Dit magazine
ISuitgegeven
Dag van de Groninger
het kader van de
Geschiedenis
.'mIi: georganiseerd
In
2015, met als
tF.lm.t'.r:n""'~-ri
door het RHC Gronlnge~ Archieven,
tOrlsche Vereniging
Stad en Lande, het Gronings :fli11Ii:
"'lTPi1li:
Gescnledenls
vlnat u op ae weDsIte
...-'rT-W:m
t!"-
.1f!'nIIII:1iIi:
~--,,:m..... .: .. r_'
~
.~-'
:'I0'1'&~~7I'I'I'
~1I)li
2 Voorwoord
12 Bronnen
Voorwoord van Fleur Gräper-van
emigratie
Koolwijk, gedeputeerde Cultuur
In verschillende bronnen is informatie te
provincie Groningen
vinden over geëmigreerde
4 Erik Bulthuis
14 Muziekdroom:
droomt wel van echte
voor onderzoek
naar
van Groningers
22 Lezingen Informatie over de lezingen die worden gehouden
Groningers
24 Bij de sluis "De meeste
Informatie over de historische schepen
doorbraak
dromen zijn bedrog, maar ..."
die meedoen aan de Dag van de
Interview met acteur Erik Bulthuis.
Tijdens een rondetafelgesprek spreekt
Groninger Geschiedenis
Hij opent de Dag van de Groninger
Herman Sandman met musici over hun
Geschiedenis
muziekdroom
26 Activiteiten
15 Vijf mollen
worden georganiseerd
5 Kornelis ter Laan, dromer
en doener
Een selectie van de activiteiten die
Column van Herman Sandman
Een artikel over de voorman van het
28 KNVB-beker in Groningen
'Groningen-gevoel'
6 Het perspectief
van Boelo Tijdens,
16 Programma
Over de successen van de 'trots van het
Overzicht van alle activiteiten
Noorden'
verlichte herenboer Interview met Geert Volders over boer
19 De propeller
Tijdens en de kanalisatie in Westerwolde
Interview met een kleinzoon van Emile de
Op zoek naar sporen van het verleden
Schepper (1892-1967), co-bouwer van de
met historicus Henk Wierts
8 Tussen
van de Helpman 1
Westerhavenbuurt
Helpman 1
Droom en Daad
30 Achter de schermen
Foto's met als thema Tussen Droom en
20 Groninger
Daad
Museum: droom en
daad
10 Onderzoek
29 Rondleiding
Een blik achter de schermen van de organisatie
Het postmoderne museumgebouw
onderweg
Beschrijving van het Historisch Jaarboek
zweefde jarenlang tussen droom en daad
31 Initiatiefnemers
Groningen 2075 en twee lopende onder-
van Frans Haks
Overzicht van alle organisatoren van de
zoeken
21 De Grote Geschiedenisquiz
Dag van de Groninger Geschiedenis met
Reinder Smith Interview met de presentator van de levendige quiz op de Dag van de Groninger Geschiedenis
DAG VAN DE GRONINGER
GESCHIEDENIS
2015
3
_-
--~-
il!Im1Db [lIJ] Dm mJ mmm. __
mnwmmw ~
miJl D
m
mlffili
_M.n.tlmnl:!i1 Groningen. "Een mooi m1Ir1milIU1#mmmam!IMmmlRi. ~_\!lJiIt!OOltmllu
_M.nl4lMkruipt
-
~
hij eerst nogB
p
-
ter Laan,'de man van de encyclof)edie'. Toneelspelen zit B :'I1r...
de Groningse wijK zodra het kan houdt hij zien
a ........ :
· ...1I-.][.1:l. ·--~'I:I[:I.W:'[:l:l'.I:.'
ea
Dat komt denk ik door mijn vader, die jaren Grunnege~ Sproak speelde"
drama en musical. "Drama met groef) acht, de eindejaarsmusical Gronings, voor Erik stond aangekruist. "Het was allemaal al geregeld, Stadje~ geen echt Gronings." Bulthuis ging
4
KORNELIS TER LAAN, DROMER EN DOENER Het is in de 'Grunneger 1963) wat wonderlijk
wereld' met de waardering
voor Kornelis ter Laan (1871-
gegaan. Als voorman van het 'Groningen-gevoel'
bekend en bijna onomstreden.
Bijna...
K. ter Laan jubileert
was hij
door Harm van der Veen
Veertig faar sociaal-democraat ~aand&m, -
Er waren criticasters die hem te 'volks: te
werd deze zoon van een keuterboer uit
weinig wetenschappelijk vonden. Dat leid-
Slochteren gegrepen door de armoede
de tot interne strijd, maar niet tot vermin-
en ellende om hem heen. Hij koos partij
derde populariteit
bij de Grunnegers die
en volgde Domela en zijn radicale Sociaal-
rond kraantjespot en als lezers van het tijd-
Democratische Bond (SDB). Maar toen de
schrift Oörp en Stad aan zijn hand liepen.
op praktische resultaten ingestelde Soci-
Het gepruttel van literaire fijnproevers die
aal-Democratische Arbeiderspartij
de Grunneger 'schrieverij' op een hoger
werd opgericht, koos hij in 1900 voor deze
peil wilden brengen en het gemopper van
beweging van het algemeen kiesrecht en
historici die zich ergerden aan zijn ruig
de kleine stappen voorwaarts.
bronnenonderzoek
Woen.dag.
Op 28 Dec. 1892 .Ioot K. ter Laan, Ud der Tweede Kamer en burgemee!ter van zaandam, zIch aan bIJ de toenmause SOCIao.ldemocrat1Sche onderwijursvereenlglng. Onze partijgenoot was destJjds onder~.er In Appingedam. Ter Laan Is dus vandaag 40 laar sectaal-
(SDAP)
bleven geritsel aan de
top. De brede massa bleef'OI Kneles'
En toch zou hij in de jaren negentig juist
trouw. Zelfs de verzuiling speelde zijn aan-
veel energie steken in de utopie van Vrij-
hang niet uit elkaar.
land, een op socialistische principes te stichten staat. Daar moesten pioniers uit
En toch was Ter Laan temidden van de
Europa en Noord-Amerika
politieke en religieuze hokjes geen kleur-
vestigen. Zijn grootste inspirator woonde
K. TER LAAN
loze pion. Hij was overtuigd Multatuliaan,
dicht bij huis: de onderwijzer Harmannus
vrijdenker
Groustra uit Schildwolde. Hoewel beiden
democraat, HIJ heeft zich een van onze ijverigste en bekwaamste strijders getoond. In 1893 begon Ter Laah te werken voor dl' VrijlandbewegIng. HIJ werd redacteur van heL Nederlandsch orgaan dezer beweging en vertaalde o.a, het werk ..VrijIBnd'· van dr. Hertzka te weenen, dle In dit boek de begInselen van de door hem Internationaal gelelde beweging had neergelegd. Ret orgaan van de Nederlandsc.M VrlJlandbewegtnlr werd opgeheven na he~ m~uk.ken van de eerste expedrue naar Arrlka. welke door de Engelsche regeertng werd tegengewerkt. en door heL mislukken van een tweede expeëltte naar Zuid-Amerika. Van dat- oogenblIk al Is Ter Laan meer en meer op politiek terrein gaan werken, HIJ bleer nog enkele laren, ondan.ks de parUJstormen, Ud van den 8oclul-democratJschen Bond. totdat bil zich In 1900 aansloot bIJ de SD.A.P., na Inmiddels schoolhootd te zijn ge. worden In DeJtt.. In 1901 werd Ter Laan tot lid van de Tweede KlImer gekozen.
en socialist. En dat kon niet
bij iedereen op applaus rekenen. AI jong
zich kunnen
probeerden om in Kenia en later in Venezuela Vrijland te stichten, mislukten deze experimenten. De dromer Ter Laan een wereldvreemde utopist? Dat is te snel geoordeeld. Juist als nauwgezette propagandist en organisator viel hem weinig te verwijten. Ook later, als antimilitaristisch
kamerlid, mocht hij wel-
iswaar dromen van een wereld zonder oorlog, met praktische voorstellen zette hij
Uit: Het Volk. Dagblad
zich als 'vader der soldaten' evenzogoed in
28 december 1932
voor de Arbeiderspartij,
voor een beter soldatenleven. En als 'rode' burgemeester
van Zaandam toonde
hij
zich een vastberaden doener.
uit 'Iankmans tied: Zijn dromen over wat authentiek Gronings was, werden echter niet door iedereen begrepen. Als oprechte
Bij de Groningers oogstte hij dankbaarheid
anti-Fries verhief hij het volk der Chauken
voor het woordenboek,
zelfs tot oer-Groningers.
de encyclopedie
en de vele publicaties over volksverhalen
Die opvatting
mag dan geen stand hebben gehouden, als dromer en doener inspireert 'Ol Kneles'
Kornelis ter Laan, ca. 1961. Foto collectie RHCGro-
tot Op de dag van vandaag.
«
ninger Archieven (1785·31062)
DAG VAN DE GRONINGER
GESCHIEDENIS
2015
5
Monument
verwezenlijking van zijn droom te beleven.
voor Tijdens bij de Vriescheloostersluis.
Foto Geert Volders
tweede helft van de negentiende eeuw lei:'U:llOI'I:I{o[:I~I
• .Tr.UI'[~ ea
Een streek met weinig gelegenheid en veel sociale onrust. Hij ziet
mensen zo ver Kreeg.
Isdroom ofdromen van toepassing op een
wel, al was de 'dikke boer' uit Nieuw-Beerta
tekst 'het dankbare Westerwolde' is enigszins misleidend, want Boelo's vrien-
·.ra ....
-.:
DERZOEK De redactie van het Historisch Jaarboek
Verder staan er in het nieuwe Jaarboek ar-
Heiligerlee eerst opgebaard in het klooster
Groningen presenteert tijdens de Dag
tikelen van Sigrid van Woerkom over het
in Heiligerlee, daarna bijgezet op het kas-
van de Groninger Geschiedenis het
(eventuele) verschil tussen betalende en
teel te Wedde en later overgebracht naar
Jaarboek 2015. Daarnaast heeft de
niet-betalende bewoners van het Heilige
een 'naburige stad' in Duitsland. En welke
redactie aan een tweetal onderzoe-
Geestgasthuis, eind achttiende eeuw, en
stad dat was is eigenlijk tot op de dag van
kers gevraagd om te vertellen over het
van Wouter Marchand over de achtergrond
vandaag een raadsel.Emden wordt wel be-
onderzoek waar ze momenteel mee
van de leerlingen aan de verschillende on-
weerd, maar dat is nooit bewezen.
bezig zijn.
derwijzersopleidingen in de negentiende
Historisch Jaarboek Groningen
eeuw. Marijn Molema inventariseerde en
In 2013
analyseerde grensoverschrijdende (pre-)
te hebben dat met de 'naburige stad' in
denkt
Doedens aanwijzingen
historische projecten. Karin Zuiderhoek
Duitsland mogelijk wel eens Oldenburg
onderzocht welke indruk de leden van
bedoeld zou kunnen worden. In de ver-
zoals dat op de Dag van de Groninger
de familie Clant in de zeventiende eeuw
warmingskelder van de St. Lambertikirche
Geschiedenis uitkomt, bevat én
met hun portretten op bezoekers wilden
bevinden zich een aantal grafkisten met le-
maken.
den van het Huis Oldenburg uit de periode
Het Historisch
Jaarboek
Groningen
2075
artikel
dat het thema van de dag, Tussen Droom en Daad, raakt. Bernard Slaa behandelt
rond 1568. Hij vraagt de dominee van de
namelijk de pogingen, in het Interbellum
Historicus Lammert Doedens en zijn
kerk of er nog een niet onderzochte kist is.
ondernomen in stad en regio Groningen,
zoektocht naar de laatste rustplaats
En zo'n kist is er, achter een muurtje in de
om tot een eigen dierenpark te komen.
van Graaf Adolf
verwarmingskelder.
Emmen stak met het 'Noorder Dierenpark'
Lammert Doedens houdt zich al sinds
de Groningers echter de loef af en Slaa
1993 bezig met de vraag naar de laatste
onderzocht, waarom de (regio-)Groninger
rustplaats van Graaf Adolf. De overblijf-
plannen mislukten.
selen van de graaf werden na de Slag bij
Jan Jansz de Stomme, olieverf
10
op paneel,
Drie kinderen
van Allard Tjarda van Starkenborgh
123 x 148 cm, collectie
Groninger
Museum
1940.0199,
en Gratia Susanna momenteel
Clant, 1654,
in de Menkemaborg
te
DAG VAN DE GRONINGER
GESCHIEDENIS
2015
DER In die'Sammelsarg'uit
1937 zijn destijds de
Archeobotanicus
Mans Schepers en
resten van zes tot zeven mensen bijgezet.
zijn onderzoek
Doedens vermoedt dat Adolf daar
wierden landschap
bij ligt. Gegevens uit het archief van het
"Dijken en terpen zijn gebouwd door den
naar akkerbouw
in het
Koninklijk Huis tonen dat er banden zijn
menseh, om te beschermen tegen den ou-
tussen Oldenburg en Oranje Nassau. Hij
den vijand: het water van zee,wad of rivier."
lijkt steeds dichterbij het antwoord te ko-
Met deze woorden
men en hoopt dan ook in 2016 uitgebreid
Steenhuis (17 juli 1883, Westernieland) in
gaf geoloog
Jakob
verslag te kunnen doen van zijn onder-
1916 uitdrukking aan zijn visie op de rela-
zoeksresultaten. De universiteit van
tie tussen de mens en de zee. Deze Steen-
Göttingen
zal onderzoek doen naar de
huis was in zijn studententijd aanvankelijk
inhoud van de kist. Vanuit de Groninger
aangewezen om archeologisch toezicht te
Archieven zal onderzoek worden gedaan
houden bij de afgravingen van de wierde
wierden. Aan zijn werk is enkele jaren ge-
naar brieven van de moeder en zusters
Dorkwerd, direct ten noorden van de stad
leden een grote tentoonstelling
van Adolf of daarin aanwijzingen te vinden
Groningen.
echter
het Groninger Museum. Bijna honderd jaar
zijn over zijn laatste rustplaats. Het Univer-
niet door hem, maar door Albert Egges van
onderzoek later weten we dat Steenhuis
Dit werd uiteindelijk
Foto Mans Schepers
gewijd in
siteitsmuseum Groningen zal dit proces
Giffen uitgevoerd.
beslist een te negatief beeld schetst van
volgen door middel van een doorlopende
Van Giffen werd de grondlegger van het
het wierdengebied.
tentoonstelling.
meer wetenschappelijke
onderzoek aan
De zee was geen vij-
and, maar wel een alom aanwezige factor om rekening mee te houden. Periodieke overstromingen wierden
maakten de aanleg van
noodzakelijk.
Overstromingen
zorgden echter ook voor de aanvoer van voedselrijk slib.
Ons beeld van het gebruik van het landschap is nog steeds in ontwikkeling. In zijn onderzoek richt Mans Schepers zich op akkerbouw. Recent onderzoek laat zien dat er meer gewassen beschikbaar waren dan altijd gedacht. Hierin bestonden bovendien nog duidelijke verschillen tussen de wierden, zowel in tijd als ruimte. Zo zijn er recentelijk in het Friese Wartena opvallend veel zaden van hennep (zie afbeelding hierboven) gevonden uit de Romeinse tijd. De komende jaren gaat Schepers onderzoeken wat de wierdebewoners verbouwden, waar op de kwelder ze dat precies verbouwden,
en hoe ze ervoor
zorgden dat dat in die ogenschijnlijk moeilijke omstandigheden toch prima ging. ee
Prent van de Slag bij Heiligerlee ca. 1600, collectie
RHC Groninger
van F. Hogenberg, Archieven
(817·
10242.2)
DAG VAN DE GRONINGER GESCHIEDENIS 2015
11
Schrijver/journalist
met haar band laten · ..l.-.r ..
Solutlon. Foto gemaakt In opdracht van CBS.collectie Poparchlef (241CHM292)
14
Inge van CalJcar.Foto Jan Lentlng
DAG VAN DE GRONINGER GESCHIEDENIS Z015
COLUMN
VIJF MOLLEN
rechtsback van HSV.Verder dan een selectiewedstrijd voor een regionaal elftal kwam het niet. Op de uitnodiging stond mijn naam verkeerd gespeld. "Heurst nog wel'; klonk het na afloop.
Met een verontschuldiging
begin ik aan gitaarles: "Sorry, wou oe-
Het ploffen van die droom kwam niet door gebrek aan talent. Ook
fenen. Maar't was een drukke week. Kwam van alles tussen:'
niet aan tijd. Ik had net als Arling zes uur per dag kunnen oefenen.
De docent glimlacht. Hij hoort dat elke maandag. Ik wil goed Ie-
Wel zestien jaar. Wat ik miste was focus.
ren spelen en dus moet ik oefenen en dus doe ik mijn best, maar
Daar kwam ik achter toen ik ver in de dertig was. Ik werkte als
meestal komt er van alles tussen.
drukker bij de krant en bedacht dat schrijven voor de krant leuker
Soms, als ik twijfel, denk ik aan de documentaire It might get loud,
was, alleen al omdat je geen smerige handen kreeg. Ik trok hier en
over Jimmy Page,JackWhite en The Edge. Zij pakten als tiener een
daar aan een jas en werkte me in 25 jaar tijd naar een plek op de
gitaar en aten en sliepen met dat ding.
dagbladredactie.
Of ik denk aan wat Harry Arling mij vertelde. Dat hij drummen
Soms, als ik twijfelde, herinnerde ik me de directeur die, toen ik
leerde door het, op zijn kamer in het ouderlijk huis in de Drentse
mijn ambities kenbaar maakte, zich met een kuchje afvroeg: "of ze,
Veenkoloniën,
met alle respect, bij dagbladredacties zaten te wachten op goed-
zesjaar lang zes uur per dag te doen.
Anders herinner ik me de collega die een stuk moest instuderen
willende amateurs:'
en constateerde dat er vijf mollen in zaten. Goh, dacht ik, wat
Achter mijn naam op mijn Twitteraccount staan nu drie woorden:
knap. Ook zijn opmerking 'hé,
blue note; tijdens het beluisteren
schrijver, columnist,journalist.
van een liedje van Rory Gallagher, ik meende Going to my home-
Daar moet nog én
town, deed me in gedachten buigen. Dat wist je dus, als je vijftien
jaar nadat ik besloot schrijver/journalist te worden, dat gitaar spe-
jaar bas speelde.
len ook leuk is. Zo mogelijk nog leuker.
Ik groeide niet ver van Arling op en droomde van profvoetballer zijn. Ik spelde de VI en Duitse sportbladen en zag mezelf als
Herman Sandman
woord achter, want ik ontdekte, ongeveer 25
PROGRAMMA
DAG VAN DE
Cascadeplein 4 Podium Centrale hal Centrale hal
Studiezaal
Stilteruimte
Koffieruimte/ vergaderzalen Depots
Parkeerdek
Cascadeplein 10 Hal
Restaurant
Zaal 1 (lezingen)
Zaal 2 (lezingen)
* Voor
deze activiteit
dient u van tevoren kaarten te reserveren (zie blz. 18)
Programma is onder voorbehoud.
16
Zie voor de laatste stand van zaken: www.dagvandegroningergeschiedenis.nl
DAG VAN DE GRONINGER
GESCHIEDENIS
2015
GRONINGER GESCHIEDENIS
DAG VAN DE GRONINGER
GESCHIEDENIS
2015
17
EEN AANTAL PROGRAMMAONDERDELEN IN KORT BESTEK Het programma is onder voorbehoud. Kijk voor de laatste update op www.dagvandegroningergeschiedenis.nl
CASCADEPLEI N 4
gets. Het is de bedoeling de Experience in januari 2016 te openen in de voormalige
Informatiemarkt
fanshop naast de hoofdingang van de FC
Groninger historische en culturele organi-
in de Euroborg.
saties presenteren zich tijdens de jaarlijkse Informatiemarkt.
CASCADEPLEIN
10
Depots Groninger Archieven
Boekenmarkt
Neem een kijkje achter de schermen en ga
Zowel binnen als buiten verkopen boek-
mee op een rondleiding door de depots
handelaren en antiquariaten boeken over
van de Groninger Archieven. Voor deze
de Groninger Geschiedenis en het Gro-
activiteit dient u van tevoren kaarten te
nings erfgoed.
reserveren. Voor informatie over tijden en opgave zie blz. 16-17 en elders op deze pagina.
George Welling. Foto Josephine
Kurvers
Muziekcafé Fred Piek, bekend van de folkrockgroep
George Welling heeft jarenlang, eerst in
Fungus, the Amazing
de Randstad en later in Groningen, in al-
Stroopwafels
en
Fe Groningen
3Heren, houdt de traditie van de folkmu-
lerlei bandjes gespeeld totdat hij in 2010
Ook de FC is aanwezig op de Dag. Met
ziek levend met zijn vertolkingen van bal-
besloot om alleen nog maar op te treden
uniek spelersmateriaal van clubiconen Van
laden en liederen uit Engeland, Schotland,
met eigen Nederlandse liedjes.
Leeuwen, Fransen en Koeman, een 3D-
Ierland, Amerika en Nederland.
presentatie over het oude Oosterparksta-
Catering
dion, informatie over de FCGroningen Ex-
Vergaderzaal
perience. En niet te vergeten de originele
plein 4
KNVB-beker.
11.00 - 17.00 uur Koffie, thee, frisdrank en
en Koffieruimte
Cascade-
De FC Groningen Experience wordt een
kleine versnaperingen zijn te koop in de
multifunctionele
Koffieruimte. Astoria uit Haren biedt lunch-
omgeving
met gevoel
voor clubhistorie, waar activiteiten
maaitijden aan in de Vergaderzaal.
voor
jong en oud te beleven zijn. Het moet dé plek worden waar de geschiedenis van FC Groningen tot leven komt. Een interactief museum met wisselende collecties en gad-
Fred Piek. Foto Ronaid Rie!man
RESERVEREN KAARTEN :'10:
..e;e:
~
:.r'l•• a
18
[:c.Ti
~
~~
Till.~' ... 'I.llli[:I ..I.l.~ .. "IIr ....
ara •• i:lll •• I[::I"lir. ..I:lir ... "1"....
DAG VAN DE GRONINGER GESCHIEDENIS 2015
Te zien op de Dag van de Groninger Geschiedenis: de propeller die aan de muur hangt bij Emile Koopmans. Het betreft een erfstuk van zijn grootvader Emile de Schepper (1892-1967), co-bouwer van de Helpman 1, een van de allereerste in Nederland geconstrueerde
vliegtuigen.
In augustus 1910 gaf de Belgische lucht-
'I~'ll.1tT.'I~.· ".,:.0"'-,
vaartpionier Jan Olieslagers vliegdemonstraties in Helpman. Hij logeerde hier
In december 1910 begonnen de twee
bij de biljartfabrikant
De Schepper,
vrienden aan de bouw van hun een-
eveneens een Belg.
dekker Helpman 1. Dat gebeurde in
Diens zoon Emile raakte bevriend met
een loods bij de biljartfabriek, waar
Olieslagers'monteuren
beiden smeed-
nu het Helperplein is. Naast deze
den het plan om samen een vliegtuig te
ruimte, steunde pa De Schepper het
oorspronkelijk
bouwen.
ling de vliegoefeningen
plaats: steeds ho-
project met geld, personeel en ma-
ger, steeds sneller. Daarbij sneuvelde een
chines.ln het nieuwe vliegtuig werd
eerste 'schroef:
Volgens Emile Koopmans was zijn groot-
namelijk, naast metaal, nogal wat
vader "een hele gezellige Bourgondiër,
hout verwerkt. Zo maakte de biljart-
Eind september 1910 kwam het einde. Bij
vrolijk en vriendelijk': "Dat karakter'; al-
fabriek de 'schroef' of propeller van
een demonstratievlucht
dus Koopmans, "kwam ook goed van
boven Duindigt
gepolitoerd inlands notenhout.
viel de motor uit en stortte het toestel
Eind mei 1910 was het toestel klaar.
een hersenschudding nog genadig vanaf.
was': Zelden vertelde zijn opa over het
Eerst werd het tentoongesteld
Souvenirjagers namen allerlei brokstukken
luchtvaart-avontuur
Fongers aan de Hereweg, waar het
pas bij het verkopen van biljarts aan cafébazen,
neer: totalloss.
waarvoor hij vaak op pad
in zijn jonge jaren.
bij
De vlieger kwam er met
mee.
Of hij zelf ook vloog, betwijfelt Koop-
"tallooze
mans: "Ik heb de indruk dat hij dat aan
tijd legde men tussen Ubbena en
Nadien trok De Schepper sr. de stekker uit
anderen overliet. Hij was geen piloot,
Zeijen een vliegveld aan. Met vallen
het project. Volgens Emile Koopmans pro-
maar echt een zakenman en zag - denk
en opstaan vonden hier die zomer
beerde zijn teleurgestelde grootvader nog
ik - vooral het industriële
onder grote publieke belangstel-
om Jan Evert Scholten als financier te inte-
perspectief':
kijkers" trok. Tegelijker-
resseren: "Maar die zei dat Nederland veel te klein was voor een vliegtuigfabriek".
Overigens leverde biljartfabriek De Schepper nog wel propellers aan Frankrijk. Dit en het verloren gaan van minstens én 'schroef; roept de vraag op, of het erfstuk wel de Helpman 1 heeft voortgestuwd. Emile Koopmans meent van wel: "Dit is mogelijk
een
reserve-exemplaar,
maar
deze is ook van notenhout en uit de overlevering weet ik dat ermee is gevlogen': Hubert Hagens (I.), de voormalige
chef-monteur
ee van
Olieslagers, en Emile de Schepper voor hun vliegtuig Helpman 1, toen dit tentoongesteld
werd in de rijwiel-
schooi van Fongers aan de Hereweg, maart 1911. Foto collectie RHC Groninger Archieven (1785-13060)
DAG VAN DE GRONINGER
GESCHIEDENIS
2015
19
GRONINGER MUSEUM: DROOM EN DAAD
Het postmoderne
Alessandro Mendini, met wie hij haast een
gebouw van het
of niet? De entreehal onderging al tijdens
Groninger Museum zweefde jarenlang
tweeling ging vormen. Frans en Sandro
het proces vele gedaanteverwisselingen
tussen droom en daad van Frans Haks.
reisden nieuwe museumgebouwen
en dit is tot op de dag van vandaag nog
af in
In 1978 was hij directeur geworden,
Duitsland. Eerst beschrijft Haks in zijn in
het geval. Kassa, balie? Sommige dromen
omdat het toenmalige
eigenwijs handschrift neergepende
reis-
leidden tot daden die we nu vreemd vin-
maar
den. Wayfinding was niet nodig, dus de
bestuur
verslagen vooral tentoonstellingen,
moderne kunst op de kaart wilde zetten.
door Steven Kolsteren
langzaamaan gaat hij steeds meer in op de
kleine gouden
onleesbare bordjes van
architectuur van het gebouw: looproutes,
ontwerper Swip Stolk waren eigenlijk al te
centraal bouw,
geen
veel. Sowieso gold dat voor tekstborden
Vanaf het allereerste moment begon Haks
naar
verrassingen.
met een strategie om dat te bereiken. Geld
Er komen
voor aankopen van topkunstenaars
was
buiten,
uitzicht
gastarchitecten,
("het museum is geen schooljuffrouw").
".
Nu denken we daar heel anders over.
soms andere dan hij eerst
er niet, dus werden het jonge talenten en
wilde, en sommigen behoren
nieuwe stromingen, die nog niet door an-
niet tot zijn favorieten.
De 'droom en daad' van Haks was ondenkbaar geweest zonder zijn drive om Groningen op de kaart
dere kapers op de kust waren opgemerkt. pro-
te zetten; met zijn soepele geest,
stromingen op:jonge Italianen en Fransen,
jectmanagement
tijdens
handigheid en vooral ook eigen-
graffitischilders uit de USA. De tijdsgeest
de relatief
bouw-
volgend kwam hij haast vanzelf uit bij de-
periode
lopen nog veel
van nieuwe en jonge kunstenaars
sign, en ook architectuur. Door zijn nooit
dromen door elkaar heen.
alleen was hem dat niet gelukt. ee
voltooide
naar oud-
Wat te doen met kantoren
Willem Sand-
en parkeerruimte? Onzin
Hij spoorde vooral internationale
promotieonderzoek
Stedelijk Museumdirecteur
kunst-
berg wist hij veel van tentoonstellingsbe-
In het ingewikkelde
korte
wijsheid.
Met
collectievorming
Frans Haks, 1995. Foto Inez van Lamsweerde
leid en ook wel van nieuwbouw.
Rond 1983 speelden de eerste uitbreidingsplannen van het Groninger Museum. Toen Frans Haks zich eenmaal vastgebeten had in interessante design-architecten liet hij zich niet meer zomaar ruimtes voorschotelen. Na de schenking van 25 miljoen gulden van de Gasunie in 1987 kon hij op zoek naar architecten naar zijn hart, zoals
20
DA(j VAN DE (jRONIN(jER
(jESCHIEDENIS 2015
Peter Weening Vera-geschiedenis:
ken geweest. Hij stond aan de basis van reddingsboei
voor de toe-
de omschakeling van Vera als open jon-
komst?
gerencentrum
PeterWeening (1955, Linschoten) groeit op
dat in de loop der tijd bovendien diverse
podium
voor
naar een wereldvermaard undergroundpopmuziek,
in Koudekerke en Burum. Hij bezoekt mid-
stappen richting professionalisering heeft
delbare scholen in Vlissingen, Middelburg
gezet. Tevens beschikt Weening inmid-
en Groningen. Op zijn twintigste roept de
dels over de nodige kennis van Vera uit de
dienstplicht hem, die hij vervult als sport-
periode voordat hij zelf Veraan' werd. Een
instructeur. Sport is een grote liefde.
geschiedenis die terug gaat tot 14 februari
In 1977 begint Weening aan zijn studie
1899, de oprichtingsdatum
Rechten aan de RUG.Eenjaar later belandt
formeerde studentenvereniging
hij in 'Jonqeren Sentrum'Vera (Oosterstraat
met al een unieke geschiedenis voor een
van de gereV.E.RA AI
44 in Groningen). Hij staat daar als tapper
Nederlands concertpodium.
achter de bar en start er ook een carrière
denis zal de 'pointe'worden
Die geschie-
als dj achter de draaitafel. Muziek is een
deling. Immers, wat is geschiedenis zonder
lijke vorm van 'roomse' volksdevotie, die
tweede grote liefde. In het voorjaar van
toekomst...
in onze contreien soms al ruim vóór,
in zijn verhan-
maar
1980 treedt Weening toe tot het bestuur
vooral ook na het doordringen van de Re-
en vanaf 1 juli van dat jaar draagt hij de
formatie verdwenen is, uit de doeken ge-
verantwoordelijkheid
voor
de concert-
boekingen in Vera. Vanwege stormachtige ontwikkelingen muziekclubcircuit
Remi van Schaïk Bedevaarten
daan.
in Groningen
Remi van Schaïk studeerde geschiede-
in het Nederlandse popbehoudt hij die functie
Vandaag de dag is er in de provincie Gro-
nis in Nijmegen en Gent. Hij werkt sinds
in de jaren nadien. Tot op de dag van van-
ningen geen enkele bedevaartplaats meer.
1982 in Groningen bij de Rijksuniversiteit
daag is Weening als concertprogrammeur
Het overgrote deel van de toch redelijk
en geeft sinds 1996 onder meer colleges
in dienst van Vera. Sinds 1994 als betaald
vele
medewerker.
eeuwen heeft die traditie maar tot in de
de geschiedenis
zeventiende eeuw kunnen behouden. In
tiek, sigillografie, codicologie). Van Schaïk
Peter Weening is als kernmedewerker bij
een heel enkel geval herinnert een naam
publiceert hoofdzakelijk over de middel-
veel ontwikkelingen
in Vera nauw betrok-
bedevaart locaties
uit de
middel-
over de klassieke hulpwetenschappen van (paleografie,
diploma-
nog aan dat verre middeleeuwse verleden,
eeuwse geschiedenis van Noord- en Oost-
zoals de Hilge Stede in Helpman of in Sol-
Nederland en is redactiesecretaris van het
werd. Ontegenzeglijk
Historisch Jaarboek Groningen.
is Bedum met zijn
Walfriduskerk en Radfriduskapel het belangrijkste en ook oudste pelgrimsoord in de regio geweest. Een relatief late verering
Egge Knol
ontstond nog in 1500 rond een beeld van
Muskegon,
Onze Lieve Vrouwe ter Nood in de Gro-
Michigan
een Noord-Groninger
enclave in
(VS)
ningse Martinikerk, waar al sinds het begin van de dertiende eeuw de reliek van een
In de tweede helft van de negentiende
arm van St. Jan de Doper bijzondere ver-
eeuw vertrokken
ering genoot. Aan de hand van deze en
Amerika in de hoop op een betere toe-
veel Groningers
naar
ook andere voorbeelden worden ontstaan
komst. Op enkele pioniers volgden vaak
en ontwikkelingsgang
vele verwanten in de daaropvolgende ja-
van deze opmerke-
Foto Marij Kloosterhof
22
DAG VAN DE GRONINGER
GESCHIEDENIS
2015
Foto Jurjen Drenth
Foto Marten de Leeuw
nieuwe splijtzwam binnen de Joodse ge-
trawlers en de slikslee van de Dollardvis-
gen kwamen terecht in Muskegon (West-
meenschap. Er bestond al een splitsing
ser ligt een rijk gevarieerde visserijcultuur,
Michigan). Ze konden vooreerst hun eigen
tussen een meer seculier en een orthodox
met verhalen van kustdorpen en vissersfa-
taal spreken en gingen naar de Neder-
Jodendom, maar daar kwam vanaf 1900
milies die op heel verschillende manieren
landstalige kerk (desgewenst hervormd of
de strijd rond het zionisme nog bij. Vooral
verbonden waren met de zee, het wad,
gereformeerd). Op de Dag van de Gronin-
onder jongeren
de diepen en de meren. Een paar van die
ger Geschiedenis wordt deze migratie be-
aanhang, zo ontstond vanaf 1908 de Ne-
sproken aan de hand van een familie Smit
derlandse Zionistische Studentenorgani-
sen meegemaakt: vis die wegbleef, de af-
uit Spijk. Hun neef Klaas Knol volgde hun
satie (NZSO).
sluiting van de Lauwerszee, opkomst van
voetspoor, maar keerde vanwege zijn ver-
Hoe het met de NZSO en het zionisme in
de Delfzijlster industrie. Het is boeiend
loofde terug naar Nederland. De spreker is
Groningen is verlopen, bespreekt Stefan
om te kijken hoe visserijgemeenschap-
zijn kleinzoon.
van der Poel in zijn lezing.
ren. Veel migranten uit Noordoost Gronin-
had het zionisme enige
dorpen hebben ingrijpende gebeurtenis-
pen daar op hebben gereageerd: Waarom is Zoutkamp nog steeds een vissersdorp
Egge Knol is conservator archeologie, ge-
Stefan van der Poel is historicus en als uni-
en Termunterzijl eigenlijk al niet meer? Na
schiedenis en oude kunst(nijverheid)
versitair docent werkzaam aan de Rijksuni-
een korte terugblik in de geschiedenis wil
versiteit Groningen. Van zijn hand versche-
Jaap Vegter graag samen met u kijken hoe
nen onder meer Joodse stadjers
het verder zou kunnen gaan met de Gro-
bij
het Groninger Museum.
Leo Frank
Stefan van der Poel Palestina als 'geestelijk vaderland:
Zionisme
(1908-7944).
Politieke
analyses
van een Groninger
student in de jaren
(2005),
Folkingestraat-synagoge
700 jaar
(2006), Joods leven in Groningen.
in Groningen
(2004),
en herinnering
7930
gevangen? Wie zijn de vissers van de toe-
Oorsprong
ken en kikkers. De fysiologie
gen in de eerste plaats als 'geestelijk va-
tzaac van Deen (1804-7869) (2012).
van een leven:
en Zionisme
van de Stichting
Groningse en Friese kust- en binnenvis-
(1903) van Eliazer
Hildesheim was een klein-
Jaap Vegter is coördinator
Geïntegreerde Visserij; een werkgroep van
derland' Deze woorden staan vermeld in
Hildesheim.
komst?
(2011) en Tussen zieken, boe-
Palestina gold onder de Joden in Gronin-
Kischinew
ninger vissers: Worden ze het eens met de natuurbeschermers? Welke vis kan worden
sers. Als landschapsecoloog en parttime
Jaap Vegter
zoon van een Poolse Jood die in 1822 naar
Groninger
Groningen was komen lopen. Hildesheim
goed .... ?
beroepsvisser houdt hij zich bezig met de
Vissers: Erfgoed,
eind
goed,
al
geschiedenis en de toekomst van kustgemeenschappen in het Waddengebied.
«
was een overtuigd zionist, en bestempelt Een kort verhaal over Groninger visserij-
De lezing van Jaap Vegter wordt ge-
Nederlandse Joden als "zelfbedrog". Tege-
gemeenschappen,
houden op KoftjalkTromp, bij de sluis
lijkertijd toont hij begrip voor dit streven:
en een paar toekomstscenario's.
in de Zuiderhaven. Voor deze lezing
in zijn boek het assimilatiestreven van de
hun culturele wortels
"hadden alle joden een Holland gevonden
Sinds ongeveer 1930 is de garnaal het sym-
dient u zich van tevoren op te geven.
[dan was er] voor het zionisme minder re-
bool van de Groninger visserij. Maar daar
Voor informatie over tijden en opga-
den van bestaan".
ging een grillige en boeiende geschiedenis
ve zie blz. 16-18.
Het zionisme gold in Groningen als een
aan vooraf. Tussen de Zoutkamper stoom-
DAG VAN DE GRONINGER
GESCHIEDENIS
2015
23
In samenwerking
met het Noordelijk
Scheepvaartmuseum
is de program-
mering bij de sluis dit jaar aanzienlijk uitgebreider
van opzet dan voorgaande
jaren. Vier historische schepen zullen afmeren in de Zuiderhaven
BIJ DE SLUIS.
De schepen kunnen bezichtigd worden en men kan meevaren door de Groninger grachten. Voor de inwendige
mens
kunt u ook terecht BIJ DE SLUIS. U kunt er genieten van een heerlijk gebakken visje.
Noordelijk
Scheepvaartmuseum
Groningen
VAARTOCHTEN:voor informatie over tijden en opgave zie blz. 16-18. Met uitleg
vaart gekomen. De Emma neemt deel aan
over de route door erfgoedgids Jaap
evenementen
Ekhart.
in Delfzijl, Bie Daip in Appingedam en de
zoals o.a. de Havendagen
Veenkoloniaal
Museum Veendam
Dag van de Groninger Geschiedenis. In
VAARTOCHTEN:tijden worden te zijner tijd
van het
2016 zal zij deelnemen aan Delfsail. Tevens
bekend gemaakt
Noordelijk Scheepvaartmuseum. Zij is in
is de Emma te huur voor particulieren of
1922 gebouwd
an-
bedrijven die een vaartocht willen maken.
De Familietrouw is het oudste, nog in origi-
nex sleepboot in opdracht van Provinci-
Tochtjes zowel in/rondom de stad als in de
nele staat verkerende binnenschip van de
ale Waterstaat Groningen. In 2010 is zij
provincie behoren tot de mogelijkheden.
provincie. De spitse praam Familietrouw
Info: www.noordelijkscheepvaartmuseum.nl
de familie Drost uit Wildervank. Het schip
De Emma is het promotieschip
als directievaartuig
aangekocht door het museum en na een grondige renovatie in 2011 opnieuw in de
werd in 1894 in Stadskanaal gebouwd voor
bleef tot 1974 in de vaart onder diverse schippers, o.a. Muskee, Schonewille en Van der Ven. In 1976 kwam het in particuliere handen en het schip deed verschillende keren met de roemruchte Strontrace mee. In 1994 werd het schip geschonken aan het Veenkoloniaal Museum te Veendam. Sindsdien wordt het door vrijwilligers
in
de vaart gehouden. Het schip wordt aangedreven door een zogenaamde lamme arm, een schroef die met een takeltje langs de zijkant van het schip in het water wordt gelaten. Perafvaart mogen in verband met de veiligheid maximaal 10 personen mee.
Info: www.veenkoloniaalmuseum.nl
24
DAG VAN DE GRONINGER
GESCHIEDENIS
2015
maakt, maar ook een universeel verhaal vertelt over het verstrijken van de tijd en hoe vroeger alles anders was.
www.chantallapleiter.nl
.,"""
Appingedammer Bronsmotorenmuseum DEMONSTRATIEBRONSMOTOR EN INFOSTAND:11.30 - 17.00 uur Op de Tromp kunt u naast een lezing van Stichting tot behoud reddingboot
Jaap Vegter over visserij (zie blz. 23) de the-
Jan Brons, geboren in 1865 in Wagenbor-
Gebroeders Luden
atervoorstelling OntZOUT bijwonen.
gen, kwam al jong met techniek in aan-
BEZICHTIGING:11.30 - 17.00 uur
OntZOUT
raking. Hij ontwikkelde
een motor die
zonder brandstofpomp
werkte, de zgn.
'bakjesknapper: In 1907 werd met behulp van D. Bonthuis een fabriek aan het Dam-
De reddingboot Gebroeders Luden is én van de vijf boten van het type Carlot. De
Ga op zoek naar het leven van de visser van
sterdiep gebouwd. Men legde zich toe op
Gebroeders Luden meet 21 bij 4 meter
vroeger en nu met OntZOUT, een doe u-
de productie van motoren voor schepen
en is in 1965 gebouwd op de werf van de
mentaire theatervoorstelling van Chantalla
en gemalen. De productie stopte in 2004.
Gebroeders Niestern te Delfzijl. Dit jaar be-
Pleiter. Scheep je in, kom aan de scheepsta-
Er waren in een kleine 100 jaar meer dan
staat de Gebroeders 50 jaar. In haar lange
fel zitten, zet een koptelefoon op en hoor
4000 motoren gemaakt.
leven heeft zij 967 reddingen verricht. De
en zie de verhalen van vroeger. Een leven,
Het Appingedammer
Gebroeders Luden is te huur voor diverse
een garnalenschip, een storm, wandelende
seum geeft een prachtig overzicht van de
activiteiten: culturele vaartochten, familie-
zeeplaten en heel veel water ...
feestjes, teambuilding
Bronsmotoren. Vele zijn nog bedrijfsklaar en er worden dan ook regelmatig demon-
en asverstrooiing OntZOUT is een intieme poëtische
op zee.
Bronsmotorenmu-
voor-
straties gegeven.
stelling die het gevoel van het leven op Info: www.gebroeders-Iuden.nl
en rond de Waddenzee even heel tastbaar
Info: www.bronsstichting.nl
«
11 Stichting Tromp
Koftjalk Tromp gebouwd bij Scheepswerf Gebr. Verstockt in Martenshoek in 1912. Het schip, 26,75 meter lang, 6,24 meter breed en 2,45 meter diepgang, vervoerde veel hout uit het Oostzeegebied. In 2006 is de Stichting Tromp opgericht die het schip als leer-werkproject
restaureert.
Info: www.stichtingtromp.nl
DAG VAN DE GRONINGER
GESCHIEDENIS
2015
25
die werken bij de Kentalis Academie, Linda
In 2007 werd de restauratie van de roltrom-
meenemen in hun droom.
De vele uren die medewerkers van de Groninger Milieudienst (nu: Stadsbeheer) er in
www.kentalis.nl
U:l:O[:I_l [O[:II'}I[O'-
iPJNtj"Ii~*lhIDäil
uit 1961 als een sfinx uit zijn as herrijzen. Op de tYRisch gevormde roltrommel, ooit geor.:
o:r.UTO
meer dan twintig jaa] de muziek en
de Weespse fabriek voor rollend
--
naam van de gemeente Vri ~'n[:rASi'N:tSi'Jilliiiffi .i.I[:I ....... .(.]1.:r··'·~I ..· ..........-......n __ .............__ bii1OW1iI:'mmmmtl
de sfeer ORzeer uiteenloRend
en' enigszins vermanende tekst 'Houdt uv, w
mMm
Dm _vibEiimtil m:a raä;;i44IÜS11im1m
DIim~
msnm_
~[§Ii]~Bmfl!n§ (Reinigingsbedrijf,
~mi
IM'MämW mIb muti;tmlaa l!1b _ smartlaR. De band sReelt voor jong en oud, Guyot het onderwijs
en maakt direct contact met het publieK.
.-r...
uilniswagen, waarvan
~
__
DJj§ii@lI00im
IIiI~~tml
loot twee stuKslffililnêJ~\mmEêm
DlQJaf:f:I'!'!"~\!i!m1l~
mm lmêlm!J
lIiI Dm ~
l.lIiml
:m!mL1;E eerste roltrommelvuilniswagen U ~1.lm'l·m~rmDmàlll!m 1mb1i 1mIPIm1lil~~
_ ---www.safari-joe.nl
Henri Daniel Guyot. Gravure van Reinier Vinkeles, collectie RHC Groninger Archieven (1536-4211)
Safari Joe. Foto Ineke Bron-Teulings
26
-------- _:_=_: Itm Y
ontwikkeld met deksel en hengsel. In
mm
Foto Marten
de Leeuw
van het vuilnis in treinwagons gestort werd
Groninger Geschiedenis kenende archltectuur in Groningen? De Verhalen van Groningen www.gemeente.groningen.nl/stadsge-
o]ir:lUo
het FabLab Groninger 'droomarchltectuurs
schiedenis/roltrommel-informatie
Maar wat kun je in
.,."l\lr.liIl~
blijvers behalve brieven en enkele foto's te-
~
De Verhalen van Groningen halen achter de dromen en dad
_
_._._
_~
aantal Groninger bouwwerKen -... bijzondere _--_... --- .-
mmI1I ~ ~
\!ll§I1mèüp
_~b
__ Im~
B§I
iM.ntmt4l!b 1mn~&1ffiiI"iffi.t
mll
P
mm!DRmDmmsm'lQS1~Gml met nieuwe digitale technologieën~ ~de
Groningse geschiedenisDIb
-
_mmmmtIfDJ_mlmnsmmi WIfti1b14ll\i!WtMijlJKiIDiltSliiili1:P ring aan Australië. De souvenirs werden als Vuilnismannen _k
van de gemeentereiniging
in de VIolenstraat,
Boonstra. collectie
aan het
1964. Foto Fotobedrijf
RHC Groninger
Archieven
'__~..._
Met de 3D-printer zullen ter plekke schaalmodellen van gebouwen uit de geschiede·.-r:l ..lllll... fl.l... ll.l
..
r....
Piet (1785-
29054)
:010:
pen verhalen uit het verleden te illustreren. Een van die verhalen is de emigratie vanuit
Foto Knelis
27
weer: eens juichen,
'I.rl. •••.
F'CGroningen,
het officiële
clublied
zal 0"Rdie gedenkwaardige
avond van de derde mei 2015 in menig huis-
die andere,
niet zo officiële,
ontstane,
Weliswaar t
beer Grobx en het Grunnegs Laid van maar gejuicht werd er al wel eerdêf
en straat in Stad en
clubliefde
gehouden.
maar uit "Rure
vocale uitbarstingen.
Voetbal GVAV:met spelers als P.iet Fransen,
GmlW_ mmm Wêi't*êiiilririJlo,.-m ~~m.utmi&iLI~ 1:Ei1~_Iim1lGm~Imm1m1
i114I6Ji&Em ~_ triomfators
&1_
Rotterdam-Zuid
rode badjassen
gestoKen
waren 'onze jongens'.
eindstrijd stond was in] 989 toen diezelfde
:.I.]lIi
F ....
latende inzet van Jan van
maar even in te KOPRen.
Dijk victorie kraaiden. Hennie Meijer (r.) en Milko Djurovski tegen SC Cambuur, 17 november
1991.
Foto Jan Willem van Vliet, collectie RHC Groninger Archieven (2290-11636)
Foto Erwin Otten
«
INITIATIEFNEMERS DAG VAN DE GRONINGER GESCHIEDENIS Regionaal Historisch Centrum Groninger Archieven
Gronings AudioVisueel
Archief
Het RHCGroninger Archieven is hét informatiecentrum voor de ge-
Het GAVA bewaart en biedt (historisch) audiovisueel materiaal
schiedenis van de stad en provincie Groningen. Archieven, boeken,
aan met zoveel mogelijk informatie over het archiefmateriaal als
kranten, geografische kaarten, foto's, films, video's en geluidsopna-
historische bron of voor gebruik in kunstproducties. Het GAVA
mes vertellen het verhaal van Groningen van toen tot nu.
heeft een uitgebreide raadpleegcollectie, die te bekijken is in de
www.groningerarchieven.nl
GAVA een steeds groeiende hoeveelheid film- en videomateriaal
studiezaal van het RHCGroninger Archieven. Daarnaast biedt het
aan via internet.
Huis van de Groninger
Cultuur
Het Huis van de Groninger Cultuur stimuleert activiteiten en or-
www.gava.nl
ganisaties gericht op het ontwikkelen, verspreiden, behouden en beschermen van de Groninger cultuur en informeert daarnaast
Noordelijk
particulieren, culturele organisaties, instellingen en overheden.
Het Noordelijk Scheepvaartmuseum
Scheepvaartmuseum laat de geschiedenis zien
van de Noord-Nederlandse scheepsbouw en scheepvaart vanaf www.huisvandegroningercultuur.nl
de middeleeuwen tot aan de dag van vandaag. In de beide middeleeuwse museumpanden
Cultuurhistorische
Vereniging
Stad en Lande
komen verschillende thema's aan
bod, zoals: Hanzevaart in de middeleeuwen, virtueel Groningen in
Stad en Lande is een vereniging voor iedereen die zich interes-
1470, turf- en binnenvaart, kust- en waddenvaart op zeil en motor,
seert voor de geschiedenis van stad en provincie Groningen. De
scheepsbouw in hout en ijzer en scheepsmotoren.
vereniging is een ontmoetingsplaats
voor professionele historici,
amateurs en geïnteresseerden en vormt een platform voor nieu-
www.noordelijkscheepvaartmuseum.nl
we ontwikkelingen op cultuurhistorisch gebied. Daarnaast bevordert Stad en Lande met verschillende activiteiten de belangstelling voor de Groninger geschiedenis en behartigt zij de culturele belangen, zoals het behoud van monumenten.
www.stad-Iande.nl
Groninger
Forum
De Groninger Forum Bibliotheek heeft de grootste uitleenbare collectie Groningana in de provincie, in het Gronings en over Groningen.
www.groningerforum.nl/bibliotheek
Groninger
Museum
Collecties, presentaties en educatie vormen de basis van het Groninger Museum. Het Groninger Museum is extrovert en veelkleurig en richt zich op een breed publiek. Met presentaties van nationale en internationale betekenis wil het Groninger Museum het publiek verwonderen en aanzetten tot meningsvorming.
www.groningermuseum.nl
31
De Dag van de Groninger Geschiedenis wordt georganiseerd
Re8ionaal
Historisch
door
-
Centrum
~
Noord~hJk S(h~epvaartmuSfllm
GRO
NIN.GER FO RUM
I
GRONINGER
RI9110 THEE!':
MUSEUM
. .... ..".,. '
Het v.......
Bon: Ja, ik word lid van de Vereniging Stad en Lande en ondersteun van de vereniging.
Daarnaast ontvang
hiermee de organisatie van de activiteiten
ik graag 4 keer per jaar het tijdschrift
Historisch Jaarboek Groningen. Tevens ontvang
ik als welkomstgeschenk
Stad & Lande en het
het Historisch Jaarboek 2074.
Naam: Adres: Postcode: Woonplaats:
.
Stad & Lande, Postbus 41122,9701
CC Groningen. Voor meer informatie:
www.stad-Iande.nl
"
1wan Groninwen
