s a m e n o p e x p e d i t i e! p r o g r a m m a g i d s n r o c o n g r e s v o o r o n d e r w i j s e n o n d e r z o e k 4.11

samen op expeditie!

nro– congres voor onderwijs en onderzoek

– 4 .11 .2015

programmagids j wi sh e i d pieken va n

wild

k

v on na n en i

s

br

nieuwe hor izonten

ge

da

ch

te

ns

te rr

a i nco g n i ta

ew ou d

tr

oo

m

inhoud Over NRO & partners 4 Programma 6 Toelichting werkvormen 7 Beschrijving sessies: Ronde 1 (11.15 – 12.15 uur) 8-19 Ronde 2 (13.15 – 14.15 uur) 20-31 Ronde 3 (14.30 – 15.30 uur) 32-41 Genomineerden NRO-VOR-Praktijkprijs 42 Schema: overzicht van alle sessies & ruimtes 44 Plattegrond achterflap

welkom! Van harte welkom op dit eerste NRO-congres voor het primair en voortgezet onderwijs. Deze dag is bedoeld om de verbinding tussen onderwijsprofessionals (leraren, schoolleiders, bestuurders) en onderzoekers te faciliteren en te versterken. Drempels verlagen en onderzoeksresultaten delen om in het onderwijs te gebruiken, dat is het idee. De PO-Raad, de VO-raad, de Onderwijscoöperatie, de Vereniging OnderwijsResearch (VOR) en Didactief zijn onze partners in de totstandkoming van deze dag. In de voorbereiding maakte het NRO gebruik van de wensen en adviezen van een klankbordgroep, bestaande uit leraren, schoolleiders, schoolbestuurders en onderzoekers. Aan hen nogmaals veel dank voor de enthousiaste en constructieve medewerking. Alle bezoekers wens ik een dag vol inspirerende uitwisseling toe!

over de dagvoorzitter Joep Stassen (1966) is corporate comedian. Hij treedt op als entertainer en dagvoorzitter op organisatiebijeenkomsten en evenementen. Daarbij maakt hij dankbaar gebruik van zijn dubbele achtergrond; die van stand-up comedian en bedrijfskundige. Stand-up comedy leerde hij bij de Comedytrain. Hij speelde jarenlang in cafés door het land en in het thuishonk Toomler te Amsterdam. Tegelijkertijd werkte hij eerst bij Ahold (in Finance en Marketing) en later als docent aan de School of Economics van de Hogeschool Inholland. Hij studeerde bedrijfskunde aan Nyenrode en economie aan de VU. Met Rutger Mollee en Arthur Umbgrove richtte Joep de cabaretgroep Goeroes zonder Grenzen op. Daarnaast schrijft Joep columns en opiniestukken (in dagblad Trouw).

Jelle Kaldewaij Directeur NRO

3

4

over nro & partners nro Het Nationaal Regieorgaan Onderwijs onderzoek (NRO) coördineert de programmering en financiering van onderzoek naar onderwijs. Het bevordert de wisselwerking tussen onderzoek, praktijk en beleid en de toepassing van onderzoeksresultaten. Dit congres is één van de vele activiteiten die het NRO daarvoor onderneemt. Zo draagt het NRO bij aan het verbeteren en vernieuwen van het onderwijs. www.nro.nl

po-raad De PO-Raad is de vereniging van bijna 850 schoolbesturen in het primair onderwijs. Daaronder valt het basisen speciaal basisonderwijs en het (voortgezet) speciaal onderwijs. Duurzame onderwijsontwikkeling veronderstelt dat de scholen nieuwe (wetenschappelijke) kennis benutten. En ook dat wetenschappelijk onderzoek gebeurt op basis van vragen uit de scholen. We willen investeren in een academische omgeving voor de scholen. Om de leerling. www.poraad.nl

vo-raad De VO-raad is een vereniging van 334 schoolbesturen en ruim 600 scholen in het voortgezet onderwijs. Het doel van de VO-raad is om de onderwijskwaliteit te bevorderen en scholen te ondersteunen bij de ontwikkeling van het onderwijs voor 1 miljoen leerlingen. De ‘docent in positie in een professionele school’ is een van de vijf centrale ambities uit de VO-agenda 2014-2020. www.vo-raad.nl

onderwijscoöperatie De Onderwijscoöperatie is er van, voor en door de leraar. Daarom werkt de O nderwijscoöperatie samen met de mensen die zij vertegenwoordigt: leraren in het basis-, voortgezet- en middelbaar beroepsonderwijs. De oprichting in 2011 is een initiatief geweest van de vijf belangrijkste onderwijs organisaties: Algemene Onderwijsbond (AOb), Beter Onderwijs Nederland (BON), CNV Onderwijs, Federatie van Onderwijsvakorganisaties (FvOv) en Platform Vakinhoudelijke Verenigingen Voortgezet Onderwijs (Platform VVVO). www.onderwijscooperatie.nl

vereniging voor onderwijs research De Vereniging voor Onderwijs Research (VOR) is de beroepsvereniging voor onderwijsonderzoekers in Nederland en Vlaanderen. De vereniging telt ongeveer 650 leden; dat is het overgrote deel van de Nederlandse onderwijs onderzoekers. De VOR organiseert jaarlijks, in samenwerking met het Vlaams Forum voor Onderwijsonderzoek (VFO), de Onderwijs Research Dagen (ORD). Tijdens de ORD worden resultaten van onderwijsonderzoek gepresenteerd en uitgewisseld. www.vorsite.nl

didactief Mediapartner Didactief is een onafhankelijk vakblad voor het onderwijs. Het bericht over actuele ontwikkelingen in onderwijs en onderwijsonderzoek, en wil het debat over onderwijs stimuleren. www.didactiefonline.nl

5

6

programma Het programma is gevarieerd en vol keuze: voor ieder wat wils! In drie rondes kan je telkens kiezen uit vier verschillende ‘werkvormen’, die hieronder worden toegelicht. Daarbinnen is weer een breed aanbod van thema’s en onderwerpen, waarvan sommige vooral zijn gericht op één specifieke groep. Dat is weergegeven met een van de lettercombinaties in de bullets. (fake:)Tijdens de lunch kan je je kennis verder verrijken bij onze Helpdesk: een keur aan onderwijs... blabla

09.30 – 10.00 uur Ontvangst met koffie en thee

10.00 – 11.15 uur Opening met interactieve quiz

Vooral voor:

PO Primair Onderwijs

11.15 – 12.15 uur ronde 1

VO Voortgezet Onderwijs

12.15 – 13.15 uur Lunch / Helpdesk 13.15 – 14.15 uur ronde 2

14.15 – 14.30 uur Pauze

OZ Onderzoekers

14.30 – 15.30 uur ronde 3

SO Speciaal Onderwijs

15.30 – 15.45 uur Pauze 15.45 – 16.30 uur Afsluiting met verkiezing en uitreiking NRO-VOR-Praktijkprijs 16.30 uur

OP Onderwijsprofessionals

SVO Speciaal Voortgezet Onderwijs

Borrel

werkvormen ro n d het ka mpv uur In dit onderdeel staan uitwisseling, het delen van ervaringen, elkaar bevragen en van elkaar leren centraal. In een kleine en knusse setting ga je onder begeleiding van een gespreksleider samen de diepte in.

o p avontuur Dit zijn sessies met een vrije structuur zonder specifiek programma, waarvan de inhoud wordt bepaald door de deelnemers. Door jou dus! Moet je iets van het hart? Heb je een idee, een vraag, of wil je contact over iets dat je bezighoudt? Dan kun jij deze sessie vullen.

g e b a a n d e pa d e n Het is gelukkig niet altijd nodig om off the beaten track te gaan en zelf een weg vrij te maken. Anderen zijn je voor gegaan en delen graag hun ervaringen en kennis met je. Schuif aan bij een keur aan lezingen, pitches en presentaties.

o p v e rk e n n i n g Tijdens verschillende interactieve werksessies krijg je de kans een breed scala aan interessante onderwerpen te verkennen. Onderzoekers, onderwijsprofessionals of ervaringsdeskundigen delen hun kennis en expertise met je en zetten je aan het werken en denken.

7

ro n de 1

11.15 - 12.15 uur

8

ro nd h e t ka m pv uur 1

O P

– Ketelhuis –

Open Access tot wetenschappelijke literatuur voor leraren Gespreksleiders: Ron Dekker (OCW) en Astrid van Wesenbeeck (Koninklijke Bibliotheek) Vrije toegang tot wetenschappelijke kennis kan bijdragen aan de professionalisering van leraren, ontwikkeling van lesmateriaal en kan helpen om de verbinding tussen onderwijsonderzoek en praktijk te verbeteren. In deze sessie proberen we erachter te komen hoe open access voor leraren het beste kan worden vormgegeven; aan welk soort kennis hebben leraren behoefte? En hoe en via welk platform kunnen leraren het best geïnspireerd worden om daadwerkelijk gebruik te maken van wetenschappelijke kennis?

3

– Onderdelendepot –

De LIO als schakel tussen onderzoek en onderwijs Gespreksleider: Veel studenten doen voor hun lerarenopleiding onderzoek op school. Hoe komt dit praktijkonderzoek tot stand en welke plek neemt het in binnen de school? In hoeverre kan het bijdragen aan schoolontwikkeling? En aan een onderzoekscultuur? Wat is het effect op de fase na het afstuderen? Op basis van eigen ervaringen of nieuwsgierigheid ga je met elkaar in gesprek.

2

– Ketelhuis –

Meer begrip tussen leraren en onderzoekers Gespreksleider: Als onderzoekers en mensen uit het onderwijs voor het eerst met elkaar samenwerken, vallen in eerste instantie de verschillen op. Die verschillen blijven ook op langere termijn bestaan, maar je kan elkaar wel beter gaan begrijpen waardoor de onderlinge contacten ook beter zullen verlopen. Wat moet je weten van elkaar om een goede, vruchtbare samenwerking te ontwikkelen? Op basis van eigen ervaringen of nieuwsgierigheid ga je over dit onderwerp met elkaar in gesprek.

4


Wetenschappelijke kwaliteit in combinatie met onderwijsrelevantie Gespreksleider: Het is niet vanzelfsprekend dat wetenschappelijk onderzoek direct oplossingen voor de onderwijspraktijk biedt. Wetenschap is vaak gericht op grote lijnen, verdieping en antwoorden op langere termijn. Scholen en docenten zoeken naar praktische oplossingen die nog dit schooljaar ingezet kunnen worden. Hoe kunnen deze twee perspectieven met elkaar verenigd worden? En hoe kan dit met de grootst mogelijke betekenis voor zowel wetenschap als praktijk? Op basis van eigen ervaringen of nieuwsgierigheid ga je over dit onderwerp met elkaar in gesprek.

9

ro n de 1

11.15 - 12.15 uur

10

o p avo nt uur 5

– Postwagon 1b –

Op avontuur Dit is een sessie met een vrije structuur zonder specifiek programma, waarvan de inhoud volledig wordt bepaald door de deelnemers. Door jou dus! Moet je iets van het hart? Heb je een idee, een vraag of wil je in gesprek met anderen over iets dat je bezighoudt? Ga dan op avontuur en leer van elkaar!

g e b a a n d e pa de n 6

VO

– Plenaire zaal –

Kortlopende NRO-onderzoeken in het voortgezet onderwijs in vogelvlucht Moderator: Veronique van der Perk (NRO) In deze sessie krijg je in vogelvlucht de resultaten te horen van zeven recente onderzoeken in het voortgezet onderwijs. Differentiatie, leren met ICT, taal en wiskunde komen aan bod. Differentiëren doe je zo – Jordi Vermeulen (Fons Vitae Lyceum) Voor nuttige feedback-op-maat hebben docenten gedetailleerde prestatiegegevens nodig, plus snelle en eenvoudige inzage in de volledige opgaven en ingevulde antwoorden. Een jaar lang experimenteren maakt duidelijk welke persoonlijke feedback uitvoerbaar is en tegemoet komt aan de leerbehoeften van de leerling.

Effecten van adaptieve ICT voor taal en rekenen en ouder betrokkenheid – Carla Haelermans (Universiteit Maastricht) Oefenen met Muiswerk werkt, hoewel niet alle leerlingen even goed te motiveren zijn om digitaal te oefenen. Ouderbetrokkenheid blijkt wisselend effectief om leerlingen aan het oefenen te krijgen. Wiskundig denken, een way of life – Paul Drijvers (Freudenthal Instituut, Universiteit Utrecht) Wiskundig denken wordt expliciet genoemd als leerdoel in de nieuwe curricula havo-vwo. Meer nog dan om inhoud en opgaven lijkt het gedrag van de docent hierin doorslaggevend. >>

11

ro n de 1

11.15 - 12.15 uur

12

g e b a a n d e pa de n

Bevorderen van genrespecifieke teksten schrijven in de mensen maatschappijvakken – Jannet van Drie Leerlingen schrijven betere teksten in de mens- & maatschappijvakken als hier in de vaklessen expliciet aandacht voor is. Vijf uitgangspunten voor effectief schrijfonderwijs bieden docenten suggesties voor het ontwerpen van lessen. ‘Lezen om te leren’ – Niki Moeken (Universiteit van Amsterdam) Een korte periode van samenwerkend lezen heeft positieve effecten op het tekstbegrip van leerlingen in het vo. Desondanks blijft de implementatie voor zowel leerlingen als docenten een uitdaging.

7

Het effect van digitaal adaptief oefenen op leeruitkomsten en -prestaties – Ilja Cornelisz (Universiteit van Amsterdam) Leerlingen die adaptief oefenen, krijgen gemiddeld moeilijkere vragen en leren daar mogelijk meer van. Maar zij gaan niet zozeer beter presteren op de afsluitende vaktoetsen. Ruimte voor de docent, keuzevrijheid voor de leerling! – Maartje Janssen (BC Broekhin) Een positieve feedbacklus ontstaat wanneer leraren (havobovenbouw) lesmodules kunnen vormgeven los van methodiek of (school)exameneisen, en leerlingen relatief vrij zijn in het kiezen van de te volgen verrijkings-, verdiepings- of ondersteuningsmodule.

– Droogcabine –

Pesten en sociale relaties in de klas Spotlight op de leerling - Marloes Hendrickx (Universiteit Utrecht) en Erik Gerritsen (Antoniusschool Alverna) Sommige leerlingen liggen niet zo goed in de groep. Ze hebben weinig vrienden of worden onaardig gevonden. Hoe draagt de leerkracht met alledaagse interactie bij aan deze situatie? In deze sessie gaan we in op het positieve of negatieve spotlight dat de leerkracht zet op de leerling en de effecten die dat heeft op de sociale positie van het kind.

Wat werkt tegen pesten? - Bram Orobio de Castro en Saskia M ulder (beiden Universiteit Utrecht) Kinderen die gepest worden lijden daar onder, en hebben er soms nog lang last van. Er wordt gelukkig veel gedaan om pesten te voorkomen. Toch weten we gek genoeg nog nauwelijks wat daadwerkelijk helpt tegen pesten. Om daar achter te komen bespreken we eerst de oorzaken van pesten. Daarna bekijken we welk gedrag van leerkrachten en welke van de meer dan 60 antipest programma’s in Nederland deze oorzaken echt aan lijken te pakken. In een landelijk onderzoek gaan we na hoe goed deze veelbelovende aanpakken in praktijk echt pesten voorkomen.

13

ro n de 1

11.15 - 12.15 uur

14

op verkenning 8

P O

– Zandstraalcabine –

Ouderbetrokkenheid organiseren Marina Hol (Vrije Universiteit), Roel van Steensel en Eke Krijnen (beiden Erasmus Universiteit Rotterdam) Veel scholen zijn actief bezig met het organiseren van ouderbetrokkenheid door het aangaan van educatief partnerschap tussen ouders en leerkrachten. Ook de overheid heeft hier aandacht voor. Maar hoe kom je nu tot een schoolbreed beleid en een gesprek met (moeilijk bereikbare) ouders? In deze sessie presenteren we twee lopende NRO-onderzoeken en verkennen we met deelnemers de vormgeving van ouderbetrokkenheid op hun school. Het uitgangspunt is het aangaan van een gelijkwaardige dialoog waarin het belang van het kind centraal staat.

10

P O

– Wachtkamer 2 –

9

P O


Een educatief computerspel voor rekenen bij kleuters Femke Kirschner (Universiteit Utrecht), Patricia van Soest en Marielle van Vliet (beiden KBs Howiblo) Dankzij verschillen in informeel leren in de thuis- en (voor) schoolsituatie zijn er individuele verschillen in niveau van getalbegrip onder kleuters. Het educatieve computerspel dat centraal staat in deze sessie zou ertoe moeten bijdragen dat 1) alle kleuters uiteindelijk met een vergelijkbaar niveau van getalbegrip starten in groep 3, en 2) dat kleuters met rekenproblemen of rekenbegaafdheid vroegtijdig geïdenti ficeerd kunnen worden. Tijdens de sessie worden onder andere het spel en de visualisatietool gepresenteerd.

11


Effectieve leerstrategieën in het woordenschatonderwijs

Onderzoeksatelier: een gezamenlijke zoektocht van docenten en onderzoekers

Gino Camp, Nicole Goossens (beiden Open Universiteit) en Cristel Wieman (Stichting BOOR)

Wilfried Admiraal (ICLON, Universiteit Leiden) en Patrick van Schaik (Calvijn College Goes)

Woordenschat is belangrijk in het basisonderwijs. Het is alleen de vraag hoe kinderen zo effectief mogelijk nieuwe woorden kunnen leren. In deze sessie gaan we in op twee leerstrategieën die ingezet kunnen worden in het woordenschatonderwijs. Wij vertellen iets over de leerstrategieën ‘niet stampen, maar spreiden’ en ‘niet opnieuw bestuderen, maar ophalen uit het geheugen’. Aan de hand van een aantal groepscasussen zullen wij met je bespreken in welke mate deze strategieën bruikbaar zijn in het woordenschatonderwijs.

Onderwijsonderzoek en de onderwijspraktijk van het voortgezet onderwijs opereren te gescheiden van elkaar. Onderzoekers houden zich weinig bezig met wat docenten belangrijk vinden en docenten maken weinig gebruik van kennis uit onderzoek. Een onderzoeksatelier brengt docenten en onderzoekers bij elkaar in wetenschappelijk praktijkonderzoek. De deelnemers doen gezamenlijk onderzoek naar de didactiek van het leer- en vormingsproces van leerlingen. In deze interactieve workshop worden ervaringen gedeeld en wordt besproken of een dergelijke vorm in jouw schoolpraktijk wenselijk en mogelijk is.

15

ro n de 1 12

O Z

11.15 - 12.15 uur


Kennisbenutting door onderzoek: hoe zorg ik dat mijn onderzoek wordt gebruikt? Anje Ros (Fontys Hogeschool) Elke (praktijkgerichte) onderwijsonderzoeker wil dat zijn onderzoek bijdraagt aan veranderingen in de onderwijspraktijk. Tegelijk weten we dat onderzoek vaak niet het onderwijsveld bereikt, laat staan gebruikt om het onderwijs te verbeteren. Anje Ros geeft suggesties om de impact van onderzoek te vergroten, gebaseerd op haar jarenlange ervaring als coördinator Kortlopend Onderwijsonderzoek en samenwerking met (academische opleidings)scholen en onderzoekers. Ook worden deelnemers gevraagd eigen ervaringen en tips te delen.

14

V SO


16

13


Meer professionele ruimte voor leraren? Paulien Meijer en Pieter Boshuizen (beiden Radboud Universiteit) ‘Meer professionele ruimte voor leraren’: een mooi streven, maar hoe gaat dit in zijn werk? Die vraag zijn wij al een paar maanden aan het onderzoeken. Centraal daarbij staan leraren die deelnemen aan professionele leergemeenschappen, excellentietrajecten (EdK/OTS) of die gebruik maken van promotiebeurzen. Samen met jou willen wij een deel van de data onder de loep nemen, om hierna met elkaar in gesprek te gaan over de professionele ruimte van leraren. Wat zijn jouw ervaringen? Wat kan dit betekenen voor je onderwijspraktijk?

15

P O

– Postwagon 2a –

Pi7 - Een ontmoeting tussen wetenschap en praktijk: Delen Verbinden Versterken

Duurzame schoolontwikkeling door benutten kennis en onderzoek

Gerdien Griffioen (CED-Groep) en Coleta van Dam (Radboud Universiteit)

Nienke van der Steeg en Bernard Teunis (beiden PO-Raad)

Pi7 is de landelijke samenwerkingsgroep van pedologische instituten en Pi-scholen. Wetenschappers en praktijk mensen werken er samen aan kwaliteitsverbetering van het onderwijs aan kinderen bij wie leren soms niet vanzelf gaat. Welke vaardigheden hebben de leraren van deze leerlingen nodig? Zijn deze vaardigheden overdraagbaar? En hoe weten we wat echt werkt? Zoeken naar antwoorden begint met het stellen van de juiste onderzoeksvragen. In deze workshop gebruiken wij jouw kennis en expertise om de onderzoeksvragen te vinden die er werkelijk toe doen.

Systematische evaluatie van het onderwijs in de scholen is van belang om het onderwijs steeds verder te verbeteren. Vanuit de evaluatie worden gerichte vragen gesteld en verbonden met beschikbare kennis en onderzoek. Dit vereist een schoolorganisatie met een onderzoekende cultuur en onderzoekende leraren. In de omgeving van de school is een infrastructuur nodig waarlangs kennis en onderzoek de school in kan stromen: de academische omgeving voor de school. In deze interactieve workshop deelt de PO-Raad haar visie en plannen.

17

ro n de 1 16

O P

11.15 - 12.15 uur


18

17

– Houtwagen –

Vergroot je inzicht in de beoordeling van aanvragen bij het NRO

Van wiel naar vliegwiel! Over betere kennisdeling in en tussen scholen

Quinta Kools (Fontys lerarenopleiding Tilburg) en Linda Sontag (NRO)

Bregje de Vries (Kenniscentrum Kwaliteit van Leren, HAN), Wim Folker (SKPCPO Delta), Herman Nijhuis en Wilma Weekenstroo (beiden AOS-ON)

Elke subsidieaanvraag die bij het NRO wordt ingediend, wordt beoordeeld door een commissie van wijze mensen. Deze kijken niet alleen naar de wetenschappelijke kwaliteit, maar juist ook naar de relevantie van het voorstel voor de praktijk. De helft van deze commissieleden werken zelf in het onderwijs. Hoe werkt dat nu, zo’n beoordeling, en hoe worden de criteria geïnterpreteerd? Met de kennis die je hier opdoet kun je dadelijk je voordeel doen bij het schrijven van een onderzoeksvoorstel.

We zeggen vaak: wat jammer dat elke school haar eigen wiel uitvindt. Om dat te veranderen zou er vaker kennis uit onderzoek gedeeld moeten worden in en tussen scholen. Deze workshop geeft een inleiding op de processen van leidinggeven die kunnen zorgen voor meer kennisdeling. Je gaat samen met ons na hoe het onderzoek in jouw school georganiseerd is en wat je zou kunnen veranderen om tot meer kennisbenutting te komen. Want zeg nu zelf: jammer toch als iedere school zijn eigen wiel blijft uitvinden?!

18

– Werkwagen –

Een steviger verbinding tussen onderzoek en praktijk Marion Stenneke (NRO) Het NRO onderneemt diverse activiteiten voor het onderwijs om de verbinding tussen onderzoek en de onderwijspraktijk te versterken. In deze sessie krijg je een korte presentatie van deze activiteiten. Vervolgens gaan we erover in gesprek. Welke activiteiten vind je zinvol, welke mis je? Bij welke activiteiten zou je betrokken willen zijn, over welke wil je meer weten? Deze sessie is met name bedoeld voor onderwijsprofessionals. Onderzoekers zijn ook van harte welkom om mee te praten.

19

ron de 2

13.15 - 14.15 uur

20


– Ketelhuis –

De schoolleider en zijn rol bij praktijkgericht onderwijsonderzoek Gespreksleider:

20

– Ketelhuis –

Meer begrip tussen leraren en onderzoekers Gespreksleider:

De schoolleider heeft een niet te onderschatten spilfunctie om onderzoek in en met het onderwijs te faciliteren. Zij/hij heeft vaak de eerste contacten met onderzoekers. Ook is het de schoolleider die medewerkers kan faciliteren en ondersteunen voor hun medewerking aan onderzoek. Wat komt erbij kijken? Hoe maak en houd je iedereen betrokken en hoe borg je de opbrengst? Op basis van eigen ervaringen of nieuwsgierigheid ga je met elkaar in gesprek.

Als onderzoekers en mensen uit het onderwijs voor het eerst met elkaar samenwerken, vallen in eerste instantie de verschillen op. Die verschillen blijven ook op langere termijn bestaan, maar je kan elkaar wel beter gaan begrijpen waardoor de onderlinge contacten ook beter zullen verlopen. Wat moet je weten van elkaar om een goede, vruchtbare samenwerking te ontwikkelen? Op basis van eigen ervaringen of nieuwsgierigheid ga je over dit onderwerp met elkaar in gesprek.

21

22



Opbrengsten van samenwerking tussen onderwijs en onderzoek

Wetenschappelijke kwaliteit in combinatie met onderwijsrelevantie

Gespreksleider:

Gespreksleider:

Wat levert samenwerking tussen onderwijs en onderzoek op? Wie heeft daar baat bij? Hoe kunnen die opbrengsten misschien nog wel verder vergroot worden? Op basis van eigen ervaringen of nieuwsgierigheid ga je over dit onderwerp met elkaar in gesprek.

Het is niet vanzelfsprekend dat wetenschappelijk onderzoek direct oplossingen voor de onderwijspraktijk biedt. Wetenschap is vaak gericht op grote lijnen, verdieping en antwoorden op langere termijn. Scholen en docenten zoeken naar praktische oplossingen die nog dit schooljaar ingezet kunnen worden. Hoe kunnen deze twee perspectieven met elkaar verenigd worden? En hoe kan dit met de grootst mogelijke betekenis voor zowel wetenschap als praktijk? Op basis van eigen ervaringen of nieuwsgierigheid ga je over dit onderwerp met elkaar in gesprek.

21

ron de 2

13.15 - 14.15 uur

22

o p avo nt uur 23




P O


Kortlopende NRO-onderzoeken in het primair onderwijs in vogelvlucht

In deze sessie krijg je in vogelvlucht de resultaten te horen van 5 recente onderzoeken in het primair onderwijs. Differentiatie, leren met ICT, taal en rekenen komen aan bod.

Effectieve leerstrategieën in het woordenschatonderwijs – Nicole Goossens (Open Universiteit) Kinderen onthouden schooltaal beter als ze de oefeningen spreiden over twee weken in plaats van over één week. Kleuters onthouden plaatjes beter als ze deze actief benoemen, dan als de leerkracht dit doet en dan als er spelletjes met de plaatjes in de klas worden gedaan.

STIP: een methodiek die leerkrachten ondersteunt bij differentiatie in de klas – Tessa Eysink (Universiteit Twente) Leerkrachten die werkten met lesmateriaal ontwikkeld op basis van de STIP-methodiek, differentieerden meer in inhoud en taak. Een deel van de leerkrachten paste daarnaast ook hun procesbegeleiding aan op het niveau van de leerlingen. Leerlingen van deze leerkrachten hadden een hogere leerwinst.

Lezen met begrip; een verkenning van teksten en vakken – Annemieke Smale-Jacobse (GION/ Rijksuniversiteit Groningen) Leraren in ons project hebben door middel van workshops, teamoverleg en coaching in de klas geleerd hoe ze hun instructie in de vakken begrijpend lezen en geschiedenis konden verbeteren. Leerlingen in de projectklassen gingen meer vooruit in hun vaardigheid om te lezen met begrip dan leerlingen in controleklassen.

Moderator: Veronique van der Perk (NRO)

>>

23

ron de 2

13.15 - 14.15 uur

24


– Droogcabine –

Professionalisering binnen leergemeenschappen om talige ondersteuning in interactieve reken-wiskundelessen te realiseren - Ronald Keijzer (Hogeschool iPabo) Het doorlopen van een viertal stappen bij het voorbereiden van een les, helpt leraren bij het realiseren van taalgericht rekenonderwijs.

21e-eeuwse vaardigheden: wat moet je ermee en wat kun je ermee?

Een educatief computerspel voor rekenen bij kleuters – Femke Kirschner (Universiteit Utrecht) Leerlingen die het educatieve computerspel spelen gaan significant vooruit in hun getalbegrip. Deze vooruitgang is groter voor zwakke en gemiddelde rekenaars dan voor sterke rekenaars.

Digital native of digitaal naïef ? Digitale geletterdheid van 14-jarigen in internationaal perspectief – Martina Meelissen (Universiteit Twente) In deze bijdrage worden de resultaten gepresenteerd van The International Computer and Information Literacy Study (ICILS) 2013. Centraal staan de vragen in hoeverre meisjes en jongens die van kleins af aan zijn opgegroeid met ICT (“digital natives”) digitaal wijs zijn, en of het onderwijs hieraan meer aandacht zou moeten besteden.

Met medewerking van Berry Nieskens (Hyperion Lyceum), Maaike Zijm (OSG de Hogeberg) en Jolanda van Vilsteren (Oostenwind) als referenten.

26 21e-eeuwse vaardigheden in het Nederlandse curriculum – Petra Fisser (SLO) 21e-eeuwse vaardigheden blijken niet structureel of doelmatig aan de orde te komen in het beoogd en in het uitgevoerde curriculum. Leraren geven bovendien aan meer ondersteuning nodig te hebben. Daarom ontwikkelt SLO voorbeeldlesmateriaal met een ‘bijsluiter’ voor leraren, met meer informatie over de vaardigheden en over manieren om die in het onderwijs aan de orde te stellen. Creatief ontwerpen in de klas, makkelijk gemaakt – Remke Klapwijk en Fenne van Doorn (TU Delft) Door kinderen uit te dagen met real-life ontwerpopgaven, ontwikkelen zij de creatieve, probleemoplossende 21eeeuwse vaardigheden. Samen met leerkrachten heeft het Wetenschapsknooppunt (TU Delft) praktische werkvormen ontwikkeld om het ontwerpproces te organiseren en begeleiden in de klas. In deze presentatie hoor en zie je welke concrete resultaten bereikt zijn en hoe je kunt aanhaken bij nieuwe ontwikkelingen.


Kun jij de toekomst voorspellen? Van school adviezen naar het eindexamen en verder Hanke Korpershoek (GION/Rijksuniversiteit Groningen) Basisschoolleerkrachten kennen hun leerlingen door en door en kunnen behoorlijk goed inschatten welk niveau in het voortgezet onderwijs het beste bij een leerling past. Leerling A hoort thuis op het vwo; leerling B komt het beste tot zijn recht in het vmbo. Maar hoe vergaat het deze leerlingen in het voortgezet onderwijs nadat ze van po naar vo zijn overgestapt? Hebben leerling A en B gelijke kansen gekregen om zich verder te ontwikkelen? Wij zochten het voor je uit.

25

ron de 2

13.15 - 14.15 uur

26

op verkenning 27


Leraar24: leraren en onderzoekers ontmoeten elkaar Mark van Essen (docent economie RSG Stad en Esch/ redacteur Leraar24/ ambassadeur Onderwijscoöperatie), Femke Nijland (onderzoeker Welten Instituut, Open Universiteit/ onderzoeksmoderator Leraar24) en Hanneke de Weger (coördinator Kennis Leraar24, NRO) Inspirerende video’s, ervaringen van leraren, praktische handreikingen en kennis uit wetenschappelijk onderzoek komen samen op Leraar24. Ervaar in deze workshop hoe je als leraar Leraar24 kunt gebruiken voor je eigen professionalisering én collega’s verder kunt helpen met jouw ervaring. En ontdek hoe je als onderzoeker Leraar24 kunt gebruiken om jouw kennis te delen voor praktisch gebruik in de klas. Neem je eigen tablet of laptop mee!

29

VO


Ruimte voor de docent, keuzevrijheid voor de leerling! Kwantitatieve en kwalitatieve effecten van het anders organiseren van je onderwijs in een havo-bovenbouw-groep Raoul Haenbeukers (Universiteit Maastricht), Maartje Janssen en Samira ben Brahim (beiden BC Broekhin Roermond) Het vormgeven van lesmodules los van methodiek of (school) exameneisen leidt tot werkvreugde bij onderwijsprofessionals. De leerlingen zijn relatief vrij in het kiezen van de te volgen verrijkings-, verdiepings- of ondersteuningsmodule, waardoor ze meer intrinsiek gemotiveerd zijn. We besteden in deze sessie aandacht aan de voorwaarden die essentieel blijken voor deze succeservaring en we brengen een onderwijskundige dialoog op gang met als startpunt de door ons gemeten effecten op cognitie en non-cognitie.

28

VO


Van ‘leren om te lezen’ naar ‘lezen om te leren’ Paula Smit (Calandlyceum) en Niki Moeken (Universiteit van Amsterdam) Na een korte beschrijving van ons onderzoek naar samenwerkend lezen in het voortgezet onderwijs, zullen wij in kleine groepjes met het hiervoor ontwikkelde lesmateriaal aan de slag gaan. Aansluitend hierop wordt aan de hand van praktijkvoorbeelden en audiovisuele fragmenten ingegaan op de implementatie van de methode binnen de onderwijspraktijk. Daarbij worden uitdagingen aangekaart en gaan wij gezamenlijk op zoek naar ideeën die kunnen bijdragen aan een soepele implementatie op scholen.

30

( V)SO – Wachtkamer 5 –

Speciaal Onderwijs zoekt verbinding via expertisemakelaars Maartje Janssen en Eric Rietkerk (beiden LECSO) Voor het speciaal onderwijs, verenigd in het Landelijk Expertise Centrum Speciaal Onderwijs (LECSO) is expertise het essentiële schakelpunt voor het succes van passend onderwijs. Ontsluiten, overdragen, maar vooral ook verder ontwikkelen van expertise is daarbij geboden. De wetenschap kan ons daarbij goed van dienst zijn. De zoektocht van LECSO naar een effectieve verbinding ten behoeve van de kwaliteit van het speciaal onderwijs is het centrale thema van deze workshop. Aanpak, instrumenten, plannen, resultaten en gezamenlijke vragen vanuit onze zogeheten expertisemakelaars komen ruimschoots aan de orde.

27

ron de 2 31

O Z


Toegankelijk schrijven voor publiek Monique Marreveld en Bea Ros (beiden redactie Didactief) Schrijven voor collega-academici is iets heel anders dan schrijven voor leraren in het basis- of middelbaar onderwijs. De juf van groep 5 of de docent havo 5 wil zich graag verdiepen in de resultaten van onderwijsonderzoek, maar heeft weinig tijd, is soms bang dat het te moeilijk voor haar of hem is. Kortom, zij of hij moet verleid worden om een artikel te lezen. Twee redacteuren van onderwijsvakblad Didactief helpen je een tekst bondig, toegankelijk en verleidelijk te schrijven en te presenteren. De workshop bevat zowel theoretische achtergrond als praktische oefeningen.

33

VO


32

13.15 - 14.15 uur

O P


Promotiebeurs voor leraren: verbinding tussen twee werelden Isabel van der Heiden (NWO), Frederike Groothoff (Taalschool het Mozaiek & Universiteit Utrecht) en Marietje Beemsterboer (Bosschool & Universiteit Leiden) In deze sessie geven we informatie over het waarom en het hoe van de Promotiebeurs voor Leraren. Ook worden aanbevelingen gedaan om van de beurs optimaal gebruik te maken, als beginnend onderzoeker en als leraar met een basis in de school. Twee leraren met een promotiebeurs geven een toelichting geven op hun ervaringen bij het bemachtigen van een beurs en de gevolgen van de combinatie onderwijs en onderzoek.

34

VO


Meer kennis benutten voor beter onderwijs: de Nieuwe Kennisrotonde

Adaptieve ICT voor taal en rekenen blijkt te werken: Help, wat nu?!

Eva van Cooten (VO-raad) en Anne Luc van der Vegt (Oberon)

Dorien Stals (Dendron College Horst) en Carla Haelermans (Universiteit Maastricht)

De Nieuwe Kennisrotonde wil tegemoetkomen aan de behoefte om op snelle en doelmatige wijze kennis uit onderzoek beschikbaar te stellen aan een brede doelgroep van onderwijsprofessionals. De werkwijze van de Kennis rotonde bestaat uit: vraagarticulatie, kennisverspreiding, kennismakelen en kennisontwikkeling. In het najaar gaat een pilot van start voor het vo. Deze is gericht op verbreding, zodat vanaf komend jaar ook de andere onderwijssectoren van de Kennisrotonde kunnen profiteren. In deze workshop worden de plannen gepresenteerd en besproken.

28

Een interactieve sessie over hoe je een vernieuwing waarvan is aangetoond dat die effectief is werkend krijgt in de school. We bespreken ervaringen met en recent onderzoek naar adaptieve software voor taal en rekenen in het vo, op basis van de struikelblokken van de betrokken school. We gaan de discussie aan over remmende en stimulerende factoren die de implementatie tot een succes of juist mislukking maken. Niets is makkelijk in het onderwijs, dus leer van de ervaringen van een ander!

29

ron de 2 35

– Houtwagen –

Beter leren door onderzoek Marjolein Dobber (Vrije Universiteit), Chantal Althof (Julianaschool) en Roel Grol (Hogeschool van Arnhem en Nijmegen) In deze sessie gaan we in op de rol van de leraar bij onderzoekend leren, zowel in het PO als het VO. We verkennen hoe er in de literatuur gedacht wordt over deze rol en hoe dit in de praktijk ingezet wordt. We gaan in op verschillende vormen van begeleiding die je in de klas kunt bieden: conceptuele, sociale en metacognitieve begeleiding. Er worden aansprekende voorbeelden besproken uit groep 3-4 in het po en van het schoolvak economie in het vo.

36

13.15 - 14.15 uur

30

– Werkwagen –

Masterdocenten als bruggenbouwers tussen onderzoek en schoolpraktijk Marco Snoek (Hogeschool van Amsterdam) en Gonny Farley-Reijnen (ROC NOVA College Haarlem) Via de Lerarenbeurs wordt veel geïnvesteerd in het verhogen van het kwalificatieniveau van leraren. Aanname is dat een hoger kwalificatieniveau van leraren leidt tot beter onderwijs. Op basis van een kwalitatief promotieonderzoek onder masterdocenten en hun leidinggevenden en de praktijkervaringen van een mbo-docent, laten we zien hoe leraren daadwerkelijk een brug kunnen vormen tussen wetenschap en schoolpraktijk en wat belemmeringen daarbij zijn. Momenteel loopt nog een landelijk onderzoek naar de effecten van masteropleidingen op leraren en hun omgeving.

31

14.30 - 15.30 uur

ron de 3

32


– Ketelhuis –

38

– Ketelhuis –

De schoolleider en zijn rol bij praktijkgericht onderwijsonderzoek


Gespreksleider:

Gespreksleider:

De schoolleider heeft een niet te onderschatten spilfunctie om onderzoek in en met het onderwijs te faciliteren. Zij/hij heeft vaak de eerste contacten met onderzoekers. Ook is het de schoolleider die medewerkers kan faciliteren en ondersteunen voor hun medewerking aan onderzoek. Wat komt erbij kijken? Hoe maak en houd je iedereen betrokken en hoe borg je de opbrengst? Op basis van eigen ervaringen of nieuwsgierigheid ga je met elkaar in gesprek.

Wat levert samenwerking tussen onderwijs en onderzoek op? Wie heeft daar baat bij? Hoe kunnen die opbrengsten misschien nog wel verder vergroot worden? Op basis van eigen ervaringen of nieuwsgierigheid ga je over dit onderwerp met elkaar in gesprek.

o p avo nt uur 39



33

14.30 - 15.30 uur

ron de 3

34



Hoe leert de mens? Harold Bekkering (Donders Institute for Brain, Cognition and Behaviour, Radboud Universiteit), Sabine Peters (Brain and Development Lab, Universiteit Leiden) en Joost van Rijn (directeur-bestuurder O.R.S. Lek en Linge) Leren is de manier om je leven te verrijken. Maar hoe leert de mens eigenlijk? Neurowetenschapper Harold Bekkering, co-auteur van het boek ‘De lerende mens’, biedt handreikingen voor de hoeksteen van het onderwijs: sociale interactie. Hoe nemen leerlingen en docenten elkaar waar? Hoe gaan onze hersenen om met feedback? De sprekers introduceren recente onderzoeksbevindingen en onderwijsinterventies. Op het congres nemen Simone Walvisch (vice-voorzitter PORaad) en Hein van Asseldonk (vice-voorzitter VO-Raad) de eerste twee exemplaren in ontvangst van ‘De lerende mens’.

41

– Droogcabine –

Gaan we professionaliseren of aan onderzoek (mee)doen? Sanneke Bolhuis (em. lector Fontys lerarenopleiding; Radboud Universiteit) Waarop baseren we de verwachtingen van ‘onderzoek in de school’? Wat is de relatie met professioneel lerende leraren? Er is veel bekend over wat effectief is voor het professionele leren van leraren, en wetenschap bedrijven staat daar niet bij. Professioneel leren is onderzoekend, maar heel iets anders dan wat onderzoekers doen. Uitgangspunten voor professioneel leren zijn een thema dat de leraar zorgen baart of interesseert en de vraag wat het eigen handelen betekent voor de leerlingen. Kan ‘onderzoeken’ onderdeel worden van professioneel leren?

35

ron de 3

14.30 - 15.30 uur

36

op verkenning 42

VO


Samenhangend schrijf- en vakonderwijs: uitgangspunten en voorbeelden Talita Groenendijk (Universiteit van Amsterdam), Lieke Holdinga (Sint-Vituscollege), Jan de Kort (Montessori Lyceum Herman Jordan), Johan van Driel en Arie Westerhout (beiden Ichthus College) Slecht geformuleerde zinnen, teksten zonder structuur en samenhang, onduidelijke uitleg of onderbouwing: dit is herkenbaar voor veel docenten in de mensen maatschappijvakken. Wat kun je hieraan doen als vakdocent? Docenten uit de projectgroep presenteren concrete en beproefde werkvormen gericht op het in samenhang ontwikkelen van vakspecifiek redeneren en schrijven. Deze werkvormen zijn gebaseerd op vijf uitgangspunten voor effectief schrijfonderwijs. Ook zullen we ingaan op de samenwerking tussen docenten in de mensen maatschappijvakken en docenten Nederlands.

44

P O


43


Bewegen en leren moet je integreren! Marijke Mullender-Wijnsma (leerkracht en promovenda Fit en Vaardig op School), Esther Hartman (Rijksuniversiteit Groningen) en Chris Visscher (Rijksuniversiteit Groningen) In het onderzoeksproject Fit en Vaardig op School hebben kinderen op 12 scholen gedurende 2 jaren rekenen taalles gehad op een fysiek actieve manier. Centraal staan vragen als: Wat is het effect op taakgerichtheid? Hoeveel leerwinst wordt er behaald ten opzichte van de controlegroep? Is de methode goed te implementeren? Recente wetenschappelijke literatuur wordt besproken, met speciale aandacht voor effecten op het kinderbrein. Deelnemers zullen ook ‘matig tot intensief’ bewegen tijdens het uitvoeren van rekenen taalopdrachten.

45

P O


Lezen met begrip; een verkenning van teksten en vakken

Taalondersteunend rekenonderwijs via professionalisering binnen leergemeenschappen

Cassandra Zwiers (OBS de Heksenketel) en Annemieke Smale-Jacobse (GION/Rijksuniversiteit Groningen)

Ronald Keijzer, Fokke Munk (beiden Hogeschool iPabo), Monique Wolthuis (Cees Wilkeshuisschool) en Debby Heemskerk (rekencoördinator BS De Windwijzer)

Hoe help je leerlingen om de teksten die ze lezen goed te begrijpen en er informatie uit te halen? En hoe kun je als schoolteam zorgen dat effectieve aanpakken voor het bevorderen van leesbegrip ook echt in de klas gebruikt (blijven) worden? In deze workshop gaan we oefenen met enkele manieren om leesbegrip te stimuleren zoals modelen door de docent en stimuleren van zelfbevraging. Daarnaast geven we tips over hoe je als schoolteam effectieve aanpakken kunt borgen in de school.

Het project ‘Professionalisering binnen leergemeenschappen om talige ondersteuning in interactieve reken-wiskundelessen te realiseren’ (kortweg het TRaP-project) leerde dat netwerken van leraren kunnen bijdragen aan het realiseren van taalondersteunend rekenonderwijs binnen hun scholen. Een samen met de leraren ontwikkeld stappenplan stelt hen in staat om andere leraren in hun team te helpen bij het realiseren van taalondersteunend rekenonderwijs. In de sessie bespreken we elementen uit dit stappenplan dat door iedere leraar gebruikt kan worden.

37

ron de 3

14.30 - 15.30 uur

46

VO


47

P O


Differentiëren doe je zo

Differentiëren in de zaakvakken: tips & tricks

Jacomine van Overveld en Jordi Vermeulen (beiden Fons Vitae Lyceum)

Tessa Eysink en Elise Eshuis (beiden Universiteit Twente)

Tijdens deze sessie zie je hoe je digitale prestatiegegevens kunt gebruiken voor persoonlijke feedback. Welke interventies (feedbackvormen) zijn haalbaar tijdens een reguliere les? Waar moet je bij feedback-op-maat goed op letten? En misschien nog wel belangrijker: hoe ervaren leerlingen de persoonlijke feedback? Filmopnames van lessen, gesprekken met docenten en interviews met brugklassers bieden antwoorden op deze vragen. Denk je mee over mogelijke oplossingen voor de geconstateerde knelpunten?

Binnen het taal- en rekenonderwijs wordt al veel gedifferentieerd, maar bij zaakvakken gebeurt dit nauwelijks. In deze workshop kijken we naar differentiatie in N&Tlessen. Aan de hand van de analyse die je van je eigen differentiatiegedrag maakt, bespreken we verschillende manieren van differentiatie. Daarna maak je kennis met de STIP-methodiek, een algemene aanpak die kan helpen differentiatie in de klas te organiseren. We doen dit aan de hand van een uitgewerkte N&T-les, waarin leerlingen samenwerkend onderzoekend leren.

48

49

O Z


VO


Toegankelijk schrijven voor publiek

Wiskundig denken in praktijk

Monique Marreveld en Bea Ros (beiden redactie Didactief)

Marieke Bor-de Vries (Freudenthal Instituut, Universiteit Utrecht), Paul Drijvers (Freudenthal Instituut, Universiteit Utrecht), Irene Vis (Het Nieuwe Eemland) en Annie Wevers (Farel College)

Schrijven voor collega-academici is iets heel anders dan schrijven voor leraren in het basis- of middelbaar onderwijs. De juf van groep 5 of de docent havo 5 wil zich graag verdiepen in de resultaten van onderwijsonderzoek, maar heeft weinig tijd, is soms bang dat het te moeilijk voor haar of hem is. Kortom, zij of hij moet verleid worden om een artikel te lezen. Twee redacteuren van onderwijsvakblad Didactief helpen je een tekst bondig, toegankelijk en verleidelijk te schrijven en te presenteren. De workshop bevat zowel theoretische achtergrond als praktische oefeningen.

38

Leerlingen die wiskundig leren denken, leren een vaardigheid waarvan ze hun hele leven plezier hebben. Maar hoe onderwijs je dat als docent? Welke opgaven zijn geschikt? Deze sessie richt zich op deze vragen door samen enkele videofragmenten van docenten te analyseren en enkele opgaven te bekijken. Dit mondt uit in een aantal concrete conclusies over de activerende rol van zowel docent als lesmateriaal en tot een afbakening van het begrip “wiskundig denken”.

39

14.30 - 15.30 uur

50


Meer verbinding tussen onderwijsonderzoek en -praktijk René Kneyber (o.a. Oosterlicht College; Onderwijscoöperatie)

51

ron de 3 – Postwagon 2b –

Kwaliteitsverbetering door onderzoek in de school Anje Ros, Linda Keuvelaar-van den Bergh (beiden Fontys Hogescholen) en Marcia van der Wens (Basisschool ‘t Schrijverke)

Hoe verbeteren we de verbinding tussen onderwijsonderzoek en -praktijk? De Onderwijscoöperatie gaat in gesprek met leraren en onderzoekers over de mogelijkheden en moeilijkheden om beide dichter bij elkaar te brengen.

Onderzoek in de school kan worden ingezet als middel om een onderzoekende houding van leraren te bevorderen en om meer onderbouwde besluiten te nemen. Het gaat zowel om gebruik van onderzoeksliteratuur als om het zelf verzamelen van gegevens. Anje en Linda hebben onderzocht in academische opleidingsscholen (AOS) hoe praktijk onderzoek daadwerkelijk kan leiden tot een cultuurverandering in de school en welke factoren daarbij een rol spelen. Marcia, lid van de onderzoeksgroep van een van de AOSscholen, vertelt over hun onderzoek.

52

53

P O

– Houtwagen –

Op naar rijkere breukenlessen Maaike Koopman, Marieke Thurlings en Perry den Brok (allen TU Eindhoven) Breuken zijn een moeilijk onderwerp tijdens de rekenles. In een grootschalig onderzoek hebben wij gekeken naar hoe leerkrachten in groep 7 lesgeven over breuken en wat daarvan de invloed is op de breukenvaardigheid van hun leerlingen. In deze sessie bespreken we hoe je lesgeven over breuken het best kunt aanpakken: hoe ziet een goede instructie eruit en wat moet een leerkracht weten om goed les te geven? Je analyseert bovendien wat voor type breukenleerkracht je zelf bent.

40

– Werkwagen –

Samen op pad: de school als professionele leergemeenschap Henk Sligte (Kohnstamm Instituut, Universiteit van Amsterdam), Wouter Schenke (Kohnstamm Instituut, Universiteit van Amsterdam) en Wilfried Admiraal (ICLON, Universiteit Leiden) Professionele leergemeenschappen zijn hot! Maar een school als professionele leergemeenschap, hoe werkt dat dan? In deze interactieve workshop wordt aan de hand van een in een NRO-project ontwikkelde scan, de school als professionele leergemeenschap aan de orde gesteld. Wat zijn kenmerken van een school als professionele leergemeenschap en aan welke condities moet zijn voldaan? Tevens worden de eerste resultaten uit het project gedeeld, ervaringen uitgewisseld en mogelijkheden voor je eigen schoolpraktijk besproken. De workshop is gericht op leraren en schoolleiders.

41

42

nro • vor • nro • vor • nro • vor • nro • vor

2015 • vor•• vor • • nro • vor nro • vor • nro nro • vor nro

vor • nro • vor • nro • vor • nro • vor • nro • nro • vor • nro • vor • nro vor • nro • vor praktijkprijs

nro • vor • nro • vor • nro • vor • nro • vor verkiezing en uitreiking van de nro-vor-praktijkprijs Na vertoning van filmpjes over de genomineerde projecten bepaalt het publiek de winnaar en wordt de NRO-VOR-Praktijkprijs 2015 uitgereikt. Een jury selecteerde de volgende drie genomineerden:

Linda van den Bergh en Anje Ros Feedback tijdens actief leren: professionalisering in theorie en praktijk De combinatie van een boek, online videobeelden en docentmateriaal is erop gericht dat leerkrachten, pabodocenten en -studenten zelfstandig hun feedbackgedrag – en daarmee leerprestaties van leerlingen – kunnen verbeteren. Het boek biedt veel praktische handvatten voor de organisatie van actief leren en voor de begeleiding van leerlingen hierbij. Er is speciale aandacht voor de ontwikkeling van zelfsturing en samenwerking.

Ton de Jong namens het Go-Lab consortium Go-Lab Go-Lab is een online portal voor techniekonderwijs dat docenten de mogelijkheid biedt om labs van over de hele wereld op één plek te vinden en zeer snel complete leeromgevingen te maken. Docenten kunnen leeromgevingen met elkaar delen en leeromgevingen van andere docenten volledig naar de eigen situatie en taal aanpassen. Leerlingen kunnen op deze manier online technische experimenten uitvoeren, en worden zo begeleid bij het onderzoekend leren.

Mariëtte Lusse Handreiking voor samenwerken met ouders in het vo en mbo De samenwerking tussen school en thuis wordt met behulp van deze handreiking onderdeel van het primaire proces. Ouders worden gefaciliteerd in hun ondersteunende rol thuis. Het perspectief en de potentie van de leerling staan centraal en de schoolloopbaanontwikkeling van de leerling is leidraad.

De NRO-VOR-Praktijkprijs is een prijs voor Nederlandse onderzoekers van wie het onderzoek is vertaald naar een product of activiteit voor de onderwijspraktijk of het onderwijsbeleid. Het onderzoek draagt zo bij aan de vernieuwing en verbetering van het onderwijs. De NRO-VOR-Praktijkprijs onderstreept het belang van onderzoek met relevantie voor de onderwijspraktijk. NRO en VOR willen onderzoekers stimuleren om te streven naar kennisbenutting, en onderwijsprofessionals stimuleren om gebruik te maken van wetenschappelijk onderzoek en producten die daarop zijn gebaseerd.

43

ronde 1

ro n d e 2

ro n d e 3

ro n d h e t k a m pvuur

ron d het kampvuur

rond het kam pvuur

11.15 - 12.15 uur

1

OP

– Ketelhuis

Open Access tot wetenschappelijke literatuur voor leraren 2

– Ketelhuis –

Meer begrip tussen leraren en onder zoekers 3

– Onderdelendepot

De LIO als schakel tussen onderzoek en onderwijs 4

– Onderdelendepot

13.15 - 14.15 uur

19

– Ketelhuis –

14.30 - 15.30 uur

37

– Ketelhuis –

De schoolleider en zijn rol bij praktijk gericht onderwijsonderzoek

De schoolleider en zijn rol bij praktijk gericht onderwijsonderzoek

20 – Ketelhuis –

38

Meer begrip tussen leraren en onder zoekers


21

– Ketelhuis –

– Onderdelendepot


op avont uur

22

39

– Onderdelendepot

– Postwagon –



Sessie met een vrije structuur zonder specifiek programma

o p avo n tu u r

op avont uur

gebaand e pad en

23

40 – Plenaire zaal –

5

– Postwagon –

– Postwagon –



Hoe leert de mens?

g e b aa n de pa d e n

geb a and e pad en

gebaand e pad en

6

VO


Kortlopende NRO-onderzoeken in het voortgezet onderwijs in vogelvlucht

24 PO – Plenaire zaal –

Kortlopende NRO-onderzoeken in het primair onderwijs in vogelvlucht

41

– Droogcabine –

Gaan we professionaliseren of aan onderzoek (mee)doen?

op verkenning 7

– Droogcabine –

Pesten en sociale relaties in de klas

25

– Droogcabine –

42 VO – Onderdelendepot –

21e-eeuwse vaardigheden: wat moet je ermee en wat kun je ermee?

Samenhangend schrijf- en vakonderwijs: uitgangspunten en voorbeelden

26 – Zandstraalcabine –

43

Kun jij de toekomst voorspellen? Van schooladviezen naar het eind examen en verder

Bewegen en leren moet je integreren!

op verkenning 8

PO


Ouderbetrokkenheid organiseren


op verkenning 9

PO


Een educatief computerspel voor rekenen bij kleuters 10

PO


Effectieve leerstrategieën in het woordenschatonderwijs 11


Onderzoeksatelier: een gezamenlijke zoektocht van docenten en onderzoekers 12

OZ


Kennisbenutting door onderzoek: hoe zorg ik dat mijn onderzoek wordt gebruikt? 13


Meer professionele ruimte voor leraren? 14

SO

SVO – Postwagon 1b –

Pi7 - Een ontmoeting tussen wetenschap en praktijk: Delen Verbinden Versterken 15

PO


Duurzame schoolontwikkeling door benutten kennis en onderzoek 16

OP


Vergroot je inzicht in de beoordeling van aanvragen bij het NRO 17

– Houtwagen –

Van wiel naar vliegwiel! Over betere kennisdeling in en tussen scholen 18

– Werkwagen –

Een steviger verbinding tussen onderzoek en praktijk

27


44 PO – Wachtkamer 1 –

Leraar24: leraren en onderzoekers ontmoeten elkaar

Lezen met begrip; een verkenning van teksten en vakken

28 VO – Wachtkamer 2 –

45

Van ‘leren om te lezen’ naar ‘lezen om te leren’

Taalondersteunend rekenonderwijs via professionalisering binnen leergemeenschappen



Ruimte voor de docent, keuzevrijheid voor de leerling! – casus BC Broekhin

Differentiëren doe je zo

30

47

SO

SVO – Wachtkamer 5 –

Speciaal Onderwijs zoekt verbinding via expertisemakelaars 31

OZ


PO

PO



Differentiëren in de zaakvakken: tips & tricks 48 OZ – Wachtkamer 6 –



32

49 VO – Postwagon 1b –

OP


Promotiebeurs voor leraren: verbinding tussen twee werelden 33

VO


Meer kennis benutten voor beter onderwijs: de Nieuwe Kennisrotonde 34 VO – Postwagon 2b –

Adaptieve ICT voor taal en rekenen blijkt te werken: Help, wat nu?! 35

– Houtwagen –

Beter leren door onderzoek 36

– Werkwagen –

Masterdocenten als bruggenbouwers tussen onderzoek en schoolpraktijk

Wiskundig denken in praktijk 50 – Postwagon 2a –

Meer verbinding tussen onderwijs onderzoek en -praktijk 51


Kwaliteitsverbetering door onderzoek in de school 52

PO

– Houtwagen –

Op naar rijkere breukenlessen 53

– Werkwagen –

Samen op pad: de school als professionele leergemeenschap

44

zandstraalcabine houtwagen

postwagon 2a

postwagon 2b

cateringplein plenaire zaal werkwagen

entree

registratie

WC

postwagon 1a

garderobe wachtkamer 1

podium

postwagon 1b

droogcabine wachtkamer 2

wachtkamer 4

wachtkamer 5

wachtkamer 6

WC

onderdelendepot ketelhuis

plattegrond rond het k ampvu u r Uitwisseling in knusse setting, begeleid door gespreksleider. op avont uu r Vrije structuur; de deelnemers bepalen de inhoud.

Vooral voor:

PO Primair Onderwijs VO Voortgezet Onderwijs

OP Onderwijsprofessionals

g eb a a nde paden Schuif aan bij een keur aan lezingen, pitches en presentaties.

OZ Onderzoekers

op v er ken n in g Interactieve werksessies over interessante onderwerpen.

SVO Speciaal Voortgezet Onderwijs

SO Speciaal Onderwijs

mediapartner

partners: www.nro-congres.nl [email protected]

s a m e n o p e x p e d i t i e! p r o g r a m m a g i d s n r o c o n g r e s v o o r o n d e r w i j s e n o n d e r z o e k 4.11

Recommend Documents