Inhoudsopgave
0. Inleiding. .................................................................................................................. 2 1. Algemene Indruk. ...................................................................................................... 2 2. Gebouwen, opslagplaatsen, afvalbergingen en voorzieningen. ....................................... 3 3. Lanen en paden ........................................................................................................ 4 4. Grafmonumenten. ..................................................................................................... 4 5. Loofbomen en Coniferen. ........................................................................................... 5 6. Struiken en Hagen. .................................................................................................... 6 7. Bodembedekkende begroeiing. ................................................................................... 6 8. Vragen aan het College. ............................................................................................. 7 9. Taakstelling en Conclusie. .......................................................................................... 8 10.Voorbereiding plan van aanpak. .................................................................................. 9 11.Conclusie. ............................................................................................................... 10 12.Onderzoek Borne-Nu. ............................................................................................... 11 13.Tenslotte................................................................................................................. 13 14.Fotobijlage .............................................................................................................. 14
1
0. Inleiding. Vrijwel dagelijks vernemen we opmerkingen over de toestand waarin de begraafplaats aan de Von Bönninghausenstraat/Oude Almeloseweg verkeert. Veel opmerkingen houden verwijten in aan het adres van de gemeente: “we betalen jaarlijks een flink bedrag en wat krijgen we er voor terug”. “Wanneer je met klachten bij de gemeente komt, word je bijna uitgelachen en sturen ze je met een kluitje in het riet”. Borne –Nu voelt zich “geraakt” door de kritiek en besloot tot een kritische beoordeling van de begraafplaats met het doel om na te gaan of de kritiek terecht is en hoe het staat met het onderhoud van het geheel. Uitgangspunt voor de inventarisatie vormt het besluit van de gemeenteraad van november 2013 waarin is afgesproken dat het onderhoudsniveau zal worden versoberd en op niveau “B” wordt gebracht of gehouden. Aan de beleidskeuze ligt een rapport ten grondslag van Cyber Adviesbureau te Kampen. Het rapport is uitgebracht op 12 oktober 2012 en in januari 2013 aangevuld met een beschrijving van het bezuinigingspotentieel voor de gemeentelijke begraafplaats. In februari 2012 is door het Adviesbureau Genius Loci een beleidskader voor de Begraafplaats geschreven. De status en functie ervan is onbekend. Ten behoeve van de te maken keuze zijn referentiefoto’s gemaakt waar een aanduiding wordt gegeven van de niveaus A+-A-B-C en D. Nadat aanvankelijk door het college een keuze is gemaakt voor BC heeft de gemeenteraad gekozen voor het hogere niveau B. We zijn nu bijna een jaar verder na het besluit tot versobering en gaan in dit rapport in op de vraag of de doelstelling van bezuiniging op onderhoud niet ten koste is gegaan van “Parkwaarde” van de begraafplaats. Is de kwaliteit niet ondergeschikt gemaakt aan de financiële doelstelling?
1. Algemene Indruk. Het parkeerterrein nabij de toegangspoort wordt voor een deel omzoomd door een plantsoen waar uitsluitend hoog opgegroeid onkruid aanwezig is. De toegangspoort is slecht onderhouden blijkend uit roestvorming, afbladderende verf en korstmos. Er staan nog paaltjes van een voormalig toegangshek. Een informatiebord met telefoongegevens betreffende onderhoud en andere diensten lijkt niet meer relevant. Zonder naar de graven te kijken wordt bij de toegang de indruk gewekt van goed onderhoud. Een aantal meters verder verandert die indruk. Een kritische blik is nauwelijks nodig om te ervaren dat er meer dan alleen achterstallig onderhoud nodig is. Buiten het hek worden parkeerplaatsen ingenomen door een mobiele schaftkeet en een mobiel toilet, waarvoor huur moet worden betaald, waarschijnlijk ten laste van het onderhoudsbudget voor de begraafplaats. Een totaal overbodig ruimtegebruik. Binnen het hek is links van de poort een gebouw aanwezig, met daarin kantine en toiletgelegenheid. Rechts van de ingang is een vuilnisbelt aanwezig met vuilcontainers en afval. Er liggen spullen bij die absoluut niet afkomstig zijn van het kerkhof. Aan een kant hangt een soort afscherming van plantaardig materiaal dat er vies uitziet. Er recht tegenover staat een 2
zitbank die uitzicht biedt op de geschetste situatie. Voor zover er rustbankjes aanwezig zijn, zien die te smerig om er op plaats te nemen. Zwerfvuil achter grafmonumenten wordt niet opgeruimd. (Wat niet direct zichtbaar is, wordt niet opgeruimd). Een verdere wandeling over de begraafplaats stemt somber door het aanzicht. Over al het aanwezige zijn wel opmerkingen te maken die te maken hebben met slordigheid en te weinig aandacht.
2. Gebouwen, opslagplaatsen, afvalbergingen en voorzieningen. Wordt het kantoorgebouw met kantine en toilet nog gebruikt? Het poortgebouw met torentje is aan het vervallen. Voegen zijn verweerd. Het dak is gedekt met leien. Een aantal is weg. Aan de achterzijde is een regenwaterafvoer vervangen door een kunststof pijp. Deze detoneert met de stijl van het gebouw en moet vervangen worden door een metalen afvoer. De vloer binnen de poort is van baksteen. Ook hier ontbreekt cement. Schilderwerk moet worden uitgevoerd. De deuren van het gebouw wijzen uit, dat er nauwelijks of helemaal geen gebruik van wordt gemaakt.
Wat is de oorspronkelijke functie en hoe wordt het nu gebruikt? Staat het gebouw op de monumentenlijst? Het lijkenhuisje verkeert ook in slechte staat van onderhoud. Ook hier voegwerk uitvoeren. Windveren zijn kapot. Wat is de waarde nog van de informatiekasten aan het gebouw. Alle graven van het oude(re) gedeelte staan aangegeven en ook degenen die in de graven liggen. Horen deze papieren niet beter in het archief. Kijk ook naar de informatiekast of het mededelingenbord bij het poortgebouw. Dat is niet alleen vies, maar ook de informatie is daar niet meer actueel of onleesbaar. Er is nog een materiaalberging voor machines Een overkapping is voorzien van asbestplaten. Het is een grote bende. Het toegangshek is slecht en ook hier voorzien van een smerige afscherming.
Wordt er wel zorgvuldig omgegaan met de materialen? Zijn de machines ook overgedragen aan Twente Milieu? In het vorige hoofdstuk is de vuilnisopslag beschreven. In de referentienota van Cyber staan afvalbakken beschreven, opgehangen aan paaltjes, zoals we die in het hele dorp tegen komen. De paaltjes staan er wel, maar de afvalbakken ontbreken.
In plaats daarvan staan her en der in totaal 9 ‘Otto’s’. Worden deze tijdig geleegd? Enkele bakken blijken overvol met gedateerd afval. Wat is de frequentie van het leegmaken? Er zijn voldoende tappunten voor water, maar waarom ligt er zoveel rommel omheen en waarom staan er emmers met allerlei opdrukken? Dat kan toch veel beter. Bovendien waren de watertappunten in april van dit jaar nog niet beschikbaar in verband met de afsluiting gedurende de winterperiode. 3
3. Lanen en paden Op de tekening van de plattegrond van de begraafplaats is een mooie structuur van lanen en paden te zien. Bij het betreden van de begraafplaats wekt de brede laan het aanzien van een mooi kerkhof. De verharding is over een lengte van de eerste tientallen meters verzorgd. Al snel verandert dat beeld in slecht onderhouden oppervlakteverharding. De vervuiling neemt toe. De beplanting langs de lanen verkeert op de meeste plekken in deplorabele staat, veelal veroorzaakt door te weinig licht en water. Op meerdere plaatsen vormen overhangende takken een belemmering voor bezoekers te voet en op de fiets. Op veel plaatsen kan het zonlicht niet toetreden. Voor de paden langs de graven geldt in grote lijnen hetzelfde, maar er is al jarenlang geen aandacht besteed aan de overgang van paden naar aanliggende graven. Veel paden zijn begroeid met mosachtige begroeiing wat duidt op het gebruik van het spuitmiddel Roundup. De soort begroeiing ontstaat na gebruik van dat middel. Een schoonmaakmiddel kan gespoten worden om alles op te schonen. Het middel is bovendien prima om grafzerken te ontdoen van algengroei. Lopend over paden moet je zo nu en dan opletten waar je loopt. Afgevallen takken worden niet geruimd.
4. Grafmonumenten. Het aanzien van de begraafplaats wordt in hoge mate bepaald door de graven, grafmonumenten en het onderhoud ervan. Vooral op het oude deel van het kerkhof is veel mis met de graven. De fotoreportage bij dit rapport maken dat volslagen duidelijk. In een eerste reactie voordat dit rapport af was, wees het college al op de verantwoordelijkheid van de rechthebbenden op de graven die verantwoordelijk zijn voor onderhoud en uiterlijk aanzien. Moet de gemeente niet toezien op goed onderhoud en signalen afgeven aan die rechthebbenden om tot onderhoud over te gaan? De gemeente kan daar toch een sanctie op stellen? Telkens wijst het College ook op het deel dat onder Monumentenzorg zou vallen waardoor er niets aan de graven en de directe omgeving ervan mag worden gedaan. Borne-Nu vraagt zich af; wat is de redengevende omschrijving van een monument.
Valt dit deel van de begraafplaats mede onder de inspectie van de Monumentenwacht, zodat van die zijde ook rapporten worden samengesteld over noodzakelijk onderhoud? Het kan toch niet zo zijn, dat monumenten verwaarloosd moeten blijven? Wat is de rol van de eigenaar van het monumentale deel van de begraafplaats? In het voorgaande hoofdstuk is al opgemerkt dat de paden op het oudere deel niet meer duidelijk herkenbaar zijn. Waar liggen de grenzen tussen pad en graf en de tussenruimten van de graven onderling. Op tal van plaatsen zijn graven ondermijnd door uitspoeling van zand of konijnenholen. Wie draagt er zorg voor het aanvullen van zand. Nergens op de begraafplaats kan grond worden gevonden voor het vullen van gaten of ophogen van verzakte delen. Niet alleen op het oude deel van de begraafplaats zijn graven onzichtbaar geworden door overwoekering van struiken, verwilderde hagen en bodembedekkers. Dit wordt veroorzaakt door beplanting die door de gemeente is aangeplant en waar gedurende een reeks van jaren geen onderhoud aan is gepleegd. De werkgroep constateert dat het onduidelijk is welke beherende instantie op welk moment waarvoor verantwoordelijk is. 4
Over de gehele begraafplaats zijn tussen de zerken veel open plekken aanwezig die al een groot aantal jaren ongebruikt liggen. Er is dus sprake van een ruime mate van herbruikbare nieuwe grafruimte tussen de bestaande graven.
Hoe gaat het college daar mee om? Ontbreekt het aan belangstelling voor die delen van de begraafplaats door de hoge mate van verwaarlozing? Was er eigenlijk wel een noodzaak voor de laatste uitbreiding van de begraafplaats? Ook overdag lijkt het op enkele plekken wel nacht. Onder een dik bladerdak liggen graven die schuilgaan onder mos en algengroei, door het ontbreken van licht en lucht. Alle graven moeten daar een schoonmaakbeurt ondergaan, maar eerst moeten er nog andere dingen gebeuren. Vooral op het oude gedeelte liggen graven en grafornamenten in stukken. Soms zijn grafonderdelen zwerfstenen geworden. Vergane bloem- en plantenbakjes blijven liggen. Onder de volgende hoofdstukken wordt aandacht besteed aan hinderlijk uitgegroeide en slecht onderhouden aanplant.
5. Loofbomen en Coniferen. Beide soorten zorgen in combinatie met elkaar voor een groen aanzien. Bij de aanleg van de begraafplaats is er een fraai beplantingsschema gevolgd. Een grote afwisseling van boomsoorten heeft geleid tot een zeer sfeervolle omgeving en een prettige plaats om te verblijven. Een parkachtige sfeer was het resultaat. Dat kenmerk lijkt nu ver weg, maar kan met de nodige inspanning weer volledig terugkeren. Zware ingrepen zijn nodig om het gewenste resultaat opnieuw te bereiken. De rondgang over de begraafplaats met een deskundige die een uitstekend oordeel heeft gegeven over de kwaliteit van de bestaande bomen kondigde aan, dat de hersteloperatie aanvankelijk tot een schrikreactie zal leiden van de bezoekers, maar het is wél noodzakelijk om het gewenste resultaat te bereiken. De ingreep kan niet in één keer. Wat gedurende een lange reeks van jaren als gevolg van een gebrekkig onderhoud is ontstaan, vergt een langere tijd om tot een mooi resultaat te komen. Vooral bij de loofbomen is over het geheel sprake van veel dood hout in de bomen als gevolg van slecht onderhoud. Er is te weinig uitgesnoeid en daardoor is verstikking ontstaan en bomen zijn niet meer in balans. De kronen van de bomen moeten uitgekroond worden. Het plan van de gemeente om bomen te kappen is, op een uitzondering na, niet gebaseerd op slechte kwaliteit van bomen. Het valt op, dat vooral berken gekapt zouden moeten worden. Wellicht is dat gebaseerd op de hoeveelheid onderhoud die deze bomen jaarlijks behoeven. Alle berken zijn van goede kwaliteit en behoeven niet te worden gekapt. Het valt op, dat in het kapplan vrijwel geen coniferen zijn “opgenomen”, terwijl veel coniferen in slechte staat van onderhoud verkeren . Een flink aantal is in de verdrukking geraakt en brengt ook andere bomen in de verdrukking die juist bewaard moeten blijven. Hier lijkt sprake van een onzorgvuldige keuze bij het opstellen van een kapplan.
5
Een kenmerkend deel van de begraafplaats is de zogenoemde Calvarieberg. Monumentale bomen bepalen hier de sfeer, maar zijn door onvoldoende onderhoud verwilderd. Hier moet een intensieve snoei plaatsvinden zodat de bomen in gezondheid vooruitgaan en veel meer licht zullen doorlaten. Dan kan de groene aanslag op graven en beelden sterk verminderen. Voor alle monumentale bomen is een sterke terugsnoei en opkronen van de bomen noodzakelijk. Dit geldt vooral voor de statige beuken. Op veel plekken staan fraaie bomensoorten, die niet breed uitgroeien. Dat is de Carpinus. Voor al deze bomen geldt ook de eis van vormsnoei en volledig terugsnoeien, kandelaberen. Op meerdere plaatsen staan “magere bomen”, die het behouden niet waard zijn. Doordat er bomenrijen staan, die te dicht op elkaar zijn geplant, moeten er om en om bomen worden verwijderd. In de ogen van Borne-Nu moet het plan voor de kap van bomen volledig worden herzien. Met andere woorden: de liggende kapvergunning mag niet worden uitgevoerd.
6. Struiken en Hagen. Hetzelfde beeld als bij bomen en coniferen: gebrekkig onderhoud. Voor zover de kapvergunning betrekking heeft op hagen, wordt er al een onjuist oordeel gegeven. Binnen een aantal vakken worden rijen graven gescheiden of omgeven door taxushagen. De hagen zouden verwijderd moeten worden, terwijl deze er in principe goed uitzien, maar ook te breed zijn uitgegroeid. Terugsnoeien in een betere vorm kan hier een prima oplossing bieden. De taxushagen langs de lanen zijn ronduit in slechte staat en komen in aanmerking om gerooid te worden. Er zijn meer soorten hagen en struiken die achter graven zijn geplant of tussen twee rijen graven zijn geplant. Het totale gebrek van de noodzaak om met regelmaat te snoeien heeft geleid tot overwoekering van graven. Een zorgvuldig op te stellen snoeiplan moet voorkomen, dat zonder meer de botte bijl wordt gehanteerd of dat de betreffende beplanting verwijderd wordt.
7. Bodembedekkende begroeiing. Met uitzondering van het strooiveld is er sprake van een rommeltje. Veel plekken zijn kaal, terwijl verwacht mag worden dat het ingezaaid is met gras. Stroken grond zijn hier en daar ingeplant met struikjes die niet floreren en geen enkele toegevoegde waarde hebben. Er staan bodembedekkende planten die nooit zijn teruggesnoeid en grafzerken overwoekeren en aan het gezicht onttrekken.
6
8. Vragen aan het College.
De Algemene Begraafplaats draagt natuurlijk allereerst het karakter van begraafplaats, maar is door zijn sfeer en ligging voor menigeen, een rustpunt in de alledaagse hectiek. In die zin draagt de begraafplaats het ook het karakter van een park, zoals dat het ook gedurende de jaren altijd is geweest. Van een park in de openbare ruimte verlangt niemand, dat er een opbrengst staat tegenover de uitgaven voor onderhoud (zie beeldentuin enz.). Is het college ook van mening dat het parkachtig karakter de begraafplaats behouden moet blijven? Maakt het achterstallig onderhoud onderdeel uit van de contractvorming met Twente Milieu. Zoals de begraafplaats er nu bijligt is er geen sprake van het bij de overdracht overeengekomen kwalificatie “B-niveau”. Hoe denkt het college de achterstand ongedaan te maken?
7
9. Taakstelling en Conclusie. Gelet op geconstateerde situatie op de begraafplaats, kan het niet zo zijn, dat die is ontstaan na overdracht van het beheer en onderhoud aan Twente Milieu, waartoe in 2013 is besloten. Er is sinds 2010 geen groot onderhoud meer uitgevoerd. Er is alleen incidenteel ingegrepen. Er is geen sprake (meer) van planmatig onderhoud. Dat geldt niet alleen voor de omgeving van de graven en de monumentale bomen. Er bestaat kennelijk geen enkel inzicht hoe bomen moeten worden onderhouden en verzorgd De bomen zijn ongebreideld uitgegroeid. Daar waar ze te dicht opeen staan is nooit uitgedund, waardoor ook schade is ontstaan aan gezonde bomen. Met een, door deskundigen op te stellen saneringsplan kan voor de toekomst veel moois worden hersteld en behouden. Bij de uitvoering van het saneringsplan moet worden uitgegaan van een periode van circa twee jaar. Dit is een realistische termijn die nodig is om te snoeien en het achterstallig onderhoud van de begraafplaats op te heffen. Voor de uitvoering van de sanering en begeleiding zijn naar schatting tenminste twee vakmensen nodig. Meerdere malen is door het gemeentebestuur uitgesproken, dat het onderhoud van graven door de rechthebbenden moet worden gedaan. Bij de uitgifte van graven wordt een instructie aan de rechthebbende verstrekt inzake het onderhoud van het graf. Dat neemt echter niet weg, dat er voor het beheer door de gemeente ook taken moeten worden uitgevoerd en diensten moeten worden verleend. Om tot verbetering van de exploitatie van de begraafplaats te komen is op onderdelen bezuinigd. Het is niet duidelijk in hoeverre bezuinigd is op de vermelde taken. Het is onduidelijk hoe is gecommuniceerd naar Twente Milieu. Tevens is het niet duidelijk hoe er vanuit Twente Milieu instructies zijn gegeven aan SWB, deze organisatie is met de uitvoering van werkzaamheden belast. De exploitatie van de begraafplaats laat te wensen over. Vrijkomende graven op het oude(re) deel worden – op een enkele uitzondering na - niet opnieuw in gebruik genomen. Een voorzichtige schatting levert een capaciteit op van meer dan 400 graven. Gelet op het onderhoud en uiterlijk is deze capaciteit al een reeks van jaren aanwezig. De braakliggende delen van de begraafplaats zijn onverzorgd en doen afbreuk aan het aanzien. Het onaantrekkelijke uiterlijk en de verwaarlozing nodigen niet uit een laatste rustplaats te kiezen op de ooit zo fraaie begraafplaats. De negatieve ontwikkeling van de laatste jaren heeft uiteraard invloed op de exploitatie. In de huidige situatie kan worden gesproken van een overcapaciteit. De gerealiseerde uitbreiding tot de huidige capaciteit had beperkt kunnen blijven. De gemeente heft forse bedragen voor het verkrijgen van recht op een graf. Jaarlijks worden ten laste van rechthebbenden grafrechten geheven bij wijze van belastingheffing. De werkgroep heeft geen inzicht, in hoeverre de opbrengsten ten goede komen aan het beheer en onderhoud van de begraafplaats. Ambtelijk verkregen informatie wijst uit, dat de opbrengst wordt toegevoegd aan de algemene middelen. Feitelijk zou de opbrengst van de grafrechten gezien moeten worden als een vooruitbetaling voor het plegen van groot onderhoud gedurende twintig jaar. De jaarlijkse bijdrage moet gezien worden als bijdrage in het algemene onderhoud. Een groot aantal mensen die we op de begraafplaats hebben gesproken deelt deze zienswijze. De werkgroep is benieuwd wat de gemeente hier als mening tegenover stelt. De verordening op de heffing van begraafrecht spreekt over diensten ten behoeve van de begraafplaats. Dat is voor meerdere uitleg vatbaar. 8
In het kader van dit rapport is binnen de gemeentelijke administratie de vraag uitgezet naar financiële gegevens over de begraafplaats, en met name de inkomsten en uitgaven. Volgens opgave gaat het om de volgende posten: De uitgaven per 31 december 2013 € 272.352,15. De inkomsten bedragen per die datum € 104.401,00. De voorziening onderhoud bedraagt op 31-12-2013 € 104.401,75. Om een onderbouwd oordeel te geven over de verstrekte gegevens, is meer informatie nodig. Daartoe zijn aanvullende vragen gesteld. Vooralsnog valt het op, dat de inkomsten op een laag niveau liggen en de onderhoudsvoorziening sterk is afgenomen. De werkgroep stelt vraagtekens bij de voorbereiding van het besluit van de raad, zoals dat op 19 november 2013 is vastgesteld. De consequenties van noodzakelijk herstel van achterstallig onderhoud zijn kennelijk buiten beschouwing gelaten. Er wordt een Beheer Kwaliteit Plan (BKP) in het vooruitzicht gesteld, dat vanaf 2015 in werking moet treden. Dat plan kan voor de raad een uitgelezen moment zijn om zich te beraden over de toekomst van de begraafplaats.
10.Voorbereiding plan van aanpak. Uit het voorgaande blijkt, dat elk onderdeel van de begraafplaats aandacht behoeft. Niets is in een goede staat van onderhoud, met uitzondering van graven die door rechthebbenden goed worden verzorgd. Zelfs in die situatie moet in de directe omgeving van de graven veel worden verbeterd door of namens de gemeente. Voortzetting van het onderhoud op de huidige basis is absoluut ongewenst. Om tot een aanvaardbaar onderhoudsniveau te komen is herziening van in het verleden genomen besluiten wellicht noodzakelijk. De contractpartner Twente Milieu die door de gemeente is ingeschakeld toont te weinig respect voor alles wat met de begraafplaats te maken heeft. Er blijkt geen enkele betrokkenheid uit de wijze waarop het onderhoud is en wordt uitgevoerd, kennelijk is er ook geen enkele instructie voor de uitvoerders van het werk. .Alles wat binnen de omheining van de begraafplaats aanwezig is, moet aangepakt worden. Dat geldt voor de oorspronkelijk aangelegde structuur en alles wat is aangelegd, geplant en gebouwd. De werkgroep van Borne-Nu is bijgestaan door betrokken Bornenaren en deskundigen op het gebied van bouwkunde en onderhoud van bomen in een parkachtige omgeving. Allen met een warme binding aan Borne en een grote betrokkenheid bij het uiterlijk aanzien en het onderhoud van de Algemene Begraafplaats. Allen zijn er van overtuigd, dat onder de inwoners van de gemeente Borne alle benodigde vakkennis aanwezig is om te komen tot een team dat in staat is een plan op te stellen voor renovatie van de begraafplaats. De betrokkenheid van alle teamleden zal zonder meer leiden tot een plan dat gewaardeerd gaat worden en zal leiden tot een parkachtige begraafplaats die een gevoel van geborgenheid zal geven aan diegenen die er even willen verblijven of rondwandelen. Kortom: een plaats om naar terug te gaan en te gedenken.
9
11.Conclusie. Algemeen Sinds 2010 is er op de begraafplaats aan de Oude Almeloseweg nagenoeg geen (groot) onderhoud meer uitgevoerd. Er is slechts sprake geweest van incidenteel ingrijpen. Na de uitbesteding aan Twente Milieu is deze situatie niet veranderd. Nog steeds is geen sprake (meer) van planmatig onderhoud. Dat geldt niet alleen rondom de graven, maar ook de bomen zijn langere tijd niet professioneel onderhouden en verzorgd. Er is nooit uitgedund. De bomen zijn daardoor ongebreideld uitgegroeid, waardoor ook schade is ontstaan aan gezonde bomen. Gemeentelijk beleid Het onderhoud van graven moet door de rechthebbenden worden gedaan. Bij de uitgifte van graven wordt daarom ook een instructie aan de rechthebbenden verstrekt inzake het onderhoud van het graf. Dit laat onverlet dat ook de gemeente Borne de plicht heeft om beheerstaken uit te voeren en diensten te verlenen. In het rapport van Genius Loci staat hier bijvoorbeeld over dat onder het (gemeentelijk) onderhoud aan gedenktekens wordt verstaan:
Het een keer per jaar schoonspuiten; Dode bloemen verwijderen; Graftakken die niet meer goed zijn, verwijderen;
Stenen die scheef gezakt (verzakt) zijn recht zetten (waterpas);
Kersttakken verwijderen (1x per jaar in de eerste week van maart;
Zand aanvullen als de kist is ingezakt en er gaten in het graf vallen; Algemeen onderhoud rondom de graven; Snoeien van beplanting op een graf wat te hoog wordt; Hand en spandiensten als bezoekers daar om vragen.
De cursief gedrukte regels verwijzen naar werkzaamheden, waarvan Borne-Nu heeft geconstateerd dat die de laatste jaren sterk zijn verwaarloosd. Met de gemeenteraad is afgesproken dat, om tot verbetering van de exploitatie van de begraafplaats te komen, op onderhoud mag worden bezuinigd. Het is Borne-Nu niet duidelijk in hoeverre bovengenoemde werkzaamheden onderdeel uitmaken van een soberder exploitatieplan. Ook blijft onduidelijk hoe is gecommuniceerd naar Twente Milieu en is het niet duidelijk welke instructies er vanuit Twente Milieu aan de uitvoerende organisatie SWB zijn gegeven ten aanzien van het onderhoud.
Zijn de hiervoor genoemde werkzaamheden nog steeds het uitgangspunt voor het onderhoud?
10
12.Onderzoek Borne-Nu. Exploitatie Een groot aantal inwoners van Borne hebben samen met leden van de werkgroep van Borne-Nu bij herhaling geconstateerd dat de algehele exploitatie van de begraafplaats te wensen over laat. Vrijkomende graven op het oude(re) deel worden , op een enkele uitzondering na, niet opnieuw in gebruik genomen. Een voorzichtige schatting levert een capaciteit op van meer dan 400 graven. Deze capaciteit is al een reeks van jaren aanwezig. Daar komt bij dat deze, nu braakliggende, delen van de begraafplaats er onverzorgd bijliggen en afbreuk doen aan het aanzien. Het onaantrekkelijke uiterlijk van deze plekken, met daarbij de totale verwaarlozing, nodigen geïnteresseerden niet uit om een laatste rustplaats te kiezen op onze ooit zo fraaie begraafplaats. Natuurlijk heeft ook de negatieve ontwikkeling van het aantal begrafenissen in de afgelopen jaren invloed op de exploitatie. In de huidige situatie kan daarom worden gesproken van een overcapaciteit. Financieel De gemeente Borne heft forse bedragen voor het verkrijgen van recht op een graf. Jaarlijks worden ten laste van rechthebbenden grafrechten geheven. Borne-Nu vraagt zich af, in hoeverre deze opbrengsten ten goede komen aan het beheer en onderhoud van de begraafplaats. Uit informatie van de gemeente blijkt dat de opbrengst wordt toegevoegd aan de algemene middelen. Borne-Nu vindt dat de opbrengst van het recht op een graf gezien moeten worden als een vooruitbetaling voor het behoud van het recht gedurende twintig jaar. Het jaarlijkse recht moet dan ook worden aangemerkt als bijdrage in het onderhoud. Dit is overigens ook de mening van de vele inwoners met wie leden van de werkgroep van Borne-Nu in gesprek zijn.
Borne-Nu is dan ook benieuwd naar de uitleg door het gemeentebestuur van de verordening op de heffing van begraafrecht. Deze spreekt over diensten ten behoeve van de begraafplaats. Een omschrijving die volgens ons voor meerdere uitleg vatbaar is en daarom veel concreter moet. In het kader van dit rapport is binnen de gemeentelijke administratie de vraag uitgezet naar financiële gegevens over de begraafplaats, en dan vooral de inkomsten en uitgaven. Volgens de gemeente zijn: - de uitgaven per 31 december 2013 - De inkomsten per 31 december 2013
€ 272.352,15 € 104.401,00
Daarnaast bedraagt de voorziening onderhoud op 31-12-2013 € 104.401,75. Ter verklaring van de gegeven cijfers wordt door de gemeente het volgende vermeld:
“omdat de begraafplaats in eerste instantie niet was opgenomen in de over te dragen taken is er sprake van een wat afwijkende situatie. Voor de begraafplaats was al een bezuiniging doorgevoerd in 2013, dus in het jaar dat de begraafplaats nog geheel binnen de verantwoordelijkheid van de gemeente Borne viel. Hoewel de overschrijding van het budget 11
deels te verklaren is uit ziekte van de toenmalige beheerder, werd de ingeboekte bezuiniging in 2013 (€ 100.000, -) lang niet gehaald. Dit komt door achterliggende inkomsten en o.m. omdat er omvorming nodig is om het nieuwe, goedkopere onderhoud te kunnen uitvoeren. Bij de DVO (Dienstverlenings Overeenkomst) met Twente Milieu is het volgende in het addendum opgenomen met betrekking tot de begraafplaats: “De begraafplaats wordt overgedragen met een budget waar de taakstelling op is doorgevoerd en waarop geen korting geldt. Borne heeft in 2013 een begin gemaakt met deze taakstelling maar heeft nog geen inzicht in de exacte uitwerking van deze taakstelling en de effecten van eventuele inzet van vrijwilligers. Voor het groenonderhoud geldt de kwaliteit Basisplus. De situatie zal in 2014 nauwkeurig worden vastgelegd op basis waarvan aan het einde van het jaar 2014 een evaluatie zal worden gehouden”. Hieruit blijkt dat, om een onderbouwd oordeel te geven over de verstrekte gegevens, er meer informatie nodig. Zo zegt de gemeente nog steeds niet precies te kunnen aangeven welke uitgaven er zijn gedaan van het totaal bedrag van € 272.352,15. Daartoe zijn door Borne-Nu aanvullende vragen gesteld. Vooralsnog valt wel op, dat de inkomsten op een laag niveau liggen en de onderhoudsvoorziening sterk is afgenomen, zonder dat hier een concreet SMART onderhoudsplan aan ten grondslag lag. Het lijkt dus op “natte vinger werk”.
De werkgroep van Borne-Nu zet dan ook vraagtekens bij de volledigheid van het besluit van de raad, zoals dat op 19 november 2013 is vastgesteld. De consequenties van noodzakelijk herstel van achterstallig onderhoud zijn volledig buiten beeld gebleven.
12
13.Tenslotte. Duidelijk is dat veel onderdelen van de begraafplaats aandacht behoeven. Niets is in een goede staat van onderhoud, met uitzondering van graven die door rechthebbenden goed worden verzorgd. Maar zelfs in die situatie moet, wat betreft de directe omgeving van de graven, veel worden verbeterd door of namens de gemeente. Voortzetting op de huidige basis kan niet langer, tenzij wij in Borne onze begraafplaats alleen maar zien al een dodenakker voor onze overleden inwoners. Herziening van genomen besluiten is helaas noodzakelijk. Uitplaatsing van beheer en onderhoud aan een partij als Twente Milieu blijkt geen gelukkige keuze. Borne-Nu vindt dat onze begraafplaats meer is dan zo maar een openbaar plantsoen. Respect voor en betrokkenheid met de gebruikers moeten, zo vinden wij, voorop staan. Zonder duidelijke instructies lijkt alles, dat binnen de omheining van de begraafplaats aanwezig is, op korte termijn “aangepakt” te gaan worden. Het gemeentebestuur stuurt daarbij aan op volledige kaalslag. Borne-Nu is ervan overtuigd dat onze leden van de werkgroep, bijgestaan door betrokken Bornenaren en deskundigen op het gebied van bouwkunde en onderhoud van bomen, van de Algemene begraafplaats weer de plek kunnen maken die onze begraafplaats vele jaren is geweest. Een parkachtige begraafplaats die weer een gevoel van geborgenheid zal geven aan diegenen die er even willen verblijven of rondwandelen. Kortom: een plaats om naar terug te gaan en te gedenken. Onder de inwoners van de gemeente Borne is alle benodigde vakkennis en de motivatie aanwezig om een team samen te stellen dat in staat is een plan op te stellen voor renovatie van de begraafplaats en daarna het structurele onderhoud. Hier hangt wel een prijskaartje aan. Om een goed herstel van de inrichting van de begraafplaats te realiseren zijn naast vrijwilligers in eerste instantie ook 2 vakmensen nodig. Er moet dan worden uitgegaan van een periode van circa twee jaar die nodig is om (bomen) te snoeien en het achterstallig onderhoud van de begraafplaats op te heffen. We praten dan over een investering van circa € 200.000. Er werd door het gemeentebestuur een Beheer Kwaliteit Plan (BKP) in het vooruitzicht gesteld, dat vanaf 2015 in werking moet treden. Dat plan kan voor de raad een uitgelezen moment zijn om zich te beraden over de toekomst van onze begraafplaats. Borne-Nu vraagt zich af of we hierop moeten wachten en heeft een initiatiefvoorstel in voorbereiding. Borne, 7 november 2014
13
14.Fotobijlage Gebouwen, opslagplaatsen, afvalbergingen en voorzieningen.
Afval niet afkomstig van de begraafplaats.
Wat is de ophaal frequentie?
14
Toegangspoort, afbladderende verf en korstmos begroeiing.
Poortgebouw en lijkenhuisje, voegwerk in zeer slechte staat.
15
Lanen en paden.
Dichte mosbegroeiing op de paden.
Overhangende takken belemmeren de doorgang.
16
Duidelijk achterstallig onderhoud.
Ruimte genoeg, maar waar zijn de paden?
Grafmonumenten.
17
Monumenten herstellen of laten verpauperen?
De grenzen tussen pad en graf?
18
Ook op het oude gedeelte nog ruimte genoeg.
Overwoekert, en door konijnen ondergraven.
Loofbomen en Coniferen.
19
Groot onderhoud door opkronen of kandelaberen.
Uitdunnen geeft meer licht, lucht en ruimte aan bomen en planten.
20
Om en om bomen verwijderen voor meer ruimte en licht.
Dode en gevaarlijke bomen rooien.
Struiken en Hagen. 21
Overwoekering door beplanting.
Nogmaals. 22
Bijna ingekapseld.
Er naast, dus rechts, nog een graf helemaal ingekapseld.
23
