aan te sluiten bij een werkgroep. De criteria om van de regeling gebruik te maken zijn:

5


•

De aanvrager is (of wordt) actief lid van een werkgroep of het bestuur van de afdeling.

•

De training/cursus/workshop is gericht op deskundigheidsbevordering op bestuurlijke of educatieve activiteiten en/of op het gebied van natuur en milieu.

•

Actieve leden van werkgroepen kunnen kosteloos deelnemen aan door de afdeling georganiseerde cursussen, indien het onderwerp van de cursus aansluit bij de activiteiten van de werkgroep.

•

Cursisten die bij pas aanvang van een cursus lid worden van de afdeling (en een werkgroep of bestuur), kunnen de kosten van de cursus na 2 jaar (na afloop van de cursus) vergoed krijgen, indien zij 2 jaar actief zijn geweest in het educatieve werk (in het bestuur of als lid van een werkgroep). Bestuur

Indrapoera Chinees Indisch Restaurant Marktstraat 19 Helmond Tel: 0492 – 524098 Wij bieden u ruime keuze en de beste kwaliteit Chinese en Indische maaltijden


6

Impressies UITZICHT Mijn favoriet plekje van de horizon is het kasteelpark. Ik zit nu te kijken naar de wijdse schoonheid van de natuur vanaf mijn schrijftafel in het centrum van de stad, twaalf hoog, het is moeilijk te beschrijven maar ‘k doe toch een poging. Horizon: wazig, heiig, een woud zonder einde en onderga de rust, mijn armspieren verslappen. Plots, een grote vogel in de verte boven de Warande, zou het een reiger zijn? Die nestelen daar. Hij cirkelt even rond op de hoogte van de oude toren in Stiphout en verdwijnt richting Lieshout. De zon zal het nevelige wel doen verdampen nu, het is nog moeilijk iets te onderscheiden. Een heerlijk windje waait m’n kamer binnen de temperatuur is aangenaam. Een plaats om in te verwijlen is het zuidoosten de schitterende torenspitsen van het kasteel geflankeerd door statige bomen hebben in enkele weken tijds een enorme metamorfose ondergaan. Enkele kastanjes zijn opvallend geworden door hun sneeuwwitte kaarsen vier naast elkaar met tussenin een rode esdoorn en vlak voor het kanaal het groene dak van Boscotondo.

7


NATUURGEBIED DE MOSBULTEN BIJ SON Op zaterdag, 16 april jl heeft de Plantenwerkgroep bestaande uit een select groepje Setty, Mieke, Herman en ondergetekende het Natuurgebied De Mosbulten bij Son bezocht. Het gebied beslaat een oppervlakte van 46 ha. en wordt beheerd door Staatsbosbeheer. Dit natuurgebied is nog piepjong en heeft een enorme ecologische waarde. Het werd tussen 1999 en 2003 aangelegd ter compensatie van de milieuschade door de A50 bij Son. Al vanaf het begin wisten talloze vogels, insecten en kleine zoogdieren de weg hier naar toe te vinden, om te fourageren, te rusten en te nestelen. Herman werd helemaal euforisch van de vogelgeluiden die bij hem binnenkwamen. Het was een tijd geleden dat hij deze zo bewust waarnam. In de stilte van het gebied en het lenteseizoen, waren de vogels aan het baltsen en nestelen dat horen en zien verging. Prachtig. Ook het kikkergekwaak was niet van de lucht. De kikkers doken en sprongen in de vennen waar het kikkerdril volop in beweging was. De meerkoet was aan het broeden In dit seizoen zijn natuurlijk nog niet alle planten zichtbaar, doch we hebben vele soorten waargenomen zoals de waterviolier, pinksterbloem, lis, maar zeldzame die hier teruggekeerd zijn, al dan niet vermeld op de rode lijst van bedreigde soorten, hebben we niet gesignaleerd: het is nog te vroeg in het voorjaar. De traditionele zoals veldkers, wolfsmelk, heermoes, koekoeksbloem, paarse-en witte dovenetel, smeerwortel waren al volop aanwezig. Tijdens de aanleg werden er verschillende lagen aarde verschoven of verwijderd. Onder deze lagen rustten soms al meer dan vijftig jaar verschillende zaden die plots weer de kans krijgen om te ontkiemen (o.a. moerashertshooi, duizendknoopfonteinkruid, gesteeld glaskroos, pilvaren , wijdbloeiende rus en sierlijk glanswier). Verdwenen planten zien zo opnieuw het licht. Helaas hebben wij deze niet gezien. Doch ook de moeite waard zijn het fluitekruid, rolklaver, balsemien, bosannemoon, bijvoet, stinkende gouwe, look zonder look, jacobskruiskruid, robertskruid, hemelsleutel en vele andere. Ten behoeve van de natuurontwikkeling werd binnen de contouren van het Haverven de bodem uitgegraven en hetzelfde gebeurde met de zuidrand van het Heikantven. Binnen de nieuwe plassen werden eilandjes uitgespaard. Het oorspronkelijke slotenpatroon is nog zichtbaar.


8

Het is een zeer gevariéérd gebied met vennen, sloten, weilanden, smalle paadjes omgeven door beuken en naaldbomen. Onderweg signaleerden we het oranjetipje, koolwitje en de citroenvlinder. Het was een mooie dag in een prachtige omgeving en in een fijn gezelschap. We hebben genoten. Als afsluiting zijn we nog naar een galerie geweest waar we verrast werden door kunstwerken van Tiffany, Herman’s grote passie. Toos Vliegenberg.

Mulder ’t Is droog, al sinds eind maart. Tijdens het sproeien zie ik iets op het paadje liggen. Nieuwsgierig naar wat het is, pak ik het op. Een dode meikever, de eerste die ik dit jaar zie. Maar als ik hem oppak komt hij tot leven; de pootjes worden uitgestrekt en beginnen met kracht te spartelen. Het beestje probeert zich uit m’n greep te ontworstelen. Ik neem hem mee naar binnen om hem te laten zien. We bewonderen de mooie kever, hij heeft nog een meelachtige kleur op zijn dekschilden, kennelijk nog maar net ontpopt. Met zijn krachtige en hakerige poten klautert hij uit mijn gesloten vuist, spreidt zijn dekschilden, ontvouwt de vleugels en vliegt snorrend enkele rondjes door de kamer. Hij knalt tegen het plafond en valt op de tafel. Ik pak hem weer op en neem hem mee naar buiten. Daar strek ik mijn arm, open mijn vuist en de mulder klautert naar het topje van mijn vinger. Hij snort het luchtruim in, trekt een zoekend rondje en koerst dan in rechte lijn boven de garage weg. De op datzelfde moment overvliegende merel past een kleine koerscorrectie toe en plukt moeiteloos de onfortuinlijke meikever uit de lucht. Ik had hem toch een langer leven toegewenst. Anne Regts

9


Biologische slagerij

'De Groene Weg' Vrijwel alle producten zijn bij ons glutenvrij! Ook vleeswaren voor overige dieetvormen. Wij verzorgen ook complete fondue- en gourmetschalen v.a. € 6,75 p.p.

De Groene Weg Slagerij Eindhoven Kruisstraat 128 B 5612 CM Eindhoven 040 – 243 66 50 www.degroeneweg.nl

Kromme Steenweg 37 5707 CB Helmond 0492-552178

] Biologische voeding ] Vers brood, verse groente en zuivel ] Voedingssupplementen, Homeopathie ] Dieetartikelen (suikervrij, lactosevrij, glutenvrij, enz.)

een winkel van deze tijd, vol met producten van een ouderwetse kwaliteit, voor de mensen van morgen!


Lentebeelden

10

11



12

Biologische Tuinderij

Verkoop van zelf geteelde en bewerkte producten, onder andere: verse seizoensgroenten van eigen bodem/groentepakketten biologische eieren honing / zelfgemaakte jam ingemaakte producten (augurken, pepers) houtproducten / producten van wilgentakken Onze winkel is geopend van 9.15 - 11.30 uur en van 13.30 – 15.30 uur (op vrijdagmiddag gesloten) Adres: Bosselaan 2, in Helmond (naast het kanaal)

Nachtelijke wandelingen Ik heb veel Hosta’s in de tuin; ’t zijn sterke planten die een groot deel van het tuinjaar de tuin sieren met hun mooie bladeren; en zowel in de zon als in de schaduw doen ze het goed. Het is dan ook een van de kleine tuinergernissen dat naarmate het seizoen vordert de bladeren van de Hosta er gaandeweg steeds rafeliger uit gaan zien en vol gaten komen te zitten. Ook bij de Ligularia is dat het geval, maar daar stoort het me minder, ze staan op minder prominente plaatsen in de tuin. Vooral de segrijnslakken zijn de schuldigen, van bruine naaktslakken hebben we niet veel last. Het is een forse slak, bijna zo groot als een wijngaardslak; je schijnt ze op dezelfde wijze bereid te kunnen eten als wijngaardslakken. Hoewel ik de natuur in al zijn facetten waardeer en respecteer, leg ik in de tuin andere criteria aan, daar krijgen sommige planten en dieren het etiket ‘ongewenst’ en ontvangen dienovereenkomstig een gepaste behandeling: bestrijden! Steevast inspecteer ik bij een wandeling door de tuin de lelies en verwijder er de leliehaantjes, hoe mooi en glanzend rood ze er ook uitzien, en verdelg ze handmatig. Naarstig speur ik de tuin, op de plekken waar ik

13


ze nog niet onder controle heb, af naar heermoes en stip ze aan met een ‘gewasbeschermer’. In het najaar breng ik kleefband rond de stammen van de appelbomen aan om te voorkomen dat het vrouwtje van de wintervlinder (vleugelloos) in de boom kan klimmen. En sinds enkele jaren maak ik ’s nachts, voordat ik naar bed ga, met een sterke zaklamp nog een rondje door de tuin op zoek naar segrijnslakken. Overdag kom ik ze namelijk nooit tegen, dan houden ze zich schuil. Maar zodra de duisternis valt en zeker als het regenachtig weer is, komen ze te voorschijn. Ik heb inmiddels een vaste route door de tuin, ik ken de plekken waar ik ze aan kan treffen, vooral in de buurt van de Hosta’s dus. Een trap, een krak, en weer een slak minder; zo simpel is het. Maar hoewel het primaire doel van de nachtelijke missies slakkenbestrijding is, heb ik ook oog voor al het andere dat de genadeloze lichtbundel van de zaklamp onthult. Op geen ander moment dan ’s nachts bij regenachtig weer kun je regenwormen in actie zien. Als de lichtbundel over het straatwerk schijnt zie ik overal wormen, met hun achterlijf nog tussen de naden van de klinkers, boven het straatwerk op zoek naar iets eetbaars. Zodra de lichtbundel ze ‘vangt’ trekken ze zich schielijk terug tussen de klinkers. Dat voedsel-zoek-gedrag van wormen verklaart waarom je, als je er oog voor hebt, zo vaak een blad of ander dood plantendeel recht opgestoken tussen de klinkers van je straatwerk kunt vinden. Dat verklaart waarom, als je na vele jaren straatwerk opbreekt, de bovenste laag van het oorspronkelijk gele straatzand zwarte aarde geworden is. Dat verklaart waarom straatwerk in de loop van vele jaren langzaam verzakt (wormen – en ook mieren en zandbijtjes) werken gestaag kleine hoopjes zand tussen de klinkers omhoog, zand dat vervolgens wegwaait of weggeveegd wordt. In april waren de bruine kikkers en padden actief in en nabij de vijvers, paarlustig en elkaar voortdurend roepend. Nadat de eieren afgezet waren, verdwenen ze uit de vijvers. Nu kom ik ze ’s nachts op mijn inspectieronde


14

tegen, vooral met regenachtig weer. In de hele tuin, op de paden, op het gazon zie ik ze rondscharrelen, op zoek naar voedsel. En ook de Alpenwatersalamander, die zich alleen tijdens de paartijd in het water ophoudt, scharrelt ’s nachts door de tuin; vijf stuks ving ik onlangs in de lichtbundel, enkele op het gazon, enkele op de paadjes. Zodra de lichtbundel op ze valt, blijven ze doodstil zitten; als ik even later dezelfde plek weer inspecteer, zijn ze verder gekropen. Eén pad doet al die moeite niet om zijn kostje bij elkaar te scharrelen. Die woont in de composthoop. De composthoop is afgedekt met een stuk plastic om uitdroging te voorkomen. Elke keer als een nieuwe voorraad tuin- of keukenafval op de hoop gegooid wordt, tillen we het plastic op en steevast zien we de pad bovenop de hoop zitten. Aanvankelijk zocht ze een veilig heenkomen zodra ze verstoord werd, inmiddels is ze (ik denk dat het een vrouwtje is, gezien haar formaat; vrouwtjes zijn groter dan mannetjes) er aan gewend en blijft ze waakzaam zitten. ’t Is een ‘vette’, forser dan de padden die ik elders in de tuin tegenkom. Het ligt ook voor de hand, ze woont in een restaurant: volop pieren, pissebedden en andere lekkernijen. En één nacht kwam ik een egel tegen.

Anne Regts

Natuur- en milieucentrum Helmond (NMCH) 't Cour 32 5701 MP Helmond E-mail: [email protected] 0492-526215

15


Lezing: Gentiaanblauwtje Door Bert Bronswijk 12 mei 2011

In Nederland hebben we nog ongeveer 60 soorten dagvlinders, van deze 60 soorten laten 8 soorten een sterke toename zien, 6 soorten een matige toename, 10 soorten blijven stabiel, 14 soorten vertonen een matige afname, 12 soorten laten een sterke afname zien en er is één soort waarvan af- of toename onzeker is. Voor de 12 soorten die een sterke afname laten zien is in 2010 een “Tien voor 12” campagne gestart. Het gentiaanblauwtje is een kwetsbare soort maar is niet opgenomen in de “Tien voor 12”soorten. Vlinders zijn hele goede indicatoren die ons laten zien hoe het met ons milieu gesteld is. Een van de ernstig bedreigde vlindersoorten is het gentiaanblauwtje. Bert laat eerst wat zelf gemaakte, schitterende dia’s zien van twee gebieden waarin hij tien jaar intensief onderzoek heeft gedaan naar dit interessante insect. “de Collse Zeggen” in het beekdal van de Dommel tussen het Eindhovens Kanaal en de spoorlijn Eindhoven/Helmond. Het is een “blauwgrasland/heischraalgrasland” een schraal en niet te zuur nat hooiland waarin de Kleine Dommel (of de Rul) stroomt die in de Dommel uitkomt. Om het schrale karakter te behouden is het van belang om deze graslanden eenmaal per jaar te maaien en het maaisel af te voeren. Wat door het


16

maaien aan voedingstoffen aan de vegetatie wordt onttrokken, wordt in principe aangevuld door het grondwater en niet door mest. Van belang is dat de voedingstoffen van onderaf via het grondwater plaatsvindt en niet door rechtstreekse inundatie met beek- of boezemwater, die het schrale karakter van het hooiland zouden verstoren. “de Zoom” ligt ten zuidoosten van Ospel onder de N275. Een klein heideterrein dat is ontstaan door verlaten ondiepe geulen van de toenmalige rivieren, waar onder matig voedselarme omstandigheden moerassen zijn ontstaan die later werden uitgeveend. In 1992 is het ven drooggevallen waardoor verlanding en vergrassing plaats vond. Het kleinschalig plaggen van heideterreinen komt de vegetatie ten goede, pijpestrootje dat door de vermesting de overhand heeft, wordt op deze wijze verwijderd zodat kieming van jonge planten van de klokjesgentianen kansen krijgen. Op de grens van droog naar nat, van struikheide naar dopheide zijn dat bij voorkeur de groeiplaatsen van de klokjesgentianen, (waar anders de dopheide de overhand zou krijgen is een ernstige misvatting). Dit vegetatie-type, voedselarm en een min of meer zure bodem is, heel bijzonder vegetatie waarvan we in Nederland nog maar heel weinig van hebben. De klokjesgentiaan, de waardplant van het gentiaanblauwtje, komt vooral voor in de natte heidegebieden. In het najaar en vroeg in het voorjaar hooguit tot eind mei vindt begrazing plaats. Verschillende knoopmieren zijn

17


waardmier van het gentiaanblauwtje. Van groot belang is de waterstand, liefst zo stabiel mogelijk. De waardmieren komen zowel in droge alsook in natte gebieden voor, dat ligt aan de soort mier. Andere gebieden waar we het gentiaanblauwtje kunnen vinden zijn de Plateaux bij Valkenswaard, het Nationaalpark Dwingelderveld bij Dwingeloo in Drenthe en de Strabrechtse heide bij Heeze waar we nog krachtige populaties tegenkomen. Maar het is juist de boeiende levenscyclus van het gentiaanblauwtje die het maakt dat dit kleine insect zijn volledige aandacht verdient. Het vrouwtje legt een of twee eitjes op goed uitziende en gesloten bloemknoppen van de klokjesgentiaan. Deze bloemknoppen worden door meerdere vrouwtjes bezocht en er kunnen dus meerdere eitjes op een knop zitten. Door het verspreid leggen van de eitjes wordt de overlevingskans groter hetgeen haar tot een gewiekste soort maakt. Het gentiaanblauwtje kan ongeveer 100 eitjes produceren. De planten die het dichtst bij een knoopmierennest staan, worden bij voorkeur gekozen om eitjes op af te zetten: later gebeurt dat ook op planten die verder van mierennesten verwijderd zijn. Na ongeveer tien dagen komt uit het ei een rupsje en vreet zich een weg naar het vruchtbeginsel van de klokjesgentiaan waar het drie keer vervelt en zich daarna aan een spinseldraad naar de bodem laat zakken om daarna door een knoopmier te worden meegenomen naar het nest waar verdere ontwikkeling plaatsvindt. Dagvlinders worden in alle stadia geparasiteerd behalve de volwassen vlinder. Een van de vijanden van de rups is de sluipwesp (een endoparasiet) deze legt haar eitjes in de rups, de larven uit die eitjes eten hun gastheer van binnen helemaal op. Maar omdat de rupsen van het gentiaanblauwtje bescherming genieten van de knoopmieren, worden ze weinig door sluipwespen geparasiteerd. In het nest van de bossteekmieren (een soort van de knoopmieren) kunnen ongeveer tien tot vijftien rupsjes gevoed worden. De rupsen worden met het broed van de mieren en het voedsel dat de mieren aan hun larven geven gevoed, in ruil daarvoor krijgt de waardmier een lekkere zoete vloeistof die het rupsje afscheidt, waaraan de mieren zich tegoed doen; zo leven de rupsjes als het ware parasitair in het mierennest. In het begin van de zomer na de laatste vervelling breekt het popstadium aan. Dit geschiedt meestal aan de bovenkant van het mierennest omdat zo de kans op ontsnappen na de metamorfose het grootst is. Want eenmaal vlinder geworden, worden ze door de mieren als vijand beschouwd. Het gebeurt niet zelden dat ze bij het verlaten van nest toch nog even door de mieren te pakken worden genomen,


18

dat zien we aan de happen uit hun vleugels maar hier kunnen ze best mee (over) leven. De mannetjes gaan op zoek naar de vrouwtjes en deze wonderbaarlijke levenscyclus begint opnieuw. Het gentiaanblauwtje kán verward worden met het boomblauwtje, maar dit is veel lichter van kleur. Vanaf midden juni tot half augustus kunnen we bij gunstige omstandigheden getuige zijn van de bijzondere activiteiten van deze, dofblauwe met violette zweem, gevleugelde schoonheid. Met dank aan Bert voor de examinatie. Fried van Rijt

Diverse Lezingen Sagen en legenden Veel natuurverschijnselen stellen ons ook in onze tijd nog voor vraagtekens. In het verdere verleden waren ze aanleiding voor uiteenlopende verhalen, allemaal pogingen om die gebeurtenissen te verklaren of ze in ieder geval een plaats te geven. Diverse planten en dieren hebben bijzondere namen. Die zijn dikwijls ontstaan omdat er in de ogen van mensen vreemd en angstaanjagend uitzagen, zomaar ineens verschenen of zich alleen maar op bepaalde plekken vertoonden. Daarentegen waren er ook organismen met een allerliefst voorkomen. Ook dat, dacht men, moest een reden hebben. Al die natuurverschijnselen en die bijzonder ogende planten en dieren zijn de kern van uiteenlopende sagen en legenden. Soms is het een sprookjesachtige sfeer, dan weer duidelijk getuigend van de gevreesde afhankelijkheid van de mens voor delen van de schepping. Elementen uit geloof en bijgeloof omgeven die verhalen. Het zijn allemaal vertelsels die ons nu een glimlach ontlokken. Het aardige van die verhalen is ook dat we met andere ogen naar die verschijnselen, planten- en diersoorten gaan kijken. Bepaalde details vallen ineens op en zeggen in het verband van zo’n sage of legende wat. Ze vertellen ons iets van de verbondenheid van de mens met de natuur in de tijd dat de verschillende verhalen ontstonden, maar richten onze blik nu op uiteenlopende natuurverschijnselen. Ze laten ons met andere ogen kijken.

19


Tijdens de lezing wordt een greep gedaan uit al die verhalen: eik en ratelpopulier, roodborstje en winterkoning, heksenbezems en duivelseieren, gallen en spinnen, heksenkringen, riet en judasoren. De verhalen worden verteld aan de hand van een uitgebreide diaserie,. Deze lezing wordt gegeven door Rini Kerstens op dinsdag 20 september in IVN gebouw de Klis, Postelstraat 31 te Helmond. De aanvang is 20.00 u. en de toegang is gratis.

Lezing over Charles Darwin. Zijn leven, zijn reis, zijn werk. Een presentatie met vele afbeeldingen over het leven van Darwin, zijn opleiding, wereldreis en boeken waar de Evolutietheorie centraal staat. Charles Darwin is geboren in Engeland in het stadje Shrewsbury. Op jonge leeftijd kreeg hij een uitnodiging om mee op wereldreis te gaan met Kapitein Fitzroy op de Beagle. De reis ging eerst naar Zuid-Amerika, waar hij dieren en planten verzamelde en opstuurde naar Engeland. Bekend zijn de Darwinvinken van de Galapagos eilanden. Ook vond hij daar fossielen van uitgestorven dieren en dat bracht hem op het idee van Evolutie. Nadat hij kennismaakte met verschillende mensenrassen en hun ontwikkeling geloofde hij ook dat de mens deel uitmaakte van deze evolutie. Toentertijd een zeer controversieel en gevaarlijk onderwerp, daar men vond dat het in strijd was met het scheppingsverhaal. Zijn beroemdste boek is "The Origin of Species", waarmee hij de Evolutie uitlegt en onderbouwd. Maar hij schrijft nog vele boeken onder andere over Koraalriffen en Vulkaaneilanden, Orchideeën, over Zeepokken en wormen, klimplanten en erfelijkheid. De boeken over de mens: “Descent of Man”, “The expression of emotion in Man”, roepen de meeste weerstand op bij de Kerkelijke geleerden. Hij blijft doorwerken ondanks zijn slechte gezondheid tot hij op 19 april 1882 komt te overlijden. Hij is in de Westminster Abbey begraven. Drs. J.Burgers. Deze lezing wordt gehouden door Drs. J. Burgers op maandag 10 oktober in IVN gebouw de Klis, Postelstraat 31 te Helmond. De aanvang is 20.00 u. en de toegang is gratis.


20

Alles in één met het Meeùs Accent Pakket Met het Meeùs Accent Pakket bent u verzekerd van een goede dekking op elke afzonderlijke particuliere verzekering en voorkomt u mogelijke dubbele dekkingen. Op basis van uw persoonlijke situatie stellen wij het pakket voor u samen én zetten wij uw verzekeringen overzichtelijk op één polis. Wel zo gemakkelijk en niet te vergeten voordelig. Naast de scherpe premie op uw verzekeringen ontvangt u immers ook extra pakketkorting bij het afsluiten van meerdere verzekeringen. Heeft u nog geen pakketpolis? Surf snel naar www.meeus.com/accentpakket of bel voor een afspraak met één van onze adviseurs.

Meeùs Helmond Hortsedijk 35-39A 5708 HA Helmond tel. (0492) 58 18 11

www.meeus.com

21


TUINCENTRUM – BOOMKWEKERIJ PETER VAN GENNIP Kom eens BOMEN over een BOOMPJE plm. 3500 bomen in pot gekweekt, op voorraad, het gehele jaar door te planten. Specialist in bomen en planten, dat is onze hoofdzaak maar niet onze bijzaak. Laat u eens verrassen over ons assortiment. Wij zijn een echt tuincentrum – plantencentrum. Adviseur van D.C.M. organische milieuvriendelijke meststoffen

Medevoort 29, Helmond 0492 – 546077 Op Brandevoort, tegenover de brandweerkazerne. Internet: www.petervangennip.nl Open: maandag t/m donderdag 08.30 – 18.00 uur zaterdag tot 17.00 uur


22

Een klein vogeltje vertelde me ZE ZIJN ER WEER’ Met deze woorden meldde mijn jeugdvriendin Hannie zich bij ons thuis in Geldrop wanneer de Mierlose Zwarte weer rijp was. ‘Ga je mee met ons naar het kersenoogstfeest? Dat is zo mooi, allemaal wagens met kersen en een kersenkoningin.’ Haar moeder was een Mierlose, dus de liefde voor de Mierlose Zwarte was haar met de paplepel ingegoten, maar ik had er geen zin in. In de tuin van ons ouderlijk huis aan de Willem Knapenstraat hadden we kersen genoeg. Knappers, dikke, donkerrode, sappige, stevige, heerlijke, zoete kersen. “En Bromsnor komt” zei ze, toen ze me een jaar later weer uitnodigde. Toen was ik om, een echte beroemdheid zien, dat was iets nieuws voor mij. Ik kwam thuis met een gevoel van teleurstelling, de verwachtingen waren door het enthousiasme van Hannie natuurlijk erg hooggespannen. Bromsnor had gewone kleren aan en was daardoor van zijn voetstuk gevallen. Tja, vrouwen en uniformen hè. Ik vond de Mierlose Zwarte een slappe, wat bitterzoete kers die verbleekte bij onze eigen knappers. Hoe een kers behoort te smaken lag al jaren verankerd in de grijze cellen van mijn bovenkamer. Het verschil was te groot. Ik werd ouder en verliefd, je raad het al, op een Mierlonaar. Daardoor kwam ik opnieuw met de Mierlose Zwarte in aanraking. Ik maakte kennis met de kersenstruif van mijn schoonmoeder en om haar niet te kwetsen zei ik dat ik het héél lekker vond, maar eerlijk gezegd vond ik het vreemd smaken. In mijn wereld hoorde op pannenkoeken stroop of suiker, geen kersen. De omslag kwam jaren later toen ik zelf kinderen had,

23


Echte Mierlose Meisjes moeten toch kennismaken met kersenstruif. Dus keek ik het kunstje af van schoonmoeder en ging met haar recept aan de slag: Met bloem, melk, zout, en 3 eieren maak je timper (beslag), een beetje dikker dan normaal. Was de kersen en doe de steeltjes eraf. De pitten laten zitten. Smelt een klont boter, doe een laagje timper in de pan en daaroverheen royaal kersen, smeer met een lepel wat timper over de kersen. Laat hem 15 min. sudderen en draai hem dan om. En voor de beginners onder ons: Raap alle gevallen kersen op en stop ze terug ónder de pannenkoek. Probeer er ook nog een klontje boter onder te proppen. Laat hem nog eens 15 min. sudderen, bik hem dan uit de pan en serveer de pannenkoek met suiker. Wat is het toch in een mens dat, als je ergens voor moet ploeteren de voldoening veel groter is, dan wanneer je iets in de schoot geworpen krijgt? De keuken was een slagveld, alles zat onder het kersensap, de kleren waren van kleur verschoten, maar iedereen vond het lekker! Het sap droop van onze kinnen. Wie ermee begon weet ik niet meer maar het duurde niet lang voordat de eerste pit over de tafel vloog. Het moge duidelijk zijn dat kersenpitspuugwedstrijden hun oorsprong vinden in de huiselijke kring. Het zou tot Olympische Sport verheven moeten worden. Het wereldrecord uit 2003 staat met 28,51 meter op naam van Dhr. Krause. Wij Mierlonaren lachen hierom. Dit record is staande gevestigd en staande spugen stelt niets voor, dat is een eitje. Het zittend spugen daarentegen is een top prestatie en daarvan hebben wij de enige échte recordhouder ooit en wel in de persoon van Dhr. Pieter van de Kimmenade, zijn afstand van 12,68 meter is nooit geëvenaard! Voor gevorderden is een bijzondere variant van deze sport bedacht, de zgn. Zwarte Repeteer. Je eet zoveel mogelijk kersen en tijdens het eten verzamel je de pitten in je wang. Degene die in de snelste tijd de


24

meeste pitten na elkaar uit spuugt (dus niet tegelijk!) wint. Mijn persoonlijk record staat op 7 pitten in 7 sec. Is bij de eerste variant de longinhoud van doorslaggevende betekenis, in de laatstgenoemde tak van de kersenpitspuugsport wint meestal degene die de grootste mond heeft. Vanaf toen af was ik besmet met het Prunus Avium virus (wetenschappelijke naam voor Mierlose zwarte) en deel ik deze aandoening met de meeste Mierlonaren. Het virus is duidelijk herkenbaar. Als u rond half Juni in Mierlo bent kijkt u dan eens goed om u heen. Ziet u mensen koortsachtig rondfietsen en alle bordjes in de voortuintjes lezen? Ziet u mensen met paarse lippen, zwarte nagels en een blauwe tong? Dan mag u van mij aannemen dat het virus heeft toegeslagen en dat ZE ER WEER ZIJN. Een paar jaar geleden werd tijdens de verenigingenmarkt de grootste kersenstruif ooit gebakken. De honderden bezoekers lieten het zich goed smaken. Toevallig hoorde ik een vrouw tegen haar man zeggen: ’ik vind er niet veel aan, wat slap en eerder wat bitter dan zoet’ Ik sprak haar aan en zei: ‘U woont zeker in de Willem Knapenstraat 30 in Geldrop?’ Haar mond zakte open van verbazing. Lia van Heugten

Activiteiten van de werkgroepen Publiekswandelingen Zondag 4 september 14.00-16.00 uur is er een wandeling in de Broederstuin met als thema: Algemeen. Startpunt is het Wijkcentrum De Brem in de Rijpelberg. Gidsen Harry van Bree en Jos van Rooij. Zondag 18 september 14.00-16.00 uur is er een wandeling met als thema: Jeugd en Natuurbeleving Startpunt Braaksestraat. Vanuit de stad het kanaal over en 1e straat links. Gidsen Anne Regts en Maria Nijssen. Zondag 2 oktober 14.00-16.00 uur is er een wandeling met als thema: Paddenstoelen. Startpunt Einde Goorse Baan bij slagboom 500 mtr voorbij Jurrius. ZuidWillemsvaartzijde. Gidsen Harry van Bree en Jos van Rooij.

Vogelwerkgroep Geen opgave voor deze periode.

25


Plantenwerkgroep Tuinen A. Vogel in Harderwijk 24 juli 2011 Locatie/vertrekpunt bij Toos, Kromme Geer 24 Toon Kortoomsmuseum 13 augustus 2011 Locatie/vertrekpunt 10.00 uur bij Henk Kasteel Landgoed de Haar, Haarzuilens 18 september 2011 Locatie/vertrekpunt 10.00 bij Netty Landschotse Heide, Middelbeers 15 oktober 2011 Locatie/vertrekpunt 10.00 uur bij Herman

Lezing 20 september is er een lezing over sagen en legenden. 10 oktober is er een lezing over het leven van Charles Darwin. Zie aankondigen elders in dit blad. Contactadressen van de werkgroepen zie binnenzijde kaft achterkant.


26

Natuurgedicht

Onderweg Zomers zonnig. Bonte bermen lokken met hun kleurenspel. Laat fluitekruid met witte schermen, toeven klaproos, teer van vel. Kussentjes paarsblauwe wikke, kamille, koolzaad, aren gras, wilde rozen, die zo prikken naast wat verdwaalde blauwe vlas. Zuring priemt rood in de hoogte in de boterbloemenwei. Geelt het veld bij lange droogte dan lijdt ook de cichorei. Herinneringen blijven hangen: flarden beeld, door ons gevangen. Willemien Waterreus.

27


Corrigeren Wetende dat er enkele dames zich inzetten om het geschreven woord in de “Kattestaart” in de juiste Nederlandse context te plaatsen wil ik hun een, niet moeilijk maar wel interessant, stukje tekst voorleggen. Niet slechts ter correctie maar eerder ter vermaak. Vlgones een oznrdeeok op een Eglnese uvinretsiet mkaat het niet uit in wlkee vloogdre de ltteers in een wrood saatn, het einge wat blegnaijrk is is dat de eretse en de ltaatse ltteer op de jiutse patals saatn. De rset van de ltteers mag wlliekueirg gpletaast wdoren en je knut vrelvogens gwoeon lzeen wat er saatt. Dit kmot odmat we niet ekle ltteer op zich lzeen maar het wrood als gheeel. Met vriendelijke groeten, Fried.

Stichting Wilde Bertram heeft zich gespecialiseerd in het kweken van eetbare inheemse planten. In onze tuin bevinden zich 350 verschillende soorten. Voor verkoop van planten is onze tuin van half april tot half september iedere zondag open van 11.00 tot 16.00 uur. Uiteraard kunt u ook gewoon eens een kijkje komen nemen. Vanaf februari kunt u zaden bestellen, en daarnaast geven wij rondleidingen op aanvraag. De tuin ligt aan de Broekkantseweg in Gemert. Voor meer informatie: www.wildebertram.nl


28

3

DE KATTESTAART, najaar '07

WERKGROEPEN Vogels

Planten

Natuurgidsen

Ton Dortmans Sjef Remmenlaan 32 5706 DB Helmond email


Setty Vos Fluiterstraat 12 5702 LM Helmond email


Harry van Bree Mozartlaan 12 5707 RL Helmond email


Schoolgidsen

Hans van Hout Montgolfierstraat 41 5703 EA Helmond telefoon 06-45640162 0492-551682 E-mail [email protected]

Jeugd-IVN

Maria Nijssen Houtse Parallelweg 102 5706 AE Helmond 0492 477392 email [email protected]

PR

Jos van Rooij W. de Witstraat 5 5703 XA Helmond email


Setty Vos Fluiterstraat 12 5702 LM Helmond email


Cursussen

ledenblad

Hans van Hout Montgolfierstraat 41 5703 EA Helmond telefoon 06-45640162 0492-551682 E-mail [email protected]

ledenadministratie

Theo Vliegenberg De Kromme Geer 24 5709 ME Helmond E-mail

Contributie per jaar Lid Huisgenootlid Donateur Donatie scholen Opgeven: Opzeggen: Betalingen:


€ 22,50 (minimaal) geeft recht op landelijk- en afdelingsblad € 6,00 (minimaal) € 15,00 (minimaal) geeft recht op afdelingsblad € 30,00 op elk moment, bij de penningmeester vóór 1 november, bij de penningmeester rekeningnummer 8074513 t.n.v. IVN afd. Helmond te Helmond

VERENIGING VOOR NATUUR- EN MILIEUEDUCATIE HELMOND

De Kattestaart is het ledenblad van het IVN afdeling Helmond. Het blad verschijnt vier maal per jaar, in januari, april, juli en oktober. Een speciale webversie wordt in kleur gepubliceerd op de website van de afdeling. (Tarieven advertenties zie vorige pagina). Kopij insturen bij H. van Hout, E-mail: [email protected] Adverterteren in dit blad Hele pagina € 45,00; halve pagina € 22,50; kwart pagina € 12,50 (per jaar) Bereik advertenties: leden, donateurs, website en bibliotheek

homepage email

www.ivn.nl/helmond [email protected]

verenigingsgebouw

"De Klis", Postelstraat 31, 5705 AS Helmond

1 DE KATTESTAART, najaar '07 NR 132 LEDENBLAD IVN HELMOND DE KATTESTAART

Recommend Documents