Uitgave van Meriant • jaargang 6 • nummer 21 • herfst 2015
De geruststellende geur van Hollandse pot
Goud Waard Van tuin tot dobbelbakjes
De heer Kuipers:
"Je moet er zelf iets moois van maken"3
Elkaars werkplek ervaren Janet en Gea
Inhoud 3 Kort 4 Nieuws 5 Van de Centrale Cliëntenraad
Persoonlijke zorg
6 De geruststellende geur van Hollandse pot 8 Van Waarde voor de heer Kuipers 10 In gesprek voor goede zorg 11 De Wondere Wereld van Dementie 12 Elkaars werkplek ervaren: Janet en Gea 13 Column Mieke: Waardigheid en trots 14 Meriant in beeld: Boerenbruiloft 16 Goud waard
Colofon Meriander is een uitgave van Meriant, een organisatie voor dienstverlening aan senioren. Meriander verschijnt vier keer per jaar in een oplage van ongeveer 2.500 exemplaren en is bedoeld voor cliënten, hun familie, vrijwilligers en zakelijke relaties. Redactie Afdeling Marketing & Communicatie, Postbus 303, 8440 AH Heerenveen,
[email protected] Redactieteksten Joukje Marra, Hilde Koopmans, Sanne Plantinga, Yvonne Bergsma, Cecile Huitenga en medewerkers van Meriant. Ontwerp en vormgeving De Bey communicatie & vormgeving Fotografie Fotobureau Het Hoge Noorden, Lenus van der Broek, Team Horsthuis en medewerkers Meriant Sociale media en website Facebook: /MeriantOnline, Twitter: @MeriantOnline, www.meriant.nl Druk Grafische Groep van der Eems Copyright. Voor overname van tekst of foto’s is toestemming nodig van de redactie.
2 Meriander
Waar gaat het nu echt om in de ouderenzorg? Bijna dagelijks vullen onze medewerkers lijsten in en vinken van alles af. Doe je dat goed, dan lever je goede zorg. Maar is dat ook zo? Je voldoet misschien wel aan alle officiële eisen, maar lever je daarmee ook de beste zorg? Zorg die bijdraagt aan een betere kwaliteit van leven voor onze bewoners. Toen wij het de bewoners en hun verwanten vroegen, kwamen er vaak heel andere zaken uit dan die we terugvinden op de lijstjes. Natuurlijk, de zorg moet goed zijn. Dat is wat ze verwachten en terecht. Maar dat is niet wat ze aangeven als we ze vragen naar de kwaliteit van leven. Zaken die ze echt belangrijk vinden zijn privacy, bejegening met respect, voldoende activiteiten en zelf kunnen bepalen wanneer je bijvoorbeeld naar bed gaat of gaat douchen. De lijstjes voorzien hier niet in of in ieder geval niet voldoende. Bij Meriant starten we nu met toestemming van het ministerie een proef met een profielpagina voor bewoners. In een open gesprek tussen de bewoner en de verzorgende, bepaalt de bewoner wat hij echt belangrijk vindt in zorg- en leefklimaat. Die gegevens leggen we vast in een profielpagina. Op die pagina ziet iedere medewerker in een oogopslag wat iemand echt belangrijk vindt. Wat moeten we van hem of haar weten om goede zorg te kunnen leveren? Intussen kunnen de afvinklijsten een stuk korter. Een verademing voor de medewerker die meer tijd overhoudt voor de bewoner èn zorg die persoonlijk is en direct bijdraagt aan een betere kwaliteit van leven. Erik Kuik, ook namens Wilfred Juurlink Raad van Bestuur Alliade
Kortnieuws
Mevrouw De Boer 102 jaar In De Wente vierde mevrouw De Boer-Galema donderdag 9 juli haar 102e verjaardag. Ze had zich voor deze dag extra feestelijk gekleed. Om half 11 begonnen haar kinderen uit volle borst ‘Lang zal ze leven’ voor haar te zingen, waar mevrouw De Boer erg door verrast werd. Ook burgemeester Tjeerd van der Zwan, onze directeur Hugo Broekman en clusterhoofd van De Wente Marijke Hilverda waren op bezoek en zongen luid mee. Iedereen werd getrakteerd op koffie met gebak.
Een hart voor onze medewerkers palliatieve zorg Zaterdag 10 oktober was de Internationale Dag voor de Palliatieve Zorg. Een dag waarop aandacht werd besteed aan palliatieve zorg. Als blijk van waardering voor onze medewerkers in de palliatieve zorg, kregen zij van de Netwerken Palliatieve Zorg Zuid Friesland en Zuidoost Friesland een klein cadeautje: pepermunt in een hartvormig blikje. Medewerkers in de palliatieve zorg zijn er voor anderen in hun laatste levensfase en proberen hun laatste tijd zo aangenaam en wenselijk mogelijk te maken. Ook staan ze klaar voor familie en naasten. Een heel belangrijke taak!
Ganggesprek nieuwbouw: een eigen plek en eigen keus Onlangs organiseerde Meriant in Marijke Hiem in Heerenveen ganggesprekken over de nieuwbouw. Cliënten, familie, vrijwilligers en medewerkers gingen in gesprek met elkaar over hun ideeën en wensen voor de nieuwbouw van Marijke Hiem. Een eigen plek en eigen keus zijn belangrijke punten voor de huidige bewoners. En een eigen woon- en slaapkamer. “Dan kan ik me even terugtrekken als ik dat wil”, zegt een van de bewoners. Andere belangrijke punten: een eigen balkon, zelf bepalen waar men eet en voldoende buitenruimte, parkeergelegenheid en voorzieningen (kapper, pedicure en winkeltje). Wat verder opviel was dat er ook tegenstrijdige wensen zijn; de een wil het wel, de ander niet. Meriant neemt de ideeën en wensen mee in de ontwikkeling van de nieuwbouw.
Uw mening telt Wat vinden cliënten van de zorg die ze krijgen? In augustus en september hebben we het tweejaarlijkse cliënttevredenheidsonderzoek gehouden. Dit doen we om de kwaliteit van onze zorg en dienstverlening verder te verbeteren. Cliënten of hun vertegenwoordigers zijn bevraagd in interviews of met schriftelijke vragenlijsten. Wij verwachten de resultaten eind oktober/begin november.
Herfst 2015 3
Nieuws
Kennis en inzicht Tip! via ‘Free-learning’ Geen zorgtaken door vrijwilligers Houd het beleid zoals het is en ga bij Meriant niet over tot het laten uitvoeren van zorgtaken door vrijwilligers, zo luidde het advies van Klankbordgroep Vrijwilligers. Meriants werkgroep Informele zorg heeft het advies overgenomen. Door de veranderingen in de zorg van formele naar informele zorg zie je in Nederland dat vrijwilligers ook voor zorgtaken worden ingezet. Bij Meriant is dit nooit het beleid geweest. En na het advies van de klankbordgroep wordt het huidige beleid voortgezet, namelijk dat vrijwilligers in principe geen zorgtaken uitvoeren. Uitzonderingen zijn mogelijk na zorgvuldig overleg met de cliënt, familie en de verzorging. Dit leggen we dan vast in het Zorgleefplan. Door de veranderingen bij Meriant, zullen ook de activiteiten van vrijwilligers veranderen. Dit is een proces in ontwikkeling en we zullen daarover met elkaar in gesprek moeten blijven.
Klankbordgroep Vrijwilligers De Klankbordgroep Vrijwilligers bestaat uit een groep gemotiveerde vrijwilligers van Meriant. Meriant heeft de klankbordgroep begin 2015 opgezet omdat vrijwilligers heel belangrijk zijn. Vrijwilligers kunnen cliënten extra aandacht geven of activiteiten met hen ondernemen. In de klankbordgroep is veel aandacht voor ondersteuning, begeleiding, waardering en erkenning van vrijwilligers. Ook kan de klankbordgroep meedenken over vrijwilligersbeleid bij Meriant. Hebt u een vraag voor de Klankbordgroep Vrijwilligers, stuur dan een mail naar:
[email protected]. Voor meer informatie over vrijwilligerswerk: vrijwilligerscoördinator Meriant Debora Meester 06 - 55 52 19 52.
4 Meriander
Een tip voor vrijwilligers en wellicht ook interessant voor mantelzorgers en familie: via de e-learningwebsite Freelearning kunnen belangstellenden gratis modules volgen. De Klankbordgroep Vrijwilligers testte een aantal modules. Thuis geen computer? Kom dan naar een locatie van Meriant. Meriants Klankbordgroep Vrijwilligers vond vooral de volgende modules interessant: • Infectiepreventie • Probleemgedrag 1 en 2 • Zelfredzaamheid "Heel geschikt", "leerzaam en leuk", "prettige, afwisselende manier van aanbieden van de leerstof", waren enkele van de reacties. De modules zijn te vinden op www.free-learning.nl. Wie gebruik wil maken van een computer van Meriant kan contact opnemen met de begeleider dagbesteding van de locatie.
Soep-en-broodjesbijeenkomsten Op de locaties van Meriant vinden volop zogenaamde soep-enbroodjes-bijeenkomsten plaats. Dit zijn bijeenkomsten met de kleinschalige teams. In deze bijkomsten bespreken cliënten, familie, vrijwilligers en medewerkers met elkaar hoe ze de zorg gaan organiseren. Wat vindt het team belangrijk en hoe gaan we dat invullen? Eind juni vond er al een eerste bijeenkomst plaats in BerkenStede in Wolvega. Aan de hand van een aantal voorwerpen, zoals een krant, een handdoek en een flesje wijn, spraken deelnemers over de zorg binnen dit team. Ook in Coornhert State in Heerenveen waren er onlangs bijeenkomsten. “Op een heel leuke en creatieve manier dachten mensen mee over de zorg en er kwamen ook oplossingen naar voren”, zegt clusterhoofd Cyril Zuidam. “Het vervolg is belangrijk, we gaan met z’n allen voor goede zorg”.
Van de Centrale Cliëntenraad Pilot Meriant:
Wat drijft de cliënt? In één oogopslag zien wat iemand belangrijk vindt in zijn of haar leven. Waar houdt hij van en waarvan juist niet? Waar moet de verzorgende rekening mee houden? Wat zijn genietmomenten? Al deze informatie, die in sterke mate de echte kwaliteit van leven van een bewoner bepaalt, komt straks op één pagina te staan. Deze informatie komt tot stand in een direct gesprek met de bewoner en zijn of haar familie en niet aan de hand van lange afvinklijstjes die nu nog de bron vormen voor het zorgleefplan. Eén profielpagina van de cliënt met een sterk ingekort zorgleefplan, vormt de kern van een pilot die Meriant het komende jaar mag uitvoeren. Het is één van de pilots in het kader van het programma ‘Waardigheid en trots’ van het ministerie van VWS. Het doel van de pilots is: de kwaliteit van de ouderenzorg te verbeteren. Om het gesprek met de bewoner en familie goed te kunnen voeren, zijn er kaarten ontwikkeld met onderwerpen als douchen, activiteiten, privacy en familie. Aan de hand van deze onderwerpen, die de bewoner zelf kiest, wordt het gesprek gevoerd. Op die manier staan niet de problemen van iemand centraal, maar wat hem of haar drijft.
Haal de griepprik en verklein de kans op griep Binnenkort ontvangen alle cliënten die in verpleegcentrum Anna Schotanus en LindeStede wonen een oproep van Meriant om begin november de griepprik te halen. Alle andere cliënten kunnen via de eigen huisarts een griepprik halen. Met een vaccinatie verkleint u de kans op griep aanzienlijk en de eventuele gevolgen van een griep zijn milder. Met een griepprik beschermt u niet alleen u zelf, maar ook de mensen om u heen. Ook medewerkers vragen we om zich te laten vaccineren tegen griep.
Pogingen iets van het leven te maken Bovenstaande is de titel van een boek geschreven door Hendrik Groen, als 83-jarige ervaringsdeskundige. In de vakantie las ik dit zeer vermakelijke, maar ook aangrijpende en af en toe ontroerende boek. Hendrik Groen mag dan oud zijn, hij is nog lang niet dood en niet van plan zich eronder te laten krijgen. Toegegeven, zijn dagelijkse wandelingen worden steeds korter vanwege onwillige benen en hij moet vaker naar de huisarts. Hij is bejaard, maar waarom zou het leven dan alleen moeten bestaan uit koffiedrinken, achter de geraniums zitten en wachten op het eind. In dagboekfragmenten laat Hendrik Groen je een jaar lang meegenieten met alle hoogte- en dieptepunten van het leven in een verzorgingshuis in Amsterdam-Noord. Ik heb het boek, met vele herkenbare belevenissen en situaties met een lach èn een traan in één ruk uitgelezen. "Pogingen iets van het leven te maken" is een aan te bevelen boek voor alle 65-plussers als voorbereiding op de derde leeftijd en voor 40-plussers om te bedenken dat zij in de toekomst zo niet behandeld willen worden. Enkele fragmenten uit het boek: • Oud is in. Er zijn veel boeken, films, documentaires en krantenartikelen over oude mensen. In ons dagelijkse leven merken we niet veel van die extra aandacht. Er is minder geld en zorg dan een paar jaar geleden. • Er is een schrijven uit gegaan van de Raad van Bestuur over het herijken van de zorg. Zodra de bestuurders dat woord gebruiken, moet je op je tellen passen. Herijken is namelijk bezuinigen of reorganiseren. • Elke kamer heeft op 4 vaste plekken ophanghaakjes voor schilderijen en daar moet je het mee doen. Meneer Ellroy heeft geprobeerd zijn elandenkop aan zo'n haakje op te hangen. Die stortte toen neer op zijn theeservies. Hij kreeg geen grotere haak, hoe hij ook smeekte. "Als we daaraan beginnen is het eind zoek", zei het hoofd. Het boek is in vele gevallen herkenbaar voor mensen die annex zijn met de zorg. Verzorgenden, managers, vrijwilligers, maar ook voor leden van de Raad van Bestuur. Ook met onze nieuwe visie op de zorg in Meriant opent het zeker je ogen, in de wetenschap dat het anders moet. Kerst Kuipers, voorzitter Centrale Cliëntenraad Meriant Herfst 2015 5
De geruststellende
geur van
Hollandse pot
Dementerende bewoners koken hun eigen maaltijd Op de afdelingen De Striepe en De Ruske van verpleegcentrum LindeStede in Wolvega koken de dementerende bewoners sinds kort hun eigen avondmaaltijd. De veelal Hollandse pot (“dat vinden ze toch het allerlekkerst”) eten ze vervolgens met z’n allen aan tafel. Zelf koken en samen eten past in de nieuwe visie van Meriant, waarbij kleinschalig wonen centraal staat. Alles mag, niks hoeft Vandaag staat er bij afdeling De Ruske stamppot andijvie met worst op het menu. Mevrouw Beljaars helpt nog even met het schillen van een paar extra aardappeltjes. Ze maakt er een heel verhaal van. “Hier nog een knoopje. Kijk eens. Hallo!” Samen met zorgcoördinator Willeke, die even naast haar is gaan zitten om samen nog wat aardappels te schillen, heeft ze de grootste lol. Sommige bewoners vinden het leuk om te helpen, anderen vinden dat ze al genoeg aardappels hebben geschild in hun leven en laten het liever aan de verzorgende over. “En dat is allemaal prima”, zegt verzorgende Tea de Groot. “Alles mag en niks hoeft.” Strakgetrokken tafelkleed Terwijl de aardappels op het vuur staan, is het tijd om de tafel te dekken. “Meneer De Haan en mevrouw Oversteeg, willen jullie even helpen?” Het gebloemde tafelkleed wordt eerst goed bekeken en
6 Meriander
Geruststellende geuren “De geur van vlees en aardappels op het vuur maakt de sfeer heel huiselijk binnen onze huiskamers. Dit helpt ons ook de thuissituatie zo goed mogelijk na te bootsen”, vertelt zorgcoördinator Willeke de Hoop. “Bovendien reageren de bewoners vaak goed op de geur van eten en een gedekte tafel. Rond een uur of vier worden ze soms onrustig omdat de middag bijna ten einde is en ze daarom het gevoel hebben dat ze weer richting huis moeten. Als we dan gaan koken en de tafel dekken, weten ze dat dit hun thuis is of dat ze mogen blijven eten. Dat stemt ze vaak gerust.”
Iedere vrijdag bij vader aan tafel
gekeurd door de dames (“Dit is te heet gewassen, zie je wel? Helemaal verbleekt!”) en daarna met uiterste precisie over de tafel gespreid. Nog een beetje trekken in de hoekjes en gladstrijken. Meneer De Haan loopt de hele tafel nog eens rond om ervoor te zorgen dat het kleed perfect ligt, totdat een andere bewoonster zegt: “Nu is het wel goed zo.”
Miranda van der Vegt, dochter van meneer Van der Vegt (79 jaar), schuift iedere vrijdag aan bij de avondmaaltijd in de huiskamer van haar vader. “Dat deed ik vroeger ook, toen bleef ik regelmatig bij hem eten. Daar kan hij nu nog steeds van genieten. Vroeger was mijn vader niet zo’n gezelschapsmens, maar sinds zijn ziekte is hij wat meer gericht op andere mensen. In zijn geval heeft de dementie niet tot een onaangename verandering van persoonlijkheid geleid. Voor mij is dit een extra reden om bij hem op bezoek te gaan. Dit stukje van zijn karakter heb ik pas de laatste jaren leren kennen.”
Geruisloze stoelendans Als het eten bijna klaar is in de huiskamer van De Ruske, komt er een bewoonster van De Striepe binnenlopen. Ze gaat op de stoel zitten van meneer De Haan, die even was weggelopen om een nieuw kopje koffie te halen. “Hier zat ik”, zegt meneer De Haan. De mevrouw staat zonder iets te zeggen op en loopt naar een andere lege stoel. Er volgt nog een paar keer een stille stoelendans, totdat ze aan tafel schuift. Als de dampende pannen op tafel komen en er geen bord klaarstaat voor de spontane gast, brengt verzorgende Anna-Metsje Fransen haar toch maar naar haar eigen woonkamer bij De Striepe. “We willen de bewoners in hun waarde laten door ze zoveel mogelijk hun gang te laten gaan. Maar mevrouw zal zo ook wel honger krijgen. Komt u maar met mij mee!”
Loslaten “In het begin vond ik het niet makkelijk dat mijn vader in een verpleeghuis kwam wonen. Ik moest eerder al een drempel over om de regie over mijn vaders leven voor een deel van hem over te nemen, en nu moest ik ook nog toelaten dat andere mensen dat doen. Maar ik denk wel dat hij op de goede plek zit, ben blij dat de zorg die hij nodig heeft, om hem heen is. Aan de ene kant moet je loslaten, maar aan de andere kant is het juist een geruststelling dat hij niet aan zijn lot overgelaten wordt.”
Stille genieters Dan wordt het eten opgeschept. Alle aandacht van de bewoners verplaatst zich naar het bord voor zich. Bij de één is het eten gepureerd en de ander krijgt het zo uit de pan. “Andijvie stamppot eten we vandaag, lekker hè?” Het antwoord komt van de smakkende geluiden en prikkende vorken. “Zit hier wel jus onder?” “Ja hoor, er zit jus bij. Wilt u misschien nog een worstje, mevrouw Franssen?” Dat zijn ook de enige woorden die worden gewisseld tijdens het eten. Het is even tijd om stil te genieten.
Meer reuring “Ik ben blij dat er gekookt wordt in de huiskamers. Het zorgt voor een wat meer huiselijke sfeer en wat meer reuring. Ik denk wel dat mijn vader hier iets van meekrijgt. Het geluid van het koken, de pannen op het vuur. En volgens de verzorging geniet mijn vader extra als ik zelf ook aanschuif bij het eten in de huiskamer. Die herinnering aan vroeger zit er blijkbaar nog wel in.” Herfst 2015 7
Vanwaarde voor
Jan Kuipers
Woonde in Groningen, Hoogkerk en Heerenveen Woont in Herema State in Heerenveen Van waarde zijn radio’s
8 Meriander
Het is bijna een meubelstuk. In de woning van de heer Kuipers staat een grote oude radio met een theeservies erop. Nog mooier vindt hij zijn tachtigjarige bakelieten radio met losse luidspreker. Tegelijk is meneer Kuipers helemaal van nu. Hoe komt u aan die oude radio’s? “Naar die grote radio luisterden we vroeger bij mijn ouders thuis. Hij is uit 1953. En deze is wel tachtig jaar oud. Toen ik een jaar of vijftien was, had ik er precies zo één. Jammer dat ik er geen Radio Nostalgia meer op kan luisteren; Radio 5 zendt sinds 1 september niet meer via AM uit. Ik kan best met een andere radio luisteren, maar dit geluid is veel mooier.” Verheugd: “Binnenkort ga ik een zendertje maken dat FM ontvangt en als AM zendt. Dat kan ik dan met deze radio ontvangen. De soldeerbout ligt al klaar.” Naar welke muziek luistert u graag? “Alles! Maar vooral uit de jaren vijftig. En Groninger liedjes; ik ben een ‘Groninger met papieren’.” Heeft u liefde voor muziek? “Nou, eigenlijk meer voor de techniek. Techniek heb ik altijd prachtig gevonden. Ik zit ook altijd vol ideeën.” Had u een technisch beroep? “Ik heb onder andere bij de Groningse fietsenfabriek Fongers gewerkt. Daar ben ik begonnen aan de lopende band. Dat vond ik geweldig, maar ik dacht na een poos wel: wil ik dit altijd blijven doen? Toen werd ik ‘klokjesman’. Bijhouden hoe lang de medewerkers ergens over doen en bedenken hoe het sneller en beter kan. Dat moet je nooit doen als je zelf aan de lopende band hebt gestaan! Mijn collega’s namen het me niet in dank af. Later werd ik commercieel medewerker. Ze konden wel een technische man gebruiken die ook mensen te woord kon staan.” Hoe kwam u als echte Groninger in Friesland terecht? “Tja, ik had inderdaad niet zoveel met Friesland. Maar met Fongers ging het slecht en Batavus in Heerenveen bood me een baan aan. Ik heb het er met mijn vrouw over gehad en zij wilde ook wel.” En, hoe beviel dat? “De Friezen op het werk vormden echt een kliek en ik verstond geen Fries. Nu versta ik het goed, al spreek ik het niet. We hadden twee kinderen toen we hier kwamen: een jongen en een meisje. Onze jongste zoon is hier geboren, hij is dus wel Fries. Ze wonen alle drie in de buurt, met twee kleinkinderen, dat is heel fijn."
Meneer Kuipers stopt met praten om op adem te komen. "Ik houd van zeilen en dat kan hier natuurlijk goed. Vroeger zeilde ik na een lange werkweek graag ‘s zondags op het Leekster Meer. Het is wel jammer dat mijn vrouw niet mee wilde. Verder woonden we hier ook mooi, in een groot huis.”
Sinds wanneer woont u in Herema State? “Ik woon hier 2½ jaar. Mijn vrouw en ik leefden inmiddels gescheiden; zij woont in Marijke Hiem. Ik redde het thuis niet meer alleen. Vroeger heb ik TBC gehad en nu heb ik de longziekte COPD. Ik kon al heel snel in Herema State terecht. In het begin voelde ik me vreselijk. Maar kijk deze woning eens, zo ruim en licht en met mijn eigen spullen, ik ben er blij mee.” Meneer Kuipers kijkt even of het geluid van zijn mobiele telefoon wel uit staat. Op tafel ligt op een dik puzzelboek zijn tablet, naast een van de oude radio’s staat een mooie tv, op de kast een kleine hypermoderne radio; meneer Kuipers mailt, Whatsappt en leest zijn krant digitaal. Oud en nieuw. Ook u lijkt oud en nieuw tegelijk? “Ja, ik zit nog vol energie, ik wil nog van alles doen. Eigenlijk hoor ik hier ook niet: de anderen zijn oud maar niet ziek en ik ben ziek, maar niet oud; ik ben 77. Het liefst zou ik met mijn scootmobiel door de gangen racen. Maar ik kan steeds minder. Zo is douchen heel vermoeiend. Ik zie er altijd tegenop, ook omdat ik bang ben in kleine ruimtes en voor water over mijn hoofd. Dat schijnen meer longpatiënten te hebben. Ik heb het vaak heel benauwd. Ik zit dan voorover, krijg geen lucht. “Wat kan ik voor u doen?”, vragen sommige verzorgsters. Maar ze kunnen niets doen, ik kan niets zeggen.” Fel: “Laat me even met rust, denk ik dan! ‘Meneer had een slecht humeur’, lees ik dan later, maar dat is het niet.” Hij wijst naar de voordeur en de badkamerdeur. “Ik heb daarom voor nieuwe medewerkers briefjes opgehangen met aanwijzingen. De directeur van Meriant vond het prachtig!” U houdt de moed erin? “Je moet er zelf iets moois van maken, je moet jezelf elke dag een beetje kietelen. Ik verveel me nooit, kom tijd tekort. Dit weekend ga ik naar mijn broer. Dat kost veel voorbereiding en de zuurstof moet ook mee, maar ik heb er zin in. Ik denk dat ik dan volgende week met de radio aan de slag ga! De longarts zei steeds: ‘U bent doodziek’. Ik heb gezegd dat hij dat niet meer moet zeggen. Wel heb ik alles geregeld. Ik wil bijvoorbeeld geen reanimatie en wel euthanasie. Steeds benauwder aan je eind komen lijkt me verschrikkelijk. Ik hoop dat ik niet meer hoef te verhuizen, dat ik Herema State als mijn eindstation mag meemaken.”
Herfst 2015 9
Hoe wilt u het vandaag?
In gesprek voor goede zorg Binnen Meriant zijn de veranderingen in volle gang. Het Roer Om, noemen we dat. De teams werken hard om met elkaar de zorg voor de cliënten te verbeteren. Dit gebeurt op veel locaties al in kleinschalige teams. De planning van die teams op de diverse locaties loopt uiteen. Dit is onder andere afhankelijk van de cliënten. Maar ook de kenmerken van de locatie bepalen of kleinschalig organiseren mogelijk is en hoe snel aanpassingen doorgevoerd kunnen worden. Soms ontstaan er ook mengvormen voor koken en kleding wassen (soms zelf koken, soms niet), omdat die optie het meest geschikt is voor die cliënten. Uitgangspunt blijft altijd dat we zo veel mogelijk aansluiten op de wens van de cliënt en hoe hij of zij het thuis gewend is.
Doe met ons mee Meriant wil graag de familie en vrijwilligers meer betrekken bij de teams. Iedereen is welkom op de afdeling om mee te doen aan activiteiten. Of om bijvoorbeeld vrijblijvend een keertje te komen helpen met koken. Laat iedereen meegenieten van je favoriete recept! Of kom langs om een kopje koffie te schenken, een wandeling te maken, was op te vouwen, spelletjes te doen, taart te bakken, hapjes te maken, (krant) voor te lezen of om te duofietsen. Ideeën hierover zijn van harte welkom. Nieuwe medewerkers Een ander belangrijk speerpunt van de veranderingen bij Meriant is het werven van nieuwe medewerkers. We hebben nu voldoende verzorgenden IG aangenomen, maar we moeten nog wel een aantal verpleegkundigen werven. Medewerkers van Meriant kunnen ook opgeleid worden tot verpleegkundige. We hebben meer verpleegkundigen nodig, omdat bewoners steeds zwaardere zorg nodig hebben en we, naast vaste 10 Meriander
medewerkers, ook altijd een verpleegkundige beschikbaar willen hebben. Voor nieuwe medewerkers is het best lastig om te wennen in deze tijd van veranderingen. Dit heeft onze aandacht. Daarnaast moeten we helaas afscheid nemen van medewerkers van wie het opleidingsniveau niet meer past bij de huidige werkwijze van Meriant.
Op reis Hugo Broekman (directeur Meriant) omschrijft de veranderingen als volgt:
“We zijn met elkaar op reis en zitten in een lastige fase. Hoe komt het allemaal? Dat vragen veel mensen zich af. Op veel vragen hebben we nog geen antwoord. Het is niet een kant-en-klaar concept. Per groep bewoners, familie, vrijwilligers, gebouw maar ook hoe een team functioneert, gaan we met elkaar de zorg regelen. Hierbij vertrouwen we op de vakkennis en het gezonde verstand van iedere medewerker. We zullen met elkaar in gesprek moeten blijven, zodat cliënten goede zorg en persoonlijke aandacht blijven krijgen.”
De Wondere Wereld van Dementie Hoe werken de hersenen van een dementerende eigenlijk? En hoe kun je het beste met dementerenden omgaan? Gastspreker Ietje Luiken gaf op toegankelijke wijze uitleg en tips tijdens het Kenniscafé De Wondere Wereld van Dementie dat Meriant organiseerde op Wereld Alzheimer Dag.
Een dik prentenboek Er was op deze 21 september veel belangstelling voor het verhaal van psychosociaal consultant Ietje Luiken. “Een dik prentenboek”, zo omschrijft zij ons geheugen. Iedere dag maken we nieuwe dingen mee en voegen we nieuwe plaatjes aan ons boek toe. Vooral intense gebeurtenissen. Mensen met dementie nemen geen nieuwe plaatjes meer op en bestaande plaatjes vervagen en verdwijnen. Eerst de meest recente, uiteindelijk de plaatjes uit de vroege jeugd. Bij dementie – waarvan de ziekte van Alzheimer de bekendste vorm is - neemt de verwerking van informatie in de hersenen af. In het begin vallen meestal de geheugenstoornissen op, later de problemen met denken en taal. Vaak ontstaan er ook veranderingen in het karakter en gedrag. Invloed van de omgeving Veel van ons gedrag is een reactie op een prikkel uit onze omgeving die we waarnemen met onze zintuigen. Een dementerende verliest steeds meer de regie over gevoelens en emoties. Het lukt steeds minder om andere mensen aan te voelen, zich aan te passen, besef van tijd en ruimte te houden en te plannen. Daardoor reageert iemand met dementie steeds vaker vanuit zijn gevoel: impulsief en ondoordacht. Vaak kijken we naar het gedrag en veel minder naar de invloed van de omgeving op dit gedrag. We kunnen het echter positief beïnvloeden. Dat is prettiger voor de persoon en voor onszelf. Ietje Luiken gaf tips hoe we dat kunnen doen.
TIPS v oor omgaan met dementerenden Maak de omgeving herkenbaar Veel dementerenden vinden het prettig als de omgeving bekend voorkomt. Dit komt overeen met herinneringen uit het verleden, het moet voelen als vroeger. Zeep uit een zeeppompje bijvoorbeeld is voor een dementerende vreemd, evenals een papieren handdoekje of suiker uit een staafje.
Kondig een gebeurtenis aan Onverwachte gebeurtenissen kunnen leiden tot angst en verzet. Bereid iemand met dementie voor: kondig minstens 10 minuten vooraf aan wat je gaat doen of wat er gaat gebeuren.
Doseer prikkels Probeer zoveel mogelijk ongunstige prikkels te voorkomen. Deze veroorzaken onrust en chaos. Draag bijvoorbeeld geen ‘klikhakken’ en zet tijdens het eten de muziek en de tv uit.
Stel een vraag Door het stellen van een vraag toon je een vriendelijk gezicht. Hiermee creëer je een welkom en veilig gevoel.
Vraag waar iemand aan denkt Ietje Luiken maakt deel uit van het Breincollectief, een groep deskundigen die kennis over hersenaandoeningen toepast in de praktijk.
In de benadering is het zogenoemde ‘afstemmen’ belangrijk. Ga mee in de gedachte, bijvoorbeeld door te vragen waar iemand aan denkt. Dit bevordert een prettig contact.
Herfst 2015 11
Gea Boonstra (links), mevrouw Holtrop-de Jong en Janet Mulder.
Janet en Gea ervaren elkaars werkplek:
“Hoe doen júllie dat?” Aanleiding voor de uitwisseling was dat Gea weinig aan extra dingen toekwam op haar werk bij Marijke Hiem in Heerenveen. De vraag was hoe andere huishoudelijk medewerksters dat doen. Zodoende maakte ze kennis met Janet Mulder van WilgenStede in Wolvega. Een gesprek bleek niet voldoende. “Je moet toch even met elkaar meelopen om te ervaren hoe een collega werkt”, zegt Janet. Verschillende werkwijzen Ze liepen een dag mee op elkaars werkplek. “Wat direct opviel”, zegt Janet,”is de verschillende werkwijze en takenpakket. In WilgenStede zijn we gestart met kleinschalig organiseren. Ik kom steeds bij dezelfde bewoners om de kamer schoon te maken. Ik vind dat heerlijk! We kennen elkaar beter en ik heb vaste collega’s om me heen die in hetzelfde team werken. Ik vraag vaak aan de bewoner wat hij of zij wil dat ik schoonmaak naast de badkamer, de vloer en de keuken, want die maak ik altijd schoon. Nu we in een klein team werken, kun je ook gemakkelijk even ruilen. Laatst voelde een bewoner zich niet zo lekker, toen heb ik geruild en heb ik haar kamer een dag later schoongemaakt.” Tevreden over schoonmaak Mevrouw Holtrop-de Jong, bewoonster van Marijke Hiem, is erg tevreden over het schoonmaken van haar kamer. 12 Meriander
Hoe werken ze bij ‘de buren’? Huishoudelijk medewerksters Gea Boonstra en Janet Mulder draaiden een dag mee op elkaars werkplek in WilgenStede en Marijke Hiem. Al gauw kwam een aantal opvallende verschillen naar voren. Mevrouw Holtrop: “Ze hebben vaak te weinig tijd, dat is wel eens jammer. Maar als ik vraag of Gea bijvoorbeeld de kast wil schoonmaken of als ik heb geknoeid, dan maakt ze het altijd schoon.” Wat tijd betreft blijkt het verschil in takenpakket: in Marijke Hiem gaan huishoudelijk medewerkers ook met eten en boodschappen rond, terwijl bewoners in WilgenStede meer gezamenlijk eten en zelf zo veel mogelijk boodschappen halen in het winkeltje. Bewoners kiezen overigens zelf of ze in hun eigen kamer of in het restaurant eten. Vertrouwde gezichten en meer tijd De uitwisseling liet zien dat kleinschalig organiseren niet alleen een team met vaste collega’s betekent en voor de bewoners vertrouwde gezichten oplevert. Janet: “We houden nu ook meer tijd over voor de bewoners.” Kleinschalig organiseren wordt op alle locaties van Meriant zo spoedig mogelijk ingevoerd, dus ook op Gea’s werkplek Marijke Hiem. “Dat ik straks niet meer koffie en thee en warm eten hoef rond te brengen is wel jammer”, vindt Gea, omdat het haar werk afwisselend maakt. Daar staan de door Janet genoemde voordelen tegenover én het zal een oplossing zijn voor Gea’s werkdruk.
Column Mieke ‘Spiegelgesprekken’ helpen bij inrichten eigen leven
Bij Talant en Meriant vinden momenteel zogenoemde spiegelgesprekken plaats over het onderwerp vrijheid. De gesprekken worden gevoerd met cliënten en familie en aan het eind van het gesprek ook met medewerkers. Het heeft al mooie inzichten gegeven over hoe cliënten de vrijheid kunnen hebben om hun leven zo in te richten als ze zelf willen. Bijzonder tijdens een spiegelgesprek is dat cliënten en familie op een ontspannen manier alles kunnen zeggen en het medewerkers gelegenheid geeft om goed te luisteren. Bij een spiegelgesprek zitten cliënten en verwanten in een kring met een externe gespreksleider. Dat zijn afwisselend Marian Verkerk (hoogleraar zorgethiek) en Evelyn Finnema (lector zorg en welzijn). Wat ervaren cliënten en verwanten en wat zouden zij eventueel anders en beter willen? De medewerkers zitten als toehoorder om de kring heen en daarmee uit het zicht. In het laatste half uur mogen zij ook vragen stellen.
Mieke Draijer is directeur Medische Zaken bij Alliade, de zorggroep waar ook Meriant bij hoort.
Waardigheid en trots 'Waardigheid en trots'; dat is wat de staatssecretaris verwacht van de ouderenzorg voor de komende jaren. Daarom zijn alle instellingen voor verzorging en verpleging uitgenodigd met een voorstel te komen waarmee de kwaliteit van zorg echt verbeterd kan worden. De 200 instellingen die hun voorstel mogen uitvoeren kunnen wet- en regelgeving negeren en werkelijk buiten de kaders gaan denken. Meriant is zo’n instelling die dat mag gaan doen. Passend bij de visie dat kwaliteit van leven en dus de wens van de cliënt centraal zou moeten staan in plaats van de regels, hebben wij al langere tijd veel moeite met het huidige model zorgleefplan. Het nodigt niet uit tot een gesprek en is te veel bepalend en beperkend in het zorgaanbod. We zijn hard aan het denken gegaan over een alternatief. Hoe kom je tot een echt gesprek tussen cliënt en zorg, hoe zet je de wens van de cliënt centraal en hoe kun je continu de kwaliteit van leven meten en bewaken? Het resultaat is door onder meer het ministerie met veel enthousiasme ontvangen. Omdat we weten dat mensen met (lichte) psychogeriatrische stoornissen nog lang beelden kunnen herkennen, hebben we kaarten ontwikkeld die de onderlegger vormen voor een gesprek over kwaliteit van leven. Er staan afbeeldingen op van bijvoorbeeld een douche, pillen, maar ook van een boek, internet en een knuffelend paar. De bijbehorende vragen liggen voor de hand, maar de zorgverlener stelt ze in eigen woorden. Zo wordt het gesprek veel natuurlijker en geen ‘afvinklijst’. De gegevens worden verwerkt in het (drastisch ingekorte) zorgleefplan en de allerbelangrijkste zaken worden in één A4-tje gezet. “Ik in een oogopslag” is de werktitel. Hier staat in wat voor deze cliënt echt het allerbelangrijkste is. Wil ik Jan genoemd worden of de heer De Vries? Wil ik op de huiskamer zijn of juist niet? Maak ik mij zorgen om mijn dochter die ernstig ziek is? Wil ik de pillen voor mijn Parkinson echt precies op tijd hebben? Het kan er allemaal in staan, alles mag, niets moet. Dat wat voor die persoon echt belangrijk is. En niet voorgeformuleerd, maar in de eigen taal van cliënt en medewerkers. Kwaliteit meten doen we met aanvullende vragen, continu. In hoeverre wordt u tegemoetgekomen in wat voor u belangrijk is? Wat zijn aandachtspunten? Voor de pilot die op de Brummel en de Wente gaat plaatsvinden, mogen we andere kwaliteitsmetingen achterwege laten. Dus niet nog iets erbij, maar echt iets anders. Dat wens ik ook voor de zorg: niet nog meer erbij, maar echt anders. Dit is de tijd daarvoor. Herfst 2015 13
Echte boerenbruiloft Alle locaties van Meriant vulden op geheel eigen wijze de vrijwilligersfeesten voor bewoners, familie en vrijwilligers in. Zo nodigde LindeStede Minze Dijkstra uit voor een spannende goochelact, trad Gryt Wiersma op in HeremaState en werd de voorstelling ‘Ja Zuster, Nee Zuster’ op CoornhertState gespeeld. BerkenStede stond een week lang in het teken van de Friese tradities, deze kreeg een heel speciaal tintje.
Feike biedt Annie de knottendoek aan en vraagt Annie hiermee ten huwelijk.
Vrijdag 18 september gaven vrijwilligers Feike Jellema en Annie van Schaik elkaar namelijk onder toeziend oog van bewoners, familie en vrijwilligers een echt jawoord, volgens de rituelen en gebruiken van een boerenbruiloft uit 1860.
Annie deelt de bruidsuikers uit aan de gasten, als afscheid van haar jeugd.
Het bruidspaar arriveert met de koets, na een prachtige rondrit door Wolvega.
Diana Samuelsz, buitengewoon ambtenaar van de burgerlijke stand, voltrekt het huwelijk. Voor deze dag was BerkenStede door de gemeente Weststellingwerf uitgeroepen tot het huis der gemeente.
14 Meriander
Het jawoord is gegeven. Feike en Annie bezegelen hun huwelijk met een kus.
Meriant in beeld
Hugo Broekman, directeur Meriant, leest de trouwakte voor.
De trouwakte wordt voorzien van het lakstempel.
Annie geeft de met zijden bloemen versierde huwelijkspijp aan Feike. Het teken dat ze haar man gedienstig zal zijn.
De brandewijn met rozijnen, een uiting van feest en overdaad.
Stagiair Thomas biedt het boerenbruidspaar een geitje aan.
De bewoners van BerkenStede zingen uit volle borst: “Nu eens krabben, dan weer aaien, dat is wat het leven biedt. En ons lied bestaat uit draaien, draait de hele wereld niet?” Foto’s: Lenus van der Broek Herfst 2015 15
Goud waard! Rubriek over bijzondere vrijwilligers
Van tuin tot dobbelbakjes: Andries zorgt ervoor Vrijwilligers zijn goud waard. Zoals Andries de Jong (bijna 60), die zijn ‘gouden handen’ regelmatig laat wapperen om het leven van de WilgenStedebewoners in Wolvega te veraangenamen. Hij praat honderduit, grotendeels in het Stellingwerfs dat veel gesproken wordt op deze woonlocatie. Door de kleinschalige opzet heeft iedereen een band met elkaar, van bewoners en medewerkers tot directie en vrijwilligers. “Daarom is de sfeer hier zo fijn”, vindt Andries. “De mensen denken om elkaar en geven ook mij waardering. Onze Andries, die willen we niet kwijt, zeggen ze dan. Nou, dat is toch goud waard!?” De tuin van WilgenStede kreeg dankzij Andries een flinke metamorfose. De beschutte binnenplaats is nu een genoeglijke buitenplek voor de bewoners. Begeleider welzijn Margriet is in haar nopjes: “Het is een prachtige tuin met groen, bloeiende planten en zelfs een kleine moestuin met aardbeien, tomaten, komkommers en sla. De bewoners vinden het heerlijk om die met elkaar te oogsten, te verwerken in salades en gezellig samen op te eten.” Naast het bijhouden van de tuin, verricht Andries allerlei hand- en spandiensten. “We hebben ontdekt dat Andries gouden handen heeft”, vertelt Margriet. “Bedenk het maar
en hij heeft het voor ons gemaakt. Hij is creatief en nog een vakman ook.” Zelf noemt Andries het knutselen, ook al is hij opgeleid tot timmerman en werkte hij dertig jaar in de metaalsector. “Ik mag graag dingen bedenken en maken, zoals spelletjes voor de bewoners. Want als zij plezier hebben, ben ik ook blij.”
‘Andries heeft zich hier onmisbaar gemaakt’ Vooral zijn houten dobbelbakjes zijn befaamd, maar zijn persoonlijkheid des te meer. Margriet: “We zien hem allemaal graag komen. Hij is sociaal en haalt mooie streken uit.” Waarop Andries het verhaal vertelt van de nieuwe tomatenplanten. “Een medewerker was zó ongeduldig toen alle vruchten nog groen waren, dat ik rijpe tomaten heb gekocht en die er stiekem tussen heb gehangen. Ze had zelfs bij het plukken niets in de gaten”, lacht hij. Met zijn vrolijke gemoed krijgt de populaire vrijwilliger de bewoners bij gezellige avondjes moeiteloos in een polonaise en met Sinterklaas buitelt hij als piet Andrisio door de zaal. “Hij heeft zich hier echt onmisbaar gemaakt”, zegt Margriet. Waarop Andries roept: “Natuurlijk, wat denk je! Ik vind het hier veel te leuk.”
Vrijwilligers aanmelden voor deze rubriek kan via
[email protected].
