> Benchmark Strandbeheer Schoon

> Benchmark Strandbeheer Schoon Verdiepingsanalyse: 10 stranden nader met elkaar vergeleken

Juni 2011

> Inhoudsopgave > Inleiding .................................................................................................. 3 1 > De 10 onderzochte stranden .............................................................. 6 2 > Beleid en beheer ...............................................................................11 3 > Inrichting en voorzieningen................................................................19 4 > Reinigingsinzet ..................................................................................28 5 > Samenwerking ...................................................................................35 6 > Communicatie en handhaving ...........................................................41 7 > Schoonheidsgraad ............................................................................46 8 > Conclusies en aanbevelingen ............................................................50

> Inleiding Om meer inzicht te verkrijgen in welke beheervormen leiden tot het beste resultaat (lees: schoonste strand) heeft Stichting Nederland Schoon de 'benchmark strandbeheer schoon' geïnitieerd. Het verkrijgen van schonere stranden door beter en slimmer beheer is één van de belangrijkste doelen van de benchmark. Door meer aandacht te besteden aan goede beheervormen, en daarover op actieve wijze ervaring en kennis uit te wisselen, kan die doelstelling worden gerealiseerd.

Doel van de benchmark Het uitwisselen van kennis tussen strandgemeenten omtrent de aanpak en werkwijze van zwerfvuilbestrijding op het strand, teneinde het strandbeheer ten aanzien van zwerfvuil te verbeteren.

De benchmark wordt niet beschouwd als doel op zich, maar als middel om kennisuitwisseling en het van elkaar leren te faciliteren. Welke succesfactoren liggen aan de basis van een schoon strand? Welke beheervormen leveren mindere resultaten op en waarom?

Opzet en fasering De benchmark is gefaseerd op twee niveaus uitgevoerd. Gestart is met een globale vergelijking waar bijna alle Nederlandse strandgemeenten aan hebben deelgenomen. Met behulp van een gemakkelijk in te vullen vragenlijst zijn de achtergronden van het strandbeheer, de fysieke kenmerken en omstandigheden van de stranden, en de inzet en werkwijze van het strandbeheer geïnventariseerd. Door deze informatie te koppelen aan de gemeten schoonheidsgraden van de ANWB zijn de eerste verbanden gelegd tussen inzet, beheer en resultaat. Het resultaat daarvan is neergelegd in de rapportage Benchmark Strandbeheer Schoon, juni 2010. De verdieping is ingezet met de benchmark-plus. Op basis van de eerste benchmarkresultaten zijn de strandgemeenten gesegmenteerd naar omstandigheden, gebruiksdruk en fysieke kenmerken (factoren die sterk bepalend zijn voor de prestaties, maar niet of nauwelijks beïnvloedbaar zijn). Per segment zijn enkele strandgemeenten geworven om deel te nemen aan de verdiepingsbenchmark. Op basis van aanvullende, meer kwantitatieve gegevens, zijn de verschillende beheer-, beleids-, en organisatievormen met elkaar vergeleken. De resultaten daarvan zijn in onderliggende rapportage weergegeven. Benchmark Strandbeheer Schoon - verdiepingsanalyse Cyclusmanagement, juni 2011

pagina 3

Deelnemende strandgemeenten In totaal hebben 10 gemeenten meegedaan aan de verdiepingsanalyse. Bij 2 van de 10 gemeenten is de analyse afzonderlijk verricht. De andere 8 gemeenten hebben de analyse met elkaar uitgevoerd. In de figuur hieronder is weergegeven bij welke gemeenten de analyse is uitgevoerd en welke groepen er zijn gevormd.

Gezin

Fun/ sport

Naakt/ Van alles natuur wat

1 Katwijk

Groep 1

Groep 3

Katwijk Noordwijk Den Haag

Zandvoort Westland

Groep 2

Apart

Beverwijk Heemskerk Castricum

Westvoorne Bloemendaal

2 Noordwijk 3 Den Haag 4 Beverwijk 5 Heemskerk 6 Castricum 7 Zandvoort 8 Westland 9 Goedereede 10 Bloemendaal

Benchmark Strandbeheer Schoon - verdiepingsanalyse Cyclusmanagement, juni 2011

pagina 4

Schouwrondes Belangrijk onderdeel van de verdiepingsanalyse zijn de schouwrondes geweest die op de stranden zijn gehouden. Een aantal beheeraspecten is het beste te vergelijken door ze daadwerkelijk op strand te bekijken. Denk aan afvalbakkenbeheer, inrichtingsaspecten, etc. De strandgemeenten die bij elkaar in een groep zaten hebben bij elkaar de schouwronde uitgevoerd. Middels een vooren nagesprek zijn de achtergronden van het beheer uitgewisseld. De verdiepingsanalyses zijn in de zomer van 2010 uitgevoerd. Naast onderliggend rapport is per gemeente een analyserapport opgesteld, met daarin opgenomen de pluspunten en verbeterpunten die de gemeente nog kan doorvoeren.

Reikwijdte Bij de verdiepingsanalyse is vooral gekeken naar het zwerf- en strandafval afkomstig van bezoekers. Daarbij is niet alleen gekeken naar het vuil op de stranden zelf, maar ook op de open afgangen en de aanliggende parkeerterreinen en fietsenrekken. Afval uit zee, zeewier, en andere vervuiling zijn buiten beschouwing gelaten.

Leeswijzer Dit rapport bestaat uit 8 hoofdstukken. Hoofdstuk 1 wordt stilgestaan bij de eigenschappen van de onderzochte stranden. Hoofdstuk 2 gaat in op de beleid- en beheeraspecten. In hoofdstuk 3 worden de verschillen in inrichting en voorzieningen belicht. Hoofdstuk 4 behandelt de reinigingsinzet. In hoofdstuk 5 worden de samenwerkingsaspecten weergegeven. Hoofdstuk 6 gaat in op de communicatie en handhavingaspecten van het strandbeheer. In hoofdstuk 7 wordt de verschillen in schoonheidsgraad belicht. Hoofdstuk 8 bevat de belangrijkste conclusies en aanbevelingen.


pagina 5

1 > De 10 onderzochte stranden Algemene kenmerken Alvorens de beheervormen, de gehanteerde aanpakken en de daarmee verkregen resultaten van de verschillende strandgemeenten te vergelijken, is het goed om stil te staan bij de fysieke en sociale kenmerken en omstandigheden van de stranden. Geen strand is het zelfde, is een veel gehoorde uitspraak van strandbeheerders. En gezien sommige omstandigheden niet of nauwelijks beïnvloedbaar zijn door de gemeenten, is het belangrijk om bij een benchmark als deze, de verschillen in omstandigheden goed in ogenschouw te houden. Op het ene strand zal bijvoorbeeld door het intensiever gebruik meer inzet benodigd zijn om de schoonheidsgraad op niveau te houden, dan op het andere strand. Het soort strand, het soort bezoekers, het aantal paviljoens en de gebruiksdruk zijn zeer bepalende factoren voor de vervuilingsnelheid van een strand. Deze liggen per strand anders. Uit de figuur hiernaast is op te maken dat het strand van Heemskerk in dat kader niet vergelijkbaar is met Den Haag (Scheveningen).

Aantal paviljoens en lengte strand Zandvoort Noordwijk Westland Bloemendaal

Heemskerk 0

Toch wordt er in deze rapportage een vergelijking gepresenteerd. Daarbij is het van belang om de resultaten van deze vergelijking in het licht te plaatsen van de omstandigheden waaronder het beheer plaatsvindt. Niet als excuus, maar als mogelijke verklaring voor het geconstateerde verschil.

Aantal paviljoens

50

100

Lengte strand

Beschrijving van de 10 onderzochte stranden Katwijk aan Zee heeft een betrekkelijk kort strand van nog geen 4 kilometer lang. Het gedeelte voor de bebouwde kom (2,5 kilometer) is verpacht aan 16 strandpaviljoens. Op de boulevard staat 1 viskraam en 3 ijskiosken. Tussen de paviljoens zijn enkele vrije vakken aangebracht waar bezoekers vrij kunnen liggen. Bovenlangs loopt een boulevard, met enkele viskraampjes. De strandhokjes geven een Oudhollands karakter aan het Katwijkse strand. Op enkele plekken zijn strandhuisjes in beheer. Op zomerse dagen trekt het strand tegen de 100.000


pagina 6

bezoekers. Het zijn vooral gezinnen die het Katwijkse strand bezoeken. Er worden vrijwel geen grote evenementen op het strand gehouden. Het Noordwijkse strand is circa 14 kilometer lang. In vergelijking met andere stranden is dat vrij uitgestrekt. Circa 3 kilometer ligt aan de bebouwde kom. Dit is tevens ook het meest intensief gebruikte strand, gelegen aan de twee boulevards Koningin Wilhelminaboulevard en Koningin Astridboulevard. Onder de boulevards zitten in totaal 14 strandpaviljoens. De overige 10 kilometer strand zijn aan te merken als extensief recreatiestrand, waaronder het naakt- en natuurstrand, kitesurfstrand, etc. Hier zitten 2 paviljoens. Het intensieve recreatiestrand trekt een gemêleerd publiek. Zowel de jeugd als gezinnen vinden hier hun vermaak. Tussen de paviljoens bevinden zich vrije vakken waar men vrij kan liggen. Voor de paviljoens is strandstoelenverhuur door de paviljoenhouders toegestaan. Er worden regelmatig (grote) feesten en evenementen gehouden op het strand. Op drukke dagen trekt het strand circa 35.000 bezoekers. Den Haag heeft een Noorderstrand (Scheveningen) en een Zuiderstrand (Kijkduin). De totale lengte bedraagt 12,5 kilometer. Over een lengte van totaal 4 kilometer staan in totaal 77 paviljoens. De paviljoens huren een exploitatievak van circa 20 meter diep. Het strand voor de paviljoens wordt niet verpacht. Wel mogen de exploitanten hier strandstoelen en ligbedden uitzetten (tot maximaal 35 meter van hun terras). Tegen de gemeentegrens van Westland en Wassenaar, en ook ter hoogte van de Fuutlaan (Kijkduin) zijn drie stukken naaktstrand. Ter hoogte van de bebouwde kom van Scheveningen ligt de boulevard, met het Kurhaus Scheveningen, het casino en de pier. Het strand van Scheveningen trekt vooral jong publiek, terwijl de gezinnen meer het strand van Kijkduin opzoeken. Het Zuiderstrand is onlangs in het kader van de kustversterking verbreed en opgehoogd. Op een drukke stranddag trekken de stranden van Den Haag tussen de 100 en 300 duizend bezoekers. Met name op het Noorderstrand bij Scheveningen worden veel feesten en evenementen gehouden. Beverwijk. Van oudsher is Wijk aan Zee een vissersdorp. Aan het eind van de 19e eeuw ontstond steeds meer strandtoerisme. Met de vestiging van het Badhotel aan de Zwaanstraat werd Wijk aan Zee meer een badplaats, waar vooral badgasten uit Amsterdam hun vertier zochten. Het strand van Wijk aan Zee ligt tussen Velsen en Heemskerk in, en is slechts 1200 meter lang. Het gehele strand is verpacht aan strandexploitanten/ paviljoenhouders. In totaal staan er 11 paviljoens op het strand. Hier staan ook de nodige strandhuisjes (totaal circa 600 stuks). Op drukke zomerse Benchmark Strandbeheer Schoon - verdiepingsanalyse Cyclusmanagement, juni 2011

pagina 7

dagen trekt het strand circa 10.000 bezoekers. Er worden circa 50 grote feesten en evenementen gehouden per jaar. Het strand kan worden aangemerkt als gemoedelijk, waar met name gezinnen hun vertier zoeken. Het strand van Heemskerk heeft een lengte van slechts 3,7 kilometer, en is alleen lopend of met de fiets te bereiken. Het achtergelegen duingebied is beschermd, waar geen gemotoriseerd verkeer is toegestaan. Dit bepaalt ook enigszins het publiek dat het strand aantrekt: gezinnen en mensen die houden van rust en natuur. Er is slechts 1 paviljoen op het strand, dichtbij de enige strandafgang. Ten noorden van de opgang zijn strandhuisjes opgesteld van exploitant Nagel. Tegen de grens van Beverwijk heeft exploitant Greve strandhuisjes geplaatst. Ten zuiden van de opgang ligt het vrije strand (ongeveer 2,2 kilometer). Een deel daarvan is naaktstrand. Op een drukke stranddag trekt het strand nog geen 10.000 bezoekers. Er worden praktisch geen grote feesten en evenementen gehouden. Castricum aan Zee wordt ook wel Bakkum aan Zee genoemd. Het strand ligt in het verlengde van Bakkum, voorbij het bos aan het einde van de Zeeweg. De badplaats is verdeeld in twee delen. Deze worden plaatselijk het Drukke Strand en het Stille Strand genoemd. Het Drukke Strand is te bereiken met de auto en trekt daarom dus veel toeristen en dagjesmensen, terwijl het Stille Strand alleen per fiets of te voet te bereiken is, die daarom veel minder mensen trekken die ook voornamelijk van nabij komen. Het strand is totaal 4,4 kilometer lang, waarvan 2,5 kilometer verpacht is aan huisjeseigenaren en paviljoens, en 1,9 kilometer vrij strand is. Er bevinden zich in totaal 6 paviljoens. Op drukke zomerse dagen trekt het strand circa 10.000 bezoekers. Er worden vrijwel geen feesten en evenementen gehouden. Het strand kan worden aangemerkt als gemoedelijk, waar met name gezinnen hun vertier zoeken. Zandvoort aan Zee behoort tot één van de drukst bezochte strandgemeenten van Nederland. Niet alleen het strand, maar ook het direct erachter gelegen dorp, het circuit, en het Casino trekken veel toerisme. Het strand is vooral bij Amsterdammers zeer populair. Het heeft een totale lengte van 9 km. Bijna 2,5 kilometer is verhuurd aan 37 exploitanten/ paviljoens. Om de 3 a 4 paviljoens zijn vrije vakken aangelegd waar standbezoekers activiteiten kunnen doen. Ten noorden van het verpachte strand bevinden zich strandhuisjes, ten zuiden het natuur/ naaktstrand. Het Zandvoortse strand is qua gebruikersdruk, inrichting en exploitatie een uniek strand, dat zich slecht laat vergelijken met andere Nederlandse stranden. Over praktisch de gehele lengte van het verpachte strand Benchmark Strandbeheer Schoon - verdiepingsanalyse Cyclusmanagement, juni 2011

pagina 8

bevindt zich bovenlangs een boulevard/ wandelpromenade die druk bezocht wordt en waar vele eetkraampjes hun waar verkopen. Op het strand zelf verkopen mobiele venters hun waar langs de waterlijn. Het strand van Westland, voor de kust van 's-Gravenzande, Ter Heijde en Monster strekt zich uit over 8 kilometer tussen Kijkduin en Hoek van Holland. Het Westlandse strand heeft geen boulevard, maar brede duinen langs de kustlijn. Langs de duinen ligt een fietspad.Via zeven officiële strandopgangen is het strand te bereiken. Bij deze opgangen zijn ook de voorzieningen geconcentreerd. Zo staan er bij vier strandopgangen een wachtpost van de vrijwillige reddingsbrigade. Daarnaast staan er tien strandpaviljoens op het Westlandse strand, waarvan twee in Monster, drie in Ter Heijde en vijf in 's-Gravenzande. De paviljoens staan verspreid over het strand, veelal aan weerzijden van de opgangen. Niet iedere strandopgang heeft parkeergelegenheden. Van 2008 tot 2010 is het strand langs de Delflandse kust waartoe ook Westland behoort aangepakt. Zo zijn de duinen met 30 tot 60 meter verbreed en ook het strand is breder geworden. De zeebodem vlak voor het strand is verhoogd waardoor de strandhoofden geheel of gedeeltelijk onder het zand zijn verdwenen. De stranden trekken een gemoedelijk publiek. Het betreffen vooral gezinnen die een dagje strand pakken. De gemeente Goedereede - met dorpskernen Ouddorp, Stellendam en Goedereede - telt zo'n 12.000 inwoners. Op de noordzijde van het eiland is een vrij breed strand van in totaal 22 kilometer lang, doorlopend tot de Brouwersdam. Aan het eind van de dam ligt Port Zelande, een zeer druk bezocht recreatiepark met nabij gelegen een druk strand. Het meest noordoostelijk gelegen strand is in beheer van Natuurmonumenten (6 km lang). Het strand van Goedereede kan het beste worden omschreven als een gemoedelijk familiestrand. Het strand trekt niet alleen eilandbewoners aan, maar ook recreanten uit de regio (tot aan Rotterdam). Port Zelande trekt veel Duitse toeristen aan. Op de Brouwersdam zijn parkeerhavens ingericht voor campers die daar meerdere dagen kunnen verblijven. Op het recreatieve deel van het strand zijn 7 paviljoens gevestigd. Bloemendaal aan Zee ligt tussen de stranden van IJmuiden en Zandvoort en heeft als achterland het Nationaal Park Zuid-Kennemerland. Het strand van Bloemendaal is vooral bij jongeren zeer populair. Het heeft een lengte van 4,3 km, waaronder een naaktstrand van ruim 1 km. Aan het strand zijn onder meer zeven zomerstrandpaviljoens (zoals Bloomingdale en Woodstock waar veel feesten en evenementen worden gehouden), een aantal permanente paviljoens (De Tropen Benchmark Strandbeheer Schoon - verdiepingsanalyse Cyclusmanagement, juni 2011

pagina 9

aan Zee, Parnassia) en een trampolinepark. Aan de noordzijde van het naaktstrand is een vrijloopgebied voor honden. De 7 strandpaviljoens bevinden zich op het 'comfortstrand'. De paviljoens staan aanpalend aan elkaar, zonder vrije stukken. De belangrijkste strandopgang bevindt zich aan het einde van de Zeeweg.

Samenvattend Op basis van de strandkenmerken kan met enige voorzichtigheid drie clusters worden onderscheiden: 1.

Zeer intensief gebruik: relatief lange stranden met een hoog percentage verpacht strand (paviljoens) en relatief veel grote evenementen. - Den Haag (Scheveningen) - Zandvoort

2.

Intensief gebruik: intensief gebruikte stranden met (op sommige stukken) een hoog percentage verpacht strand (paviljoens) en bij grote regelmaat evenementen. -

3.

Bloemendaal Noordwijk Katwijk Beverwijk Castricum

Redelijk intensief gebruik: stranden met relatief veel vrij strand. Paviljoens met name bij de strandopgangen, niet aaneengesloten. - Westland - Goedereede - Heemskerk

Deze clustering is niet aangehouden bij de schouwrondes. De gemeenten hebben zelf aangegeven met welke andere strandgemeenten zij graag een verdiepingsanalyse en schouw wilden uitvoeren.


pagina 10

2 > Beleid en beheer Algemeen Goed strandbeheer begint met het creëren van duidelijkheid omtrent de beleid- en beheerkaders. Gemeenten vervullen veelal in opdracht van de eigenaar van het strand (in de meeste gevallen Rijkswaterstaat) de beheer- en exploitatiefunctie, waarvan de beleidsuitgangspunten en regels worden vastgelegd in een strandnota. Het schoonmaken en schoonhouden van het strand maakt als het goed is integraal onderdeel uit van het strandbeleid. In de strandnota wordt aangegeven wat de ambities zijn van de gemeente ten aanzien van de schoonheidsgraad van het strand, al dan niet geconcretiseerd met het aangeven van een CROW-beeldkwaliteit. Een schoon strand is van belang voor de aantrekkingskracht die een strand heeft op toeristen en strandbezoekers. Het is echter een subjectief begrip. Wat de één schoon vindt, vindt de ander vervuild. Door het met een schoonheidsgraad expliciet te beschrijven, schept de gemeente duidelijkheid omtrent wat er van het beheer verwacht wordt, wat tevens duidelijkheid oplevert naar eventuele exploitanten en aannemers die in opdracht van de gemeente het strand schoonhouden. In de strandnota wordt tevens aangegeven hoe de gemeente de exploitatie van het strand geregeld heeft. Aangegeven wordt welke delen van het strand verpacht worden aan exploitanten / paviljoenhouders, en welke delen van het strand voor vrij gebruik worden aangehouden (onverpacht vrij strand). In de pachtovereenkomsten die gemeenten met hun exploitanten afsluiten, wordt veelal ook de schoonmaaken schoonhoudplicht meegenomen. Exploitanten dienen hun eigen terras en gebruikersdeel schoon te houden, afhankelijk van tot waar het gebruikersdeel ophoudt.

Over het algemeen komen de volgende beheervormen voor: Benchmark Strandbeheer Schoon - verdiepingsanalyse Cyclusmanagement, juni 2011

pagina 11

1.

2.

3.

De pachters / exploitanten hebben alleen een schoonmaakplicht voor hun 1 eigen terrasdeel (tot aan de tentpalen) . Daar buiten houdt de gemeente het strand schoon. De gemeente doet dat met zijn eigen dienst (A), of besteedt het uit aan een private partij (B), of een (vereniging van) strandexploitant(en) (C). De pachters / exploitanten hebben een schoonmaakplicht voor hun eigen terrasdeel (tot aan de tentpalen) inclusief het gebruikersdeel waar stoelen beddenverhuur plaatsvindt (veelal tot aan de hoogwaterlijn). De waterlijn en de vrije stukken strand waar geen pachters zitten worden schoongehouden door de gemeente. De gemeente doet dat met zijn eigen dienst (A), of besteedt het uit aan een private partij (B), of een (vereniging van) strandexploitant(en) (C). De gemeente verpacht het gehele strand, inclusief op en afgangen, aan één exploitant of een vereniging van exploitanten, die de beheer en exploitatie op zich neemt. In de pachtovereenkomst wordt vastgelegd aan welke uitgangspunten en randvoorwaarden het beheer en de exploitatie dienen te voldoen. De gemeente heeft daarmee zijn beheertaak gedelegeerd en voert zelf geen schoonmaaktaken uit op het strand.

Voor welke beheervorm is gekozen?

Den Haag Zandvoort

1A 2B

Bloemendaal

2B

Noordwijk Katwijk Beverwijk Castricum

2B 2B 2C 2C

Westland Goedereede Heemskerk

1B 1A 3

In de tabel hiernaast is weergegeven welke beheervormen de 10 strandgemeenten aanhouden. Praktisch alle beheervormen komen voor.

Beleid en beheer van de 10 onderzochte stranden Den Haag heeft in 2008 voor het laatst een strandnota opgesteld, met daarin helder aangegeven de kaders en uitgangpunten voor het strandbeheer. Het schoonhouden van het strand maakt integraal onderdeel uit van de nota. In de nota wordt gesteld dat iedere horeca-exploitant op het Haagse strand melding moet doen in het kader van op het zogeheten Activiteitenbesluit. Op basis van dit besluit dienen paviljoenhouders en exploitanten te voldoen aan een groot aantal voorschriften, waaronder het schoonhouden van hun directe omgeving binnen een 1

Vaak wordt daarbij wel het activiteitenbesluit aangehouden, waarbij de paviljoenhouder wettelijk verplicht is om tot een straal van 25 meter z'n omgeving schoon te houden.


pagina 12

straal van 25 meter van de inrichting. Dienst Stadsbeheer van de gemeente controleert regelmatig op de naleving van de milieuregels. De gemeente heeft een eigen dienst die het strand schoonmaakt en schoonhoudt. Ook het strand voor de paviljoens wordt door de gemeente schoongehouden. De strandbeheerder houdt de regie ten aanzien van het schoonmaken en schoonhouden van het strand strak in handen. De schoonmaakwerkzaamheden worden regelmatig gecontroleerd. Zandvoort heeft nog geen strandnota opgesteld, maar is daar wel mee bezig. Dit betekent niet dat er geen duidelijke beleidskaders zijn vastgesteld. Er is een duidelijke verantwoordelijkheid gecreëerd richting exploitanten en paviljoenhouders omtrent het schoonhouden van het strand. Het gedeelte van het strand dat verpacht wordt aan de paviljoens moet door de paviljoenhouders zelf worden schoongehouden, van duinreep tot de hoogwaterlijn. Dit is vastgelegd in de pachtovereenkomsten die met de paviljoenhouders zijn gesloten. Ook het plaatsen, legen en onderhouden van afvalbakken is een verantwoordelijkheid voor de paviljoenhouder, even als de afvoer van bedrijfsafval. Het vrije strand (de vrije stukken tussen de paviljoens, het strand voor de strandhuisjes en het natuur/naaktstrand) wordt schoongehouden door de gemeente. Het schoonmaken is uitbesteed aan een aannemer. Het beheer van het strand is inclusief de hoofdafgangen en de 2 parkeerterreinen die in gemeentelijk beheer zijn. Bloemendaal heeft in 2006 een strand(beleids)nota opgesteld. Het schoonhouden van het strand maakt integraal onderdeel uit van deze nota. Verantwoordelijkheden, taken en ambities ten aanzien van afval en zwerfvuil op het strand zijn goed vastgelegd. Gestreefd wordt naar een schoonheidsgraad B (tijdens de zomer op het strand), en een schoonheidsgraad A op de afgangen. De gemeente is de eerste verantwoordelijke voor de inrichting en het beheer van het strand. De invulling van de verantwoordelijkheid gebeurt in overleg met direct betrokkenen (huurders van het strand en omgeving) in. Het gedeelte van het strand dat verpacht wordt aan de paviljoens moet door de paviljoenhouders zelf worden schoongehouden, van duinreep tot water. Dit is vastgelegd in de pachtovereenkomsten die met de paviljoenhouders zijn gesloten. Ook het plaatsen, legen en onderhouden van afvalbakken is een verantwoordelijkheid voor de paviljoenhouder, evenals de afvoer van bedrijfsafval. Om te voorkomen dat meerdere afvalinzamelaars over het strand rijden is een afvaloverslagstation gerealiseerd nabij het strand. De paviljoenhouders huren ieder een deel van dit overslagstation (ieder een eigen perscontainer). Het vrije strand (activiteitenstrand, Benchmark Strandbeheer Schoon - verdiepingsanalyse Cyclusmanagement, juni 2011

pagina 13

familiestrand en natuurstrand) wordt schoongehouden door de gemeente. Het schoonmaken daarvan is uitbesteed aan een aannemer. Noordwijk heeft in 2008 de nota 'Strandbeleid Noordwijk 2008 - 2013' opgesteld. In deze nota wordt een evenwichtig voorzieningenniveau en een goede kwaliteit van de strandbeleving nagestreefd. Strandpaviljoens en verenigingen moeten zich goed kunnen ontplooien door het maken van goede afspraken. In de nota zijn duidelijke kaders en ambities opgenomen voor het strandgebruik, de accommodaties, en de voorzieningen en het strandbeheer. Er wordt veel belang gehecht aan het verkrijgen en behouden van de keurmerken 'Blauwe Vlag' en 'Quality Coast'. De schoonheidsgraad van het strand en het voorzieningenniveau voor afval(scheiding) zijn belangrijke toetsingscriteria. Sinds 19991 is Noordwijk in het bezit van de Blauwe Vlag en sinds 2007 voldoet de gemeente aan de Quality Coast. Er is een duidelijke verantwoordelijkheid gecreëerd richting paviljoenhouders voor het schoonhouden van het verpachte strand. Men is verplicht om het exploiteerde deel (vak van 50 bij 20 meter) schoon te houden, plus het gebruikersgedeelte waar men bedden / stoelen verhuurt. Formeel valt het gebruikersdeel niet onder de pachtovereenkomst. Het reinigen van het vrije strand wordt door de gemeente centraal aangestuurd. De uitvoering vindt plaats door een gespecialiseerd particulier bedrijf. In 2005 heeft Katwijk een strandnota opgesteld, waarin expliciet de kaders en uitgangspunten van de strandexploitatie zijn omschreven. In het verleden hield Katwijk een vrij behoudend beleid aan ten aanzien van activiteiten op het strand. In de strandnota van 2005 worden meer mogelijkheden geboden voor het ontplooien van nieuwe initiatieven op het strand. In 2010 is het strandbeleid geactualiseerd. In de strandnota zijn heldere bepalingen opgenomen voor het houden van evenementen. Er is een duidelijke verantwoordelijkheid gecreëerd richting paviljoenhouders voor het schoonhouden van het verpachte strand. Men is verplicht om het gehuurde vak tot aan de hoogwaterlijn schoon te houden. Daar hoort ook bij dat men voldoende afvalbakken op het strand plaatst waar bezoekers hun afval in kunnen deponeren. Een gemeentelijke opsporingsambtenaar (goa) controleert in het zomerseizoen dagelijks of de exploitanten zich aan de schoonmaakplicht houden. Door een minimale eis te stellen aan het aantal afvalbakken dat men op het strand moet hebben staan (om de 10 meter 1 afvalbak), wordt de schoonmaakplicht concreet gemaakt. Het vrije strand, de open afgangen, en de vloedlijn worden in opdracht van de gemeente Benchmark Strandbeheer Schoon - verdiepingsanalyse Cyclusmanagement, juni 2011

pagina 14

schoongehouden door een particulier bedrijf. De strandbeheerder controleert regelmatig of de aannemer zijn werkzaamheden goed uitvoert. De paviljoenhouders zijn verenigd in een vereniging van strandexploitanten. De gemeente heeft 1 aanspreekpunt - namelijk het bestuur van de vereniging - en maakt daarmee goede afspraken. Afgelopen jaar (20008 - 2009) heeft de gemeente Beverwijk een nieuwe strandnota opgesteld, waarin de kaders en uitgangspunten voor het strandbeheer zijn vastgesteld. Het schoonmaakbeleid op het strand maakt integraal onderdeel van de nota. Er is een duidelijke verantwoordelijkheid gerecreëerd richting exploitanten omtrent het schoonhouden van het strand. Voor het deel dat zij pachten van de gemeente (paviljoen inclusief terras) is er een schoonmaakplicht opgenomen in de pachtovereenkomst. Het strand voor de paviljoens wordt niet verpacht, maar mag wel worden gebruikt door de paviljoenhouders om bedden en stoelen op te verhuren. Voor het schoonhouden van het strand voor de paviljoens heeft de gemeente een apart schoonmaakcontract gesloten met de vereniging van strandexploitanten. De vereniging houdt het strand schoon in opdracht van de gemeente, warvoor de gemeente een jaarlijkse vergoeding betaalt. Voor evenementen hanteert de gemeente een vergunningbeleid, waarin expliciet een aantal voorwaarden omtrent het schoon opleveren van het strand zijn opgenomen. Met de vereniging van strandexploitanten heeft de gemeente 1 aanspreekpunt gecreëerd voor het strandbeheer en schoonmaken van het strand. Nieuwe exploitanten worden vriendelijk doch dringend verzocht zich aan te sluiten bij de vereniging. Recent heeft gemeente Castricum een onderzoek laten uitvoeren naar het strandbeleid. Gezamenlijk met paviljoenhouders, strandhuisjeseigenaren, de VVV en het Hoogheemraadschap is een workshop gehouden om invulling te geven aan mogelijk nieuw beleid. Thema's waren: jaarrond-exploitatie, overnachtingbeleid in strandhuisjes, etc. Uiteindelijk is een aantal van deze thema's op beleid herzien. Er is een duidelijke verantwoordelijkheid gerecreëerd richting exploitanten omtrent het schoonhouden van het strand. Zij zijn verplicht om het strand voor hun paviljoen tot aan de kustlijn zelf schoon te houden. Dit is vastgelegd in de pachtovereenkomsten die met de paviljoenhouders zijn gesloten. Om te voorkomen dat meerdere afvalinzamelaars over het strand rijden is een afvaloverslagstation gerealiseerd nabij het strand. Met behulp van een pasjessysteem wordt het bedrijfsafval en gemeentelijke afval van elkaar onderscheiden. Benchmark Strandbeheer Schoon - verdiepingsanalyse Cyclusmanagement, juni 2011

pagina 15

Het vrije strand (activiteitenstrand, familiestrand en natuurstrand) wordt schoongehouden door de gemeente. Het legen van de afvalbakken gebeurt door een exploitant, waarvoor hij van de gemeente een vergoeding ontvangt. De ambities van gemeente Westland ten aanzien van het schoonhouden van het strand zijn op basis van een beeldkwaliteit vastgesteld door de gemeenteraad, en zijn hoog. Gestreefd wordt naar een schoonheidsgraad A+. Dat betekent dat er geen enkele vervuilingseenheid op het strand mag voorkomen. Het schoonmaken van het strand is door de gemeente uitbesteed aan een plaatselijke aannemer. De opdrachtverlening vindt plaats op basis van beeldbestek. De aannemer is gebonden aan het behalen van de afgesproken beeldkwaliteit (A+) en heeft een eigen verantwoordelijkheid in de wijze waarop hij dit bewerkstelligt (schoonmaakfrequentie, ledigingfrequentie, inzet, werkwijze zijn in principe door de aannemer zelf te bepalen). Dagelijks om 8.00 uur 's morgens vindt de oplevering plaats en controleert de gemeente of de aannemer aan zijn beeldplicht heeft voldaan. Gemeente Goedereede kent een afwijkende beheervorm. Het eigendom en beheer is helder geregeld. Domeinen is eigenaar van het strand. De paviljoens gaan een pachtovereenkomst aan met de Domeinen. Het recreatief beheer van het strand is in handen van de gemeente. Het beheer wordt gefinancierd uit de toeristenbelasting. De gemeente heeft een eigen dienst die het strand schoonmaakt en schoonhoudt. In het hoogseizoen maakt de gemeente hiervoor gebruik van strandhulpen. De betrokkenheid van de uitvoering met het strand is groot. De strandbeheerder houdt de regie ten aanzien van het schoonmaken en schoonhouden van het strand strak in handen. In het hoogseizoen wordt het strand dagelijks in de gaten gehouden, en indien nodig actie ondernomen. Voor 2 van de 4 stranden heeft Goedereede de 'Blauwe vlag' Gemeente Heemskerk heeft het strand voor een groot deel verpacht aan één exploitant, namelijk firma Nagel. Onderdeel van de pachtovereenkomst is dat de exploitant ook het strand schoonhoudt, er voldoende afvalbakken plaatst, en deze regelmatig leegt. Zelfs de stortkosten zijn voor rekening van de exploitant. De schoonmaakkosten worden verrekend in de pachtprijs. De exploitant is een betrouwbare partij gebleken en heeft in de afgelopen jaren fors geïnvesteerd in schoonmaakapparatuur (hij is in bezit van een beachcleaner), en is zeer Benchmark Strandbeheer Schoon - verdiepingsanalyse Cyclusmanagement, juni 2011

pagina 16

plichtsgetrouw in het schoonmaken van het strand. De enige paviljoenhouder op het strand huurt de uitspanning van de firma Nagel. De paviljoenhouder heeft dan ook uitsluitend te maken met de firma nagel, en niet met de gemeente als het gaat om schoonhouden van het strand. Het schoonhouden van het vrije strand (natuur/naaktstrand) is een verantwoordelijkheid van de gemeente zelf. Dit strand wordt schoon gehouden door de sociale werkvoorziening.

Samenvattend Strandnota opgesteld?

Van de 10 strandgemeenten hebben er 8 een strandnota vastgesteld. Alleen Goedereede en Zandvoort hebben geen strandnota. Zandvoort is er wel mee bezig. Een aantal gemeenten heeft wel een strandnota, maar die is vrij gedateerd. Slechts 6 van de 10 gemeenten heeft een strandnota met daarin ook het reinigingsbeleid opgenomen. Overigens is het wel of niet hebben van een actueel vastgestelde strandnota geen garantie voor een adequaat en helder geformuleerd schoonmaakbeleid op de stranden. Met andere woorden, er zijn strandgemeenten die een duidelijk schoonmaakbeleid voeren op de stranden, maar dat niet hebben vastgelegd in een strandnota. Overigens hebben slechts 2 gemeenten zich beleidsmatig gecommitteerd aan een door de politiek vastgestelde beeldkwaliteit voor het strand. Dat zijn Westland en Bloemendaal. Westland heeft deze beeldkwaliteitsnorm tevens 1 op 1 doorgezet naar de aannemer die het strand in opdracht van de gemeente schoonmaakt.

Schoon strand onderdeel van strandnota?

Den Haag Zandvoort Bloemendaal Noordwijk Katwijk Beverwijk Castricum Westland Goedereede Heemskerk

Zoals eerder aangegeven worden op de 10 onderzochte stranden veel verschillende beheervormen gehanteerd. De beheervormen verschillen van elkaar in de mate waarin exploitanten en paviljoenhouders een verantwoordelijkheid of taak hebben in het schoonmaken en schoonhouden van het strand. Het is daarbij niet aan te geven welke beheervorm nu tot het schoonste strand leidt. Met andere woorden, er zit weinig correlatie tussen de ranking van de schoonste stranden van Nederland, en de gehanteerde beheervorm. Uit de gesprekken die tijdens de verdiepingsanalyses zijn gevoerd blijkt dat het niet zozeer de soort beheervorm is die bepalend is voor de schoonheid van het strand, als wel de wijze waarop de beheervorm wordt uitgevoerd (betrokkenheid exploitanten en/of aannemers, invulling gastheerschap op het strand, etc.). Benchmark Strandbeheer Schoon - verdiepingsanalyse Cyclusmanagement, juni 2011

pagina 17

In bovenstaand licht is het ook belangrijk hoe beleids- en beheerafspraken worden uitgedragen en worden gecommuniceerd. Is er een vereniging van strandexploitanten aanwezig, waarmee afspraken kunnen worden gemaakt en regelmatig overleg kan worden gevoerd? Strandgemeenten met een goede dekkende vereniging van exploitanten hebben over het algemeen minder problemen met handhaving en controle van schoonmaakafspraken dat strandgemeenten die geen vereniging van exploitanten hebben.


pagina 18

3 > Inrichting en voorzieningen Algemeen Over het algemeen geldt dat de inrichting en ordening van het strand zeer bepalend zijn voor de (beleving van de) schoonheidsgraad van het strand. Niet alleen in de directe zin, maar ook in de indirecte zin: bezoekers hebben de neiging om netter om te gaan met geordend strand, dan met een strand dat rommelig is ingericht (normbeïnvloeding). De wijze van inrichting heeft uiteraard ook invloed op het beheer. Een egaal strand en rechte strandovergangen zijn gemakkelijker en efficiënter schoon te houden dan een ongelijk strand en trapopgangen. Maar ook de mate waarin objecten op het strand blijven liggen, of meubilair op het strand wordt opgeslagen, de opgangen worden geschoven, etc. is bepalend voor de inspanning die moet worden gepleegd om een strand schoon te houden. Inrichting strand Katwijk Afvalbakken maken onderdeel van de strandinrichting, en dienen er toe om zoveel mogelijk afval dat op strand ontstaat, op te slaan, zodat het strand zelf schoon blijft. In de CROW-publicatie ‘Afvalbakken in de openbare ruimte, leidraad voor vormgeving, plaatsing, lediging en onderhoud’ wordt een aantal handvatten geboden waarmee de effectiviteit van de afvalbakken kan worden verbeterd. Daarbij zijn de volgende drie aspecten van groot belang: 1.

Vindbaarheid: Afvalbakken moeten vindbaar en herkenbaar zijn. Vormgeving (vorm en kleur) en locatie zijn daarbij van cruciaal belang. De herkenbaarheid kan worden bevorderd door uniformiteit in vormgeving te bewerkstelligen.

2.

Gebruiksgemak: dit wordt bevorderd door afvalbakken op goed bereikbare, logische locaties te plaatsen zodat lopen naar de afvalbak en het inwerpen van afval weinig moeite kost. De mobiliteit van strandbezoekers op een druk strand is niet groot, waardoor men over het algemeen niet bereid is ver te lopen. De CROW-standaard beveelt daarom een loopafstand aan van niet meer dan 25 meter. Ook dient rekening te worden gehouden met de drukke gedeeltes van een strand, open afgangen, parkeerterreinen, etc. Benchmark Strandbeheer Schoon - verdiepingsanalyse Cyclusmanagement, juni 2011

Inrichting strand Monster (Westland)

pagina 19

3.

Aantrekkelijkheid: Een aantrekkelijke afvalbak bevordert het juiste gebruik. Het gaat daarbij met name om de netheid (het voorkomen dat afvalbakken overlopen, geen wildplak en graffiti op de bak) en de staat van onderhoud (geen beschadigingen, goede technische staat). Hierover zijn geen vragen gesteld in de benchmark.

Voorzieningen van de 10 onderzochte stranden Op de stranden van DenHaag staan in totaal 430 (Molok)afvalbakken, met een inhoud van 300, 1300 en 3000 liter. De bakken zijn voorzien van een zak. Een deel van de opslag vindt ondergronds plaats. Op de intensieve stukken strand staan de bakken om de 20 meter opgesteld. Op de extensieve stukken is de onderlinge afstand langer. Op het Zuiderstrand heeft kustversterking plaatsgevonden. Het strand is verbreed en de duinen verhoogd. De inrichting is strak en geeft het strand een hoog kwalitatief aanzien. De opgangen zijn overzichtelijk en netjes voorzien van afvalbakken. De afvalbakken zien er goed onderhouden en aantrekkelijk uit. Daar waar het strand breder wordt staat een dubbele lijn met bakken opgesteld. Bij de open afgangen, maar ook voor de paviljoens staan groter formaat afvalbakken van 1300 en 3000 liter inhoud. De afvalbakken zijn afgesloten met een terugverende deksel, waardoor vogels geen vat krijgen op het afval. De inwerpopening van de afvalbakken is kwetsbaar voor vandalisme. Vooral de 300 liter bakken hebben last van verbuiging van de deksels. Door de inhoud van de afvalbakken kunnen ze alleen mechanisch worden geleegd met kraan. Dit maakt het onmogelijk om zakken te verwisselen tijdens een drukke stranddag. De afvalbakken zijn niet opvallend vormgegeven wat de vindbaarheid niet ten goede komt.

Afvalbakken Den Haag

Op het Zandvoortse strand staan in totaal 170 afvalbakken. Het betreffen 240 liter minicontainers in een verzinkte standaard (met een dekselbegrenzer) op een voetanker in het zand. Er staan uitsluitend (gemeentelijke) afvalbakken op het onverpachte vrije strand. Op het verpachte strand moeten paviljoenhouders zorg dragen voor afvalbakken. De afvalbakken zijn voorzien van een rond gat, waar men het afval zonder bediening van het deksel doorheen kan werpen. Voor de strandhuisjes staan 800 liter containers voor huisvuil. De containers staan in lijnopstelling voor de huisjes, op het strand, opgesteld. De afvalbakken staan over Benchmark Strandbeheer Schoon - verdiepingsanalyse Cyclusmanagement, juni 2011

pagina 20 Afvalbakken Zandvoort

het algemeen netjes in een rechte lijn opgesteld. De capaciteit (inhoud, aantal, onderlinge afstand) lijkt goed afgestemd op de behoefte. Alleen bij zeer drukke dagen kan de capaciteit niet voldoende zijn en zullen zich incidenteel overlopers voor doen. Voor de afgangen lijkt de afvalbakkencapaciteit te weinig. Op de afgangen zelf staan in het geheel geen afvalbakken opgesteld. Tijdens de schouw zijn nauwelijks afvalbakken waargenomen van paviljoenhouders op het door hun gepachte strand. Het kan zijn dat deze bij slecht weer in opslag staan. Op het Bloemendaalse strand staan in totaal 85 afvalbakken (de afvalbakken op de boulevards en parkeertereinnen meegerekend). Het zijn dezelfde soort bakken als in Zandvoort: 240 liter minicontainers in een verzinkte standaard (met een dekselbegrenzer) op een voetanker in het zand. De afvalbakken zijn voorzien van een rond gat, waar men het afval zonder bediening van de deksel doorheen kan werpen. Op het strand staan de containers in een rechte lijn op circa 50 meter van elkaar. Bij de afgangen staan 5 afvalbakken aan weerzijde opgesteld. Op het verpachte strand maken de paviljoenhouders gebruik van dezelfde soort afvalbakken, die door de gemeente aan de exploitanten ter beschikking zijn gesteld. Het strand is overzichtelijk en strak ingericht. De afvalbakken staan over het algemeen netjes in een rechte lijn opgesteld. De afvalbakken zien er goed onderhouden en aantrekkelijk uit. Door de opvallende oranje kleur zijn ze goed herkenbaar, ook als het druk is op het strand. De capaciteit (inhoud en aantal) lijkt goed afgestemd op de behoefte. Alleen bij zeer drukke dagen doen zich incidenteel overlopers voor. Een nadeel van het grote formaat afvalbak is dat de bakken alleen machinaal kunnen worden geleegd. Vooral voor de paviljoenhouders - die dezelfde soort bak gebruiken, maar ze zelf moeten legen - lijkt dit een probleem te zijn. Sommige exploitanten gebruiken zakken, zodat ze de bakken handmatig kunnen legen. Dit is echter zwaar werk. Tijdens de schouw zaten de bakken van de paviljoenhouders over vol. Afvalbakken Bloemendaal Noordwijk heeft in totaal 240 afvalbakken van 240 liter staan. De bakken zijn met een paal in het zand verankerd. Er staan zowel gemeentelijke afvalbakken op het verpachte strand als het vrije strand. Op het intensieve recreatiestrand staan de bakken om de 25 meter opgesteld. Op sommige delen van het strand zijn dubbele afvalbakken (2 aan 1 paal) opgesteld. De afvalbakken hebben een opvallende kleur, en zijn daardoor ook tijdens drukke stranddagen goed vindbaar. De capaciteit (formaat, aantal afvalbakken) lijkt goed afgestemd op de behoefte. Bij de strandopgangen neemt het aantal afvalbakken toe. Dit zijn ook de punten waar Benchmark Strandbeheer Schoon - verdiepingsanalyse Cyclusmanagement, juni 2011

pagina 21 Afvalbakken Noordwijk

het meeste afval vrijkomt (van naar-huis-terugkerende strandbezoekers). De afvalbakken staan niet netjes in één lijn opgesteld. Hierdoor staan de afvalbakken wat rommelig, wat de inrichting van het strand niet ten goede komt. Tijdens de schouw waren sommige afvalbakken uit hun houder gewaaid. Ook werd hier en daar een afvalbak met een gebroken deksel geconstateerd. Daarbij moet wel worden opgemerkt dat er sprake was van stormachtig weer. Tijdens de schouw zijn nauwelijks afvalbakken waargenomen van paviljoenhouders op het door hun gepachte strand. Het kan zijn dat deze bij slecht weer in opslag staan. In Katwijk staan in totaal 450 afvalbakken van 240 liter. Het betreffen minicontainers die op een paal in het zand zijn verankerd. Op het verpachte strand en op het vrije strand worden dezelfde afvalbakken toegepast. De strandexploitanten hebben deze containers zelf aangeschaft en plaatsen deze op hun vak. Norm is dat de exploitanten om de 10 meter een afvalbak hebben staan. Hier wordt regelmatig op gecontroleerd. In de drukke maanden worden op de vrije strandvakken dubbele afvalbakken (2 aan 1 paal) geplaatst. De afvalbakken hebben een opvallende kleur, en zijn daardoor ook tijdens drukke stranddagen goed vindbaar. De capaciteit (formaat, aantal afvalbakken) lijkt goed afgestemd op de behoefte. Bij de strandopgangen neemt het aantal afvalbakken toe. De afvalbakken zijn in een strakke lijn geplaatst en zien goed onderhouden uit. De meeste zijn voorzien met een sticker van Nederland Schoon 'doe je afval een ander niet kado' Daar waar het vrije strand breed is, staan de afvalbakken in een dubbelde lijn. Dit bekort de loopafstand en het gemak voor strandbezoekers die bij de kustlijn zitten. Nadeel van de afvalbakken in Katwijk is dat ze geen dekselbegrenzer hebben, waardoor ze gemakkelijk open waaien. Vogels en wind krijgen daardoor makkelijk vat op het afval. De meeste bakken staan met de dekselopening naar de zee gekeerd: de kant waar de wind meestal vandaan komt. De afvalbakken kunnen uitsluitend mechanisch worden geleegd (handmatig is te zwaar), waardoor tussentijds legen vrijwel onmogelijk is. Vooral voor paviljoenhouders zou dat makkelijk kunnen zijn.

Afvalbakken Katwijk

In Beverwijk staan uitsluitend zinken 1100 liter rolcontainers opgesteld op het strand . Dit is de keuze van de vereniging van strandexploitanten, die de reiniging van het gehele strand uitvoert (het vrije strand wordt schoongemaakt in opdracht van de gemeente).De zinken afvalbakken worden ook gebruikt voor het huishoudelijk afval afkomstig van de strandhuisjes. De containers staan in een lijnopstelling. De onderlinge afstand bedraagt circa 30 meter. De afvalbakken Benchmark Strandbeheer Schoon - verdiepingsanalyse Cyclusmanagement, juni 2011

pagina 22

hebben een forse capaciteit waardoor ze niet snel overlopen. De onderlinge afstand is goed. Er hoeven door bezoekers geen enorme afstanden te worden overbrugt om hun afval netjes in de container te deponeren. De containers zijn geschikt voor zowel het recreantenafval als het huishoudelijk afval afkomstig van de strandhuisjes. Er kan daardoor worden volstaan met 1 afvoerlogistiek (dit scheelt transportbewegingen op het strand, en bespaart kosten). De afvalbakken zien er niet erg aantrekkelijk uit, en nodigen daardoor niet uit tot juist gebruik. De deksels zijn zwaar en daardoor niet makkelijk bedienbaar. De containers kunnen alleen machinaal worden geleegd. Dit maakt tussentijdse lediging tijdens een drukke stranddag praktisch onmogelijk. Bij de strandafgangen staat te weinig afvalbakkencapaciteit. Naar huiskerende strandbezoekers kunnen daar onvoldoende hun afval kwijt. Afgezien van het logistieke voordeel wordt toch geadviseerd om de voorzieningen voor huisvuil en recreantenvuil te scheiden, zodat het inzamelmiddel beter kan worden afgestemd op het soort vuil. Op het strand van Castricum is dat het geval: voor recreantenafval zijn daar 140 liter minicontainers geplaatst, voorzien van een zak. Deze kunnen makkelijk tussentijds worden geleegd en zien er aantrekkelijker uit dan de zinken afvalcontainers. Op het strand van Castricum staan in totaal 70 afvalbakken. De afvalbakken worden door de exploitant/ aannemer in opdracht van de gemeente geplaatst. Er zijn geen expliciete plaatsingscriteria door de gemeente gesteld. De afvalbakken worden in overleg met de paviljoenhouders geplaatst. De bakken hebben een inhoud van 140 liter en zijn voorzien van een zak. Bovenaan de opgang staan dezelfde afvalbakken, maar dan in een behuizing. Zowel op het vrije strand als op het verpachte strand worden gemeentelijke afvalbakken gebruikt. Het strand is overzichtelijk en strak ingericht. De afvalbakken staan over het algemeen netjes in een rechte lijn opgesteld. Op sommige plekken zijn de afvalbakken half ingegraven zodat ze bij een storm netjes blijven staan. De afvalbakken zijn voorzien van een zak, zodat ze ook tijdens een drukke strand dag gemakkelijk kunnen worden geleegd. Er is bewust gekozen voor een 140 liter bak zodat de zakken niet te zwaar worden om handmatig te wisselen. De afvalbakken zien er goed onderhouden en aantrekkelijk uit. Door de opvallende blauwe kleur zijn ze goed herkenbaar, ook als het druk is op het strand. De capaciteit (inhoud en aantal) lijkt goed afgestemd op de behoefte. Bij de afgangen staan extra bakken, omdat hier de meeste afval vrijkomt (van naar huis terugkerende bezoekers).


Afvalbakken Wijk aan Zee

Afvalbakken Castricum

pagina 23

De afvalbakken staan met de deksel naar de zee gekeerd zodat ze niet gemakkelijk open waaien. De stranden van Westland zijn in de afgelopen 2 jaar verhoogd en verbreed. Er staan in totaal tussen 400 en 500 afvalbakken in twee linies opgesteld. Aan de hoogwaterlijn staan 60 liter afvalbakken (waar de zee onderdoor kan), en aan de duinzijde 120 liter afvalbakken. De onderlinge afstand is circa 10 meter. De afvalbakken zijn van metaal, en voorzien van een zak. Op sommige standaards zitten 2 of 3 afvalbakken, afhankelijk van de behoefte. Bij de opgangen staan meerdere afvalbakken aan weerzijden opgesteld. Paviljoenhouders hebben geen eigen afvalbakken op het strand staan, wel op hun terras. Het strand is - mede als gevolg van de ophoging /verbreding - overzichtelijk en strak ingericht. Het strand is egaal en daardoor zeer beheervriendelijk. De afvalbakken staan netjes in een rechte lijn opgesteld. Door de extra linie afvalbakken aan de hoogwaterlijn hoeven strandbezoekers niet ver te lopen op het brede strand. De capaciteit wordt vooral geboden door de afvalbakken op korte loopafstand van elkaar te plaatsen. Er is goed rekening gehouden met de looproutes. Hoe dichter bij de opgangen, hoe meer afvalbakken er staan. De afvalbakken zijn voorzien van een zak, die ook tijdens een drukke stranddag gemakkelijk te wisselen is. Nadelen zijn er ook: na gebruik van de afvalbakken blijven de deksels gemakkelijk openstaan. Wind en vogels krijgen zo makkelijk vat op het afval. Ook vindt daardoor makkelijk inwatering plaats. De inhoud van de afvalbakken is vrij klein, waardoor ze gevoelig zijn voor overloop. Dit wordt weliswaar gecompenseerd door op sommige standaards een 2e of 3e bak te hangen, maar het komt de efficiency van het ledigen van de bakken niet ten goede. Zeker omdat het legen van de bakken handmatig moet plaatsvinden. Aan de zeezijde zijn de bakken noodgedwongen klein, zodat de zee er onder door kan.

Afvalbakken Westland

Op het strand van Goedereede staan 200 afvalbakken (minicontainers op een houten paal). De bakken hebben een inhoud van 140 liter en zijn voorzien van een zak. Naast afvalbakken voor 'restafval' zijn er ook speciale bakken voor plastic afval geplaatst (met oranje deksel). Bij de Brouwersdam staan in totaal 42 afvalbakken bij de parkeerhavens opgesteld, bedoeld voor de campers. De bakken hebben een inhoud van 240 liter. Over het algemeen zien de afvalbakken er goed onderhouden en aantrekkelijk uit. Ze zijn goed herkenbaar en staan langs de actieve looproute (van en naar de opgangen). De onderlinge afstand is circa 50 meter. Bij de opgangen is de afstand korter. De capaciteit is afgestemd op drukke Benchmark Strandbeheer Schoon - verdiepingsanalyse Cyclusmanagement, juni 2011

pagina 24 Afvalbakken Goedereede

dagen en lijkt voldoende. De containers zijn voorzien van een zak, waardoor ze snel handmatig te legen/ wisselen zijn (ook eventueel tijdens een drukke stranddag). De afvalbakken staan met de opening van de zee af, zodat ze minder snel open waaien (wind en vogels krijgen zo geen kans). Ook zijn de containers uitgerust met een elastiekje, dat het open waaien van de deksels bemoeilijkt. Bij de opgangen maken de inrichting van het strand en de afvalbakken in het bijzonder een wat rommelige indruk. Met de plastic containers erbij staan er soms 4 containers op nog geen 5 meter van elkaar. De containers voor plastic afval worden niet als zodanig gebruikt. Er zit veel restafval (niet-plastic afval) in de container. De aanduiding dat er alleen plasic-afval in de container mag, is op de zijkant aangegeven, en niet opvallend genoeg. In Heemskerk staan geen vaste afvalbakken in een lijnopstelling zoals op de meeste andere stranden het geval is. In plaats daarvan staan er 8 grote 3 kuubs containers nabij de strandafgang. Deze containers zijn ook bedoeld voor het huisvuil afkomstig van de strandhuisjes. Omdat het strand vrij smal is en het water vrij hoog kan komen, is het haast onmogelijk om afvalbakken op het strand te plaatsen. Bij wijze van proef is dat afgelopen jaar gedaan, echter deze waren met de eerste de beste storm weggeslagen en zoek geraakt. De afvalbakken worden gehuurd door de exploitant bij de firma Reinunie. Nabij de afgang staat ook een grote open container voor grof huishoudelijk afval afkomstig van de strandhuisjes. Omdat de schouw aan het einde van het hoogseizoen plaatsvond, werden een hoop huisjes alweer ontruimd. De capaciteit van de afvalbakken is meer dan voldoende. Voor de grote containerinhoud is gekozen om het aantal ledigingen en vervoerbewegingen op het strand zo laag mogelijk te houden. De deksels vallen automatisch dicht na gebruik. Hierdoor kunnen vogels niet bij het afval komen. De afvalbakken zijn voorzien van een opvallende gele kleur. Voor de bezoekers zijn de bakken goed vindbaar. De containers staan plat op het zand. Bij storm en waterslag kan er zand verschuiven waardoor de bakken snel scheef komen te staan. Dit geeft een erg onverzorgde indruk. Dit gebeurt met name als de bakken op het strand zelf worden geplaatst.


Afvalbakken Heemskerk

pagina 25

Samenvattend Geconcludeerd kan worden dat de verschillen in soort en formaat afvalbakken tussen de strandgemeenten groot zijn. Ook de dichtheid/ loopafstand waarop de bakken zijn geplaatst varieert sterk, wat invloed heeft op het gebruiksgemak (zie tabel hiernaast). Katwijk en Westland vallen in positieve zin met een relatief hoge dichtheid afvalbakken (dubbele lijnopstelling, kleine onderlinge afstand). Alle gemeenten (op Zandvoort en Goedereede na) gebruiken gekleurde bakken waardoor ze goed zichtbaar zijn, ook op een druk strand. Van groot belang bij de inrichting van het strand en de plaatsing van de afvalbakken is dat er voldoende afvalbakkencapaciteit wordt geplaatst, en daarbij rekening wordt gehouden met drukke strandgedeelten en looproutes richting opgangen (afvalbakkencapaciteit afstemmen op het aanbod: dus meer bakken plaatsen bij de open afgangen). De praktijk leert dat op drukke stranddagen altijd wel enkele afvalbakken overlopen, hoe strategisch ze ook worden neergezet.

Aantal afvalbakken

Lengte strand Inhoud van de bakken

Den Haag Zandvoort

430 170

12,5 9

300 / 1300/ 3000 240

niet te missen verbeteringsvatbaar

Bloemendaal

85

3,8

240

door kleur


240 450 nb 70

6 4,5 4,4

240 140 nb nb

door kleur door kleur rolcontainers door kleur


400 - 500 200 8

7,6 13 3,7

60 en 120 140 3000

door kleur door kleur door kleur

Overlopende bakken zijn in principe op twee manieren te voorkomen: 1.

2

door de afvalbakken indien nodig tussentijds te legen: dit kan door de stranddrukte niet mechanisch, dus dient er voor worden gezorgd dat de afvalbakken met een zak zijn uitgerust die gemakkelijk handmatig kan worden gewisseld. De afvalbakken dienen daarvoor niet te groot van formaat te zijn. door dusdanig grote afvalbakken te plaatsen (met ondergrondse opslagcapaciteit) dat het risico op overlopen minimaal wordt gehouden. Consequentie is wel dat de afvalbakken niet meer handmatig kunnen worden geleegd.

Strandgemeenten die bewust voor de eerste methode hebben gekozen zijn Westland en Castricum. Beide gemeenten voeren een relatief kleine afvalbak (tot maximaal 140 liter) met zak. Paviljoenhouders of exploitant(en) hebben de verantwoordelijkheid om de afvalbakken tijdens de stranddag in de gaten te houden. Den Haag is een goed voorbeeld van de tweede methode. Op het strand van Scheveningen staan grote ondergrondse afvalbakken, die het afvalaanbod van Benchmark Strandbeheer Schoon - verdiepingsanalyse Cyclusmanagement, juni 2011

Zijn de bakken goed vindbaar?

Hoe is het legen van afvalbakken geregeld?

Bakken worden 's Bakken worden 's Bij overlopen van morgens en 's morgens en 's de bakken is avonds geleegd. avonds geleegd. iemand Ze lopen nooit Op piekdagen verantwoordelijk over. lopen ze wel eens ze te legen over Den Haag Zandvoort Bloemendaal Noordwijk Katwijk Beverwijk Castricum Westland Goedereede Heemskerk

pagina 26

een drukke stranddag meer dan aankunnen. Toch geeft Den Haag aan dat de afvalbakken zo nu dan nog overlopen (met name door verstoppingen) Een nette inrichting van het strand stimuleert de strandbezoeker om zich netjes te gedragen, en het strand niet te beschouwen als een vuilhoop. Een geordende plaatsing van afvalbakken is daarbij van wezenlijk belang. In dat oogpunt is het aanbevelingswaardig de afvalbakken netjes in een lijn, op een vaste afstand van elkaar, neer te zetten. Door de bakken in het zand te verankeren (met vloerplaat of paal) blijven de bakken recht staan. Zinken rolcontainers (Beverwijk) en kubusbakken (Heemskerk) lijken in dat opzicht minder geschikt. Afvalbakken die zijn uitgerust met een dekselbegrenzer (ter voorkoming dat de bak blijkt openstaan en er afval uitwaait) en een inwerpgat, hebben de voorkeur op afvalbakken die dat niet hebben. Verbeterpunt voor praktisch alle strandgemeenten is de afvalbakken op het verpachte strand. In beginsel is dat een verantwoordelijkheid voor de pachter. De praktijk wijst uit dat zij daar te weinig aandacht aan besteden, zowel in het plaatsen van voldoende afvalbakkencapaciteit, als in het op tijd legen ervan. Een aantal strandgemeenten stelt gemeentelijke afvalbakken ter beschikking aan de paviljoenhouders, mede vanuit het oogpunt dat op het verpachte strand ook afval vrijkomt dat niet afkomstig is van de paviljoenbezoeker. Voorbeelden daarvan zijn Bloemendaal, Castricum en Katwijk. De laatste gemeente stelt daarbij ook een harde plaatsingseis: paviljoenhouders dienen om de 10 meter een afvalbak te plaatsen. Op deze verplichting wordt consequent gehandhaafd.

Afvalbakken met dekselbegrenzer en inwerpgat

Afvalbakken van paviljoenhouders Katwijk


pagina 27

4 > Reinigingsinzet Algemeen De stranden worden doorgaans op twee manieren schoongemaakt: machinaal en handmatig. Bij machinale reiniging wordt veelal gebruik gemaakt van de beachcleaner; een soort stofzuiger die het zand opschept, zeeft en daarna weer schoon terugwerpt op het strand. Het strandvuil wordt opgevangen in een opvangbak. Bij handmatige reiniging worden prikstokken en grijpers ingezet. Het handmatig reinigen van het strand werkt nauwkeuriger dan de beachcleaner. en laat minder 'sporen' na. Vooral op plekken waar de beachcleaner niet bij kan (nabij strandhuisjes, dicht tegen de duinafrastering, etc.) biedt het handmatig prikken ook wel handpicking genoemd, uitkomst. Beachcleaner Bij de reinigingsinzet speelt ook vaak de vraag op welke wijze - frequentiegericht of beeldgericht - moet worden schoongemaakt. Bij frequentiegericht wordt uitgegaan van een vaste regelmaat van schoonmaken. Bij beeldgericht wordt alleen schoongemaakt indien het nodig is (de schoonheidsgraad onder de norm doorschiet). Omdat de vervuilingsnelheid op het strand sterk weersafhankelijk is, zal met frequentie gericht reinigen al snel te veel bij slecht weer, of te weinig bij mooi weer worden schoongemaakt. Veel gemeenten kiezen daarom voor een frequentie-plus methodiek: met de aannemer wordt een vaste basisfrequentie afgesproken van 1 a 2 keer per week, waarbij afhankelijk van het weer (op afroep) de frequentie kan worden verhoogd naar 6 a 7 keer per week. Bij een volledig beeldgerichte schoonmaakwijze wordt het aan de uitvoerende dienst of aannemer overgelaten of en wanneer die moet worden schoongemaakt. De gemeente hoeft niet meer te controleren of de schoonmaakrondes zijn uitgevoerd, maar of de afgesproken beeldkwaliteit (schoonheidgraad) wordt gehaald. Van de 10 onderzochte strandgemeenten is er slechts 1 die volledig conform beeldbestek werkt: gemeente Westland. Voor het beheer van de afvalbakken is vaak een andere afspraak van toepassing. Een aantal gemeenten hanteert een strikte scheiding tussen de afvalbakken op het Benchmark Strandbeheer Schoon - verdiepingsanalyse Cyclusmanagement, juni 2011

pagina 28

vrije strand en de afvalbakken van de exploitanten. Dit wordt veelal gekoppeld aan de afspraak dat de exploitanten hun eigen terras moeten schoonhouden. Omdat het afval in de afvalbakken van de paviljoenhouders ook vaak afkomstig is van elders (bijvoorbeeld de viskraam die langs rijdt, of door bezoekers meegebrachte verpakkingen, etc.) hebben sommige gemeenten de afspraak gemaakt om alle afvalbakken, inclusief die van de exploitanten, te legen, en de kosten daarvan in de pachtprijzen te verrekenen.

Het schoonmaakregime van de 10 strandgemeenten Het gehele strand van Den Haag wordt schoongemaakt door het Veeg- en Straatbedrijf van de gemeente Den Haag. Ook de delen voor de paviljoens gelegen worden daarbij meegenomen. Er wordt voornamelijk mechanisch schoongemaakt met de beachcleaner. Daar waar de beachcleaner niet bij kan wordt handmatig geprikt. Bij mooi weer in het hoogseizoen wordt er dagelijks schoongemaakt. Dit gebeurt 's nachts van 12 tot 7 uur. Bij slecht weer wordt de frequentie aangepast. De strandbeheerder bepaalt in principe wekelijks op basis van het weerbericht wat de inzet wordt. De wijze waarop wordt schoongemaakt bepaalt het Veeg- en Straatbedrijf. De afvalbakken worden in dezelfde frequentie geleegd als het strand wordt schoongemaakt. De zakken worden met een kraantje uit de Molok's gehesen en verwisseld voor een lege zak.

Trekker met mechanische zijbelading voor de afvalbakken

In Zandvoort wordt het verpachte strand schoongehouden door de exploitanten/ paviljoenhouders. Ook dienen zij zelf afvalbakken te plaatsen en te ledigen. Op het vrije strand (vrije vakken tussen de paviljoens, de zeestrook, het natuurstrand, en bij de strandhuisjes) pleegt de gemeente wel reinigingsinzet. Dit heeft de gemeente uitbesteed aan een aannemer, die het strand grotendeels machinaal - met de beachcleaner - schoonmaakt, aangevuld met handmatige inzet op plekken waar de beachcleaner slecht bij kan. De afvalbakken worden machinaal geleegd. Met de aannemer is een basis-frequentie overeengekomen, met de mogelijkheid om 'op afroep' extra te reinigen indien de (weers)omstandigheden daarom vragen. De regie over de extra inzet ligt bij de gemeente. In de praktijk komt het erop neer dat het strand 3 keer per week wordt schoongemaakt en de afvalbakken eveneens 3 x per week worden geleegd. Bij topdagen gebeurt het dagelijks. De werkzaamheden worden zoveel mogelijk voor en na de aanwezigheid van bezoekers uitgevoerd. Ook in Bloemendaal wordt het verpachte strand door de paviljoenhouders zelf schoongehouden. De door de gemeente beschikbaar gestelde afvalbakken moeten Benchmark Strandbeheer Schoon - verdiepingsanalyse Cyclusmanagement, juni 2011

pagina 29

door de paviljoenhouders zelf worden geleegd en onderhouden. Op het vrije strand (familiestrand, activiteitenstrand en natuurstrand) pleegt de gemeente wel reinigingsinzet. Dit heeft de gemeente uitbesteed aan een aannemer, die het strand grotendeels machinaal - met de beachcleaner - schoonmaakt. De afvalbakken worden machinaal geleegd. Met de aannemer is een basis-frequentie overeengekomen, met de mogelijkheid om 'op afroep' extra te reinigen indien de (weers)omstandigheden daarom vragen. De regie over de extra inzet ligt bij de gemeente. In de praktijk komt het erop neer dat het strand om de dag wordt schoongemaakt en de afvalbakken worden geleegd. Bij topdagen gebeurt het dagelijks. De werkzaamheden worden 's morgens vroeg uitgevoerd. In Noordwijk dienen de paviljoenhouders zelf hun terras en gebruiksdeel schoon te houden. Op het vrije strand (vrije vakken tussen de paviljoens, het natuur- en naaktstrand) pleegt de gemeente wel reinigingsinzet. Dit is uitbesteed aan een particulier bedrijf, die het strand grotendeels machinaal - met de beachcleaner schoonmaakt, aangevuld met handmatige inzet op plekken waar de beachcleaner slecht bij kan. De afvalbakken worden mechanisch geleegd. Met de aannemer is een basis-frequentie overeengekomen, met de mogelijkheid om 'op afroep' extra te reinigen indien de (weers)omstandigheden daarom vragen. De regie over de extra inzet ligt bij de gemeente. In de praktijk komt het erop neer dat het strand 3 keer per week wordt schoongemaakt en de afvalbakken eveneens 3 x per week worden geleegd. Op topdrukke dagen gebeurt het dagelijks, inclusief op zondag. De werkzaamheden worden 's morgens vroeg voor 10 uur uitgevoerd. In Katwijk moet het verpachte strand door de paviljoenhouders zelf worden schoongehouden. Op het vrije strand (vrije vakken tussen de paviljoens, de open afgangen en de vloedlijn) pleegt de gemeente wel reinigingsinzet. Dit is uitbesteed aan een particulier bedrijf, die het strand grotendeels handmatig schoonmaakt. Zo nu en dan wordt de beachcleaner ingezet. Tijdens het hoogseizoen wordt er 7 x per week gereinigd. Op de zondag wordt niet gewerkt. In plaats daarvan wordt er zaterdagavond schoongemaakt. De aannemer werkt op basis van een vaste frequentie, maar mag wel zelf de intensiteit bepalen (bijvoorbeeld door op rustige dagen alleen handprikkers in te zetten). De afvalbakken worden mechanisch geleegd. De aannemer leegt zowel de gemeentelijke afvalbakken op het vrije strand, als de afvalbakken op het verpachte strand van de paviljoenhouders. De


pagina 30

ledigingkosten worden in rekening gebracht bij de paviljoens. De stortkosten zijn voor rekening van de gemeente. Het schoonmaken en schoonhouden van het strand van Beverwijk (Wijk aan Zee) wordt volledig gedaan door strandexploitanten zelf. Hiervoor heeft de gemeente een schoonmaakcontract gesloten met de vereniging van strandexploitanten. De afvalbakken op het strand zijn van de exploitanten zelf. Zij zorgen voor de plaatsing, lediging en het noodzakelijke onderhoud. Het schoonmaken van het strand gebeurt grotendeels handmatig. Indien nodig wordt de beachcleaner ingehuurd van de firma Nagel. De praktijk leert dat dit hooguit 10 keer per seizoen wordt gedaan. Tijdens het afgelopen seizoen is de beachcleaner 3 x ingezet. Een belangrijk deel van de beheerwerkzaamheden op het strand van Castricum wordt verricht door één van de exploitanten zelf. Hij doet zowel werkzaamheden in opdracht van de gemeente als in opdracht van zijn collega-exploitanten. Het verpachte strand moet door de paviljoenhouders zelf worden schoongehouden. Het vrije strand wordt door de gemeente schoongehouden. Dit doet de gemeente hoofdzakelijk zelf, handmatig met prikkers. Twee tot drie keer per jaar wordt een schoonmaakbeurt uitgevoerd. Zeevuil wordt indien nodig vaker verwijderd. Voorheen werd dat door een vrijwilliger gedaan. De afgangen worden in opdracht van de gemeente door de exploitant schoongehouden. Hij leegt ook alle gemeentelijke afvalbakken in opdracht van de gemeente. Het gehele strand van Westland - ook bij de paviljoens voor - wordt schoongehouden door een plaatselijke aannemer, die ook zorg draagt voor het plaatsen, onderhouden en legen van de afvalbakken. De gemeente heeft 'schoonmaakopdracht' verleend op basis van beeldbestek. Het is aan de aannemer grotendeels vrij om te bepalen hoe en hoe vaak hij het strand schoonmaakt, als hij maar voldoet aan de opgedragen beeldkwaliteit (A+). In de praktijk betekent dit dat hij bij drukke dagen tot wel 21 keer per week het strand op gaat om schoonmaakwerkzaamheden te verrichten. Tijdens een drukke stranddag worden kleine voertuigen (quads) ingezet met strandhulpen die het afval handmatig tussen de bedden en stoelen weghalen. Dit gebeurt zichtbaar voor de strandbezoekers, wat er tevens toe leidt dat de strandbezoekers minder afval op het strand gooien (preventieve werking). In de ochtend en avond wordt - indien nodig - de beachcleaner ingezet. De afvalbakken worden zo vaak als nodig geleegd, zodat ze niet overlopen. Benchmark Strandbeheer Schoon - verdiepingsanalyse Cyclusmanagement, juni 2011

pagina 31

In Goedereede wordt de strandreiniging uitgevoerd door de eigen dienst. Tot het begin van het hoogseizoen worden eigen mensen ingezet. Tijdens de vakantieperiode wordt het strand schoongemaakt door vakantiekrachten, ook wel strandhulpen genoemd. Hoofdzakelijk wordt er handmatig schoongemaakt. Met behulp van een trekker (open bak en treeplank) wordt het strand schoongemaakt (prikken van prullen) en worden de afvalbakken geleegd. Bij mooi weer in het hoogseizoen wordt er dagelijks 2 keer schoongemaakt: 's morgens van 7 tot 13 uur en 's avonds van 18 tot 22 uur. Twee keer per week wordt de beachcleaner ingehuurd. Ongeacht hoe het weer is, zorgt de beachcleaner voor een basis schoonheid. De strandhulpen kunnen op de overige dagen de schoonheidsgraad dan makkelijker bijhouden. Het handmatig prikken van het strand levert Goederede veel efficiencywinst op. In Heemskerk worden alle schoonmaakwerkzaamheden op het strand verricht door de firma Nagel. Nagel is ook de exploitant van de strandhuisjes op het Heemskerker strand. In de pachtovereenkomst die de gemeente met Nagel heeft gesloten is het schoonhouden van het strand meegenomen. Het strand wordt grotendeels mechanisch met de beachcleaner schoongemaakt. Tijdens het hoogseizoen wordt het strand 1 x per week schoongemaakt. Bij topdrukte wordt het strand 2 x per week gereinigd. De exploitant is vrij om van deze frequentie af te wijken, als het strand maar schoon is. De afvalcontainers worden zo vaak als nodig geleegd door de frima Reinunie. Dit gebeurt in opdracht van de firma Nagel. Het vrije strand wordt schoongehouden door de sociale werkvoorziening.


pagina 32

Samenvattend

Hoe wordt er schoongemaakt?

Ook ten aanzien van de wijze waarop de strandgemeenten het (vrije) strand schoonmaken zijn de verschillen groot. De grotere stranden werken voornamelijk machinaal, en zetten een beachcleaner in, voor en na de drukte. De kleinere gemeenten reinigen voornamelijk handmatig. Voor stranden met een hoge vervuilingsgraad en hoge vervuilingsnelheid is de beachcleaner een efficiënt reinigingsmiddel. De beachceaner heeft echter als nadeel dat het niet overal bij kan (vooral op stranden met veel obstakels, inefficiënte inrichting) en niet al het fijne strandvuil opneemt (bij te fijne afstelling wordt te veel organisch materiaal meegenomen). Handpikcking biedt uitkomst als er sprake is van sporadische vervuiling, maar vooral ook op moeilijk bereikbare plekken, waaronder op- e afgangen, nabij afrasteringen, etc.) Slechts 1 strandgemeente maakt ook schoon tijdens drukke stranddagen: Westland. Dit is op te maken uit de schoonmaakfrequentie van 21 x per week bij warm strandweer. Het tijdens de stranddag schoonhouden van het strand heeft een belangrijk voordeel: het gebeurt zichtbaar voor de strandbezoeker die daardoor minder afval op het strand gooit (preventieve werking). Hiervoor worden veelal strandhulpen ingezet. Een aantal gemeenten, waaronder Castricum en Westland, legen mede daarom ook hun afvalbakken tussentijds, als het nodig is.

Grotendeels Grotendeels Combinatie machinaal, handmatig, van Inzet voor en na voor en na handmatig handprikkers drukte drukte en machinaal tijdens drukte Den Haag Zandvoort Bloemendaal Noordwijk Katwijk Beverwijk Castricum Westland Goedereede Heemskerk

Hoevaak wordt het strand in de praktijk schoongemaakt?

Westland hanteert als enige strandgemeente een beeldbestek, en laat de schoonmaakwijze en frequentie geheel over aan de aannemer. Het enige waar de gemeente op controleert is of de aannemer aan de vereiste schoonheidsgraad voldoet. De meeste andere gemeenten hanteren een frequentie-plus bestek. Naast een basisfrequentie wordt op afroep extra schoongemaakt als dat nodig is. Een hoge reinigingsfrequentie hoeft echter niet per definitie te betekenen dat dit beter en tot een schoner resultaat leidt dan een lagere reinigingsfrequentie. Indien er goed op de behoefte (beeldbestek) wordt ingezet, kan dit in de praktijk betekenen dat er relatief weinig schoonmaakrondes worden uitgevoerd, ofwel onnodige schoonmaakrondes (bij matig weer in het hoogseizoen) worden voorkomen. Door in een beeldbestek ook het legen van afvalbakken op te nemen, krijgt de aannemer een instrument in handen om zijn schoonmaakinspanningen te Benchmark Strandbeheer Schoon - verdiepingsanalyse Cyclusmanagement, juni 2011

Den Haag Zandvoort

In juli en augustus 7 3 tot 7 keer

In mei, juni, sept, oktober 3 2 tot 7 keer

Bij topdrukte nvt 7

Bloemendaal

3

2

7


7 6 2 2

3 3 1 na storm

7 6 5 7


14 7 1

7 3 0,5

21 14 1

Beeldbestek?

pagina 33

minimaliseren (bijv. door tussentijds bakken te legen en daarmee door overloop te voorkomen) In sommige gevallen wordt het vrije strand schoongemaakt door een strandexploitant, in opdracht van de gemeente (Beverwijk, Heemskerk, Castricum). Van belang daarbij is dat de opdracht helder wordt geformuleerd en vastgelegd. Over welk stuk strand gaat het precies en tot welke schoonheidsgraad moet het leiden (of hoeveel schoonmaakrondes moeten worden gehouden)? Door vanuit de gemeente bij regelmaat te controleren of de werkzaamheden in voldoende mate worden uitgevoerd, houdt de gemeente grip op de zaak. Dit is bij sommige stranden nog een aandachtspunt.


pagina 34

5 > Samenwerking Algemeen In hoeverre worden paviljoenhouders betrokken bij het strandbeheer en bij het schoonhouden van het strand in het bijzonder? Het betrekken van en samenwerken met paviljoenhouders heeft verschillende voordelen: paviljoenhouders zijn continu aanwezig op het strand en kunnen snel en adequaat ingrijpen indien dat nodig is. Daarnaast gaat van zichtbaar reinigen een preventieve werking uit. Strandexploitanten hebben bovendien belang bij een schoon en geordend strand. Gemeenten en exploitanten kunnen op verschillende wijze samenwerken: 1. Op vrijwillige basis: dit gebeurt door het gezamenlijke belang te dienen. Bijvoorbeeld met de displays en strandzakjes die de strandgemeenten jaarlijks ter beschikking stellen aan de paviljoens. De strandzakjes blijken ook een zeer effectief communicatiemiddel te zijn; 2. Op formele basis: dit gebeurt naar aanleiding van de plichten en randvoorwaarden die in het pachtcontract zijn vastgesteld. 3. Op zakelijke basis: bijvoorbeeld door een aantal schoonmaaktaken contractueel door de exploitanten te laten uitvoeren die formeel niet tot hun plichten behoren.

De10 onderzochte gemeenten Den Haag voert jaarlijks overleg met de paviljoenhouders omtrent het strandbeleid en -beheer. Bij het schoonmaken en schoonhouden van het strand is er vrijwel geen rol of taak neergelegd bij de paviljoenhouders. Paviljoenhouders hoeven alleen hun eigen terras (tot aan de tentpalen) schoon te houden. Op basis van het Activiteitenbesluit moeten zij ook hun eigen omgeving binnen een straal van 25 meter schoonhouden, maar hierop wordt nauwelijks gehandhaafd. Ongeacht of de paviljoenhouder zich daaraan houdt, maakt de gemeente het gehele strand schoon.


pagina 35

Zandvoort heeft de afspraken omtrent het schoonmaken van het strand opgenomen in de pachtovereenkomsten. Deze schoonmaakplicht geldt van duinreep tot hoogwaterlijn, inclusief het plaatsen van voldoende afvalbakken, en het legen ervan. Jaarlijks worden afvalzakjes, vlaggen en knijpers van stichting Nederland Schoon door de gemeente ter beschikking gesteld. Deze worden persoonlijk afgeleverd door de strandbeheerder. Bij een aantal paviljoens wordt de zakjes intensief gebruikt, bij anderen gebeurt er niets mee. Er wordt regelmatig overleg gevoerd met de paviljoenhouders over het schoonhouden van het strand. Paviljoenhouders voelen zich benadeeld door de mobiele venters die aan de waterlijn hun waar verkopen. Het afval komt veelal terecht in de afvalbakken van de paviljoenhouders. Een deel van dit afval wordt kosteloos door de gemeente afgevoerd. Tijdens de schouw zag het verpachte strand er minder schoon uit dan het vrije strand dat door de gemeente wordt schoongehouden. De verschillen tussen de paviljoens is groot. De één heeft het goed geordend en schoon, de ander heeft her en der nog meubels en obstakels staan op het strand waartussen zich zwerfvuil bevindt. Op de naleving van de schoonmaakplicht zou de gemeente proactiever moeten optreden, door bijvoorbeeld aan het begin van het seizoen aan te kondigen dat de gemeente hier actiever op gaat controleren en handhaven, en dit vervolgens ook te doen. Door in de pachtovereenkomsten nauwkeuriger op te nemen wat er van de paviljoenhouders wordt verwacht (met concreet een beeldkwaliteit) worden onduidelijkheden weggenomen, en een goede basis gelegd voor de handhaving. Ook Bloemendaal heeft concrete afspraken omtrent het schoonmaken van het strand vastgelegd in de pachtovereenkomsten. Evenals Zandvoort dat doet worden jaarlijks displays met afvalzakjes van stichting Nederland Schoon door de gemeente ter beschikking gesteld. Door een aantal paviljoenhouders worden deze intensief gebruikt. Strandpaviljoen Woodstock heeft zelfs een eigengemaakte display staan, waar strandbezoekers zelf hun zakje van af kunnen halen. Bij aanvang van het seizoen wordt een voorjaarsoverleg gehouden waar alle paviljoenhouders en gemeente bij aanwezig zijn. Hier worden alle beheerzaken, inclusief het schoonmaken van het strand, met elkaar besproken. Een aantal paviljoenhouders neemt het niet zo nauw met de schoonmaakplicht die ze hebben. Alleen op de topdrukke dagen worden strandhulpen (bedden/ ligstoelen zetters) ingezet om het vuil voor de strandtent en tussen de bedden en stoelen weg te halen. Dit gebeurt overwegend handmatig waarbij het fijn afval veelal blijft liggen.


pagina 36

Tijdens de schouw - een zonnige dag met enkele gasten op het strand - zaten de meeste afvalbakken van de paviljoenhouders vol. Enkele afvalbakken waren 'afgesloten' met een baksteen. Eén van de paviljoenhouders gaf aan dat de bakken alleen worden gebruikt en geleegd op de drukke dagen. Op de naleving van de schoonmaakplicht zou de gemeente pro-actiever moeten optreden, door bijvoorbeeld aan het begin van het seizoen aan te kondigen dat de gemeente hier actiever op gaat controleren en handhaven, en dit vervolgens ook te doen. Voor de exploitanten op het Noordwijkse strand geldt een schoonmaakplicht voor het exploitatievak en het gebruiksgedeelte. De praktijk leert dat de paviljoenhouders hun eigen strand minder vaak en minder intensief (laten) schoonhouden dan de gemeente op het vrije strand. De beachcleaner van de firma Putten wordt minder vaak ingezet op het verpachte strand dan op het vrije strand. Op de naleving van de schoonmaakplicht zou de gemeente pro-actiever moeten optreden, door bijvoorbeeld aan het begin van het seizoen aan te kondigen dat de gemeente hier actiever op gaat controleren en handhaven, en dit vervolgens ook te doen. Door in de pachtovereenkomsten nauwkeuriger op te nemen wat er van de paviljoenhouders wordt verwacht (met concreet een beeldkwaliteit) worden onduidelijkheden weggenomen, en een goede basis gelegd voor de handhaving. De indruk bestaat dat sommige paviljoenhouders onvoldoende afvalbakken buiten plaatsen. Gemeente Katwijk heeft een duidelijke verantwoordelijkheid gelegd bij de paviljoenhouders omtrent het schoonhouden van het strand en het uitzetten van voldoende afvalbakken. Aan het begin en eind van het seizoen is er tussen de gemeente en de vereniging van paviljoenhouders overleg, waarin de belangrijkste zaken ten aanzien van het strand(beheer) met elkaar worden besproken. Voor 2010 zijn de regels ten aanzien van het schoonhouden van het verpachte strand door de gemeente aangehaald. Naar het verenigingsbestuur is aangegeven dat de gemeente intensiever zal gaan controleren op de schoonmaakplicht, wat de gemeente ook daadwerkelijk heeft gedaan. Jaarlijks worden afvalzakjes van stichting Nederland Schoon door de gemeente ter beschikking gesteld. De meeste paviljoens gebruiken de zakjes goed, en hebben een display buiten staan. Beverwijk heeft concrete afspraken omtrent het schoonmaken van het strand opgenomen in de pachtovereenkomsten (voor wat betreft de terrassen van de paviljoens). In een apart schoonmaakcontract heeft de gemeente aangegeven wat Benchmark Strandbeheer Schoon - verdiepingsanalyse Cyclusmanagement, juni 2011

pagina 37

er wordt verwacht ten aanzien van het schoonmaken van het vrije strand. Praktisch het gehele strandbeheer is daarmee afgedekt. Paviljoenhouders dienen zelf zorg te dragen voor de afvoer van hun bedrijfsafval. Om het aantal inzamelaars en transportbewegingen op het strand zo gering mogelijk te houden is er een klein afvaldepotje ingericht met een perscontainer. De kosten worden hoofdelijk onder de exploitanten omgeslagen. Veel paviljoenhouders hebben op hun terras nog eigen afvalbakken staan. Dit geldt ook voor de snackbar bovenaan de strandopgang Zwaanstraat. Ook in Castricum zijn de afspraken omtrent het schoonmaken van het strand opgenomen in de pachtovereenkomsten. Deze schoonmaakplicht geldt van duinreep tot kustlijn. Paviljoenhouders dienen zelf zorg te dragen voor de afvoer van hun bedrijfsafval. Om het aantal inzamelaars en transportbewegingen op het strand zo gering mogelijk te houden heeft de gemeente een afvaloverslagdepot gecreëerd. Bedrijfsafval wordt met behulp van een identificatiepas per aanbieding verrekend met de paviljoenhouders. Het transport van het bedrijfsafval naar het afvaldepot hebben de paviljoenhouders uitbesteed aan de exploitant die ook gemeentelijke afvalbakken leegt. Er is bewust gekozen voor 140 liter afvalbak voorzien van een zak, zodat de afvalbakken ook tussentijds door de paviljoenhouders kunnen worden geleegd. De transportkosten verrekent de exploitant door aan de andere strandexploitanten. Veel paviljoenhouders hebben op hun terras nog eigen afvalbakken staan. Op het strand maken ze gebruik van de afvalbakken die door de gemeente ter beschikking zijn gesteld. Deze worden op kosten van de gemeente geleegd. In Westland is met de paviljoenhouders afgesproken om tijdens de drukke stranddagen de afvalbakken in de gaten te houden, en deze te legen indien ze dreigen over te lopen. Voor de afvoer van bedrijfsafval zijn paviljoenhouders zelf verantwoordelijk. Het bedrijfsafval wordt door dezelfde aannemer weggehaald als die het strand schoonmaakt. Op basis van een schatting van het aantal kuub worden de kosten doorberekend aan de paviljoenhouders. Bij aanvang en aan het einde van het seizoen wordt een overleg gehouden waar alle paviljoenhouders en de gemeente (inclusief wethouder) bij aanwezig zijn. Hier worden alle beheerzaken, inclusief het schoonmaken van het strand, met elkaar besproken. De meeste paviljoens hebben displays met afvalzakjes van stichting Nederland Schoon buiten staan. De gemeente stelt de zakjes jaarlijks beschikbaar voor de paviljoens. Ten opzichte van andere stranden in Nederland wordt er een minimale Benchmark Strandbeheer Schoon - verdiepingsanalyse Cyclusmanagement, juni 2011

pagina 38

inspanning gevraagd van paviljoenhouders ten aanzien van het schoonhouden van het strand. Er geldt alleen een schoonmaakplicht tot een straal van 25 meter van de directe omgeving van de strandtent. De gemeente geeft aan dat deze bepaling niet strikt wordt gehandhaafd. Na de stoelen- en beddenverhuur hoeft het strand niet schoon te worden opgeleverd. In Goedereede voert de wethouder jaarlijks een overleg met de Stichting Promotie kop van Goeree, waarin ook de strandpaviljoenhouders zijn vertegenwoordigd. Dit overleg gaat niet specifiek over het standbeheer en het schoonmaakbeleid. Het overleg tussen strandbeheerder en paviljoenhouders vindt meer 1 op 1 plaats. Gemeente en paviljoenhouders hebben in principe niets met elkaar van doen. Paviljoenhouders hebben pachtovereenkomsten met Domeinen gesloten. Paviljoenhouders worden praktisch niet betrokken bij het schoonhouden en schoonmaken van het strand, terwijl zij wel belanghebbend zijn. Doordat niet de gemeente maar de Domeinen de pachtovereenkomsten sluiten (met daarin de beheervoorschriften) , is het voor de gemeente praktisch onmogelijk om aanvullende eisen te stellen omtrent het schoonmaken van het strand. In overleg met de Domeinen zou kunnen worden bezien in hoeverre hier een stap in kan worden gezet. De gemeente Heemskerk heeft het strand verpacht aan één exploitant die delen daarvan weer onderverhuurt. Zo ook aan de enige paviljoenhouder op het strand. De gemeente heeft geen directe banden met de paviljoenhouder. Afspraken omtrent het schoonhouden van het terras en de gebruiksruimte, als ook de afvoer van bedrijfsafval, worden gemaakt tussen paviljoenhouder en de firma Nagel. De gemeente heeft hier verder niets mee van doen.

Samenvattend Het schoonmaken van stranden is tegenwoordig het probleem niet meer, maar het schoonhouden tijdens drukke stranddagen des te meer. Daarvoor is de medewerking van de paviljoenhouders en de strandbezoekers van doorslaggevend belang. Het valt echter niet mee om de paviljoenhouders en strandbezoekers afvalbewust te maken, en daadwerkelijk te laten bijdragen in het schoonmaken en schoonhouden van het strand.


pagina 39

De meeste strandgemeenten organiseren jaarlijks een overleg met de paviljoenhouders waar de schoonambities worden toegelicht en de schoonmaakafspraken nog eens onder de aandacht worden gebracht. Regels die meestal al in de pachtovereenkomsten zijn opgenomen. De meest effectieve samenwerkingsvormen ontstaan op het moment gemeente en strandpaviljoenhouders een gezamenlijk belang onderkennen van een schoon strand. In dat geval hoeven paviljoenhouders niet meer gecontroleerd worden op het naleven van hun schoonmaakplichten omdat ze uit zich zelf al schoonmaken, omdat een schoon terras en strand nu eenmaal meer bezoekers trekt dan een vuil terras en strand. Bij de 10 onderzochte stranden zijn verschillende voorbeelden aangetroffen van exploitanten, die vanuit pr-overwegingen en/of commercieel belang, zeer veel aandacht besteden aan het schoonhouden van het strand. Een Bijvoorbeeld strandtent Woodstock in Bloemendaal, die zich profileert als een milieu- en afvalbewuste exploitant, die veel moeite doet om zijn strandbezoekers gebruik te laten maken van de afvalzakjes, en geen afval achter te laten op het strand, tussentijds schoonmaakt, etc. Goede samenwerking tussen strandexploitanten en de gemeente kan het beste worden geborgd als strandexploitanten verenigd zijn in een vereniging van strandexploitanten. Indien strandexploitanten te versnipperd en ongeorganiseerd zijn is het vrij lastig om individuele verantwoordelijkheden te handhaven, zo blijkt in Zandvoort en Bloemendaal.


pagina 40

6 > Communicatie en handhaving Algemeen In welke mate wordt er helder gecommuniceerd naar ondernemers en strand bezoekers, omtrent wat er van hen wordt verwacht qua schoonmaken en schoonhouden van het strand? Wordt er regelmatig op toegezien dat men zich houdt aan de (schoonmaak)afspraken (handhaving)?

De verschillen tussen de 10 geanalyseerde gemeenten In Den Haag zijn de meeste afvalbakken voorzien van een communicatieboodschap 'Den Haag Schoon'. Ook bij de opgangen zijn informatieborden geplaatst waar het schoonhouden van het strand onder de aandacht wordt gebracht. Gemeente Den haag doet pro-actief mee aan de activiteiten van Stichting Nederland schoon en het KIMO (Zwervend langs Zee). De strandbeheerders houden zeer regelmatig schouwrondes op het strand. Op deze wijze worden excessen, calamiteiten doorgaans snel gesignaleerd, zodat er snel actie op kan worden genomen. Daar waar de afvalbakken op het Zuiderstrand zijn uitgerust met een communicatieboodschap, is dat bij de bakken op het Noorderstrand niet gedaan. Er wordt intensief gehandhaafd op de stranden. Er zijn zelfs twee politieposten gehuisvest. In de praktijk wordt er echter nauwelijks gehandhaafd op het schoon achterlaten van het strand. De naleving van andere regels worden belangrijker geacht. In Zandvoort worden door de strandbeheerder regelmatig schouwrondes gedaan over het strand. Op deze wijze worden excessen, calamiteiten snel gesignaleerd, en wordt er snel actie op ondernomen. Indien er aanleiding toe bestaat worden paviljoenhouders aangesproken op hun schoonmaakplicht. Op drukke stranddagen is er een schrijnend tekort aan handhavingscapaciteit. Het handhaven op het niet opruimen van afval door strandbezoekers of paviljoenhouders heeft dan veelal niet de hoogste prioriteit. Toch ligt hier wel de oplossing voor het verkrijgen van een schoner strand. Door duidelijker aan te geven (met communicatie) wat de Benchmark Strandbeheer Schoon - verdiepingsanalyse Cyclusmanagement, juni 2011

pagina 41

afvalregels zijn op het strand, en wat er verwacht wordt van paviljoenhouders ten aanzien van het schoonhouden van het strand (minimale beeldkwaliteit, minimaal aantal afvalbakken, etc.), en vervolgens daarop intensiever toe te zien, kan nog een behoorlijke stap worden gezet in het schoner houden van het strand. Zowel naar de paviljoens die het goed doen (de gemeente laat zien dat hun inspanningen serieus worden genomen door achterblijvers aan te pakken), als naar de paviljoens die de regels aan hun laars lappen. Op het Bloemendaalse strand heeft een enkel paviljoen stickers op de bebording van zijn terras geplakt met opschrift: please keep the beach clean, thank you. De gemeente heeft handhavingcapaciteit beschikbaar gesteld voor de naleving van de strandregels. Ondanks dat er wel handhavingscapaciteit ter beschikking is gesteld, vindt er nauwelijks handhaving plaats op het schoonhouden van het strand. Zeker als het gaat om het aanspreken van strandbezoekers. Maar ook als het gaat om het controleren van de paviljoens op het schoonmaken van hun eigen terras. Ook de communicatie op het gebied van het schoonhouden van het strand door strandbezoekers is matig. Bij de strandopgangen is bebording geplaatst waarop de regels voor de strandbezoeker zijn weergegeven. Hierop is geen duidelijke boodschap opgenomen omtrent het schoon achterlaten van het strand. Noordwijk doet actief mee aan projecten van stichting Nederland Schoon en het KIMO, waar veel zwerfvuilcommunicatie bij in zit. Er wordt veel werk gemaakt van het verkrijgen en behouden van keurmerken (Blauwe Vlag, Quality Coast) waarmee de gemeente uitdraagt voor een kwalitatief schoon strand te gaan. Door de strandbeheerder worden regelmatig schouwrondes gedaan over het strand. Op deze wijze worden excessen, calamiteiten snel gesignaleerd, en kan er (indien nodig) snel actie op ondernomen. Op drukke stranddagen is er een schrijnend tekort aan handhavingcapaciteit. Het handhaven op het niet opruimen van afval door strandbezoekers of paviljoenhouders wordt nauwelijks gedaan. Door duidelijker aan te geven (met communicatie) wat de afvalregels zijn op het strand, en wat er verwacht wordt van paviljoenhouders ten aanzien van het schoonhouden van het strand (minimale beeldkwaliteit, minimaal aantal afvalbakken, etc.), en vervolgens daarop intensiever toe te zien, kan nog een behoorlijke stap worden gezet in het schoner houden van het strand. In Katwijk worden jaarlijks schoonmaakacties met scholieren gehouden De beachcleaner en de afvalbakken zijn voorzien van voorlichtingsmateriaal. Benchmark Strandbeheer Schoon - verdiepingsanalyse Cyclusmanagement, juni 2011

pagina 42

De gemeente doet actief mee aan projecten van stichting Nederland Schoon en het KIMO, waar veel zwerfvuilcommunicatie bij in zit. Door de strandbeheerder en de GOA worden regelmatig handhaving- en schouwrondes gedaan over het strand. Op deze wijze worden excessen, calamiteiten snel gesignaleerd, en kan er (indien nodig) snel actie op ondernomen. Paviljoenhouders worden actief gecontroleerd op de naleving van hun schoonmaakplicht. Qua communicatie en handhaving neemt Katwijk een voorloperpositie in ten opzichte van andere strandgemeenten. In Beverwijk (Wijk aan Zee) staat bij de strandopgang van de Zwaanstraat een groot informatiebord waarop de belangrijkste strandregels staan vermeld. De strandbeheerder heeft regelmatig overleg met de paviljoenhouders en het verenigingsbestuur in het bijzonder. Afgezien van het informatiebord doet de gemeente vrij weinig aan voorlichting en communicatie richting de strandbezoeker. Door meer voorlichting te geven bijvoorbeeld bij de strandopgangen omtrent het schoon achterlaten van het strand, kan de strandbezoeker bewuster worden gemaakt van zwerfafval. Er vindt vrijwel geen handhaving plaats op het strand. Zowel niet ten aanzien van de strandbezoeker als ten aanzien van de exploitanten. In het schoonmaakcontract is opgenomen dat het strand 1 x per 2 jaar wordt getoetst aan het aantal SNS-sterren (minimaal 3). Voor het waarborgen van een schoon strand is dat veel te weinig. Het strand van Castricum heeft het keurmerk de Blauwe Vlag, wat staat voor kwaliteit, veiligheid en zorg voor het milieu. De gemeente hecht veel waarde aan de vlag, en voert er actieve pr mee. De gemeente doet vrij weinig aan voorlichting en communicatie richting de strandbezoeker. Door meer voorlichting te geven bij de strandopgangen omtrent het schoon achterlaten van het strand, kan de strandbezoeker bewuster worden gemaakt van zwerfafval. Er vindt vrijwel geen handhaving plaats op het strand. Zowel niet ten aanzien van de strandbezoeker als ten aanzien van de exploitanten. Westland besteedt veel aandacht aan zichtbare reiniging gedurende stranddag, waar een gedragsbeïnvloedende werking vanuit gaat (bezoekers zijn minder geneigd het strand te vervuilen als ze zien dat het schoongemaakt wordt). De informatievoorziening het strand is duidelijk en zichtbaar. Bij de opgangen zijn borden aangebracht waarop de regels voor de strandbezoekers staan weergegeven. Het schoon achterlaten van het strand staat hier nadrukkelijk genoemd. De strandbeheerder doet bij regelmaat een ronde over het strand. Benchmark Strandbeheer Schoon - verdiepingsanalyse Cyclusmanagement, juni 2011

pagina 43

Calamiteiten worden zo snel gesignaleerd, zodat daar actie op kan worden ondernomen. Er wordt jaarlijks circa 100 uur aan handhaving op het strand besteed. De communicatie richting paviljoens gebeurt gedurende het seizoen veelal 1 op 1 tussen strandbeheerder en paviljoenhouder. De lijnen zijn kort. De betrokkenheid is daardoor groot. In Goedereede voert de strandbeheerder en de opzichter uitvoering regelmatig schouwrondes uit over het strand. Op deze wijze worden excessen, calamiteiten doorgaans snel gesignaleerd, en wordt er snel actie op ondernomen. Jaarlijks wordt een strandschoonmaakdag gehouden, waaraan niet alleen de eigen dienst meedoet, maar ook schoolkinderen. De schoonmaakdag wordt veelal aan het begin van het hoogseizoen gehouden. Verder vindt er nauwelijks communicatie en handhaving plaats. Bij de strandopgangen is bebording geplaatst waarop de regels voor de strandbezoeker zijn weergegeven. Hierop is geen duidelijke boodschap opgenomen omtrent het schoon achterlaten van het strand. Omdat de gemeente geen overeenkomsten heeft met paviljoenhouders, is handhaving van eventuele schoonmaakafspraken niet mogelijk. Dit gebeurt dan ook niet. De enige bepaling waaraan paviljoenhouders zich moeten houden , is de 25 meter-regel. Ook op deze bepaling wordt nauwelijks tot niet gecontroleerd. In Heemskerk heeft de gemeente één aanspreekpunt gecreëerd voor het schoonhouden van het strand. De gemeente doet vrij weinig aan voorlichting en communicatie richting de strandbezoeker. Door meer voorlichting te geven bij de strandopgangen omtrent het schoon achterlaten van het strand, kan de strandbezoeker bewuster worden gemaakt van zwerfafval. Wellicht is het een idee om de exploitant hierin een taak te geven.

Conclusies en aanbevelingen Communicatie en handhaving zijn bij uitstek de instrumenten om exploitanten en strandbezoekers milieu- en afvalbewust te maken, en hun houding en gedrag te beïnvloeden. Bij communicatie gaat het niet alleen om het informeren van de exploitanten en bezoekers via overleg, displays, bebording, etc., het kan ook via norm bevestigende, onbewuste communicatie. Voorbeelden daarvan zijn het zichtbaar reinigen van het strand tijdens de drukke stranddagen, het uitdragen van goed gastheerschap door de paviljoens, etc.


pagina 44

Bij de geanalyseerde strandgemeenten kan worden geconstateerd dat er relatief weinig aandacht wordt besteed aan communicatie en handhaving, uitzonderingen daargelaten. In sommige gevallen wordt er meer communicatieve aandacht besteed aan het opruimen van hondenpoep op het strand dan het opruimen van afval. Vier van de tien gemeenten hebben meegedaan met de acties van KIMO 'zwervend langs zee' (Zandvoort, Den Haag, Katwijk en Noordwijk), waarbij zogeheten cleanteams werden ingezet: een promotieteam dat gewapend met een kliko en snoep voor helpende kinderen de stranden opgaat om strandgangers bewust te maken van de gevolgen van het achterlaten van afval. Nadeel van de cleanteams is dat ze te incidenteel werken. Borden en posters met een pakkende slogan kunnen wel degelijk het gedrag van de strandbezoeker beïnvloeden. Zeker indien ze tot doel hebben om de strandbezoeker te verleiden de schoonheid van het strand te waarderen. Ook de paviljoenhouders die de posters ophangen in hun strandpaviljoen worden aangespoord de schoonheid te waarderen, en zullen zich daarnaar gedragen. Onlangs is door stichting Noordzee met ondersteuning van Nederland Schoon het My Beach concept gelanceerd. My Beach heeft als doel om een mentaliteitsverandering onder de strandbezoeker teweeg te brengen door afvalvrije stranden te markeren die door de strandbezoeker zelf wordt schoongehouden. Dit onder het motto: 'afval achterlaten op het strand, dat kun je niet maken'. Afval op het strand en in zee vormt een bedreiging voor zeedieren en het opruimen kost bovendien veel geld. Door de strandbezoeker bewust te maken van de gevolgen van afval, wordt men aangezet tot gedragsaanpassing. My Beach is onder andere gelanceerd in de gemeente Noordwijk.


MyBeach MyBeach is een stuk strand modern en hip ingericht waar de gemeente of het paviljoen juist niet opruimt, bezoekers doen dat zelf. Strandbezoekers kiezen er bewust voor om op dit mooie en schone stuk strand te gaan liggen. Net als praten of bellen in een stilte coupé in de trein, is het not done om afval op een MyBeach achter te laten. Met speciale elementen - zoals informatieborden, prullenbakken en papieren afvalzakjes - worden bezoekers gewezen op die ene regel: bezoekers van MyBeach houden zélf het strand schoon.

pagina 45

7 > Schoonheidsgraad Algemeen Tijdens de verdiepingsanalyse zijn 10 stranden geschouwd, en is tevens gekeken hoe schoon de stranden waren. Doordat de weersomstandigheden tijdens de schouwrondes sterk uiteenliepen, en het slechts om 1 momentopname ging, is het niet goed mogelijk om aan de geconstateerde schoonheidsgraden een vergelijkend oordeel te verbinden. In dat licht zijn de metingen die in het kader van de verkiezing van het schoonste strand van Nederland worden gehouden, eerlijker (meer meetmomenten, meer-jaren metingen, alleen metingen bij mooi weer, etc.). Om bovengenoemde reden volstaan we in dit rapport met een kwalitatieve beoordeling van de mate van vervuiling, de plaatsen waar de meeste vervuiling voorkomt, en de soort vervuiling.

De verschillen tussen de 10 geanalyseerde gemeenten In Den Haag zagen de stranden er tijdens de schouw schoon uit. Kanttekening was wel dat het tijdens de schouw koud en bewolkt was, met nauwelijks publiek op het strand. Hier en daar lag een verdwaald stuk afval. Er lag nauwelijks fijn afval op het strand, waaronder sigarettenpeuken, koffiespateltjes, etc. Er was vrijwel geen kwaliteitsverschil tussen het Noorder- en Zuiderstrand. De strandbeheerders gaven aan dat dit op drukke stranddagen wel het geval is. Het Scheveninger strand trekt een jonger en minder gedisciplineerd publiek dan het Zuiderstrand. Na een drukke stranddag wordt er op het Noorderstrand meer afval achtergelaten dan op het Zuiderstrand. Ook het strand van Zandvoort zag er over het algemeen schoon uit tijdens de schouw. De strandopgangen zagen er netjes uit, met hier en daar een verdwaald stukje afval. Het vrije strand dat onder verantwoordelijkheid van de gemeente wordt schoongemaakt zag er iets schoner uit dan het verpachte strand. Voor sommige paviljoens doet het aanzicht van het strand erg rommelig aan (stapels met bedden en stoelen blijven staan op het strand). Op deze stukken strand lag relatief veel zwerfvuil (paviljoens waar de jeugd veel komt). Benchmark Strandbeheer Schoon - verdiepingsanalyse Cyclusmanagement, juni 2011

pagina 46

Het Bloemendaalse strand was matig schoon tijdens de schouw. Er lag relatief veel fijn afval, waaronder sigarettenpeuken, koffiespateltjes, etc. Op sommige delen van het strand lag zeewier vermengd met aangespoeld afval (flessen, plastic, hout, etc.). De fietsenopstelplaats en het parkeerterrein op de Kop van de Zeeweg zagen er schoon uit. Het vrije strand dat onder verantwoordelijkheid van de gemeente wordt schoongemaakt zag er iets schoner uit dan het verpachte strand. Over het algemeen zag het strand van Noordwijk er matig schoon uit, met de kanttekening dat het tijdens de schouw stormachtig weer was. De vervuiling die wordt aangetroffen betrof voornamelijk aangespoeld zeevuil. De strandopgangen zien er netjes uit, met hier en daar een verdwaald stukje afval. Er lag relatief veel zeewier op het strand. Het strand van Katwijk was schoon tijdens de schouw, met de kanttekening dat het tijdens de schouw stormachtig weer was. De strandopgangen zagen er netjes uit, met hier en daar een verdwaald stukje afval. Het verpachte strand (dat door de paviljoens zelf moet worden schoongehouden) zag er even schoon uit als het vrije strand. Tijdens de schouw was het strand in Beverwijk matig schoon. Er lag relatief veel fijn afval, waaronder sigarettenpeuken, koffiespateltjes, etc. Aan de hoogwaterlijn ligt veel aangespoeld afval. De strandbeheerder gaf aan dat door de stroming van de zee en de ligging nabij de IJmond, Wijk aan Zee veel last heeft van aanspoelafval en zeewier. Op sommige delen van de strandopgang (nabij de glasbakken) en bij de fietsenrekken lag veel afval. Hier en daar stond huishoudelijk afval afkomstig van de strandhuisjes rond de afvalbakken. Dit had met het late tijdstip van de schouw te maken: veel huisjes werden alweer ontruimd om afgebroken te worden. Het strand van Castricum zag er schoon uit. Er lag relatief veel fijn afval, waaronder sigarettenpeuken, koffiespateltjes, etc. Dit afval valt eigenlijk alleen op als je er op let. Op sommige delen van het strand lag zeewier vermengd met aangespoeld afval (flessen, plastic, hout, etc.). De strandopgangen en fietsopstelplaatsen zijn schoon. Hier en daar stond huishoudelijk afval afkomstig van de strandhuisjes rond de afvalbakken. Dit had met het late tijdstip van de schouw te maken: veel huisjes werden alweer ontruimd om afgebroken te worden. Benchmark Strandbeheer Schoon - verdiepingsanalyse Cyclusmanagement, juni 2011

pagina 47

Het vrije strand dat onder verantwoordelijkheid van de gemeente wordt schoongemaakt zag er nagenoeg even schoon uit als het verpachte strand. Tijdens de schouwronde zag het strand van Westland er zeer schoon uit. Er lag vrijwel geen fijn afval op het strand, waaronder sigarettenpeuken, koffiespateltjes, etc. De opgangen, duinen, fietsopstelplaatsen, parkeerterreinen hadden een zelfde hoog beeldkwaliteit als het strand zelf. De stranden van Goedereede zagen er tijdens de schouw schoon uit. Er lag relatief veel fijn afval, waaronder sigarettenpeuken, koffiespateltjes, etc. Op sommige delen van het strand lag zeer veel zeewier met aangespoeld afval (touw, plastic,hout, etc.) vermengd. Ook het strand van Heemskerk was schoon tijdens de verrichte schouw. Het gedeelte ten zuiden van de strandopgang - waar de strandhuisjes van Greve staan, was het minder schoon dan het gedeelte bij de strandopgang Kruisberg. De strandopgang was zeer schoon. Hier en daar staat huishoudelijk afval afkomstig van de strandhuisjes. Dit had met het late tijdstip van de schouw te maken: veel huisjes werden alweer ontruimd om afgebroken te worden.

Conclusies en aanbevelingen Er zijn tijdens de verrichte schouwrondes geen vuilexcessen geconstateerd. Slechts drie van de 10 onderzochte stranden waren tijdens de schouw matig schoon (beeldkwaliteit B), met een duidelijke aanwijsbare reden (storm, zeevuil, einde strandhuisjesseizoen waardoor veel huishoudelijk afval, etc.). Slechts 1 strandgemeente had zeer schone stranden tijdens de schouw: Westland. Het succes van Westland is vooral te herleiden naar de schoonmaakwijze. Het strand wordt schoongehouden op basis van beeldbestek, waarbij de aannemer de opdracht heeft gekregen zodanig vaak te reinigen dat er te allen tijde een A+ wordt gescoord. Dit was tijdens de schouw het geval. Fijn strandafval, waaronder sigarettenpeuken, koffiespatels, doppen van flesjes, etc. is een groot aandachtspunt op de meeste stranden. Op plekken waar de beachcleaner niet bij kan komen, ligt ook veel grof vuil (rond afvalbakken, langs op en afgangen, etc.). Met name gemeenten die (te) veel vertrouwen hebben in een Benchmark Strandbeheer Schoon - verdiepingsanalyse Cyclusmanagement, juni 2011

pagina 48

beachcleaner en minder aandacht hebben voor handpicking, zullen relatief veel vervuiling hebben langs de afrasteringen, opgangen, moeilijk bereikbare plekken. Daar waar gemeenten het verpachte strand laten schoonhouden door de exploitanten, en het vrije strand zelf schoonmaken, is veelal een verschil waarneembaar in de schoonheidsgraad. Het verpachte strand ziet er vaak vuiler uit dan het vrije strand. Handhaving van de schoonmaakplicht voor exploitanten zal in die gevallen meer aandacht moeten krijgen. Daar waar de inrichting van het strand rommelig is (door bedden, stoelen, opslagmateriaal, etc.) ziet het strand er over het algemeen vuiler uit dan op een strand met een ordelijke inrichting.


pagina 49

8 > Conclusies en aanbevelingen In de verdiepingsfase van de benchmark zijn 10 strandgemeenten met elkaar vergeleken op gebieds- en beheerkenmerken, zwerfvuilaanpak en het resultaat daarvan: de schoonheidsgraad van het strand. Op basis van de eerste benchmarkresultaten zijn de strandgemeenten gesegmenteerd naar omstandigheden, gebruiksdruk en fysieke kenmerken (factoren die sterk bepalend zijn voor de prestaties, maar niet of nauwelijks beïnvloedbaar zijn). Per segment zijn enkele strandgemeenten geworven om deel te nemen aan de verdiepingsbenchmark. Op basis van aanvullende, meer kwantitatieve gegevens, zijn de verschillende beheer-, beleids-, en organisatievormen met elkaar vergeleken. De resultaten daarvan zijn in onderliggende rapportage weergegeven Een belangrijk onderdeel van de verdiepingsanalyse waren de schouwrondes die op de stranden zijn gehouden. Een aantal beheeraspecten is het beste te vergelijken door ze daadwerkelijk op strand te bekijken. Denk aan afvalbakkenbeheer, inrichtingsaspecten, etc. De strandgemeenten die bij elkaar in de groep zaten hebben bij elkaar de schouwronde meegemaakt. Middels een vooren nagesprek zijn de achtergronden van het beheer nagegaan en uitgewisseld.

Conclusies Geconcludeerd kan worden dat de 10 onderzochte stranden qua omstandigheden, beheervorm en zwerfafvalaanpak sterk van elkaar verschillen. Het is vrijwel onmogelijk om een best-practice te definiëren, ofwel aan te geven met welke beheervorm de kans op een schoon strand het grootst is. Dit hangt sterk af van de omstandigheden van het strand, het soort strand, soort bezoekers, mentaliteit van de exploitanten, etc. Beheervormen ontstaan veelal uit het verleden opgedane ervaringen (wat werkt wel, wat werkt niet). Wat bij het ene strand wel werkt, hoeft nog niet bij het andere strand te werken. In dat opzicht waren de uitwisselingsbezoeken van strandbeheerders tijdens de schouwrondes zeer leerzaam.


pagina 50

Gesteld kan worden dat het laten participeren van exploitanten en strandbezoekers in het schoonmaken en schoonhouden van het strand, absoluut de voorkeur heeft ten opzichte van het eenzijdig vanuit de gemeente (laten) schoonmaken van het strand. Door paviljoenhouders en strandbezoekers een rol / verantwoordelijkheid te geven, wordt niet alleen een fysieke bijdrage geleverd aan de schoonmaaktaak, maar ook aan gedragsbeïnvloeding / norm bevestiging gedaan. In Castricum, Westland en Katwijk wordt daar al een goede invulling aan gegeven. Er zijn echter ook strandgemeenten die hebben ervaren dat dit op hun stranden niet goed te organiseren valt (bijvoorbeeld omdat de strandexploitanten niet georganiseerd zijn, de exploitanten geen belang zien in het schoonhouden van het strand, etc.), en er daarom voor hebben gekozen de stranden volledig zelf schoon te houden, en de kosten daarvan door te rekenen in de pachtprijs. Den Haag is daar een goed voorbeeld van. Tijdens het seizoen wordt het gehele strand dagelijks machinaal schoongemaakt, met een redelijk hoge schoonheidsgraad als resultaat. Met andere woorden, de wijze waarop de beheervorm wordt ingevuld is misschien nog wel meer bepalend voor de schoonheidsgraad van het strand, dan de beheervorm zelf. Voor de specifieke conclusies en aanbevelingen ten aanzien van beleid, inrichting en afvalbakken, reinigingsinzet, samenwerking, en communicatie en handhaving wordt verwezen naar de slotpassages van de paragrafen 2 t/m 7. Over het algemeen kunnen de volgende constateringen worden gedaan:  Er wordt relatief veel aandacht besteed aan het opruimen en reinigen van het strand, maar nog vrij weinig aandacht aan het voorkomen van vervuiling. Het Gedragsbeïnvloeding krijgt nog vrij weinig aandacht. De mogelijkheden van het beïnvloeden van onbewust gedrag zijn legio, en kunnen steviger worden opgepakt. Niet alleen met communicatie en handhaving, maar ook bijvoorbeeld met zichtbaar reinigen en opvallende afvalbakken.  Ten aanzien van de vindbaarheid, het gebruiksgemak en de aantrekkelijkheid van afvalbakken valt nog veel winst te behalen. Met name op de open afgangen ontbreken nog te vaak duidelijk zichtbare afvalbakken, terwijl dit juist de plekken zijn waar bezoekers hun afval kwijt willen.  De schoonmaakactiviteiten worden nog te weinig op resultaatbasis weggezet. Daar waar ze wel worden gemaakt zijn de beschreven resultaten veelal te vaag. Benchmark Strandbeheer Schoon - verdiepingsanalyse Cyclusmanagement, juni 2011

pagina 51



Er is slechts 1 van de 10 gemeenten die werkt met een beeldbestek. Dit is meteen ook één van de schoonste stranden, die relatief lage kosten maken voor hun strandbeheer.

Conclusies en aanbevelingen ten aanzien van de benchmark Met de uitvoering van deze benchmark is voor de eerste keer een vergelijkend onderzoek uitgevoerd naar het schoonbeheer op de Nederlandse stranden. Ofschoon deze vergelijking voornamelijk kwalitatief heeft plaatsgevonden, heeft het veel inzichten opgeleverd in de verschillende manieren van schoonmaken en schoonhouden van stranden, en op welke wijze dat het beste kan worden georganiseerd. Leren door te vergelijken is een belangrijk doel van benchmarken. Strandbeheerders zijn veelal praktisch ingestelde mensen, die vooral leren door bij andere gemeenten op het strand te gaan kijken. De gezamenlijke schouwrondes hebben daarin voorzien. Tijdens de schouwrondes en de vooren na gesprekken zijn veel ervaringen en ideeën uitgewisseld, die hier en daar tot navolging hebben geleid. Het is zeker aanbevelingswaardig de benchmark te continueren. Daarbij zouden nieuwe vergelijkingsaspecten kunnen worden toegevoegd, waaronder:  Kostenvergelijking: de kosten van handmatige reiniging versus machinale reiniging. Kosten beeldbestek versus frequentiebestek; etc.  Gedragsbeïnvloeding door schoonhouden en zichtbaar reinigen  Hoeveelheid strandvuil in de afvalbakken  Handhavingmethoden Aan de verdiepingsanalyse hebben in totaal 10 strandgemeenten meegedaan. Hun deelname was op vrijwillige basis. Het betroffen allen strandgemeenten die in de verkiezing van schoonste strand van Nederland niet tot de achterblijvers behoren, terwijl juist voor die groep een benchmark zeer effectief kan zijn.


pagina 52

De benchmark strandbeheer schoon heeft zich voornamelijk gericht op de strandgemeenten en beheerders, die in primaire zin verantwoordelijk zijn voor het schoonmaken en schoonhouden van het strand. Echter door ook paviljoenhouders en overige strandexploitanten meer te betrekken bij de benchmark, met name bij de praktische uitwisseling van ideeën en ervaringen, kan het leerrendement van de benchmark verder worden vergroot.


pagina 53

Bijlage Uitvoering schouwrondes

Goedereede

De schouwronde op het strand van Goedereede is verricht op dinsdag 17 augustus 2010 om 14.00 uur. Bij deze schouw was aanwezig de heer Adrie van Waarde van gemeente Goedereede.

Bloemendaal

De schouwronde op het strand van Bloemendaal is verricht op donderdag 19 augustus 2010 om 14.00 uur. Bij deze schouw was aanwezig Mascha Kroone van gemeente Bloemendaal.

Zandvoort en Westland

De schouwrondes op de stranden van Zandvoort en Westland zijn verricht op dinsdag 24 augustus 2010 van 10.00 tot 16.00 uur. Bij de schouws waren aanwezig Aad Kamphorst en Tim van der Noll van de gemeente Westland, en Peter den Boer en Roel Deesker van gemeente Zandvoort.

Noordwijk, Katwijk en Den Haag

De schouwrondes op de stranden van Noordwijk, Katwijk en Den Haag zijn verricht op donderdag 26 augustus 2010 van 9.00 tot 16.00 uur. Bij de schouws waren aanwezig Petri Biegstraaten van gemeente Noordwijk, Hans van Duijn en Jacko Verdoes van de gemeente Katwijk, en Cor Teeuwisse en Johan Molenkamp van gemeente Den Haag.

Castricum, Heemskerk en Beverwijk

De schouwronde op de stranden van Castricum, Heemskerk en Beverwijk zijn verricht op donderdag 9 september 2010 van 9.00 tot 15.00 uur. Bij de schouws waren aanwezig Hans Bauw van gemeente Castricum, Martin Jansen van gemeente Heemskerk en Martijn van Bemmelen van gemeente Beverwijk.

Benchmark Strandbeheer Schoon Cyclusmanagement, juni 2010

pagina 54

> Benchmark Strandbeheer Schoon

Recommend Documents