211720-Samenvatting.qxd
08-06-2005
samenvatting
15:14
Pagina 172
1 de kaar t
les 1 Op vakantie naar Spanje Iemand die voor zijn plezier op reis gaat, is
Op een kaart wordt de afstand meestal
een toerist. Toeristen die met de auto op
hemelsbreed gemeten. Hemelsbreed is in een
vakantie gaan, gebruiken vaak een
rechte lijn. De absolute afstand is de afstand
routekaart. Op een routekaart staan alleen
in kilometers. Deze afstand is altijd gelijk. De
de belangrijke autowegen en de grote
relatieve afstand is de afstand in tijd. Deze
plaatsen. Je kunt hiermee de route
afstand is niet altijd gelijk. Met een vliegtuig
uitstippelen naar je vakantiebestemming.
kun je een afstand sneller afleggen dan met
Op een toeristische kaart staan meer details.
de auto.
Hierop staan ook de kleinere wegen en
Achter in een atlas staat het register. Dit is
plaatsen. Ook de bezienswaardigheden staan
een lange lijst van alle namen die in de atlas
er vaak op. Deze zijn aangegeven met
voorkomen, op alfabetische volgorde. Achter
symbolen.
de namen staat het nummer van de kaart en een letter met een cijfer. De letter en het cijfer verwijzen naar het kaartvak op de kaart.
les 2 Europa Je hebt een groot aantal landen in Europa geleerd.
les 4 Welke route kies je? Met een routekaart en een toeristische kaart
les 3 Afstand
kun je verschillende routes kiezen. Je kunt
Je kunt de afstanden op een kaart op twee
een snelle route nemen, maar ook een
manieren berekenen: met een schaalstokje
toeristische route. De toeristische route is
en met de schaal.
vaak een stuk langer, maar je ziet onderweg
Een schaalstokje is een lijntje dat aangeeft
wel veel meer.
hoe groot een afstand op een kaart in werkelijkheid is. Als het schaalstokje bijvoorbeeld vier centimeter lang is en er 200 km bij staat, betekent dit dat vier centimeter op de kaart in werkelijkheid 200 kilometer is. De schaal geeft aan hoeveel keer de werkelijkheid is verkleind. Als de schaal 1:5 000 000 is, is alles op de kaart 5 miljoen keer kleiner dan in werkelijkheid. Dat betekent dat 1 centimeter op de kaart in werkelijkheid 5 miljoen centimeter is. 5 000 000 centimeter is 50 000 meter en dat is weer 50 kilometer.
Hier en daar groep 7 samenvatting © Malmberg, ’s-Hertogenbosch
172
211720-Samenvatting.qxd
08-06-2005
samenvatting
15:14
Pagina 174
1 de kaar t Antwoorden
Vragen 1
Wat is een routekaart?
1
Een kaart met de belangrijkste wegen en grote steden.
2
Wat is een toeristische kaart?
2
Een kaart met alle wegen en bezienswaardigheden in een gebied.
3
Wat is een schaalstokje?
3
Een lijntje dat aangeeft hoe groot de afstand op een kaart in het echt is.
4
Wat betekent op een kaart schaal
4
is dan de werkelijkheid.
1:10 000? 5
Dat alles op die kaart 10 000 keer kleiner
Wat is het verschil tussen absolute en
5
De absolute afstand is in kilometers gemeten en de relatieve afstand is in tijd
relatieve afstand?
gemeten. 6
Wat is hemelsbreed?
6
De afstand tussen twee plaatsen in rechte lijn gemeten.
7
Wat is een register?
7
Een lijst van alle namen die in de atlas voorkomen, op alfabetische volgorde.
8
Wat is een kaartvak?
8
Vak op een kaart met aan de bovenkant een letter en aan de zijkant een cijfer.
Hier en daar groep 7 samenvatting © Malmberg, ’s-Hertogenbosch
173
211720-Samenvatting.qxd
08-06-2005
samenvatting
15:14
Pagina 176
2 wonen
les 1 Wonen in een metropool
les 4 Groeistad Parijs
Een metropool of wereldstad is een heel
In de loop van de tijd zijn oude wijken in
grote stad waar mensen uit de hele wereld
Parijs opgeknapt en vernieuwd. Dat heet
wonen. Parijs en Jakarta zijn metropolen.
stadsvernieuwing. Door de groei van de
Ze zijn allebei het centrum van het land.
bevolking ontstonden nieuwe buitenwijken.
Parijs is de hoofdstad van Frankrijk en
De stad groeide zo hard, dat er nieuwe steden
Jakarta de hoofdstad van Indonesië. Beide
aan de rand gebouwd moesten worden: de
steden hebben een zakencentrum met
villes nouvelles. Om alle bedrijven in de buurt
moderne kantoren. Aan de rand van Jakarta
van Parijs te houden, wordt in verderop
liggen krottenwijken. Dat zijn wijken met
gelegen steden ruimte gemaakt voor nieuwe
kleine, vervallen huisjes waar arme mensen
bedrijven. Dat zijn groeisteden. Deze
wonen.
groeisteden liggen langs de Seine.
les 2 Frankrijk Je hebt geleerd waar Frankrijk ligt, wat de belangrijkste plaatsen en rivieren in dit land zijn en hoe de grote wegen erdoorheen lopen. Ook heb je een aantal belangrijke gebouwen en plekken opgezocht op de kaart van Parijs. les 3 Ontstaan van een metropool Parijs en Jakarta hebben een lange geschiedenis. Parijs is meer dan 2000 jaar geleden ontstaan op een eiland in de rivier de Seine. In de loop van de eeuwen breidde de stad zich uit tot een metropool. Jakarta is in de zeventiende eeuw gesticht als havenplaats van de Nederlanders. Na de onafhankelijkheid van Indonesië in 1949 trokken veel mensen van het platteland naar Jakarta om er werk te vinden. Daardoor groeide de stad in vijftig jaar tijd van twee naar twaalf miljoen inwoners.
Hier en daar groep 7 samenvatting © Malmberg, ’s-Hertogenbosch
174
211720-Samenvatting.qxd
samenvatting
08-06-2005
15:14
Pagina 178
2 wonen Antwoorden
Vragen 1
Wat is een metropool?
1
Een metropool is een grote stad waar mensen wonen uit de hele wereld.
2
Wat is een krottenwijk?
2
Een krottenwijk is een wijk met kleine, vervallen huisjes waar arme mensen wonen.
3
Wat is het grote verschil tussen Parijs en
3
In Jakarta zijn krottenwijken, in Parijs niet.
4
Parijs is meer dan 2000 jaar geleden
Jakarta? 4
Hoe zijn Parijs en Jakarta ontstaan?
ontstaan op een eiland in de rivier de Seine. Jakarta is ontstaan als havenplaats voor de Nederlanders in de zeventiende eeuw. 5
Wat betekent stadsvernieuwing?
5
Bij stadsvernieuwing worden oude wijken opgeknapt en vernieuwd.
6
Wat zijn villes nouvelles?
6
Villes nouvelles zijn nieuwe steden die aan de rand van een grote stad worden gebouwd.
7
Wat zijn groeisteden?
7
Groeisteden zijn steden die in de buurt van een grote stad liggen en waar ruimte wordt gemaakt voor bedrijven.
Hier en daar groep 7 samenvatting © Malmberg, ’s-Hertogenbosch
175
211720-Samenvatting.qxd
14-02-2006
samenvatting
16:44
Pagina 180
3 water
les 1 Geen landbouw zonder water Murcia is een streek in het zuiden van Spanje.
In sommige gebieden, zoals de Syrische
Het is een warme, droge streek, waar kanalen
Woestijn, heerst droogte. De wind waait daar
zijn gegraven om het water van de rivier
van zee, waardoor de regenwolken het
naar het land te voeren. Daardoor kan er
gebied nooit bereiken. En als het er eens
veel worden verbouwd. Zo veel dat het
regent, verdampt het water meteen weer.
gebied de groentetuin van Spanje wordt
Irrigatie is kunstmatige watertoevoer naar
genoemd.
akkers. Vaak wordt daarvoor een kunstmatig
In de Syrische Woestijn is het nog veel
meer aangelegd. In de rivier wordt dan een
droger. Dankzij de rivier de Eufraat kunnen
dam gelegd die het water tegenhoudt. Zo
de boeren via kanalen water krijgen voor
ontstaat een stuwmeer. Het dient als
hun land.
watervoorraad om in droge tijden het land
De Eufraat ontspringt in de bergen van
te irrigeren. Maar het wordt ook gebruikt
Turkije. Daar is het niet zo droog. Er valt
om elektriciteit op te wekken. Door de druk
regelmatig regen en sneeuw. Het is een
van het water wordt een rad aan het draaien
vruchtbaar land.
gebracht. Die draaiing wordt omgezet in elektriciteit, net als de dynamo van je fiets.
les 2 Middellandse Zeegebied
Vroeger gebruikte men aquaducten en
Je hebt van een aantal landen aan de
schepraderen om het land te irrigeren.
Middellandse Zee (Spanje, Portugal, Griekenland en Turkije) de belangrijkste
les 4 Rivier in een droog gebied
plaatsen, wateren en gebieden geleerd.
De Ebro is een rivier in Spanje die door droge gebieden stroomt. Daarom zijn er stuwmeren
les 3 Het klimaat
in aangelegd die in droge tijden voor water
Het weer wordt bepaald door de temperatuur,
zorgen.
de hoeveelheid neerslag en de wind. Met de
De Eufraat is een rivier die ontspringt in
temperatuur wordt bedoeld hoe warm of
Turkije en door Syrië en Irak naar de Perzische
hoe koud het is. Neerslag is al het water dat
Golf stroomt. In Syrië stroomt hij door de
uit de wolken naar beneden komt. Het kan
woestijn. Daar wonen de mensen in dorpen
bestaan uit sneeuw, regen of hagel.
langs de rivier.
Wind is de stroming van de lucht die je voelt als je buiten bent. Het klimaat is het gemiddelde weer dat bij een bepaald gebied of land hoort. Nederland heeft een zeeklimaat. Er zijn koele zomers en zachte winters.
Hier en daar groep 7 samenvatting © Malmberg, ’s-Hertogenbosch
176
211720-Samenvatting.qxd
08-06-2005
samenvatting
15:14
Pagina 182
3 water Antwoorden
Vragen 1
Waarom wordt Murcia de groentetuin
1
verbouwd.
van Spanje genoemd? 2
Hoe komen de boeren in de Syrische
2
Wat wordt bedoeld met temperatuur?
Door kanalen te graven tussen de rivier de Eufraat en hun akkers.
Woestijn aan water voor hun land? 3
Er worden allerlei soorten groenten
3
Temperatuur is hoe warm of hoe koud het is.
4
Wat wordt bedoeld met neerslag?
4
Neerslag is al het water dat uit de wolken naar beneden komt.
5
Wat wordt bedoeld met wind?
5
Wind is de stroming van de lucht die je voelt als je buiten bent.
6
Wat wordt bedoeld met klimaat?
6
Het klimaat is het gemiddelde weer dat bij een bepaald gebied of land hoort.
7
Wat voor klimaat heeft Nederland?
7
Nederland heeft een zeeklimaat. De zomers zijn koel en de winters zijn zacht.
8
Wat is irrigatie?
8
Irrigatie is kunstmatige watertoevoer naar akkers.
9
Wat is een stuwmeer?
9
Een stuwmeer is een meer dat ontstaat doordat een dam in de rivier wordt gelegd.
10 Waar wordt een stuwmeer voor gebruikt?
10 Een stuwmeer wordt gebruikt als watervoorraad en om elektriciteit op te wekken.
Hier en daar groep 7 samenvatting © Malmberg, ’s-Hertogenbosch
177
211720-Samenvatting.qxd
08-06-2005
samenvatting
15:14
Pagina 184
4 landschap
les 1 Gletsjers en woestijnen Vatnajökull is de grootste gletsjer van Europa
stromen. In de regentijd staan deze vol met
en ligt in IJsland. Een gletsjer is een lange,
water. De rest van het jaar staan ze droog.
dikke ijsmassa in de bergen.
Ze worden wadi’s genoemd.
De Sahara is de grootste woestijn ter wereld.
Door het grazen van vee aan de rand van
Er leven nomaden. Die trekken rond met hun
een woestijn, kan die woestijn uitbreiden. Als
vee, vervoeren spullen op hun kamelen of
het vee te veel van de bodem graast, groeit
leiden toeristen rond. Een oase is een
er niets meer. Het gebied verandert dan ook
vruchtbare plaats in de woestijn. Er is water,
in een woestijn. Dat heet verwoestijning.
waardoor er planten kunnen groeien en er mensen kunnen wonen.
les 4 Invloed van het klimaat Het klimaat is belangrijk voor de aanwezig-
les 2 Noord-Europa
heid van gletsjers of woestijnen. Gletsjers
Je hebt geleerd welke landen in Noord-
ontstaan in hooggebergten, waar veel sneeuw
Europa liggen. Ook heb je geleerd waar ze
valt en het koud is. Woestijnen liggen in
liggen en ken je de belangrijkste plaatsen.
droge gebieden. Als het klimaat verandert, heeft dat gevolgen
les 3 Koud en nat, warm en droog
voor de gletsjers. Als de temperatuur op
De sneeuw in het hooggebergte smelt in de
aarde stijgt, smelten de gletsjers en stijgt het
zomer voor een groot deel weg. Boven een
water in zeeën en rivieren. Hierdoor kunnen
bepaalde hoogte blijft de sneeuw liggen.
grote gebieden onder water komen te staan.
Die hoogte heet de sneeuwgrens. Sneeuw die altijd blijft liggen, heet eeuwige sneeuw. Als daar elk jaar weer een nieuwe laag sneeuw bovenop komt, wordt de onderste sneeuwlaag zo platgedrukt, dat het ijs wordt. Deze ijsmassa heet een gletsjer. Na jaren wordt de gletsjer zo dik en zwaar, dat hij naar beneden schuift tot onder de sneeuwgrens. Daar gaat de gletsjer smelten. Een woestijn is een gebied waar weinig of geen regen valt. Het is er warm en er groeit bijna niets. In een zandwoestijn bestaat de grond vooral uit zand dat kan opwaaien tot zandduinen. Maar er zijn ook woestijnen met veel rotsen en bergen. Zo’n woestijn heet een steenwoestijn. Er kunnen zelfs rivieren
Hier en daar groep 7 samenvatting © Malmberg, ’s-Hertogenbosch
178
211720-Samenvatting.qxd
08-06-2005
samenvatting
15:14
Pagina 186
4 landschap Antwoorden
Vragen 1
Wat is een gletsjer?
1
Een gletsjer is een lange, dikke ijsmassa in de bergen.
2
Hoe ontstaat een gletsjer?
2
De laag sneeuw die in de bergen blijft liggen, wordt steeds dikker en zwaarder. Daardoor ontstaat een dikke ijsmassa die gaat schuiven.
3
Wat is het verschil tussen een
3
In een zandwoestijn bestaat de grond vooral uit zand. In een steenwoestijn
zandwoestijn en een steenwoestijn?
bestaat de grond uit rotsen. 4
Wat is een oase?
4
Een oase is een vruchtbare plaats in de woestijn.
5
Wat is een wadi?
5
Een wadi is een rivier die door de woestijn stroomt en steeds lange tijd droogstaat.
6
Wat gebeurt er als de temperatuur op aarde stijgt?
6
Als de temperatuur op aarde stijgt, smelten de gletsjers en kunnen grote gebieden onder water komen te staan.
Hier en daar groep 7 samenvatting © Malmberg, ’s-Hertogenbosch
179
211720-Samenvatting.qxd
samenvatting
08-06-2005
15:14
Pagina 188
5 werken
les 1 De Europese Unie De Europese Unie (EU) is een samen-
Het kopen van producten uit het buitenland
werkingsverband tussen Europese landen.
heet invoer. Het verkopen van producten aan
Landen die lid zijn van de EU worden
het buitenland heet uitvoer. Als je producten
lidstaten genoemd. De EU is in 1957 door
van buiten de EU wilt invoeren, moet je extra
zes landen opgericht. Dit waren Nederland,
belasting betalen: invoerrechten.
België, Luxemburg, Duitsland, Frankrijk en
Sinds 2002 betalen twaalf EU-landen met
Italië. In 2004 waren er al 25 landen lid. Er
hetzelfde geld: de euro.
zijn ook een aantal kandidaat-leden. Dit zijn
Armere streken krijgen van de EU extra geld;
landen die graag lid willen worden, maar die
dat heet subsidie. Boeren kunnen met dat
nog niet aan alle eisen voldoen.
geld machines en kunstmest kopen en hun
De EU heeft ook een parlement: het
bedrijf moderner maken.
Europees Parlement of Europarlement. Het
Hoewel niet iedereen blij is met de EU, heeft
Europarlement controleert het werk van de
het lidmaatschap voordelen. Er is geen oorlog
Europese ministers. Er zitten vertegen-
meer tussen de lidstaten, je kunt er vrij reizen,
woordigers in uit alle lidstaten.
wonen, studeren en werken. Je kunt goederen vrij invoeren en die kun je betalen in euro’s.
les 2 België en Luxemburg Je hebt geleerd waar België en Luxemburg
les 4 Grenzen op zee
liggen en wat de belangrijkste plaatsen,
Er zijn niet alleen grenzen op het land, maar
wateren en gebieden zijn. Van de EU-landen
ook op zee. De landen die aan de Noordzee
heb je de hoofdsteden opgezocht. Verder
liggen, hebben deze zee onderling verdeeld.
heb je een aantal landen in Oost-Europa
Ze mogen alleen vis vangen in hun eigen
geleerd.
deel. En ze mogen ook alleen in hun eigen deel delfstoffen als aardolie en aardgas uit
les 3 Binnen- en buitengrenzen
de bodem halen. Als er een ongeluk op zee
Grenzen kun je verdelen in binnengrenzen
gebeurt, komt dit voor de rechter van het
en buitengrenzen. Binnengrenzen zijn grenzen
land waar het stuk zee bij hoort.
tussen EU-landen. Een buitengrens is een grens tussen een EU-land en een land dat geen lid is van de EU. Een open grens is een grens die je zo kunt passeren zonder je paspoort te laten zien. Een gesloten grens wordt goed bewaakt. Bijna alle buitengrenzen van de EU zijn gesloten grenzen. Open grenzen zijn goed voor de handel tussen de verschillende landen.
Hier en daar groep 7 samenvatting © Malmberg, ’s-Hertogenbosch
180
211720-Samenvatting.qxd
08-06-2005
samenvatting
15:14
Pagina 190
5 werken Antwoorden
Vragen 1
Hoe heet de samenwerking tussen een
1
Europese Unie of EU.
aantal Europese landen? 2
Hoe heet het parlement van de EU?
2
Europees Parlement of Europarlement.
3
Wat is het verschil tussen een binnengrens
3
Een binnengrens is de grens tussen twee EU-landen en een buitengrens is de grens
en een buitengrens?
tussen een EU-land en een land dat geen lid is van de EU. 4
Wat is het verschil tussen een open en
4
Een gesloten grens wordt bewaakt en je moet er je paspoort laten zien. Een open
een gesloten grens?
grens kun je zo passeren. 5
Wat is subsidie?
5
Extra geld van de EU voor armere streken.
6
Voor welke goederen moet je invoer-
6
Voor goederen die van buiten de EU komen.
rechten betalen? 7
Noem enkele voordelen van het lidmaatschap van de EU.
7
Geen oorlog meer tussen de lidstaten, je kunt vrij reizen, werken, wonen en studeren in alle lidstaten. Je kunt in andere EU-lidstaten producten kopen zonder invoerrechten te betalen en je kunt in verscheidene landen met euro’s betalen.
Hier en daar groep 7 samenvatting © Malmberg, ’s-Hertogenbosch
181
211720-Samenvatting.qxd
14-02-2006
samenvatting
16:47
Pagina 192
6 cultuur
les 1 Feest Religie is een ander woord voor godsdienst.
belangrijkste boek van de joden is de Thora.
Iedere godsdienst heeft zijn eigen feesten.
In het hindoeïsme heeft de god Brahma veel
Kerstmis is het lichtfeest van de christenen.
verschillende gedaanten. Hindoes geloven in
Het is het feest van de geboorte van Jezus
reïncarnatie. Reïncarnatie betekent ‘weder-
Christus. Diwali is het lichtfeest van de
geboorte’.
hindoes. Tijdens dit feest worden prins Rama
Het boeddhisme vereert geen god, maar een
en de godin Lakshmi geëerd. Chanoeka is
wijs mens, de Boeddha. Meditatie speelt een
het joodse lichtfeest. Hiermee wordt de
belangrijke rol in het boeddhisme. Als je
herovering en inwijding van de joodse tempel
mediteert, probeer je van binnen tot rust te
in Jeruzalem herdacht.
komen. Boeddhisten geloven ook in reïncarnatie.
les 2 Verenigd Koninkrijk en Ierland
Veel religies hebben regels over eten, kleding
Je hebt geleerd waar het Verenigd Koninkrijk
of haardracht. Elke religie heeft zijn eigen
en Ierland liggen en wat de belangrijkste
gebedshuizen. Christenen gaan naar de kerk
plaatsen, wateren en gebieden zijn.
en moslims gaan naar de moskee. Een joods gebedshuis heet een synagoge. Boeddhisten en hindoes gaan naar een tempel.
les 3 Wereldgodsdiensten De vijf wereldgodsdiensten zijn het christendom, de islam, het jodendom, het
les 4 Godsdienstconflicten
hindoeïsme en het boeddhisme.
Verschillen in godsdienst leiden soms tot
De grootste wereldgodsdienst is het
grote conflicten. Zo is er in Noord-Ierland al
christendom.
jarenlang ruzie tussen katholieken en
Christenen geloven dat God de hemel en de
protestanten. De protestanten willen bij het
aarde heeft geschapen en dat Jezus zijn zoon
protestantse Verenigd Koninkrijk blijven horen.
is. Het heilige boek van de christenen is de
De katholieken willen één land vormen met
Bijbel.
het katholieke Ierland.
Mensen die de islam als godsdienst hebben,
In het Midden-Oosten vechten joden en
heten moslims. Hun god heet Allah.
moslims om de Gazastrook. Dit is een stuk
Mohammed is zijn profeet. Een profeet is een
land waarvan ze allebei vinden dat het van
boodschapper van God. Het heilige boek van
hen is.
de moslims is de Koran. Een keer per jaar
In Kashmir vechten India en Pakistan al jaren
houden moslims ramadan. Dan eten ze een
met elkaar. Kashmir is tussen deze twee
maand lang niet tussen zonsopgang en
landen verdeeld. Maar beide landen vinden
zonsondergang.
dat heel Kashmir bij hen moet horen. In alle
Het jodendom is al ongeveer 4000 jaar oud.
gevallen zijn vredesakkoorden getekend, maar
Het is ontstaan in het Midden-Oosten. Het
deze leveren in de praktijk geen vrede op.
Hier en daar groep 7 samenvatting © Malmberg, ’s-Hertogenbosch
182
211720-Samenvatting.qxd
14-02-2006
samenvatting
16:48
Pagina 194
6 cultuur
Vragen
Antwoorden
1
Wat is een ander woord voor religie?
1
Geloof of godsdienst.
2
Hoe heten de vijf wereldgodsdiensten?
2
Christendom, islam, jodendom, hindoeïsme en boeddhisme.
3
Hoe heten de heilige boeken van het
3
Bijbel, Thora en Koran.
4
Wedergeboorte. Na je dood word je
christendom, het jodendom en de islam? 4
Wat is reïncarnatie?
opnieuw geboren in een ander lichaam. 5
Wat is meditatie?
5
Een manier om te proberen om van binnen tot rust te komen.
6
Wat is een profeet?
6
Een boodschapper van God.
7
Wat is de ramadan?
7
De vastenmaand van de moslims.
8
Hoe heten de verschillende gebeds-
8
Kerk (christendom), moskee (islam),
huizen en bij welk geloof horen ze?
synagoge (jodendom), tempel (hindoeïsme en boeddhisme).
9
Waartoe kunnen verschillen in godsdienst
9
Grote conflicten of oorlogen.
soms leiden?
Hier en daar groep 7 samenvatting © Malmberg, ’s-Hertogenbosch
183
211720-Samenvatting.qxd
08-06-2005
samenvatting
15:14
Pagina 196
7 natuur
les 1 Vuur uit de aarde De Etna is de hoogste vulkaan van Europa.
Voor de mensen die in de buurt wonen, kan
Een vulkaan is een berg met een krater.
een uitbarsting grote gevolgen hebben. Soms
Een krater is een opening waaruit bij een
kunnen hele dorpen worden verwoest. Ze
uitbarsting vuur, as en stenen komen. De
kunnen zelfs onder lava en as verdwijnen,
Etna is een actieve vulkaan.
zoals Pompeji. Maar lava en as maken de
Er vinden nog regelmatig uitbarstingen
grond ook vruchtbaar. Er zitten veel voedings-
plaats.
stoffen voor planten in. Daarom wonen
De Fuji is een dode vulkaan in Japan. Hij is
boeren graag op de vulkaanhellingen.
sinds 300 jaar niet meer actief. Elk jaar
De aardkorst bestaat uit verschillende platen.
bezoeken duizenden mensen deze berg.
Tussen die platen liggen spleten. Dat zijn
Ngorongoro is een natuurreservaat in
zwakke plekken waar het magma
Tanzania. Het is aangelegd in een krater van
gemakkelijk door naar buiten kan. Zo
een dode vulkaan.
ontstaan vulkanen. Je vindt vulkanen dan ook vooral aan de randen van de platen.
les 2 Italië en de Balkanlanden
Soms spuit er heet water en stoom uit een
Je hebt de belangrijkste plaatsen van Italië
spleet in de aardkorst omhoog. Dit heet een
geleerd. Ook heb je geleerd welke landen in
geiser.
de Balkan liggen en wat hun hoofdsteden zijn.
les 4 De Etna De Etna is al vaak uitgebarsten. Elke keer
les 3 Vulkanen
stroomde de lava langs een andere weg naar
Binnen in de aarde zit magma. Dat is een
beneden. Na eeuwen is deze lavagrond erg
gloeiend hete massa die zo warm wordt dat
vruchtbaar. Daarom leggen boeren akkers
er druk ontstaat. Het magma wil naar buiten
aan op de plaatsen waar lang geleden
en zoekt een weg door de aardkorst naar
lavastromen hebben gelopen.
boven. Via de kraterpijp en de krater komt
De Etna heeft verschillende kraters en
het magma naar buiten. Magma dat naar
kraterpijpen. Sommige zijn uitgedoofd. Je
buiten komt, heet lava. Samen met de lava
kunt er gewoon doorheen lopen.
komt ook as naar buiten. As en lava vallen terug op de aarde en bedekken de hellingen van de vulkaan. Zo wordt de vulkaan steeds hoger. Door de uitbarstingen van de vulkaan verandert het landschap. Soms wordt een stuk van de vulkaan weggeblazen of komen er nieuwe kraters bij.
Hier en daar groep 7 samenvatting © Malmberg, ’s-Hertogenbosch
184
211720-Samenvatting.qxd
08-06-2005
samenvatting
15:14
Pagina 198
7 natuur
Vragen
Antwoorden
1
Wat is een vulkaan?
1
Een vulkaan is een berg met een krater.
2
Wat is een krater?
2
Een krater is een opening in een berg waaruit bij een uitbarsting vuur, as en stenen (lava) komen.
3
Wat is het verschil tussen een actieve
3
en een dode vulkaan? 4
Een actieve vulkaan heeft nog uitbarstingen, een dode vulkaan niet.
Waar ontstaan vulkanen?
4
Vulkanen ontstaan aan de randen van de platen op aarde.
5
Hoe ontstaat een vulkaan?
5
Binnen in de aarde zit magma. Dit is zo heet dat er druk ontstaat. De gloeiende massa zoekt een zwakke plek in de aardkorst waardoor het naar buiten kan komen. Op deze plek ontstaat dan een vulkaan.
6
Hoe wordt magma genoemd als het
6
Lava.
7
De Etna is een actieve vulkaan met
naar buiten komt? 7
Wat voor vulkaan is de Etna?
actieve en uitgedoofde kraters. Het is de grootste vulkaan van Europa.
Hier en daar groep 7 samenvatting © Malmberg, ’s-Hertogenbosch
185
211720-Samenvatting.qxd
samenvatting
08-06-2005
15:14
Pagina 200
8 verkeer
les 1 Verschillende knooppunten De luchthaven van Frankfurt in Duitsland is
komen er dan weer meer mensen werken.
een van de grootste ter wereld. Er zijn in
Het is net een sneeuwbal die steeds groter
Frankfurt ook allerlei havens voor binnen-
wordt.
vaartschepen. Daarnaast lopen er belangrijke
Singapore ligt aan een aantal belangrijke
snelwegen en spoorlijnen door de stad. Een
scheepvaartroutes. Daardoor zijn de havens
plaats waar zo veel verschillende soorten
van deze stad uitgegroeid tot de grootste ter
verkeer bij elkaar komen, heet een knoop-
wereld. Singapore heeft maar één spoorlijn,
punt. Frankfurt is ook het belangrijkste
maar die is wel heel belangrijk. Hij verbindt
financiële centrum van Europa.
de zeehavens en de luchthaven met de rest
Singapore in Zuidoost-Azië is ook een
van Zuidoost-Azië.
knooppunt. Doordat de stad bijna helemaal
De containerhavens van Singapore behoren
is omgeven door water, zijn de havens heel
tot de grootste ter wereld. Hier kunnen
goed bereikbaar voor zeeschepen.
grote schepen hun containers laden en lossen. De stad heeft ook havens voor
les 2 Duitsland en de Alpenlanden
mammoettankers. Deze enorme zeeschepen
Je hebt geleerd waar Duitsland en de
vervoeren aardolie.
Alpenlanden Zwitserland en Oostenrijk liggen en wat de belangrijkste plaatsen,
les 4 Luchtvaart en zeevaart
wateren en gebieden zijn.
De meeste vliegtuigen vervoeren passagiers én vracht. Vrachtvliegtuigen vervoeren alleen
les 3 Van knooppunt tot mainport
vracht. Op sommige luchthavens komen
Frankfurt is niet alleen een belangrijk
vooral passagiers aan, op andere vooral
knooppunt voor Duitsland, maar ook voor de
vracht.
rest van Europa. Een groot knooppunt van
De grootste luchthavens en de grootste
internationaal belang heet een mainport. Als
containerhavens liggen vrijwel allemaal op
een knooppunt uitgroeit tot een mainport,
het noordelijk halfrond. Dat is niet toevallig,
verandert ook de omgeving. Omdat er steeds
want daar liggen ook bijna alle rijke landen
meer mensen komen werken, moeten er ook
en daar is dus de meeste handel.
nieuwe woonwijken komen. Deze mensen willen allemaal met de auto naar hun werk en daarom moeten er nieuwe wegen worden aangelegd. En al die nieuwe mensen moeten ook boodschappen doen en hun kinderen moeten naar school en willen op een sportclub. Daarom worden er nieuwe winkelcentra, scholen en sporthallen gebouwd. Daardoor
Hier en daar groep 7 samenvatting © Malmberg, ’s-Hertogenbosch
186
211720-Samenvatting.qxd
08-06-2005
samenvatting
15:14
Pagina 202
8 verkeer Antwoorden
Vragen 1
Wat is een knooppunt?
1
Een plaats waar verschillende soorten verkeer bij elkaar komen.
2
Wat is een mainport?
2
Een mainport is een knooppunt dat internationaal belangrijk is.
3
Waarom is Singapore een mainport?
3
Singapore heeft heel grote havens en een belangrijke luchthaven.
4
Wat is een containerhaven?
4
Een containerhaven is een haven waar grote zeeschepen hun containers kunnen laden en lossen.
5
Wat zijn mammoettankers?
5
Mammoettankers zijn heel grote zeeschepen die aardolie vervoeren.
6
Leg uit waarom een mainport steeds groter wordt.
6
Omdat er steeds meer mensen komen werken, moeten er ook nieuwe woonwijken komen. Deze mensen willen allemaal met de auto naar hun werk en daarom moeten er nieuwe wegen worden aangelegd. En de nieuwe bewoners moeten ook boodschappen doen en hun kinderen moeten naar school en willen op een sportclub. Daarom worden er nieuwe winkelcentra, scholen en sporthallen gebouwd. Daardoor komen er dan weer meer mensen werken.
Hier en daar groep 7 samenvatting © Malmberg, ’s-Hertogenbosch
187
