Interview Groot Composiet Datum : 1-7-13 Geïnterviewde : Ruth Mourik, DuneWorks B.V. e 2 contactpersoon : Simone Luijendijk In opdracht van : Paul van der Kroon, principal counsellor bij RWS Afgenomen door : Suzanne Kemps, Frismakers Company Doelstelling
: Geleerde lessen uitvoering Open innovatie alliantie Groot Composiet
Open Innovatie Alliantie Groot Composiet. De alliantie is in 2009 gestart met 15 partners, waar van 12 MKB bedrijven en 3 kennisinstellingen. Het project heeft een budget van 5 miljoen euro en 2,5 miljoen euro aan cofinanciering. De samenwerking loopt formeel tot eind 2013, maar de partijen hebben al aangegeven door te willen gaan. De initiator is Piet Goverse, een oud-ondernemer in composiet, die gelooft in kennisdeling. Met dank aan Subsidie voor regionale ontwikkeling (Efro), heeft de alliantie vorm gekregen. ATO is hierin initiatiefnemer en project beheerder. Ruth Mourik is een van de partners die met cofinanciering bijdraagt aan het project. Haar rol was om bij de verschillende partners kennis en ideeën op te halen en het inhoudelijke dialoog tussen de partners onderling te versnellen. Tevens analyseert ze momenteel de geleerde lessen en vertaalt dit naar een kennisdatabase (website) die deze informatie ontsluit en borgt. Resultaten Open innovatie alliantie 10 OI projecten. Het resultaat van de alliantie is dat er ruim 10 innovatie plannen zijn ingediend en gehonoreerd door de regie groep. De meeste Open innovatie (OI) projecten zijn uitgevoerd in samenwerking van 2 à 3 partijen. De projecten variëren van relatief kleine projecten, bijvoorbeeld de ontwikkeling van een energie passief kozijn en de ontwikkeling van een computermodel. Tot relatief grote projecten, zoals High tech diepzee deksels voor de kruising van pijpleidingen. Of een complex onderzoeksproject dat het effect van een belasting bij een botsing analyseert en de doorwerking in de verschillende materiaal-lagen. Werkvorm van de alliantie. Ook als resultaat kan worden gezien is dat er een werkvorm is gevonden, er is openheid tussen partners ontstaan, de behoefte tot samenwerking is gegroeid en wordt er een gezamenlijke toekomstvisie gevormd op Groot Composiet 2. Positionering OI partners. De MKB bedrijven zijn door de alliantie gaan nadenken over positionering en hebben dit in de praktijk gebracht. Bijvoorbeeld een bedrijf was vooral gericht op het verkrijgen van subsidies en is veel meer klantgericht gaan werken. Een ander bedrijf heeft zich volledig geconsolideerd op één marktsegment en heeft hiermee een omzet groei van 2 naar circa 50 miljoen gerealiseerd. Een derde voorbeeld is een bedrijf dat zich dankzij een marktverkenning, naast de markt van boten, nu ook de markt van bruggen bedient. De Open innovatie alliantie Groot Composiet heeft voor de bedrijven gewerkt als een spiegel. Waar ben je mee bezig en waarom? Professionalisering heeft plaatsgevonden door gezamenlijk te werken aan visie, strategie en de professionalisering van productieprocessen, producten en processen (ISO certificering). Geleerde lessen Open innovatie met MKB 1
Vertrouwen. De deelnemende bedrijven zijn allemaal MKB bedrijven actief in hetzelfde werkgebied. Nadat de alliantie al één jaar een feit was, waren er nog nauwelijks resultaten geboekt. De rede was dat er geen onderling vertrouwen was. Men zag elkaar als concurrent. Pas nadat dit in enkele gesprekken, bespreekbaar was gemaakt, was er ruimte voor samenwerking. Hierbij stonden de volgende vragen centraal: Wat versta je onder vertrouwen? Op welke wijze kan dit ontstaan? Welke basisregels hanteer je (gedragsregels)? In
voorgesprekken gaven mensen aan behoefte te hebben aan een contract. Naar aanleiding van het gesprek over vertrouwen, bleken contracten overbodig. De teneur was “Een contract heb je niet meer nodig zodra je het hebt, ”. Met de workshop Positionering werd definitief duidelijk dat veel partijen een eigen Niche hebben in het composiet landschap. De bedrijven kwamen tot inzicht dat ze hele verschillende deel-markten bedienen. 2
Open innovatie kost tijd. Concurrentiële samenwerking is pas mogelijk als partners elkaar hebben leren kennen op niet-concurrentiële onderwerpen. Voorwaarde is dat de markt groot genoeg is. Tevens kan meewegen dat de partners inzien dat ze elkaar nodig hebben om internationaal gezamenlijk te kunnen opereren. Dit proces kost 3 à 4 jaar. Een intermediair, bijvoorbeeld een kennisinstelling is nodig. De fases zijn: 1) kennismaking: fysiek samenkomen en een persoonlijke band opbouwen. 2) door kennis te delen en samen te werken, vertrouwen opbouwen. 3) Een grotere collectieve samenwerking.
3
Kennisinstellingen (KI) als succesvolle mediator. De rol van KI als mediator is belangrijk. Dankzij de niet commerciële instelling en de onafhankelijke positie, hebben zij een centrale rol gespeeld in het bijeen brengen van verschillende MKB bedrijven in een van de innovatietrajecten. Terzijde: het MKB kent veel waarde toe aan de wijze waarop de OI alliantie heeft geleidt tot de plaatsing van studenten en afstudeerders.
4
Kennisinstelling (KI) als onderzoekspartner MKB, niet succesvol. De MKB bedrijven zagen de KI de eerste 2 à 3 jaar niet staan. De rede was dat bij kleine innovatie vragen (ROI 2 – 3 jaar), het MKB de kennisinstellingen als concurrent ervaart. Bij de grote innovatie vragen (ROI 7-10 jaar) vinden KI geen aansluiting bij de dagelijkse praktijk van het MKB bedrijf. Ondernemers zijn afwachtend, ze wensen dat de KI ter plaatse het innovatie potentieel van hun organisatie komen analyseren. Ook KI zijn op hun beurt afwachtend, zij zien het niet als hun taak om als niet-commerciële partij, de boer op te gaan.
5
Verwachtingsmanagement. Start direct met een visie vormingstraject en leg de resultaten vast in een document. Hiermee kun je de verschillende rollen in het collectieve proces verbinden aan onder meer de marktverkenning.
6
Fysiek samenkomen. Wil je MKB bedrijven meenemen in Open innovatie, dan moet je het lostrekken uit de waan van de dag. MKB bedrijven zijn geneigd om zich te richten op de interne processen. Het eerste jaar is hierin cruciaal, de ervaring leert dat je minimaal elke maand een fysieke bijeenkomst moet organiseren. Ook nadat de partners sterker gecommitteerd zijn tot samenwerking blijken fysieke bijeenkomsten nodig om de voortgang te borgen
7
Keten samenwerking. In de keuze van de partners is er gekozen voor gelijksoortige partners. Hierbij zijn er kansen blijven liggen om ook verticaal in de keten, partners te betrekken.
8
Continue procesbegeleiding. Binnen dit project is er drie ton gespendeerd aan procesbegeleiding. Er is 2 fte voltijds ingezet op de procesbegeleiding (community management).
Samenwerking RWS en Groot Composiet Een van de partners van de alliantie, werkt al samen met RWS aan vis vijzels en energie opwekking voor waterkrachtcentrales. Groot Composiet draagt graag bij aan de verdere uitvoering van het Open innovatie programma van RWS.
WEBSEARCH Het doel van de Alliantie Groot Composiet is het vergroten van de innovatiekracht en de werkgelegenheid in de regio op een duurzame manier. • Open – Alle partners, afkomstig uit kennis- en onderwijsinstellingen en MKB, delen hun kennis en kunde met elkaar. • Innovatie – Deze kennis en kunde moet leiden tot innovatie. • Alliantie – De partners binden zich en ondersteunen elkaar in dit proces. • Groot Composiet – Dit leidt tot de ontwikkeling van grote vezelversterkte kunststof (composiet) objecten (>3x6 meter) in de maritieme, civiele en bouw sector. Denk hierbij aan composiet gevelelementen, vijzels, scheepscasco’s, dekluiken en windbladen - of onderdelen daarvan. De partners dragen kansrijke innovatieve productideeën aan. Het project management begeleidt de uitwerking hiervan tot een innovatieplan (Fase 1). De regiegroep beoordeelt de haalbaarheid van het innovatieplan op technologische, organisatorische en economische aspecten (Fase 2).Is het plan haalbaar en goedgekeurd dan krijgt het de status ‘innovatieproject’, ook wel deelproject genoemd. Het innovatieproject wordt in uitvoering genomen door de aanvrager in de valorisatiefase (Fase 3). De valorisatiefase begint met kennis- en technologieontwikkeling en sluit af met de het technisch ontwerp van het prototype. Na deze fase wordt een prototype gebouwd en getest (Fase 4). De opgebouwde kennis en kunde wordt binnen het project tijdens en na afloop van het project gedeeld door o.a. workshops en downloads. Deelprojecten Binnen het project Groot Composiet worden specifieke deelprojecten gestart die in de maritieme- of civiele sector vallen. Deze deelprojecten zijn samenwerkingsverbanden tussen de verschillende deelnemers aan Groot Composiet en daarmee wordt de kracht van de alliantie benut. Ondertussen zijn er al diverse deelprojecten gestart : - Composiet Gevelelement - Composiet Laadvloer - Groene Gevels van Nabasco - Robottoepassing voor translucent gelcoatspuiten - Composiet (park)brug - Composiet Vijzel Onderzoek naar werking van het platform / Digitale handboek Vragenlijst onderzoek 1.1 Afbakening/Wat is OPEN innovatie? 1.2 Afbakening/Is open innovatie een middel of een doel? 1.3 Afbakening/Moet je je richten op technologische open innovatie of zijn open proces en open organisatie-innovaties ook belangrijk? 2.1 Modellen en processen/ Welk innovatiemodellen bestaan er, wat zijn hun kenmerken, in welke situatie gebruik je welk model? 2.2 Modellen en processen/ Wat zijn essentiële stappen in een open innovatieproces 2.3 Modellen en processen/ Hoe belangrijk is het om te leren van eerdere/andere ervaringen uit andere sectoren? 2.4 Modellen en processen/ Hoe lang moet het open innovatie proces open blijven? 2.5 Modellen en processen/ Welke partijen moet je in een alliantie hebben om het doel “brancheversterking” te realiseren? 2.6 Modellen en processen/ Is het belangrijk voor het proces om de kennisdeling zichtbaar te maken (wie kent wie/werkt met wie/spreekt met wie sinds GC) 2.7 Modellen en processen/ Is de spreiding van opleidingsniveau bij bedrijven van invloed op open innovatieproces? 2.8 Modellen en processen/ Hoe veranker je de open innovatie kennis en attitude in een bedrijf? Wie moet ervan weten? Waar zit de innovatiekracht van een bedrijf? En hoe analyseer je de innovatiekracht van een bedrijf?
3.1 groeistrategie/ Welke groeistrategieën bestaan er, wat zijn hun kenmerken, in welke situatie gebruik je welke strategie? 3.2 groeistrategie/ Hoe belangrijk is het voor open innovatie dat ik buiten mijn sector en netwerk kijk? 3.3 groeistrategie/ Moeten je open innovaties marktvraag gestuurd of technologie gedreven zijn (pull/push)? 3.5 groeistrategie/ Wat is rol en het belang van een launching customer voor een open innovatie proces en hoe vindt je hem? 3.6 groeistrategie/ Moeten samenwerkingsplannen aansluiten bij regionale kracht? 3.7 groeistrategie/ Voedt ik mijn concurrenten op door open kennis te delen? 3.8 groeistrategie/ Hoe kan innovatie bijdragen aan continuïteit van mijn bedrijf? 3.11 groeistrategie/ Hoe kan open innoveren meer (dan gewoon innoveren) helpen bij het creëren van een toetredingsdrempel voor concurrenten 4.1 Bedrijven Typen Rollen/ Welke typen bedrijven zijn er, wat zijn hun kenmerken in het algemeen en m.b.t OPEN innovatie in het bijzonder? 4.3 Bedrijven Typen Rollen/ Welke typen bedrijven breng ik samen in een open innovatie project? 4.4 Bedrijven Typen Rollen/ Hoe groot moeten de bedrijven zijn die meedoen? 4.5 Bedrijven Typen Rollen/ Wat is de invloed van een groep bedrijven die op andere professionele niveaus zitten op een Open Innovatie proces? 4.6 Bedrijven Typen Rollen/ Wat is de rol van kennisinstellingen in een open innovatie proces? 5.1 Samenwerking/ Welke niveaus van samenwerking kun je bij open innovatie onderscheiden? 5.2 Samenwerking/ Verschilt samenwerking in een open innovatietraject van samenwerking in een gesloten/standaard innovatietraject. 5.3 Samenwerking/ Kun je concurrentieel samenwerken aan open innovatie? 5.4 Samenwerking/ Waarom is preconcurrentiële samenwerking de eerste stap? 5.5 Samenwerking/ Wat is de rol van een lector in het open innovatieproces? 5.6 Samenwerking/ Waar ontstaat samenwerking? 5.8 Samenwerking/ Zijn one-stop shop bedrijven goede samenwerkingspartners in een open innovatie? (Vanuit de afnemer gezien is het een bedrijf dat hun vraag van het begin tot het eind oplost, dat ‘ontzorgt’). 5.9 Samenwerking/ Zijn er gedragsregels of samenwerkingscontracten nodig? 5.10 Samenwerking/ Moeten de deelnemende bedrijven een visie en strategie hebben en een heldere positie? 5.11 Samenwerking/ Hoe kies je de juiste partner om in een open innovatie proces mee samen te werken? 5.12 Samenwerking/ Met wie moet ik samenwerken om succesvol open te innoveren? 5.13 Samenwerking/ Is het erg voor open innovatie als er geen persoonlijke klik is met een samenwerkings partner? 5.15 Samenwerking/ Draagt professionalisering van mijn bedrijf bij aan mijn open innovatie kracht? 5.17 Samenwerking/ Wat is het nut van certificering? Kwaliteitsborging? 5.18 Samenwerking/ Is het erg als er afvallers zijn? 5.19 Samenwerking/ Hoe creeer je win-win situaties in de samenwerking met kennisinstellingen? 5.20 Samenwerking/ Is geografische nabijheid belangrijk in een open innovatie proces? 5.21 Samenwerking/ Moet de samenwerking de taart groter maken? 5.22 Samenwerking/ Hoe groot moet mijn bedrijf zijn om succesvol open te innoveren? 5.23 Is de grootte van een bedrijf een factor van belang in een open innovatie proces? S1: Moeten bedrijven van gelijke grootte zijn om samen open te kunnen innoveren? S2: Moeten bedrijven een bepaalde minimum grootte hebben om aan open innovatie .1 Financiering/ Hoe neem je kennisinstellingen op in een subsidiemodel? 6.2 Financiering/ Moet je samenwerken met gesloten beurs stimuleren? 6.3 Financiering/ Hoe financier ik mijn innovaties? 6.4 Financiering/ Moet je samenwerken met gesloten beurs stimuleren?
6.5 Financiering/Hoe financier ik mijn innovaties? 7.1 Eigendom/ Hoe ga je om met kennisdeling in relatie tot publiek geld? 7.2 Eigendom/ Hoe ga je om met patenten in relatie tot publiek geld? 7.3 Eigendom/ Hoe ga je om met foreground en background information (vooraf ontwikkelde kennis vs achteraf ontwikkelde kennis) in relatie tot publiek geld? 7.4 Eigendom/ Moet kennis gelijk helemaal open gedeeld worden, of deels? 8.1 leidershap/ Wat is de rol van de procesmanager? 8.2 leidershap/ Heb je ambassadeurs nodig? 8.3 leidershap/ En wíe brengt er samen in een open innovatieproces? 8.4 leidershap/ Welke kennis is nodig om een open innovatieproces te initiëren en te begeleiden? Wie moet er in het projectteam? Welke competenties? 8.5 leidershap/ Moet je alles voor iedereen betekenen? Hoe lang moet je aan een dood paar blijven trekken? 8.6 leidershap/ Wie moet een gezamenlijk gedragen visie creëeren? 8.7 leidershap/ Wat moet ik doen als het proces moeizaam optart? 8.8 leidershap/ Hoe lang moet je blijven trekken aan een dood paard? 8.9 leidershap/ Blijft mijn rol hetzelfde gedurende het project? 8.10 leidershap/ Hoe moet ik een nieuwe innovatiesamenwerking initiëren? 8.11 leidershap/ Kan de procesleider zelf deelnemen in een innovatieproject binnen het proces? 8.12 leidershap/ Hoe zorg je voor continuïteit van samenwerking voorbij het gefinancierde open innovatie proces? 8.13 leidershap/ Welke houding moeten de ondernemers hebben/krijgen? 8.14 leidershap/ Moet (wanneer) de ondernemer het voortouw nemen bij open innovatie? 8.15 leidershap/ Moet je als programmamanager de inhoud kennen om het proces te kunnen monitoren? 8.16 leidershap/ Is het belangrijk voor het proces om de kennisdeling zichtbaar te maken (wie kent wie/werkt met wie/spreekt met wie sinds GC) 8.17 leidershap/ Moet de leider open staan voor kritiek? 8.18 leidershap/ Moet je sturen op individueel niveau of groepsniveau? Hoeveel, wanneer, wanneer niet? 9.1 Vertrouwen/ Hoe creëer ik vertrouwen 9.2 Vertrouwen/ Hoe overwin ik wantrouwen binnen de groep? 9.3 Vertrouwen/ Waarom is preconcurrentiële samenwerking de eerste stap? 9.4 Vertrouwen/ Hoeveel kan en moet ik delen bij open innovatie? (kennis, projecten/werk, personeel bedrijfsruimte/producten) 9.5 Vertrouwen/ Is het belangrijk of een ondernemer samenwerking benadert vanuit een kansenhouding of juist omdat hij/zij in de knel zit? 9.6 Vertrouwen/ Moet open innovatie samenwerking groeien via operationeel via tactisch naar strategisch? 10.1 Verwachtingen/ Is het belangrijk om aan verwachtingmanagement te doen? 10.2 Verwachtingen/ Moet iedereen dezelfde definities hebben over bijvoorbeeld wat innovatie is en hoeveel kennis gedeeld met worden, met wie, en wanneer. 10.3 Verwachtingen/ Is een gezamenlijk gedragen visie belangrijk? Links: http://www.senternovem.nl/duurzaaminkopen/Criteria/index.asp http://www.open-innoveren.nl/
