d
o
rp
ƒ 5,2 2,27
E
e
n
w
g n i l e d n a
door
e s A s
n
za
p
4
za
Van tun Karne bee nel k
pe
tra
at
p
kwe
g
aa
t
at
st r
16
Voor u ligt een architectuurroute door één van de oudere arbeiderswijken van Zwolle.
in
As
te
sen
es
do
rpe
rd
rd
17
Deze route, die als begin- en eindpunt het Centraal Station van Zwolle heeft, duurt ongeveer anderhalf uur. Gedurende de route
len
18 we g
geven we u informatie over de architectuur en stedenbouw van deze wijk. In de loop van het verhaal zal duidelijk worden hoe dit
esh
Mo
eim
str
Ha
ijk
20
rs
erin
Mo
van oorsprong agrarische gebied is uitgegroeid tot een welvarende arbeiderswijk als gevolg van de opkomst van de spoorwegen.
lenw
eg
Er zal echter ook aandacht zijn voor latere uitbreidingen en gebouwen, zoals de bouwwerken van na de Tweede Wereldoorlog.
Tulpstr aat
Eendr
gstraat
or
r Alf
stra
nd
Ten O evers tra
nd
ude
ever
Wi
raat
se
Verenig in
n
enw eg
19
As
achtst
aat nestr Groe
der Van
traat
Laens Van de r
t traa ters
tio
at Tweed eW straateidjes Van C Rozenstraa u t straa ylenburch t Irissstraat Sallandstra at
at
Laen stra
straat Van Karnebeek
an ism Oos
raa
t k Bu
Der
est Ven
t
aa
Stationsweg
rp do en
r
21
weg
sta
M ol
weg Molen
Wet ho
Ten O
15
r rst
htst
Groene
Bus
ijk
e rp do
drac
raat
an
e rd
en
sumst
23
traat
at
Mo len dw weg a len rsstr o aat M 22
rla
n
Een
at
stra
Enk
r Van Itte
ra
st ste
10 9raat Eige 11 13 12 es Groen
4
14
H
st
s As
at
Oo
5
r aa
er
at
ra
2
Ce
s
En kst ra at
n te er H
1
tra
les
tr
ds
rp
t ra
t ns
i Tu
Sta tion
at
s As
3
er idk kstr Zu aa t r t ss rt be El
Itt ers um
6 sstraa Assen 8 7 do Bartj en
Gr asd orp str aat
t
Va n
Gro
Tot slot komen er ook hedendaagse gebouwen aan de orde; we zien hoe men ook nu nog de wijk probeert te vernieuwen, waarbij
ene
Dev
weg
men probeert de nieuwe gebouwen qua uiterlijk op te laten gaan in de wijk.
ent
tra
atw
eg
oen
Gr
ers
Dit alles maakt de wijk zowel historisch als actueel gezien, zeer interessant.
eg
ew
2
3
i
NLEIDING
4
Assendorp is ontstaan als woonwijk in de 19e eeuw, maar de geschiedenis van het gebied gaat veel verder terug. Zo bestond er in de middeleeuwen een buitenhof van het Bethlehemsklooster. Maar zelfs prehistorische bewoning moeten we niet uitsluiten. Assendorp lag hoog in het landschap en werd door de Assendorperdijk gescheiden van de er naast gelegen nattere Wezenlanden. Assendorp was oorspronkelijk een weidegebied met boerderijen, een kleine kapel en een molen. Deze wijk met landelijk karakter werd vooral bewoond door boeren en tuinders, maar daar kwam halverwege de 19e eeuw met de aanleg van het spoor verandering in. De komst van het spoor leidde tot meer werkgelegenheid, onder andere in de werkplaatsen van de Centrale Spoorwegmaatschappij achter het station. Dit leidde tot uitbreiding van de bevolking in Zwolle, waarbij ook Assendorp veel nieuwe bewoners kreeg gezien haar ligging dicht bij het station. Al snel begon men in de jaren ‘60 met de bouw van de eerste arbeiderswoningen. Dit was op initiatief van de in 1860 opgerichte ‘Zwolsche Vereeniging tot verbetering van arbeiderwoningen’. Er werden 20 huizen, waaronder één winkel, aan de Assendorperstraat neergezet. Vervolgens werden er 25 soortgelijk huizen aan de Bartjensstraat gebouwd. Rond 1900 waren er nog maar weinig straten aangelegd, er was slechts een grove structuur, die met name gevormd werd door de Deventerstraat (= de huidige Van Karnebeekstraat), de Assendorperstraat en de Molenweg. Tien jaar later vond er echter een explosieve groei plaats; de meeste straten zoals wij ze nu kennen zijn toen aangelegd en hoewel er de jaren erna af en toe nog een straat bij kwam (bijvoorbeeld Venestraat) onderging dit oude deel van de wijk geen spectaculaire wijzigingen meer. Assendorp bleef zich uitbreiden en in de periode tussen de twee wereldoorlogen bouwen zowel particulieren als verschillende woningcorporaties het ene woningblok na het andere. Tot die tijd was Assendorp welvarend door onder andere de relatief hoge lonen in de centrale werkplaats. Maar toen de centrale
werkplaats eind januari ‘30 opgeheven werd als gevolg van reorganisatie, was et hiermee gedaan. Herstel van de wijk vond plaats na de oorlog. Tegen die tijd kampte men echter ook met andere grote problemen. Zo waren de straten te smal voor het toenemende autogebruik en tevens was er veel concurrentie van nieuwere, ruimer opgezette wijken als Holtenbroek, Aa-landen etcetera. Toch zien we ook dat Assendorp zich uitbreidde door de bouw ten noorden van de Assendorperdijk. In de jaren ’60 werd deze wijk bedreigd. In deze tijd was men namelijk bezig met de grootschalige ruimtelijke veranderingen in Zwolle. Eén van de voorgestelde plannen was om het centrum van Zwolle wat meer naar het oosten te verplaatsen. Door Assendorp zou dan een grote verkeerweg komen, die als verbinding zou dienen tussen het oude en nieuwe centrum en het station. Om deze weg aan te leggen zou een groot deel van oud Assendorp verdwijnen. In de plaats daarvan zouden flats komen. Uiteindelijk ging dit plan niet door. In 1973 werd de Nota Uitgangspunten Hoofdstructuur Assendorp vastgesteld. Men maakte veel plannen. Het uiteindelijke resultaat was vooral renovatie van bestaande panden, of indien dat niet mogelijk was, sloop en nieuwbouw. Tegenwoordig kunnen we in Assendorp nog steeds duidelijk zien hoe de wijk oorspronkelijk was, waarbij men zich moet realiseren dat circa 80% van de woningen vooroorlogs is. De bevolking bestaat voornamelijk uit jonge gezinnen en mensen in de leeftijdscategorie 65+: dit laatste onder andere als gevolg van het aanwezige bejaardentehuis en verpleegtehuis. We beginnen de route bij het station . . .
5
tion; Zwolle kreeg de op één na hoogste klasse en dientengevolge allerlei voorzieningen. Verder kreeg het ook vanwege de hoge klassering een grote kap over het perron. Deze karakteristieke kap bleek echter bij de restauratie in 1991 niet meer aan de huidige bouwtechnische eisen te voldoen, en daarom moest dit rijksmonument gesloopt worden en vervangen door een nieuwe kap. We kunnen nog wel één van de oudste spanten zien in de open oostelijke kopgevel van de nieuwe perronkap. Zo is er toch nog een stukje bewaard gebleven.
s
Je steekt vanaf het station de straat over, gaat rechtsaf en neemt de tweede straat links: de Venestraat. Let op de woningen die je aan de rechterkant ziet, no. 2-20.
TATION 1
Het station is gebouwd door de Centrale Spoorwegmaatschappij en is in gebruik genomen in 1868. We zien dat hier gebruik is gemaakt van de neoclassicistische bouwstijl. De directie van de Centrale Spoorwegmaatschappij koos al naar gelang de belangrijkheid en het inwonersaantal van een plaats voor de bestemde klasse van het te bouwen sta-
6
v
ENESTRAAT 2-20 2
Deze tien herenhuizen zijn gebouwd door de firma H.J. Teunis en zonen in 1915. De vier meest noordelijke woningen werden het eerst gebouwd, daarna volgden de overige zes. Toch vormen deze woningen, ontworpen door C.B. Broekema, een eenheid; bij
alle gevels zien we hetzelfde type detaillering en een opvallende ingang. Ook opvallend is de duidelijke symmetrie.De decoratieve stijl die hier gebruikt is, de “Um 1800 stijl”, werd zelden voor rijtjeshuizen gebruikt. Deze stijl baseert zich op elementen uit de architectuurgeschiedenis, met name uit de Duitse bouwkunst van rond 1800. Momenteel zijn de woningen voornamelijk bewoond door studenten. Loop de straat verder uit tot je niet verder kan, dan links en meteen weer rechts: de Elbertsstraat in. Deze straat verschijnt pas eind jaren ‘20 op de kaart. De straat is vernoemd naar W.A. Elberts. Hij bracht het Stedelijk Instituut tot bloei, de enige middelbare school tot de oprichting van de H.B.S (Hogere Burger School) in 1867. Hij is tevens auteur van de Historische Wandelingen in en om Zwolle
(uitgebracht in 1890). Wanneer je deze straat uitloopt zie je links schuin voor je de Zuiderkerk.
z
UIDERKERK 3
Deze Nederlands Gereformeerde kerk werd in 1924 gebouwd, door architect J. H. van der Veen uit Amsterdam. De kerk is uitgevoerd in donkere baksteen en heeft een sober en robuust voorkomen. Opvallend is de geaccentueerde raampartij aan de voorkant van de kerk en de achthoekige toren die tegen het kerkgebouw aangebouwd is. In de Tweede Wereldoorlog had deze kerk een belangrijke functie als locatie voor illegale bijeenkomsten van verzetsmensen.
7
Nu ga je rechts, je steekt de Van Karnebeekstraat over en loopt de Enkstraat in. Deze loop je uit tot je op de Van der Laenstraat komt. Deze straat is genoemd naar D.J. van der Laen. Hij was kunstschilder, raadslid en beheerder van kerkelijk goed rond 1800. Links op de hoek vallen nu een paar woningen op:
v
AN DER LAENSTRAAT 97-101 4
Deze drie woningen zijn verdeeld over twee panden, maar vormen een sterke samenhang. Beide panden bestaan uit twee verdiepingen en hebben horizontale banden over de gevel in een lichtere kleur baksteen. Wat echter vooral opvalt zijn de verschillende bakstenen die zijn gebruikt; hierdoor zien de gevels er zeer kleurig uit. De woningen zijn rond 1890-1900 gebouwd. Schuin tegenover deze woningen zien we een woningblok:
8
v
AN DER LAENSTRAAT 118-132 5
Dit wooncomplex is ontworpen door H. Rinkel van Sacon in opdracht van de Woningstichting Openbaar belang. Het is in 1995 ontworpen en een jaar later opgeleverd. Voorheen stond hier het wijkcentrum van Assendorp ‘De Enk’. Bij de bouw van woningen op deze locatie vond men het belangrijk dat het complex goed in het straatbeeld zou passen. Daarom heeft men op eigentijdse manier de bouwkenmerken van Assendorp willen weergeven. We zien hier gestapelde bouw. De woningen op de begane grond hebben hun deur direct aan de straat, zoals gebruikelijk is in Assendorp. De erboven gelegen maisonnettes zijn bereikbaar via een galerij, die aan de achterkant van het gebouw ligt. Verder zien we in dit complex ook andere kenmerken van de omringende begin 20e eeuwse huizen terug; zo is de hoek vanhet pand
afgeschuind. Door de waterafvoer duidelijk te laten zien, wordt door deze verticale elementen het complex als het ware in delen gescheiden. Hierdoor wordt het geheel niet te massaal, een gegeven dat verder tegengewerkt wordt doordat de dakverdieping iets terugwijkt. De bovenste verdieping is gestuct. Dit is niet alleen een speelse manier om de beneden- en bovenwoningen te scheiden, maar ook een middel om de samenhang met de daarnaast gelegen grotere woning te benadrukken. Je gaat nu linksaf op de Van der Laenstraat en loopt alsmaar door, tot je op de hoek een klein pleintje ziet. Na dit pleintje sla je rechtsaf de Bartjensstraat in. Deze straat is vernoemd naar de bekende schoolmeester die van 1618 tot 1638 als leermeester aan
de Franse school te Zwolle werkzaam was. Tevens heeft hij twee boeken geschreven, ‘Cyfferinghe’; een belangrijke rekenmethode gedurende twee eeuwen. Volg deze straat met de bocht mee.
b
ARTJENSSTRAAT 6
Zoals in de inleiding genoemd is dit één van de eerste delen van Assendorp waar arbeiderswoningen zijn gebouwd. De woningen die we hier tegenwoordig zien dateren uit 1890, al zijn zij pas na de Tweede Wereldoorlog geverfd in de vrolijke kleuren die je nu ziet.
We komen nu op de Assendorperstraat; dit is belangrijkste doorgaande route van de wijk. Hier ga je rechts.
9
a
SSENDORPERSTRAAT 7
Hier zijn de eerste arbeiderswoningen in de 19e eeuw gebouwd. (Zie inleiding.) Tegenwoordig zien we hier een variatie van panden die in verschillende tijden en in verschillende stijlen, kleuren en bouwhoogtes zijn gebouwd. Dit is de belangrijkste winkelstraat van Assendorp.
Aan de linkerkant zie je het Dominicanenklooster
10
d
OMINICANENKLOOSTER 8
In 1896 bood het echtpaar Vegte-Beumer de St. Dominicusstichting te Huizen hun huis en akker aan voor de bouw van een kerk en klooster. De jaren erna werden door deze stichting de omringende gronden aangekocht. Al snel werd begonnen met de bouw van het klooster naar ontwerp van de Friese architect J. Kayser, die geholpen werd door de Duitse architect Casper Pickel. Klooster en aangrenzende kerk zijn in 13e eeuwse gotische stijl gebouwd, een bouwstijl die men toen het meest geschikt achtte voor deze kerkelijke orde. In 1902 was het geheel voltooid. Na een brand in 1933 werd het klooster hersteld door Ed. Cuypers. Hierbij kreeg de tweede verdieping smallere ramen dan oorspronkelijk het geval was en ook de kap van het klooster wordt gewijzgd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog kreeg het klooster een andere functie; eerst als noodziekenhuis en vervolgens als huisvesting voor Duitse militairen en
voor het directoraat-generaal van de Nederlandse staatspolitie. Dit complex is een goed voorbeeld van late neo-gotiek. We zien hier veel bouwelementen van de gotiek terug (spitsboogvensters, raamtraceringen, pinakels, luchtbogen); dit alles om het geheel een sterke verticaliteit en luchtigheid te geven. In de ramen van het complex zien we afbeeldingen van Thomas van Aquino, de patroonheilige van kerk en klooster, en verder afbeeldingen van wapens van steden en families die voor de Dominicanen van belang zijn.
Verder weer de Assendorperstraat in. Je komt nu bij nummer 86, het hoekpand aan de rechterkant van de weg. Iets verder lopend bekijk je ook de nummers 78-86.
a
SSENDORPERSTRAAT 78-86 9
Deze panden zijn in 1907/08 ontworpen door de architect G.G. Post. De winkelpuien hadden houten verdelingen in zogenaamde zweepslagen: sierlijke, grillige vormen. Verder zijn de panden gedecoreerd met Jugendstilvormen en zien we verschillende soorten baksteen en hout. Van dit rijtje is nummer 86 de best bewaarde. Helaas is de eenheid in het rijtje verstoord doordat in 1941 enkele gevels zijn geverfd.
Daarna loop je iets terug tot je weer voor de ingang van no. 86 staat. Hier ga je rechtsaf de Enkstraat in. Aan de linkerkant zie je no. 62-64
11
e
NKSTRAAT 62-64 10
Deze woningen zijn ook in 1907/08 door G.G. Post ontworpen. Zij zijn echter wat soberder uitgevoerd dan de winkelpanden in de Assendorperstraat, maar het zijn mooi vormgegeven gevels. Let ook op de balkonhekjes, die geen functie hebben maar puur esthetisch bedoeld zijn, en de boogjes boven aan het pand. Ook zien we tegeltjes met Jugendstilmotief onder enkele ramen. Verder valt op dat de panden nog in uitzonderlijk gave staat zijn.
Nu kom je bij het Assendorperplein. Als je dit plein oploopt zie je links een groot gebouw.
12
h
ET VOORMALIG CHRISTELIJK VOORTGEZET ONDERWIJS PAND. 11
In 1909 werd dit pand gebouwd, waarna het vervolgens in 1920 met 2 lokalen werd uitgebreid. Het was een school voor Christelijk Volksonderwijs en bood onderdak aan twee scholen. De ene kant was een lagere school: de ‘Koningin Wilhelmina school’; hier zit nu de Jenapleinschool. De andere kant was een ‘kweekschool voor christelijk onderwijs’; de huidige locatie van sociaal culturele vereniging Eureka.
Hier schuin tegenover zie je de muziekkoepel.
m
UZIEKKOEPEL 12
Deze kapel is in 1950 gebouwd naar ontwerp van C.J. Vriens. Het werd betaald door de wijkvereniging Assendorp, die vlak na de Tweede Wereldoorlog was begonnen om hiervoor geld in te zamelen. De muziekkoepel bestaat uit een ronde bakstenen kuip, te bereiken door een trap van zes treden. De buitenzijde van de kuip gaat over in bakstenen muurtjes waarin acht keer twee stalen buizen zijn gemetseld die het achthoekige houten tentdak dragen. Het dak is met een scherpe pyloon bekroond. Tegenwoordig is het de enig overgebleven muziekkoepel te Zwolle. Je loopt langs de school en slaat linksaf de Eigenhaardstraat in. Aan de linkerkant zie je nu:
e
IGENHAARDSTRAAT 9-11 13
Deze woningen zijn hetzelfde als de zojuist genoemde woningen in de Enkstraat, no. 62-64. Deze woningen liggen met de achterkant tegen elkaar aan. Steek nu de Assendorperstraat over en loop verder de Eigenhaardstraat in.
e
IGENHAARDSTRAAT 12-46
(even)
14
Zodra we de straat weer inlopen zien we aan de rechterkant op de hoek een gevelsteen met de tekst “Eigen Haard, 1 januari 1894”Dit is de naam van de Zwolse bouwvereniging die hier in 1893-94 een woningbouwcomplex heeft laten bouwen naar ontwerp
13
van de Zwolse architecten W. en F.C. Koch. De woningen werden gebouwd aan deze toen nog aan te leggen straat; een straat die vervolgens de naam kreeg van deze bouwvereniging. Opmerkelijk is dat deze woningen, nummer 12-46 (even) nog voor de Woningwet van 1901 zijn. De woningen zijn in neorenaissance stijl gebouwd en bestaan uit een begane grond en een dakverdieping. Het geheel is in donkere baksteenuitgevoerd, echter verlevendigd door pleisterwerk (horizontale gevelbanden, aanzet- en sluitstenen). Verder zien we dat de deuropeningen gekoppeld zijn, gescheiden door een verticale balk. Alle openingen zijn met een flauwe boog afgesloten. We zien dat alle panden een dakkapel hebben, bekroond door een houten pinakel. Nu kom je op de Assendorperdijk. Zoals vermeld in de inleiding is dit de dijk die Assendorp beschermde tegen het water. Hier ga je rechtsaf. Het gedeelte dat links van deze straat ligt is pas na 1945 gebouwd. Je loopt rechtdoor en volgt de bocht naar links. Na deze bocht neem je vervolgens de tweede straat links: Ten Oeverstraat.
14
t
EN OEVERSTRAAT 1-41 15
De woningen hier maken deel uit van de 75 middenstandswoningen die in opdracht van de Algemene Zwolse Coöperatieve Woningbouwvereniging in 1955-56 hier in één keer zijn ontworpen en gebouwd. De architecten zijn H.L.O. Buchta en H.G. Treep. We zien laagbouw, omgeven door relatief veel openbare ruimte, die parkachtig met veel groen is ingericht. Omdat deze lage woningen trapsgewijs zijn geschakeld en enigszins scheef ten opzichte van de weg staan worden zij ook wel zaagtandwoningen genoemd. De blokken zijn in meerdere richtingen georiënteerd doordat voor- en achterzijde afwisselend naast elkaar zijn geplaatst.
Aan het eind gekomen ga je rechts, en meteen weer rechts. Dit is nog steeds de Ten Oeverstraat en hier zie je meer “zaagtandwoningen”. Nu kom je weer op de Assendorperdijk. Daar aangekomen ga je linksaf en loop je vervolgens rechtdoor. Aan de linkerkant zie je nu een groot complex: de Katholieke Pabo. Loop door tot je bij het einde van het complex komt en sla dan links de weg in die erlangs loopt. Nu sta je voor de meest recente uitbreiding.
r
van BDG, is uitgevoerd in meerdere materialen. De gevel is van donker gevoegde baksteen, de kozijnen en deuren van blank hout, en het geheel heeft hier en daar aluminium accenten. Wat verder opvalt is de strakke vijver waar het gebouw om heen is georganiseerd. Loop nu weer iets terug tot je weer bij de Assendorperdijk bent en ga daar links. Aan de linkerkant zie je weer “zaagtandwoningen”. Je komt bij een kruispunt; ga hier links de Hardesteinstraat in.
OOMS KATHOLIEKE PABO 16
Deze school is in 1954 gebouwd naar ontwerp van architectenbureau Meijerink. De school is meerdere keren uitgebreid, onder andere in 1997-98 met een nieuwe vleugel die vanaf de Assendorperdijk goed te zien is. Deze prachtige nieuwe vleugel, ontworpen door architect M. Kleine Schaars
h
ARDESTEINLAAN 17
Ook deze woningen horen nog bij de woningen zoals bij punt 15 genoemd. We zien hier echter ook flats. Als we naar de flats kijken zie we dat
15
deze een opvallende ingang hebben; er bevindt zich een klein driehoekig timpaan boven de entree.
Loop nu weer terug richting Assendorperdijk, steek deze over en loop de Windesheimstraat in. Op de Molenweg aangekomen ga je weer rechts. Je bent nu om de Jeruzalemkerk heen gelopen.
16
j
ERUZALEMKERK. 18
Deze Nederlands Hervormde kerk werd in 1931-33 gebouwd, met als architecten G. van Hoogevest en M. Meijerink. Deze kerk is gebouwd in de bouwstijl van de Amsterdamse School. Hierbij moet echter wel opgemerkt worden dat er bewust is gekozen voor een strakke en sobere versie van deze stijl. Hoewel de kerk sober is, heeft zij een krachtige expressie als gevolg van het overvloedige metselwerk en de steile dakhelling. Nu loop je verder de Molenweg af. Deze weg is genoemd naar de korenmolen die er voor 1850 stond. De weg slingert door de structuur van Assendorp heen, het is namelijk één van de oudste wegen en dateert van voor de verdere indeling van de wijk na 1900.
De woningen die je het eerst ziet, schuin tegenover de kerk, dateren uit de jaren ‘20/ ‘30. Hoe verder je komt, hoe ouder de woningen worden. De meeste dateren van rond 1900. Je ziet hier huizen met verschillende hoogtes, steensoort en decoraties aan de buitenkant. Alle huizen staan bijna direct aan de smalle straat. Enkele huizen vragen bijzondere aandacht:
m
OLENWEG 154-156-156II 19
In 1909 werd door F. Wybenga een vergunning aangevraagd voor het bouwen van deze drie woningen op één perceel. Het huizenblok ziet er grotendeels nog net zo uit als toen het net gebouwd was. De oorspronkelijke deuren zijn echter vervangen en verder zien we dat de gevel
van het middelste huis een andere kleur heeft; de gevel is namelijk gereinigd wat tot aantasting van de steen heeft geleid.
m
OLENWEG 169 20
Dit pand, dat nu een woning is, maakte oorspronkelijk als magazijn deel uit van het complex rond de stoomconfectiefabriek van de firma H.G.J. Luken. Het is gebouwd tussen 1896-98, naar ontwerp van de architect G.B. Broekema in edectische en neorenaissance vormen. Dit gebouw was qua aanzicht dan ook volledig symmetrisch; dit is echter enigzins verstoord door de later aangebouwde schoorstenen. Opvallend aan dit pand zijn ook de dakkapellen. De middelste is groter en in
17
baksteen uitgevoerd, de andere twee zijn kleiner en van hout; alle drie zijn gedetailleerd vormgegeven. Wegens de bouwstijl en de gaafheid van de gevel is dit pand in 1998 tot rijksmonument aangewezen.
en dateren derhalve nog van voor de Woningwet. Tegenwoordig zijn ze nog steeds in handen van een woningbouwvereniging, wat blijkt uit het identieke uiterlijk van de woningen.
Steek de Assendorperstraat over en blijf rechtdoor lopen.
Loop weer door tot je bij de Molendwarsstraat komt.
m
OLENWEG 128-90 21
We zien hier een rij woningen die er identiek uitziet vanaf de buitenkant. Deze arbeiderswoningen zijn vermoedelijk rond 1890/ 1900 gebouwd door een bouwvereniging
18
m
OLENDWARSSTRAAT 19-23 MOLENWEG 22 22
Hier zie je nieuwbouw die oud moet lijken. In eerste instantie lijkt het oud, aangezien veel elementen hetzelfde zijn als de omringende huisjes: de huizen liggen direct aan de straat, gemetselde gedeeltelijke bogen boven kozijnen, horizontale banden in
lichtere baksteen, kleine houten steunen, klossen genoemd, onder een uitstekende dakrand. Maar als we beter kijken zien we dat het nog maar recent gebouwd is. Dit zien we onder andere doordat er een metselverband is gebruikt wat men toen (1900/ 1910) nog niet gebruikte. Deze panden stammen dan ook uit 1998. Je komt nu weer uit bij de Van der Laenstraat. Ga links en meteen rechts. Je ziet nu links een brug voor voetgangers en fietsers en rechts de Van Karnebeekstraat. De Van Karnebeekstraat heette eerst Oude Schellerweg. In 1873 kreeg hij de naam Deventerstraat; deze weg was namelijk een belangrijke uitvalsweg richting Deventer. In 1945 veranderde de naam in Van Karnebeekstraat, vernoemd naar
oud-burgemeester Jhr. van Karnebeek. Loop nu de brug op. Zo kom je op de Hoge Spoorbrug.
h
OGE SPOORBRUG 23
Gebouwd in 1883 door de Centraal Spoorwegmaatschappij ten behoeve van ‘licht’ verkeer. De constructie van de brug is bedacht door de Duitse Spoorwegingenieur Pauli, daarom wordt de brug ook wel een Paulibrug genoemd. Wat zo bijzonder is aan deze in welijzer uitgevoerde brug zijn de gebogen randen aan de zijkant van de brug. Door deze randen zo omhoog en naar beneden te laten buigen en
19
elkaar te laten snijden, ontstond een stevige doch luchtige constructie van zogenaamde 'lensliggers'. In de loop van de jaren is er veel verbouwd aan de brug. Zo zijn de jukken van de brug ten gevolge van de elektrificatie van het spoor verhoogd. In de jaren ‘80 begon met echter te twijfelen aan de veiligheid en functie en derhalve aan het behoud van de brug. Maar doordat velen zich hebben ingezet voor deze enig overgebleven voetgangersbrug in zijn soort, is de brug in 1993 gerestaureerd. Bij deze restauratie heeft men de oorspronkelijke kleur van de brug willen benaderen en hieraan dankt de brug haar opvallende blauwe kleur.
20
b Daarna loop je iets terug; voordat je feitelijk op de brug staat kan je een trappetje naar beneden nemen en dan kom je uit op een weg die parallel loopt aan het spoor, de Oosterlaan. Nu kan je rechtdoor lopen en zo kom je weer bij het station.
RONNEN:
Archeologie en Bouwhistorie in Zwolle 2, Hoge Spoorbrug. Heet hangijzer 1883-1993, gemeente Zwolle sectie monumentenzorg, redactie H. Clevis en J. de Jong, 1994 Beschrijving gemeentelijke monumenten Beschrijving rijksmonumenten Berkenvelder, Drs. F.C., Zo was Zwolle rond 1900, Uitg. J.M.W. Waanders te Zwolle, 1970 Vries, Thom. J. de, Geschiedenis van Zwolle. Deel II, Uitg. Van de Erven te Zwolle, 1961 Bouwtekeningen 2563, 137, 2016, 2020, 216, collectie bouwvergunningen Zwolle gemeente archief Assendorper Nieuws. Huis aan huisblad voor Assendorp, Stationswijk en Pierik, behorend bij de tentoonstelling “Assendorp, vroeger en nu”, 1984 Adresboek van Zwolle, jaar: 1896, 1907, 1910, 1919, 1927, 1933, 1950, 1961 Heemschut, jaargang 72, no.2, blz. 24, 25,26, 30 en 31. Ir. J.C..Rinkel, bureau Sacon Hoogstraten, D. van, Architectuurgids van Zwolle in de 20e eeuw, Waanders Uitgevers, Zwolle 1999
21
Colofon: Uitgave Zwols Architectuur Podium Tekst en research Suzanne Roelofs met medewerking van Henk Jansen (podiumraadslid ZAP) Vormgeving Ontwerpbureau Thijs Verster, Zwolle Druk Drukkerij Hoekman, Zwolle Fotografie J. A. Lensink Tevens gebruik gemaakt van foto's van het HCO (historisch Centrum Overijssel) Zwols Architectuur Podium Kamperstraat 11-13 Postbus 1187 8001 BD Zwolle T 038-4230684 F 038-4227664 e-mail:
[email protected] http://www.stichtingzap.cjb.net
DE HOOFDSPONSORS
SPONSORS 2001
Aberson bv BNA-Kring Zwolle Moes Bouwbedrijf bv Nijhuis Bouw bv SFB Vastgoed
Alferink-Van Schieveen bouwtechnisch adviesbureau
■
Altena Steenhandel ■ Amstelland Ontwikkeling bv ■ Bemog Projectontwikkeling ■ Bouwbedrijf Salverda ■ Bouwbedrijf Bosch bv Olst
■
Bouwfonds Woningbouw bv
■
Cauberg-
Huygen Raadgevende Ingenieurs bv ■ DLH Project-ontwikkeling bv
■
Gemeente Zwolle
■
De Hezenberg
Bouwmaterialen ■ Majari Interieur-vormgeving ■ Nelissen Van Egteren Bouw Noordoost bv ■ NCB Projectrealisatie ■ Provincie Overijssel
■
Planoform Zwolle bv
■
Ontwerpbureau Thijs Verster
■
Schildersbedrijf W. Porte & zn
■
Schunselaar’s Schildersbedrijf bv ■ Schutte Bouwbedrijf bv ■ Stedebouwkundig Adviesbureau Witpaard Partners Stimuleringsfonds voor Architectuur
■
■
Stoel Partners bv ■
Syntax bureau voor Communicatie en Vormgeving
■
Ter
Steege Vastgoed bv ■ Unica Installatietechniek bv ■ Zwolse Aannemers Combinatie (ZAC)
■
april 2001
22
23
