Zorgt XBRL voor veranderingen in de rapportageketen?

Zorgt XBRL voor veranderingen in de rapportageketen?

Mark Baas 0305715 [email protected]

Thesis Bachelor Informatiekunde Programma Business Information Systems

Faculteit Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica en Faculteit Economie en Bedrijfskunde

Versie: 29 augustus 2007 Begeleider: Dr. O. Truijens

Bachelorthesis

Mark Baas

Voorwoord Momenteel kijk ik terug op een van de leerzaamste onderdelen van mijn studie, namelijk het schrijven van een bachelorscriptie. Tijdens het schrijven van deze scriptie hebben een aantal mensen mij geholpen om dit leerzame traject te doorlopen. Een voorwoord is dan een uitstekende mogelijkheid om een aantal mensen te bedanken. Ten eerste wil ik alle mensen bedanken die mij het afgelopen jaar gemotiveerd, gestimuleerd en geïnspireerd hebben. In het bijzonder wil ik Onno Truijens bedanken voor het begeleiden van mijn scriptie. Vanaf het begin hij enthousiast betrokken geweest dit vormde een goede motivatie bij het doen van dit onderzoek. Mede dankzij zijn aanwijzingen in de juiste richting was het mogelijk om nog betere resultaten te krijgen en het onderzoek nog interessanter te maken. Vervolgens wil ik de mensen bedanken die bereid waren tot het geven van een interview. Deze interviews leveren een belangrijke en waardevolle bijdrage aan deze scriptie. Mark G.J. Baas Purmerend, 29 augustus 2007.

Zorgt XBRL voor een verandering in de rapportageketen?

2

Bachelorthesis

Mark Baas

Inhoudsopgave Voorwoord ............................................................................................................................2 1 Inleiding ........................................................................................................................4 1.1 Probleemformulering ..............................................................................................5 1.1.1 Doelstelling .....................................................................................................5 1.1.2 Vraagstelling ...................................................................................................5 1.1.3 Definitie ..........................................................................................................6 1.1.4 Opbouw...........................................................................................................6 2 Literatuurstudie............................................................................................................7 2.1 De transactiekostentheorie.......................................................................................7 2.1.1 Begrensde rationaliteit.....................................................................................8 2.1.2 Opportunistisch gedrag....................................................................................8 2.1.3 Kritische dimensies .........................................................................................8 2.1.4 Soorten transactiekosten ................................................................................10 2.1.5 Praktijkvoorbeelden Transactiekostentheorie.................................................11 2.2 De intermediatie, disintermediatie en reïntermediatie cyclus .................................12 2.2.1 Intermediatie .................................................................................................12 2.2.2 Disintermediatie ............................................................................................13 2.2.3 Reïntermediatie .............................................................................................14 2.2.4 Strategieën ....................................................................................................17 2.3 Wat is XBRL?.......................................................................................................18 2.3.1 Aanleiding van XBRL ...................................................................................18 2.3.2 Een universele taal ........................................................................................18 2.3.3 De taxonomie en het instance document ........................................................19 2.3.4 XBRL in Nederland.......................................................................................19 2.4 Verwachtingen ......................................................................................................21 3 Onderzoeksopzet.........................................................................................................22 3.1 Industrie................................................................................................................22 3.2 Bedrijven ..............................................................................................................24 3.3 Personen ...............................................................................................................24 3.4 Materialen.............................................................................................................25 4 Resultaten....................................................................................................................27 4.1 Inleiding................................................................................................................27 4.2 Hypothese 1: Dalende transactiekosten..................................................................27 4.3 Hypothese 2: Optreden van disintermediatie..........................................................28 4.4 Hypothese 3: Optreden van reintermediatie en intermediatie. ................................29 4.5 Hypothese 4: Strategieën voor handhaven concurrentiepositie...............................31 5 Conclusies en aanbevelingen ......................................................................................32 5.1 Conclusies.............................................................................................................32 5.2 Aanbevelingen ......................................................................................................33 6 Literatuurlijst .............................................................................................................34 Appendix A Brief voor benaderen personen .....................................................................36 Appendix B Resultaten interviews .....................................................................................37


3

Bachelorthesis

Mark Baas

1 Inleiding Op het gebied van rapporteren zijn wereldwijd verschillende overheden, bedrijven, toezichthouders en gebruikers van informatie bezig de huidige op papier gebaseerde informatie-uitwisseling om te zetten naar elektronische gegevensuitwisseling (Koninklijke NIVRA, 2006). Een voorbeeld hiervan is het elektronisch factureren. Daarnaast is de informatiebehoefte van gebruikers toegenomen. Zij vragen meer informatie op maat, frequent beschikbaar en in elektronische vorm in plaats van de huidige standaardinformatie op papier. Het belangrijkste directe voordeel van een elektronische uitvoering van transacties is een drastische kostenreductie (Biemans, 1999). Om de elektronische uitwisseling en directe verwerking van gegevens mogelijk te maken, is eXtensible Business Reporting Language (XBRL), een op XML gebaseerde open standaard, ontwikkeld (Koninklijke NIVRA, 2006). In 1998 hebben de accountants het initiatief genomen om XBRL te ontwikkelen, omdat zij voordelen zagen in het elektronisch beschikbaar stellen in een standaardformaat van financiële informatie aan analisten, beleggers en financiële instellingen, maar ook voor eigen gebruik in hun controle. In voorjaar 2004 heeft het Nederlandse kabinet besloten de Nederlandse taxonomie te ontwikkelen (Koninklijke NIVRA, 2006). Het Nederlandse Taxonomie Project (NTP) heeft tot doel het gegevensmodel te ontwikkelen dat met ingang van 2007 door overheid en bedrijfsleven kan worden gebruikt voor de elektronische uitwisseling van financiële (jaarrekening), fiscale (winstbelasting, loonbelasting, BTW en premieheffing) en statistische gegevens op basis van XBRL. Het bieden van een mogelijkheid voor elektronische aanlevering scheelt de ondernemer of zijn boekhouder naar verwachting zo’n 30% aan tijd, en dus kosten (NTP, 2006). Het merendeel van organisaties maakt gebruik van de diensten van accountants voor het samenstellen van hun jaarrekening en fiscale aangiftes (in Nederland naar schatting 9599 procent) en het uitvoeren van accountantscontroles (Koninklijke NIVRA, 2006). De financiële intermediair is dus een belangrijke schakel in de rapportageketen. Het digitaliseren van de rapportageketen heeft dus directe gevolgen voor accountants. Maar de accountant is niet de enige schakel in deze rapportageketen. Ook producenten van Financiële-, Fiscale- en salarissoftware, producenten van rapportgeneratoren, Service Providers (partijen die een generieke infrastructuur onder meer ten behoeve van het aanleveren van verantwoordingsinformatie aan de overheid verzorgen), de overheid (Belastingdienst, Kamer van Koophandel, CBS) en andere uitvragende partijen (banken) spelen een rol in deze rapportageketen. Een schakel in een keten ontleent zijn bestaansrecht ten dele aan de ondoorzichtigheid van een markt. Hoe ondoorzichtiger een markt is, hoe meer toegevoegde waarde de schakel in de keten kan bieden aan zijn klanten (Caspers et al, 1999). Deze ondoorzichtigheid is te verklaren aan de hand van de transactiekostentheorie (Williamson, 1975). Als een markt ondoorzichtig is zijn de transactiekosten hoog. Informatie is op sommige markten zo lastig in te winnen, de zoekkosten zijn dan hoog, dat het voordeliger is een gespecialiseerde partij in te schakelen. Eerder is genoemd dat een elektronische uitvoering van transacties een drastische kostenreductie met zich mee brengt. De markt wordt door deze lagere transactiekosten dus doorzichtiger. Zal hiermee dan voor de bedrijven in de rapportageketen een deel van de toegevoegde waarde verdwijnen die ze de klant kan bieden, of biedt dit kansen aan een nieuw soort tussenschakel in de markt? Het verdwijnen van schakels in een waardeketen wordt disintermediatie genoemd. Het ontstaan van intermediairs noemt men reintermediatie (P.Booij, 2002).


4

Bachelorthesis

Mark Baas

1.1 Probleemformulering Door de invoering van de nieuwe elektronische bestandsuitwisselingsstandaard XBRL zal er naar verwachting een kostenreductie van transacties in de rapportageketen plaatsvinden. Deze verlaging in transactiekosten zal invloed hebben op het functioneren van de intermediairs in de rapportageketen. Maar hoe XBRL de positie van de verschillende intermediairs in de rapportageketen zal beïnvloeden is nog niet duidelijk. Onderdeel van dit probleem is dat de literatuur geen antwoord heeft op deze vraag omdat er geen eenduidige verklaring is over wanneer disintermediatie, intermediatie of reintermediatie optreedt. In deze thesis zal geprobeerd worden om een antwoord te geven op dit kennisprobleem.

1.1.1 Doelstelling De doelstelling van dit onderzoek is: Het in kaart brengen van de veranderingen met betrekking tot de positie van de intermediair in de rapportageketen, naar aanleiding van het invoeren van de nieuwe elektronische bestandsuitwisselingsstandaard XBRL. ’t Hart et al (1998) maken in hun boek onderscheid tussen fundamenteel en praktijkgericht onderzoek. Dit onderzoek zal een fundamenteel karakter kennen. Er zal namelijk getracht worden theorieën voor de oplossing van een kennisprobleem te toetsen en te ontwikkelen. Verder maken ’t Hart et al (1998) ook onderscheid tussen explorend en toetsend onderzoek. Dit onderzoek zal explorend zijn. Er is nog weinig eenduidigheid in de literatuur over het kennisprobleem wat centraal staat in dit onderzoek. De wetenschappelijke relevantie van dit onderzoek is dat de huidige literatuur tekort schiet in theorieën over de invloed van XBRL op de rapportageketen. Tevens heeft empirische relevantie. Er zullen namelijk waarnemingen plaatsvinden van de situatie van de intermediairs in de rapportageketen. Ook maatschappelijk is het relevant om onderzoek te doen naar de veranderingen die XBRL heeft op de rapportageketen, omdat veel intermediairs binnen de rapportageketen te maken gaan krijgen met de invoering van XBRL. Het gevolg dat dit zal hebben op deze intermediairs is dat deze hun positie in de keten kunnen verliezen. Ook kan deze verandering nieuwe intermediairs een kans geven om zich te vestigen in de rapportageketen. Deze verandering is dus van grote invloed op de toekomst van de intermediairs in de rapportageketen.

1.1.2 Vraagstelling Uit de doelstelling blijkt dat in dit onderzoek de manier waarop binnen de rapportageketen wordt omgegaan met de in gebruik name van een nieuwe bestandsuitwisselingsstandaard centraal staat. Bij de bestudering van dit onderwerp kan de volgende vraagstelling worden geformuleerd als de centrale vraag die beantwoord kan worden met behulp van dit onderzoek: Welke verwachte invloed op de positie van de intermediair in de rapportageketen heeft het invoeren van een nieuwe bestandsuitwisselingsstandaard en de daarmee gepaard gaande veranderende transactiekosten, en welke factoren spelen hierbij een rol? Deze centrale vraag kan weer worden opgedeeld in een aantal deelvragen: Uit welke intermediairs bestaat de rapportageketen? Welke ontwikkelingen hebben er plaatsgevonden in de rapportageketen? Welke transactiekosten binnen de rapportageketen zullen veranderen? Zal er intermediatie/disintermediatie/re-intermediatie optreden in de rapportageketen? Welke factoren spelen een rol bij de bepaling van de positie van de intermediair? Zorgt XBRL voor een verandering in de rapportageketen?

5

Bachelorthesis

Mark Baas

1.1.3 Definitie In deze paragraaf zal de definitie van “intermediair” uiteen gezet worden. Deze term zal vaak worden gebruikt in deze scriptie en bij het niet goed begrijpen van deze term kan verwarring ontstaan. Het Van Dale Woordenboek geeft als omschrijving van het woord intermediair de vertaling: “Tussenpersoon” De definitie die door Wikipedia wordt gegeven is de volgende: Een tussenpersoon is een schakel in een marktketen die de bemiddelingsdiensten tussen twee handel drijvende partijen aanbiedt. De tussenpersoon handelt als doorgeefluik voor goederen of diensten die door een leverancier aan een consument worden aangeboden. Vaak biedt de tussenpersoon toegevoegde waarde aan de transactie die niet mogelijk is door directe handel te drijven.

1.1.4 Opbouw De structuur van de hoofdstukken zal bijdragen aan een overzichtelijk verslag. Het eerste hoofdstuk omvat de inleiding van de scriptie met een introducering van het onderwerp en vervolgens de uitgewerkte probleemstelling. Hoofdstuk twee wordt gevormd door een literatuuroverzicht over de transactiekostentheorie, de begrippen disintermediatie, reintermediatie en intermediatie. Ook wordt er beschreven wat XBRL precies inhoudt. Ten slotte worden er aan het einde van dit hoofdstuk verwachtingen uitgesproken die zijn opgemaakt aan de hand van de literatuurstudie. In hoofdstuk drie zal de onderzoeksmethode worden beschreven. Tevens zal de keuze van de geselecteerde industrie en bedrijven worden verantwoord. In het vierde hoofdstuk zullen de resultaten van het onderzoek worden besproken. Waarna in hoofdstuk vijf conclusies over deze resultaten zullen worden getrokken. Ook zullen er in dit hoofdstuk aanbevelingen worden gedaan voor verder onderzoek. In het zesde en laatste hoofdstuk zal er tot slot een overzicht worden gegeven van de gebruikte referenties.


6

Bachelorthesis

Mark Baas

2 Literatuurstudie Om de vraagstelling te beantwoorden zal aan de hand van een literatuuronderzoek worden gekeken wat de literatuur zegt over welke invloed nieuwe technologieën hebben gehad op intermediairs in andere situaties. Er zal hierbij worden gekeken naar de transactiekostentheorie omdat deze theorie het bestaan van intermediairs verklaart. Ook wordt er gekeken in welke gevallen intermediatie, disintermediatie en re-intermediatie optreedt. Tot slot zal er worden besproken wat de bestandsuitwisselingsstandaard XBRL inhoudt.

2.1 De transactiekostentheorie In deze paragraaf zal worden besproken wat de transactiekostentheorie inhoudt. Deze theorie is van belang in deze thesis omdat het bestaan van bedrijven hiermee verklaard kan worden. Deze theorie kan dan vervolgens ook worden toegepast op het bestaan en ontstaan van intermediairs. Ook zal worden besproken welke soorten van transactiekosten er zijn omdat deze belangrijk zijn voor de soort intermediair. In de transactiekostentheorie is het fundamentele onderdeel dat geanalyseerd wordt de transactie. Aan de hand van de kosten van een transactie probeert deze theorie te verklaren of deze in een markt of in hiërarchieën zal plaatsvinden. Of een transactie wordt toegewezen aan de markt of aan een hiërarchie is een kwestie van kostenminimalisering. Het mechanisme dat de transactie tegen de laagste kosten kan uitvoeren zal als preferent worden beschouwd. Dat het afsluiten van een transactie, zowel binnen een hiërarchie als binnen een markt, kosten met zich meebrengt lijkt evident. Deze kosten ontstaan bijvoorbeeld door het zoeken naar een wederpartij, het onderhandelen met deze partij en het nagaan van de betrouwbaarheid van de handelspartner. Een hiërarchie ontstaat indien het goedkoper is om een transactie binnen de grenzen van een organisatie uit te voeren dan door verschillende partijen op de vrije markt. Omgekeerd geldt dat de organisatie een handeling zal uitbesteden als het goedkoper is om deze handeling uit te laten voeren door de markt in vergelijking met interne productie. De transactiekostentheorie benadrukt tevens dat niet alleen de traditionele productiekosten, maar ook transactiekosten in acht genomen moeten worden bij het analyseren van een bedrijf. De term transactiekosten omvat zowel de kosten van markttransacties als de kosten van interne transacties (Douma et al, 1992). De grondlegger van de transactiekostentheorie is Williamson (1975). De transactiekostentheorie zoals ontwikkeld door Williamson (1975) is gebaseerd op twee aannames. Die van begrensde rationaliteit en die van het vertonen van opportunistisch gedrag. Begrensde rationaliteit wil zeggen dat de capaciteit van mensen om complexe problemen te formuleren en op te lossen beperkt is (Douma et al, 1992). Opportunisme wil zeggen dat mensen proberen een situatie uit te buiten in hun eigen voordeel (Douma et al, 1992). In de transactiekostentheorie wordt ervan uitgegaan dat niet iedereen opportunistisch gedrag vertoont en dat het moeilijk is om, voordat men een overeenkomst sluit, te weten of mensen zich opportunistisch gedragen of niet. Deze twee gedragsaannames worden verder besproken in paragraaf 2.1.1. en paragraaf 2.1.2. Naast de aannames van begrensde rationaliteit en opportunisme zijn er drie kritische dimensies die van invloed zijn op de hoogte van transactiekosten en uiteindelijk ook op de keuze om een transactie uit te voeren in een markt of hiërarchie. Deze drie kritische dimensies zullen in paragraaf 2.1.3. verder worden besproken. De drie genoemde paragrafen zullen de basiselementen van de transactiekostentheorie zoals bedacht door Williamson (1975) representeren.


7

Bachelorthesis

Mark Baas

2.1.1 Begrensde rationaliteit Het concept dat mensen begrensd rationeel zijn, betekend dat de capaciteit van mensen om complexe problemen te formuleren en op te lossen beperkt is. In combinatie met transacties betekent dit dat gelimiteerde rationaliteit een probleem zal geven in situaties die onzeker of complex genoemd kunnen worden. Douma et al (1992) geven hierbij een simpel maar begrijpelijk voorbeeld. Ze reflecteren het probleem eerst op het tanken van benzine voor een auto. Bij deze handeling is weinig complexiteit en onzekerheid. Men kent het product redelijk goed en de verkoper heeft geen informatie over de koper nodig indien hij gelijk betaald. Om benzine te kopen behoeft geen contract opgesteld en ondertekend te worden. Vervolgens geven Douma et al (1992) het volgende voorbeeld waarbij wel complexiteit en onzekerheid bij komt kijken. Dit voorbeeld beschrijft het kopen van een nieuw wapensysteem door de overheid. In dit geval is het opstellen en tekenen van een contract wel van toepassing. Een dergelijk contract is zeer complex. Product specificaties zullen uitgebreid beschreven moeten worden het contract. Dit kan moeilijk zijn door de onzekerheid die technologie soms geeft. Vragen zullen opkomen of het maken van een dergelijk systeem wel uitvoerbaar is en of de kosten niet te hoog zullen worden. Dit zijn voorbeelden van onzekerheid en complexiteit die komen kijken bij het kopen van een complex systeem. Het zal aannemelijk zijn dat begrensde rationaliteit in combinatie met onzekerheid en complexiteit het kostbaar maakt om het contract op te stellen. Er zijn dan dus hoge transactiekosten.

2.1.2 Opportunistisch gedrag Williamson (1975) beschrijft ook opportunistisch gedrag. Volgens Williamson (1975) is opportunisme het maken van verklaringen die men zelf niet gelooft. Douma et al (1992) noemt dit het proberen uitbuiten van een situatie naar je eigen voordeel. Williamson (1975) zegt niet dat iedereen opportunistisch gedrag vertoond, maar dat het moeilijk is om voor het tekenen van een contract te bepalen of iemand opportunistisch gedrag zal vertonen. Ook noemt Williamson (1975) het feit dat mensen die opportunistisch gedrag vertonen dit niet altijd doen. Het is dus kortom moeilijk of kostbaar om voor het tekenen van een contract te bepalen of iemand betrouwbaar is. Er zullen dus transactiekosten ontstaan wanneer iemand wil bepalen of een persoon betrouwbaar is. Douma et al (1992) illustreert dit aan de hand van een voorbeeld dat het kopen van een tweedehandse auto beschrijft. Een koper kan kiezen tussen twee tweedehandse auto’s van twee verschillende verkopers. De koper ziet geen verschil tussen beide auto’s. Het enige verschil is dat de ene auto is gekeurd door een onafhankelijke expert, die verteld dat de auto geen schade heeft, en de andere niet. Bij de niet geïnspecteerde auto zegt de verkoper zelf dat de auto geen schade heeft. Douma et al (1992) stellen dat de meeste kopers voor de eerste auto kiezen. Dat betekent dat die kopers het mogelijk vertonen van opportunistisch gedrag bij de tweede verkoper niet uitsluiten. Uit dit voorbeeld blijkt dat kopers een klein geld bedrag moeten uitgeven om de auto te laten inspecteren. Dit is niet omdat ze verwachten dat alle verkopers opportunistisch gedrag vertonen, maar omdat de kans bestaat dat de verkoper dit type gedrag vertoont. Douma et al (1992) herkennen een probleem wanneer opportunistisch gedrag optreedt bij een klein aantal verkopers. Als er maar een verkoper is hoeft hij zich geen zorgen te maken over zijn reputatie omdat de koper geen alternatief heeft. In dit geval zal de koper altijd de transactiekosten voor het inspecteren van de auto moeten betalen.

2.1.3 Kritische dimensies Volgens Williamson (1975) zijn er drie kritische dimensies die de transactiekosten van een transactie bepalen. De eerste dimensie wordt “asset specificity” genoemd ofwel de specifiekheid van middelen. De specifiekheid van een middel verwijst naar de mate waarin Zorgt XBRL voor een verandering in de rapportageketen?

8

Bachelorthesis

Mark Baas

de transactie gesteund moet worden door transactie specifieke middelen. Een middel is transactie specifiek wanneer het niet hergebruikt kan worden voor alternatieve doeleinden zonder een significante reductie in de waarde van het middel. Specifiekheid van middelen heeft betrekking op fysieke en menselijke middelen. Douma et al (1992) schetsen dit aan de hand van een voorbeeld met betrekking op fysieke middelen. Dit voorbeeld betreft een dorp in een dunbevolkt gebied waar geen lokale krant wordt gedrukt. Er is een uitgever die dit wil verzorgen. Het probleem is dat de krant ook lokaal gedrukt moet worden omdat de transportkosten anders te hoog zijn. De uitgever heeft zelf niet de kennis om dit voor zijn rekening te nemen. Er zijn verschillende drukkerijen in het dorp, maar geen van deze drukkerijen heeft de mogelijkheid voor het drukken van een krant. Een van de drukkerijen denkt erover om een pers te kopen die de kranten kan drukken. Als deze drukker besluit de pers te kopen zal het gaan om een transactie specifiek middel, omdat de drukker deze pers alleen kan gebruiken voor transactie met de uitgever van de lokale krant. Er zijn namelijk geen andere uitgevers van kranten in de buurt. Hoge transportkosten houden het sluiten van contracten met andere uitgevers tegen. De transactie tussen de uitgever en de drukker is in dit geval dus middel specifiek. Het middel, de pers, kan niet worden hergebruikt voor alternatieve doeleinden zonder een significante reductie in de waarde van het middel. Voor transacties met een hoge specifiekheid van middelen geldt dat de kosten van de transacties op de markt hoog zijn. Dit komt omdat de gemaakte kosten terugverdiend moeten worden. Er zal dus een contract getekend moeten worden tussen de drukker en de uitgever om zo opportunistisch gedrag te voorkomen. De drukker kan het zich niet veroorloven om veel geld te stoppen in het aanschaffen van een pers zonder zekerheid te hebben dat de uitgever ook altijd bij hem blijft komen voor het laten drukken van de krant. Een dergelijk lange relatie kan worden omschreven als het midden tussen een markt en een hiërarchie. In de transactiekostentheorie wordt dit “relation contracting” ofwel relationele aanbesteding genoemd. De tweede dimensie van transactiekosten is die van onzekerheid en complexiteit zoals besproken in de alinea over begrensde rationaliteit. De voorbeelden van het kopen van benzine en het kopen van een wapensysteem zoals besproken in deze alinea geven een goed inzicht in wat deze dimensie inhoudt. Het komt er op neer dat hoe meer onzekerheid en complexiteit een transactie heeft, hoe meer het aspect van begrensde rationaliteit een rol gaat spelen. De derde en laatste dimensie omvat de frequentie van de transacties. Deze dimensie speelt een rol in combinatie met hoge transactiespecifiekheid van middelen. De kosten van middelen met een hoge transactiespecifiekheid worden eerder terugverdiend als een dergelijke transactie vaak plaatsvindt. Dus wanneer de kosten van het opzetten van een structuur of systeem hoog zijn. Zal de frequentie van de transacties hoog moeten zijn om de kosten te dekken. Zoals aan het begin van dit hoofdstuk wordt gesteld, probeert de transactiekostentheorie aan de hand van de kosten van een transactie te verklaren of deze in een markt of in hiërarchieën zal plaatsvinden. Uit de literatuurstudie kan de volgende conclusie worden getrokken die ook wordt onderbouwd door Timmermans(2003). Voor transacties met een hoge specifiekheid van middelen, veel onzekerheid en complexiteit en een hoge frequentie geldt dat deze kostbaar zijn om aan te gaan in een markt. Het is daarom aannemelijk dat dergelijke transacties in een hiërarchie plaatsvinden. Transacties met een lage specifiekheid van middelen, weinig onzekerheid en complexiteit en een lage frequentie vinden bij voorkeur plaats in een markt.


9

Bachelorthesis

Mark Baas

2.1.4 Soorten transactiekosten In deze paragraaf zullen de soorten van transactiekosten worden besproken zoals beschreven door Bakos (1998). In zijn artikel gaat Bakos in op de functies van de markt. Deze zullen in deze thesis als transactiekosten worden gezien omdat de functies ook als de transactiekosten van de markt gezien kunnen worden. Volgens Bakos (1998) hebben markten drie belangrijke functies: Het koppelen van kopers en verkopers, het faciliteren van de uitwisseling van informatie, goederen, diensten en betalingen die zijn verbonden aan markttransacties en het leveren van een institutionele infrastructuur, zoals een juridisch en regelgevend kader, dat het efficiënt functioneren van de markt bevorderd. In een moderne economie, worden de eerste twee functies verstrekt door intermediairs, terwijl de institutionele infrastructuur typisch een taak van overheden is. De drie bovengenoemde functies deelt Bakos (1998) vervolgens op in subcategorieën die nu besproken zullen worden. De eerste functie is het koppelen kopers en verkopers. Deze functie wordt door Bakos (1998) opgedeeld in drie subfuncties. De eerste subfunctie is het bepalen van het productaanbod. De markten voorzien verkopers van informatie over de bestaande en toekomstige kopersvraag. Deze informatie staat verkopers toe om economische input (kapitaal, technologie en arbeid) aan te wenden om producten en de diensten te ontwikkelen die voldoen aan de vraag. De intermediairs kunnen verkopers assisteren bij het bepalen van een optimale productenmix door dichter bij kopers te blijven, door marktsignalen op een geschiktere manier te kunnen ontvangen en interpreteren (Giaglis et al, 2002). De tweede subfunctie is zoeken. De kopers selecteren hun aankopen van het beschikbare productdienstenaanbod, na het overwegen van factoren zoals prijs en productkenmerken. De kopers worden geconfronteerd met zoekkosten bij het verkrijgen en het verwerken van deze informatie. Op dezelfde manier kunnen de verkopers worden geconfronteerd met zoekkosten om gekwalificeerde kopers voor hun producten te vinden en te benaderen. De tussenpersonen kunnen kopers helpen hun zoekkosten te drukken door één enkel punt van contact voor informatie en het verzamelen van markttransacties te verstrekken (Giaglis et al, 2002). De derde subfunctie is het achterhalen van de prijs. Het achterhalen van de prijs kan als het proces worden beschreven om de prijzen te achterhalen van vraag en aanbod en wanneer handel plaatsvindt (Bakos, 1998). Het achterhalen van de prijs is een zeer belangrijke functie van alle markten en is gewoonlijk gebaseerd op een onderliggend mechanisme dat hoofdzakelijk van het markttype en zijn kenmerken afhangt. De rol van intermediairs varieert afhankelijk van het daadwerkelijke gebruikte mechanisme. Over het algemeen, is hun rol meer significant in veilingen en minder in onderhandelingen en vaste aanbiedingen (Giaglis et al, 2002). De tweede functie is die van het faciliteren van de uitwisseling van informatie, goederen, diensten en betalingen die zijn verbonden aan markttransacties. Deze functie wordt door Bakos (1998) ook opgedeeld in drie subfuncties. De eerste subfunctie is de logistiek. Nadat een markttransactie tussen de verkoper en de koper is goedgekeurd, moeten de gekochte producten of de diensten naar de koper wordt overgebracht. De logistiek kan activiteiten en mechanismen zoals het verschepen, distribueren en opslaan van producten of het verlenen van vergunningen, aanvragen en abonnementen van diensten impliceren. De rol van intermediairs is gewoonlijk van groot belang, vooral in de gevallen waar de verkopers pleiten voor het uitbesteden van bepaalde waardeactiviteiten zoals leveringen (Giaglis et al, 2002). De tweede subfunctie wordt door Bakos (1998) regeling genoemd. Zodra de daadwerkelijke logistieke verrichtingen zijn voltooid, moet de koper de betaling aan de verkoper voldoen om de transactie te volbrengen. De regeling kan betalingsverwerking, het crediteren impliceren. De tussenpersoon is gewoonlijk een derde die of de transactie vergemakkelijkt of controleert (Giaglis et al, 2002). De derde Zorgt XBRL voor een verandering in de rapportageketen?

10

Bachelorthesis

Mark Baas

subfunctie is die van vertrouwen. Sommige markttransacties kunnen de totstandbrenging van een bepaald niveau van vertrouwen tussen koper en verkoper vereisen. De mechanismen van het vertrouwen zijn gevestigd om verkopers en kopers tegen opportunistisch gedrag van andere marktdeelnemers te beschermen. Derden kunnen vertrouwensmechanismen vergemakkelijken. Deze partijen kunnen als tussenpersonen in de vertrouwenbouwende marktfunctie worden beschouwd (Giaglis et al, 2002). De laatste functie die door Bakos (1998) wordt genoemd is het leveren van een institutionele infrastructuur. De institutionele infrastructuur van markten specificeert de wetten, de regels en de verordeningen die markttransacties reglementeren, en verstrekt mechanismen voor hun handhaving. De intermediairs in deze functie kunnen overheden, regelgevende organismen en wettelijke agentschappen zijn (Giaglis et al, 2002).

2.1.5 Praktijkvoorbeelden Transactiekostentheorie Om de transactiekostentheorie duidelijker en tastbaarder te maken, zullen in deze paragraaf twee voorbeelden worden gegeven van hoe de transactietheorie zich in de praktijk uit. Er is daarbij gebruik gemaakt van twee artikelen. Het eerste artikel is van Clemons et al (1993) en bespreekt de invloed van transactiekosten op IT. het tweede artikel is van Ten Broeke(2002) en bespreekt de transactiekostentheorie met betrekking op de financiële markt. Clemons et al (1993) hebben in hun onderzoek gekeken naar de invloed van transactiekosten op IT. Clemons et al (1993) beginnen met de stelling dat investeringen voor het verhogen van het niveau van expliciete coördinatie met buitenstaande partijen over het algemeen geresulteerd hebben in een verhoogd risico voor een bedrijf. Traditioneel vermeden bedrijven dit verhoogde risico door verticaal geïntegreerd te worden of door te onderinvesteren in coördinatie. Als dit wordt gereflecteerd op de transactiekostentheorie is hier sprake van een transactie specifiek middel waarbij de bedrijven er voor heen gekozen om onzekerheid en complexiteit te vermijden door verticaal te integreren. De bedrijven zijn waarschijnlijk bang voor opportunistisch gedrag van de buitenstaande partijen. Clemons et al (1993) stellen verder dat IT de mogelijkheid heeft om de kosten voor coördinatie te verlagen zonder het geassocieerde transactierisico te verhogen. Dit leidt dan tot meer uitbesteding en minder verticaal geïntegreerde bedrijven. Lagere verhoudingspecificiteit van IT investeringen en een betere controlemogelijkheid impliceert dat bedrijven veiliger kunnen investeren in IT voor coördinatie tussen bedrijven. Bedrijven zullen hierdoor waarschijnlijk sneller coördineren met leveranciers zonder te vereisen dat de eigenaar het risico verminderd. Dit maakt het mogelijk voor bedrijven om te profiteren van productiemogelijkheden van grote gespecialiseerde leveranciers. Clemons et al (1993) zeggen dus dat een snelle vermindering in de kosten van IT en een verlaagd transactierisico van expliciete coördinatie het mogelijk maakt om substantieel meer gebruik te maken van expliciete coördinatie met leveranciers. In termen van de transactiekostentheorie kan er dus gesteld worden dat door de IT de kans op opportunistisch gedrag minder groot is en de specifiekheid van de middelen ook afneemt omdat de kosten door de IT worden verlaagd. De resulterende transactie schaalvoordelen, leercurve effecten en andere factoren dragen bij aan een lange relatie met een kleiner aantal leveranciers. Clemons et al (1993) noemen deze combinatie van meer uitbesteden met een verkleind aantal stabiele partners, de "move to the middle" hypothese. Dit kan worden gerelateerd aan de term relationele aanbesteding uit de transactietheorie. Dit betekend dat er voor een langere tijd een relatie wordt aangegaan met een partij. Ook Ten Broeke (2002) gaat in zijn artikel over de regulering van online financiële diensten in op de transactiekostentheorie. Hij zegt dat de toegevoegde waarde van tussenpersonen of intermediairs ligt in het feit dat ze helpen transactiekosten op de markt te


11

Bachelorthesis

Mark Baas

verlagen. Informatie is op sommige markten zo lastig in te winnen, dat het voordeliger is een intermediair in te schakelen. De zoekkosten op deze markten zijn dan erg hoog. Het Internet heeft financiële producten echter toegankelijker gemaakt dan ooit. Ten Broeke (2002) geeft het volgende voorbeeld om de situatie omtrent de transacties in de markt te schetsen. Afnemers worden door “financiële supermarkten” op het Internet direct gelinkt aan de aanbieders van financiële diensten. De consument heeft in principe alle informatie die hij nodig heeft tot zijn beschikking, en is dus steeds minder bereid voor deze informatie te betalen. Voor het beleggen in aandelen bijvoorbeeld, is goede informatie onontbeerlijk. De informatie waarvoor banken, commissionairs, en beleggingsadviseurs betaald krijgen is eenvoudig gratis via Internet verkrijgbaar. Gerelateerd aan de transactiekostentheorie kan worden gesteld dat de kans op opportunistisch gedrag lager wordt door het Internet.

2.2 De intermediatie, disintermediatie en reïntermediatie cyclus In deze paragraaf zal uiteen worden gezet wat intermediatie, disintermediatie en reïntermediatie inhoudt. Dit zal worden uitgelegd aan de hand van een artikel van Chircu et al (1999). Tevens zullen strategieën worden besproken die elektronische intermediairs hebben volgens Chircu et al (1999). Chircu et al (1999) introduceren een theoretisch raamwerk dat is opgebouwd uit drie fasen: intermediatie, disintermediatie en reïntermediatie. Zij noemen dit de “IntermediationDisintermediation-Reintermediation-cycle”, wat zij vervolgens afkorten tot de IDR-cyclus. In deze cyclus onderscheiden zij drie typen intermediairs die een rol spelen in het transactieproces. De eerste soort wordt traditionele intermediair genoemd. Deze bedrijven leveren diensten aan kopers en leveranciers op een traditionele markt. Tijdens de bedrijfsuitoefening maken deze intermediairs louter gebruik van traditionele kanalen. De tweede soort wordt elektronische handelsbekwame intermediairs genoemd. Dit zijn bedrijven die zowel de traditionele markt als de online elektronische markt aandoen. De laatste soort die Chircu et al (1999) onderscheidt zijn de intermediairs die zich alleen richten op de online elektronische markt. Dit zijn bedrijven die hun diensten en/of goederen uitsluitend via het Internet aanbieden. Zij beschikken dus niet over fysieke afzetkanalen. Voor (potentiële) cliënten geldt daarom dat zij deze intermediairs alleen via het Internet kunnen bereiken. De marktverhoudingen tussen kopers, leveranciers en intermediairs kunnen over tijd veranderen. Dit is toe te schrijven aan drie soorten gebeurtenissen die de aard van het transactieproces veranderen (Chircu et al, 1999). Deze gebeurtenissen noemen Chircu et al (1999) intermediatie, disintermediatie en reïntermediatie en zullen nu verder worden besproken om de verschillen tussen deze gebeurtenissen te verduidelijken. Ook zal er worden gekeken naar de strategieën van de elektronische intermediairs omdat deze intermediairs grotendeels de markt vertegenwoordigen waarop deze thesis is gebaseerd.

2.2.1 Intermediatie Intermediatie komt voor wanneer een bedrijf gaat optreden als een tussenpersoon tussen twee spelers in een keten waarbij de transacties tussen deze twee spelers eerder direct werden afgehandeld (Chircu et al, 1999). In deze eerste fase van de IDR-cyclus ontwikkelen ondernemingen elektronisch of op informatie gefocuste strategieën informatie Hierbij richten zij zich op tekortkomingen in het productaanbod of de dienstverlening van traditionele aanbieders. Door middel van een technologische innovatie ontwikkelen zij zich tot intermediairs die zich uitsluitend op de online markt richten. Zij creëren op de markt toegevoegde waarde door nieuwe goederen of diensten online aan te bieden Oudeman (2003).


12

Bachelorthesis

Mark Baas

2.2.2 Disintermediatie Disintermediatie komt voor wanneer een gevestigde tussenpersoon in een keten uit deze keten wordt geduwd (Chircu et al, 1999). In deze fase van de IDR-cyclus weten intermediairs die zich uitsluitend op de online markt richten cliënten van traditionele intermediairs voor zich te winnen. In tegenstelling tot intermediairs die zich uitsluitend op de online markt richten zijn gevestigde intermediairs minder reactief. Daarom spelen zij trager in op de kansen die het Internet biedt. De volgende, logische, strategische stap voor intermediairs die zich uitsluitend op de online markt richten lijkt derhalve het uitbuiten van hun concurrentievoordeel waardoor zij een nog groter marktaandeel kunnen verwerven. Sommige intermediairs die zich uitsluitend op de online markt richten verkiezen echter vrijwillige disintermediatie boven een eventueel groter marktaandeel. Dit fenomeen treedt op wanneer intermediairs die zich uitsluitend op de online markt richten beseffen dat zij technologie leverancier voor de bedrijfstak kunnen worden Oudeman (2003). Jain et al(1999) kijken naar disintermediatie door de traditionele markt met de elektronische markt te vergelijken. Hun analyse stelt dat sommige functies van de tussenpersonen op de traditionele markt efficiënter door elektronische tussenpersonen kunnen worden uitgeoefend, terwijl anderen nog steeds efficiënter door de traditionele tussenpersonen worden uitgevoerd. De tussenpersonen die hoofdzakelijk informatieuitwisseling vergemakkelijken zullen door elektronische handel worden geëlimineerd. Er zal dan dus disintermediatie optreden. De vastgoedhandelaren, de reisbureaus vergemakkelijken hoofdzakelijk uitwisseling van mededeling, en onze analyse stelt voor dat de elektronische handel beter uitgerust is om deze rol uit te voeren. Sommige tussenpersonen, vooral detailhandelaars met aanzienlijke marktmacht, zijn een essentiële component van productbevorderingen. De elektronische markten hebben geen mechanisme om productbevorderingen uit te voeren. Elektronische intermediairs hebben dus niet altijd een voordeel op traditionele intermediairs. Booij (2002) zegt in zijn artikel over de invloed van Internet op retail dat disintermediatie vanuit twee invalshoeken verklaard kan worden. Hij zegt dat op praktische basis disintermediatie te verklaren is vanuit de gebruikskarakteristiek van Internet. Een verklaring op theoretische gronden wordt geleverd door de transactiekostentheorie. Geredeneerd vanuit de gebruikskarakteristieken van Internet schuilt een reden voor disintermediatie in het loskoppelen van het product en de bijbehorende informatie (Booij, 2002). Een functie van de retailer in de klassieke wereld is het leveren van advies rond de aanschaf van een product, een onderdeel van service. Internet levert snel en goedkoop informatie waardoor de consument al voor het aangaan van contact met de fabrikant zijn keuze kan maken. Hierdoor hoeft het ontbreken van objectiviteit over het marktaanbod geen beletsel voor de transactie met de producent te vormen. Dit wordt bevestigd door Ten Broeke(2002). Hij zegt hierover dat het Internet de toegevoegde waarde van de tussenpersoon sterk lijkt te verminderen waardoor disintermediatie ontstaat. In zijn artikel gaat Booij(2002) ook in op een artikel van Sarkar et al (1999). Zij zien in dalende transactiekosten een reden waarom intermediairs uit de waardeketen kunnen vallen. Zij zeggen dat als de kosten voor een transactie zonder tussenkomst van een intermediair minder zijn dan de kosten van een transactie met tussenkomst van een intermediair, het voordeliger is om als producent de consument direct te benaderen. In het geval van Internet betekent dit zelfs dat contact tot in de huiselijke kring kan worden gelegd. Het uitschakelen van tussenschakels kan gepaard gaan met een substantiële prijsverlaging van goederen of diensten. Sarkar et al (1999) beredeneren dat als transactiekosten dalen, maar geen nulpunt bereiken, direct contact met de producent tot de laagste totale transactiekosten zal leiden. De intermediair wordt dan gepasseerd.


13

Bachelorthesis

Mark Baas

Een voorbeeld van een markt waarbij disintermediatie optreedt, geeft Adelaar et al (2000). Zij zeggen in hun artikel over de stand van zaken van de elektronische handel in de Nederlandse muziekindustrie dat disintermediatie zal optreden omdat de artiest of componist met Internet nummers op een eigen website kan plaatsen. Fans en klanten kunnen deze muziek beluisteren of, al dan niet tegen betaling, downloaden. Dit impliceert onder meer dat artiesten die het Internet als promotie- en distributiekanaal gebruiken, strikt genomen geen platenmaatschappij, media en winkel meer nodig hebben. De tussenliggende partijen, ofwel intermediairs, worden dan uitgeschakeld (disintermediatie) met behulp van het Internet.

2.2.3 Reïntermediatie Re-intermediatie komt voor wanneer een tussenpersoon die eerder uit de keten is geduwd zich opnieuw vestigt in deze keten als tussenpersoon (Chircu et al, 1999). In deze laatste fase van de IDR-cyclus bestaat de mogelijkheid dat traditionele intermediairs zich de elektronische handelstechnologieën eigen maken, zodat zij elektronische handelsbekwame intermediairs worden. In dat geval zullen zij gebruik gaan maken van de elektronische kanalen en zo het gevecht aangaan met intermediairs die zich uitsluitend op de online markt richten. Op deze wijze trachten zij het verloren marktaandeel terug te winnen. Reïntermediatie hoeft niet de enige uitkomst te zijn Oudeman (2003). Sommige traditionele intermediairs zijn na een technologische innovatie door nieuwe marktpartijen namelijk niet meer in staat om na verloop van tijd alsnog een succesvolle reïntermediatie te bewerkstelligen. Ten Broeke (2002) zegt ook dat niet alle traditionele intermediairs door het Internet zullen verdwijnen. Hoewel bijna alle benodigde informatie op het Internet te vinden is, is het juist deze grote hoeveelheid die extra transactiekosten genereert. De informatie die wordt gevonden zal op betrouwbaarheid en bruikbaarheid geordend moeten worden. Voor het zoeken naar een passende autoverzekering of een spaarrekening met een lage rente zullen vele sites bezocht moeten worden, alvorens men een juiste afweging kan maken. Als reactie hierop hebben zich meerdere overkoepelende sites gevormd, die naar het invullen van je voorkeuren en gegevens op zoek gaan naar een passend financieel product. Er treedt dus reïntermediatie op. Oudeman (2003) gaat in zijn artikel in op een casestudie van Chircu et al (1999) Aan de hand van deze casestudy over de on-line reisbranche, veronderstellen zij dat drie factoren kunnen leiden tot reïntermediatie: Imitatie en zwakke aanwendbaarheid, het bezitten van gespecialiseerde middelen en schaalvoordelen. Deze factoren zullen nu in dezelfde volgorde nader worden toegelicht. Het fenomeen reïntermediatie doet zich voor indien traditionele marktparticipanten een elektronische handel innovatie kunnen nabootsen (Oudeman, 2003). Op een enkele uitzondering na zijn elektronische handel systemen moeilijk te patenteren, zwakke aanwendbaarheid, waardoor voor voorlopers altijd het gevaar bestaat dat nieuwe marktparticipanten een vergelijkbaar systeem ontwikkelen. Bovendien wordt het zwakke aanwendbaarheid probleem van een elektronische handel innovatie versterkt doordat elektronische handel applicaties niet afhankelijk zijn van de soft- en hardware waarover cliënten al beschikken. Door het feit dat het gehele elektronische handel systeem zich bevindt op de website van de intermediair, hoeven cliënten niet te investeren in nieuwe hardware en software (Oudeman, 2003). Dat wil zeggen dat de zogenoemde overstap kosten voor hen nagenoeg nul zijn. Met dezelfde browser software kan een cliënt immers iedere willekeurige website bezoeken waardoor hij eenvoudig kan overstappen naar een concurrent. Indien een intermediair die zich uitsluitend op de online markt richt dus alleen


14

Bachelorthesis

Mark Baas

vertrouwt op zijn technologische innovatie, zal dit op termijn normaliter ten koste gaan van het opgebouwde concurrentievoordeel (Oudeman, 2003). Traditionele intermediairs beschikken in het algemeen over strategisch belangrijke gespecialiseerde middelen, bijvoorbeeld sectorspecifieke kennis, klantenbestanden en relaties met leveranciers. Dit impliceert echter niet automatisch dat ze ook de kennis hebben om snel elektronische handelsactiviteiten te ontwikkelen (Oudeman, 2003). Wel beschikken traditionele intermediairs veelvuldig over de middelen om de juiste elektronische handel oplossingen in te kopen. Ten gevolge van padonafhankelijkheden is het voor een intermediairs die zich uitsluitend op de online markt richten evenwel moeilijk, zo niet onmogelijk, de noodzakelijke gespecialiseerde middelen te bemachtigen. Zolang bijvoorbeeld de opbrengsten van elektronische handel onzeker zijn, zullen aanbieders van goederen en diensten de voorkeur blijven geven aan de distributiekanalen van traditionele intermediairs. Daarnaast willen zij steeds meer zelf de elektronische orders van cliënten afhandelen, dus zonder tussenkomst van een intermediair. Ook dit kan de ontwikkeling van hechte relaties tussen intermediairs die zich uitsluitend op de online markt richten en aanbieders van goederen en diensten in de weg staan. Ten slotte zijn veel gespecialiseerde middelen van traditionele intermediairs in de loop der jaren geleidelijk opgebouwd. Het is derhalve onwaarschijnlijk dat intermediairs die zich uitsluitend op de online markt richten deze activa op korte termijn kunnen ontwikkelen (Oudeman, 2003). Intermediairs die zich uitsluitend op de online markt richten hebben alleen een kans van slagen indien zij in staat zijn schaalvoordelen te behalen. In tegenstelling tot intermediairs die zich uitsluitend op de online markt richten beschikken gevestigde intermediairs veelal wel over schaalvoordelen op de traditionele markt (Oudeman, 2003). In hun poging een geslaagde reïntermediatie te bewerkstelligen, zullen zij dit voordeel aanwenden door op grote schaal hun elektronische innovaties uit te testen. Ook Booij (2002) gaat in op het verschijnsel van reïntermediatie. Hij zegt dat transactiekosten en netwerken een belangrijke rol spelen bij reïntermediatie, maar ook kanaalconflicten en relaties tussen de klassieke en virtuele wereld kunnen van invloed zijn op het bestaan van tussenschakels. Hij geeft hierbij zes redenen die reïntermediatie verklaren. Hierbij kan gezegd worden dat deze redenen ook voor de eerste intermediatie kunnen gelden. 1. Booij (2002) heeft in zijn artikel vastgesteld dat het niet realistisch is om te veronderstellen dat door Internet transactiekosten geheel verdwijnen. Omdat Internet zoekkosten en vertrouwenskosten kent, is er behoefte aan intermediairs die de kosten kunnen verminderen. 2. Sarkar et al (1999) kennen aan de retail voor iedere transactie een bundel van functies toe, welke samen als aankoopproces fungeren. Bedrijven die alleen via Internet opereren kunnen niet altijd alle delen van het verkoopproces beheersen. 3. Voor de grote partijen wordt het interessanter activiteiten uit te besteden ofwel ze door de markt te laten coördineren. Waar de marktwerking steeds efficiënter zal worden door allerlei nieuwe Internettoepassingen, zal het intern blijven uitvoeren van teveel activiteiten niet langer kunnen worden gerechtvaardigd. Niet uitbesteden betekent vrijwel altijd concurrentievoordeel opgeven. 4. Als een producent direct marketing gaat bedrijven kan dat vanuit het oogpunt van margeverbetering een optie zijn. Het toepassen van direct marketing houdt echter wel in dat er een nieuw verkoopkanaal wordt gecreëerd dat investeringen vergt en externe conflicten kan veroorzaken.


15

Bachelorthesis

Mark Baas

5. De relatie die een producent heeft met bestaande tussenpersonen kan tevens disintermediatie in de weg staan. Vertrouwen tussen bestaande partners kan dermate van belang zijn dat het aangaan van een nieuw kanaal contractuele kosten tot gevolg heeft die eerder voor een sterke verhoging van de transactiekosten kunnen zorgen dan voor een verlaging. 6. Booij (2002) refereert in zijn zesde punt aan Kotler (1997). Deze ziet direct contact tussen producten en consumenten zelden als optimaal. Hij verklaart dit niet aan de hand van transactiekosten maar verbindt praktijkgerichte nadelen aan het gebruik van de markt. Producenten beschikken niet over de financiële middelen om direct marketing toe te passen, direct marketing is niet altijd mogelijk en producenten kunnen waarschijnlijk meer rendement verkrijgen uit investeringen in hun hoofdactiviteit dan via het opzetten van verkoopkanalen.


16

Bachelorthesis

Mark Baas

2.2.4 Strategieën Chircu et al (1999) identificeren in hun onderzoek vier strategieën die elektronische intermediairs gebruiken om zich te handhaven in een markt. Elk van de strategieën varieert in de mogelijkheden die zij aan een bedrijf bieden om concurrentievoordeel te bereiken op een markt. In de volgende tabel gemaakt door Chircu et al (1999) worden de strategieën weergegeven. Condities voor blijvend concurrentievoordeel De tussenpersoon kan de inhoud aanpassen en brandmerken, en de controle over de transacties van klanten behouden.

Strategie “Partnering for content”

Beschrijving De elektronische Tussenpersoon gaat producten en diensten samenvoegen.

“Partnering for access”

De elektronische tussenpersoon wordt de leverancier van de diensten voor andere betrokkene bij elektronische handel, b.v. zoekmachines.

De partner is een belangrijke online dienstverlener met wie de Internettussenpersoon een exclusiviteitovereenkomst heeft.

“Partnering for application development”

De elektronische tussenpersonen vormen allianties met gevestigde de marktdeelnemers

De juiste combinatie bezittingen (technologische en markt specifieke deskundigheid) wordt verkregen door het zoeken van nieuwe partners.

“Technology licensing”

De elektronische tussenpersoon wordt een leverancier voor technologie aan andere websites, dit kan door hen de technologie te verkopen of door de winsten te delen.

De tussenpersoon is continu aan het innoveren en licenties aan het verstrekken.


Omgevingsfactoren onder welke de strategie te gebruiken is. De gebieden van de markt zijn nog niet stabiel; de kosten van het marktonderzoek zijn te hoog; kansen om waarde te creëren door product of inhoudssamenvoeging bestaan nog. De druk van kosten begint rationalisatie van Internetgeconcentreerde softwareontwikkeling goed te keuren; sommige diensten van Internet beginnen overheersing te bereiken; de dienstverlening kan onvolledig worden behandeld. Er zijn nog geen technologiestandaarden vastgelegd, maar het maken van een standaard zou significante waarde hebben voor de deelnemers in de coalitie die de standaard ontwikkelen. De winsten van het online verlenen van producten of de diensten zijn lager dan de winsten bij het zijn een technologieleverancier voor andere elektronische tussenpersonen.

17

Bachelorthesis

Mark Baas

2.3 Wat is XBRL? XBRL (eXtensible Business Reporting Language) is open standaard voor het eenvoudig samenstellen en elektronisch uitwisselen van zakelijke gegevens en rapportages via Internet. XBRL is ontstaan in de Verenigde Staten, op initiatief van het Amerikaanse accountantsinstituut. In Nederland houdt XBRL Nederland zich bezig met het geven van informatie over deze standaard en stimuleren van toepassingsmogelijkheden. XBRL is gebaseerd op de gegevensstandaard XML (Extensible Markup Language). Daarmee kunnen grote hoeveelheden gegevens worden gelabeld, zodat ze gemakkelijk te (her)ordenen en doorzoeken zijn (NTP, 2006). In deze paragraaf zal worden uitgelegd wat XBRL inhoudt door iets te vertellen over de aanleiding van het invoeren van XBRL in Nederland en hoe het verder wordt gerealiseerd en ingevuld.

2.3.1 Aanleiding van XBRL De omzetsnelheid in informatie neemt toe. Niet alleen op televisie en Internet, maar zeker ook in bedrijfsleven en overheid (D.J. Hoekstra et al, 2006). Toenemende eisen op het gebied van corporate governance, externe verslaglegging, toezicht en (Europese) harmonisatie maken het nodig de mogelijkheden die IT biedt beter te benutten. Vooral ten bate van de ondersteuning van wat men de ‘information supply chain’ is gaan noemen: het proces dat voert van het ontstaan van een zakelijk feit tot en met het gebruik en hergebruik van bedrijfsinformatie door belanghebbenden. Een proces waaraan steeds hogere eisen worden gesteld. Men verlangt meer informatie, met een hogere frequentie, een hogere kwaliteit en vooral eerder in de tijd en noemen dat transparantie (D.J. Hoekstra et al, 2006). Vast staat dat in de komende jaren in alle geledingen van de samenleving meer, vaker en sneller zal worden gerapporteerd. Tegelijkertijd leven we in een tijd van liberalisering en lastenverlichting. In Nederland is het niet modieus om het bedrijfsleven nieuwe administratieve verplichtingen op te leggen. Die twee op het eerste gezicht tegengestelde krachten, richting transparantie enerzijds en administratieve lastenverlichting anderzijds, leiden tot een behoefte aan nieuwe technische oplossingen. Tegen die achtergrond is XBRL tot bloei gekomen. Het voldoet aan de behoefte aan een algemeen bruikbare en leveranciersonafhankelijke taal die systemen onderling verbindt (D.J. Hoekstra et al, 2006). Er is de afgelopen jaren zeer veel bereikt op het gebied van integratie van administratieve automatiseringssystemen. De information supply chain is daarmee, althans gedeeltelijk, bijzonder goed gediend. Geïntegreerde systemen automatiseren die leveringsketen echter alleen voorzover het binnen een systeem van één leverancier blijft en dan nog wel binnen de grenzen van één organisatie. Daar waar die organisatie snel verandert van samenstelling, door bijvoorbeeld overnames, en daar waar die organisatie communiceert met de buitenwereld, blijken die systemen de supply chain niet meer te ondersteunen. Zo is het gebruikelijk dat een jaarverslag, dat wordt samengesteld uit gegevens afkomstig uit een administratief systeem, op papier wordt afgedrukt, in een envelop wordt verzonden en vervolgens door een hoofdkantoor of toezichthouder weer wordt ingevoerd in een systeem. Die praktijk leidt tot kosten, kwaliteitsverlies en vertragingen, in een mate die in de huidige tijd niet meer geaccepteerd wordt (D.J. Hoekstra et al, 2006).

2.3.2 Een universele taal Een universele taal voor het uitwisselen van bedrijfsgegevens is een noodzaak gebleken (D.J. Hoekstra et al, 2006). XBRL is die taal. Het is bedoeld om machines met elkaar te laten spreken over geld en zaken. Het is dus niet een taal die u als gebruiker dient te leren begrijpen. XBRL neemt een bescheiden plaats in onder de motorkap van uw administratieve infrastructuur en openbaart zich zo weinig mogelijk aan de gemiddelde Zorgt XBRL voor een verandering in de rapportageketen?

18

Bachelorthesis

Mark Baas

gebruiker. Wel krijgt u wellicht te maken met gereedschappen die speciaal bedoeld zijn om uw systemen in te richten voor het gebruik van XBRL. Ook die gereedschappen zullen op hun beurt de technische details voor u verborgen houden. Wat XBRL ook niet is, is een afsprakenstelsel voor financiële verslaglegging. XBRL is voor bedrijfsgegevens wat de streepjescode is voor artikelen: een manier om gegevens te voorzien van labels die iets zeggen over de betekenis (D.J. Hoekstra et al, 2006). Dit loskoppelen van inhoud en betekenis noemt men semantiek en dat kenmerk bepaalt de bijzondere kracht van XBRL. Men kan namelijk in XBRL een rapportagedefinitie ondubbelzinnig vastleggen en vervolgens delen met anderen. De gebruikers van die rapportagedefinitie (rapporteurs) kunnen hun rapporten automatisch laten genereren op basis van die definitie. De ontvanger van het rapport weet welke definitie is gebruikt, hoeft het rapport dus niet te interpreteren maar kan de verwerking automatisch laten afwikkelen. De uitwisselingstaal XBRL ondersteunt aldus het uitwisselen van zowel definities als van rapporten op basis van die definities.

2.3.3 De taxonomie en het instance document Definities worden vastgelegd in een zogenoemde taxonomie. De taxonomie is een centrale component in het XBRL concept. Het bevat de gegevens over de gegevens die in een rapport worden of zijn opgenomen. De taxonomie bevat dus zelf geen data zoals financiële cijfers, toelichtingen of verklaringen (D.J. Hoekstra et al, 2006). Een taxonomie kan beschikbaar worden gesteld aan een bepaalde groep van gebruikers of rapporteurs die dan conform die taxonomie kunnen rapporteren. Het voor machines leesbare rapport zelf wordt een instance document genoemd. Hierin worden de feitelijke gegevens opgeslagen met een verwijzing naar een definitie in de taxonomie. Daarmee is de betekenis van het gegeven bepaald, maar nog niet de context die het heeft. Zo weet het ontvangende systeem nog niet op welke organisatie en welke periode het gegeven betrekking heeft. Die kenmerken worden eveneens in het instance document verwerkt, uiteraard ook op een binnen XBRL gestandaardiseerde manier. Het instance document in combinatie met de taxonomie vormt een ondubbelzinnig rapport dat door systemen kan worden gepresenteerd of verder worden verwerkt (D.J. Hoekstra et al, 2006). In dit verband komt het begrip stylesheet vaak naar voren. Dit is een eenvoudige maar ook weinig interactieve manier om rapporten te visualiseren. Met een passend stylesheet kunnen gegevens uit een instance document, gecombineerd met hun beschrijving uit de taxonomie, afgebeeld worden in een web browser zoals Internet Explorer. Een instance document bevat geen gegevens over hoe cijfers en teksten moeten worden afgebeeld en hoe een pagina vormgegeven kan worden. Een instance is vormvrij (D.J. Hoekstra et al, 2006). Een stylesheet kan die kenmerken toevoegen en er een prettig leesbaar, of zelfs wervend, plaatje van maken. Andere technieken zorgen ervoor dat een rapport automatisch wordt voorbereid voor drukwerk. Zo kan bijvoorbeeld een compleet opgemaakt jaarverslag met een druk op de knop voorzien worden van de laatste cijfers en teksten en kan dat verslag zonder verdere bewerking op het zelfde moment op de website en de drukpers belanden. Maar in de meeste gevallen worden de instances automatisch verwerkt tot gegevens in een database en komen ze alleen tevoorschijn verwerkt in een rapport of analyse gemaakt met specifieke administratieve of analytische software.

2.3.4 XBRL in Nederland De Nederlandse overheid houdt zich bezig met het opstellen van een taxonomie omdat zij een substantiële administratieve lastenverlichting voor het bedrijfsleven wil realiseren. Dat kan bijvoorbeeld door regels te vereenvoudigen of schrappen. In het jaarrekeningrecht, dat de meeste administratieve lasten op Justitieterrein veroorzaakt, is dat moeilijk, omdat de Zorgt XBRL voor een verandering in de rapportageketen?

19

Bachelorthesis

Mark Baas

regels voor het grootste deel voortvloeien uit Europese en internationale regelgeving waaraan we gebonden zijn. Daarom is dus gezocht naar een manier om de uitvoering van de regels te vergemakkelijken, in dit geval door toepassing van XBRL. Om het rendement zo hoog mogelijk te maken, is niet alleen gekozen voor toepassing van XBRL in het jaarrekeningrecht, maar ook in twee andere domeinen waar soortgelijke financiële gegevens aan de orde zijn, namelijk fiscaliteit en statistiek. Een bijkomend voordeel van gebruik van de XBRL-taxonomie is dat ook de processen van gegevensverwerking bij de overheid (KvK, Belastingdienst en CBS) efficiënter kunnen worden uitgevoerd. Het mes snijdt zo aan twee kanten (NTP, 2006). De Nederlandse taxonomie maakt het mogelijk de volgende rapportages in XBRL formaat op te stellen: Jaarrekening, Belastingaangifte, Inkomstenbelasting, Vennootschapsbelasting, Omzetbelasting (BTW) en Loonbelasting. Ook maakt de Nederlandse taxonomie het mogelijk een deel van de economische statistieken in XBRL formaat op te stellen. Door het bieden van een mogelijkheid voor elektronische aanlevering bij KvK en Belastingdienst, is het gemak voor de ondernemer of zijn boekhouder compleet. Dit scheelt naar verwachting zo’n 30% aan tijd, en dus kosten (NTP, 2006).


20

Bachelorthesis

Mark Baas

2.4 Verwachtingen Aan de hand van de literatuurstudie worden nu een viertal hypotheses opgesteld. Deze hypotheses zullen nu elk apart geformuleerd worden. 1. Er wordt verwacht dat door de invoering van de elektronische bestandsuitwisselingsstandaard XBRL de transactiekosten binnen de rapportageketen zullen afnemen. Deze hypothese is gebaseerd op paragraaf 2.1 waarin de transactiekostentheorie uiteen wordt gezet. Er wordt in deze paragraaf literatuur besproken waarin wordt gesteld dat het belangrijkste directe voordeel van een elektronische uitvoering van transacties een drastische kostenreductie is. 2. Er wordt verwacht dat door de invoering van de elektronische bestandsuitwisselingsstandaard XBRL disintermediatie op zal treden in de rapportageketen. Deze hypothese is gebaseerd op paragraaf 2.2.2. Er wordt in deze paragraaf literatuur besproken waarin wordt gesteld dat het Internet de toegevoegde waarde van de tussenpersoon sterk lijkt te verminderen waardoor disintermediatie ontstaat. 3. Er wordt verwacht dat door de invoering van de elektronische bestandsuitwisselingsstandaard XBRL reintermediatie en intermediatie te zien. hypothese is gebaseerd op paragraaf 2.1.1 en 2.1.3. Er wordt in deze paragrafen literatuur besproken waarin wordt gesteld dat traditionele intermediairs gebruik gaan maken van de elektronische kanalen en zo het gevecht aangaan met intermediairs die zich uitsluitend op de online markt richten. Op deze wijze trachten zij het verloren marktaandeel terug te winnen. 4. Omdat de huidige intermediairs hun concurrentiepositie in de rapportageketen willen behouden wordt er verwacht dat de intermediairs strategieën hebben om deze positie te behouden. Deze hypothese is gebaseerd op paragraaf 2.2.4. Er wordt in deze paragraaf literatuur besproken waarin wordt gesteld dat er vier strategieën zijn die elektronische tussenpersonen gebruiken om zich te handhaven in een markt. Elk van de strategieën varieert in de mogelijkheden die zij aan een bedrijf bieden om concurrentievoordeel te bereiken op een markt. Om deze verwachtingen te toetsen is onderzoek nodig. Hoe dit onderzoek zal plaatsvinden wordt in het volgende hoofdstuk beschreven.


21

Bachelorthesis

Mark Baas

3 Onderzoeksopzet Volgens ’t Hart et al (1998) bestaat een goede onderzoeksopzet uit het beantwoorden van een viertal vragen: Waar wordt het onderzoek gedaan?, Wanneer vind het onderzoek plaats?, Wie of Wat wordt of worden onderzocht? en Hoe, op welke wijze wordt het onderzoek gedaan? Deze onderzoeksopzet zal dan ook aan de hand van deze denkwijze worden opgesteld. Aan van de literatuurstudie zijn een viertal hypotheses opgesteld. Om de gestelde hypotheses te toetsen zal er informatie verzameld moeten worden. Volgens ’t Hart et al (1998) zijn er een viertal onderzoeksstrategieën, namelijk: het experiment, de enquête, het veldonderzoek en het onderzoek dat gebruik maakt van bestaand materiaal. Voor dit onderzoek zal de dataverzameling bestaan uit het afnemen van interviews met partijen uit de rapportageketen wat onder de onderzoeksstrategie enquête valt. In dit hoofdstuk zal nu eerst een verantwoording worden gegeven voor de geselecteerde industrie. Vervolgens zullen de bedrijven en de personen worden verantwoord die hebben meegewerkt aan de interviews die zijn gehouden voor het verzamelen van gegevens. Vervolgens zullen de gebruikte materialen worden besproken en daarna en de wijze waarop er tot bevindingen is gekomen.

3.1 Industrie De industrie waarop de hypotheses worden getoetst is de rapportageketen. Het merendeel van ondernemers maakt gebruik van de diensten van accountants voor het samenstellen van hun jaarrekening en fiscale aangiftes (in Nederland naar schatting 95-99 procent) en het uitvoeren van accountantscontroles (Koninklijke NIVRA, 2006). De financiële intermediair is dus een belangrijke schakel in de rapportageketen. Het digitaliseren van de rapportageketen heeft dus directe gevolgen voor accountants. Maar de accountant is niet de enige schakel in deze rapportageketen. Ook producenten van financiële-, fiscale- en salarissoftware, producenten van rapportgeneratoren, Service Providers (partijen die een generieke infrastructuur onder meer ten behoeve van het aanleveren van verantwoordingsinformatie aan de overheid verzorgen), de overheid zoals Belastingdienst, Kamer van Koophandel en CBS, ook wel uitvragende partijen genoemd, spelen een rol in deze rapportageketen. Er is voor deze industrie gekozen omdat deze industrie onderhevig is aan veranderingen door een nieuwe standaard voor het uitwisselen van bestanden. Het Nederlandse Taxonomie Project (NTP) heeft tot doel het gegevensmodel te ontwikkelen dat met ingang van 2008 door overheid en bedrijfsleven kan worden gebruikt voor de elektronische uitwisseling van financiële (jaarrekening), fiscale (winstbelasting, loonbelasting, BTW en premieheffing) en statistische gegevens op basis van XBRL dit tezamen wordt ook wel verantwoordingsinformatie genoemd. Tevens is de keuze voor deze industrie gemaakt omdat de schrijver van deze thesis bij een partij in de rapportageketen werkzaam is zodat het verzamelen van gegevens en het benaderen van de juiste personen eenvoudiger is. In het schema op de volgende pagina wordt de rapportageketen gepresenteerd. Er zal nu een beschrijving van de rapportageketen worden gegeven met de transactiekosten die optreden tussen de verschillende partijen in de keten. Het proces in de rapportageketen begint bij de ondernemer. Deze is verplicht om verantwoordingsinformatie aan te leveren bij de uitvragende partijen. Hij houdt een financiële administratie bij, waaruit de verantwoordingsinformatie opgemaakt moet worden. Vervolgens besluit hij om al dan niet een financiële intermediair in te schakelen. Deze financiële intermediair is verantwoordelijk voor de transactiekosten die door Bokas (1998). Zorgt XBRL voor een verandering in de rapportageketen?

22

Bachelorthesis

Mark Baas

Figuur 3.1: De rapportageketen. Het koppelen van kopers en verkopers noemt. Hierbij komen kosten als zoekkosten, kosten voor het bepalen van het productaanbod en kosten voor het bepalen van de prijs. Wanneer de ondernemer besluit om een accountant in de arm te nemen zal deze met behulp van softwarepakketten, aangeleverd door softwareleveranciers, de verantwoordingsinformatie opstellen. Vervolgens heeft de financiële intermediair de mogelijkheid om een service provider in te schakelen voor het doorsturen van de verantwoordingsinformatie naar de uitvragende partijen. De softwareleveranciers en de service providers zijn verantwoordelijk voor de transactiekosten die door Bokas (1998) het faciliteren van de uitwisseling van informatie, goederen, diensten en betalingen die zijn verbonden aan markttransacties genoemd. Hierbij komen kosten als logistieke kosten. Het inschakelen van de serviceprovider heeft als voordeel dat zij de koppeling met de uitvragende partijen uit handen geeft. Ook verlenen de service providers diensten waarmee verantwoordingsinformatie digitaal ondertekend kan worden door de ondernemer. Zo ligt de aansprakelijkheid van het goed aanleveren van de verantwoordingsinformatie bij de ondernemer, die gewoonlijk als laatste zijn goedkeuring geeft tot het doorsturen van de verantwoordingsinformatie. Wanneer de ondernemer er voor kiest om de Zorgt XBRL voor een verandering in de rapportageketen?

23

Bachelorthesis

Mark Baas

verantwoordingsinformatie zelf op te stellen kan hij rechtstreeks de Overheids Transactie Poort (OTP) benaderen. Deze poort zorgt verder voor het aanleveren van de verantwoordingsinformatie bij de juiste uitvragende partij. Bij deze ketens in de rapportageketen zijn transactiekosten aanwezig die door Bokas (1998) kosten voor het leveren van een institutionele infrastructuur worden genoemd. Zoals het creëren van een juridisch en regelgevend kader. Tevens zijn alle relaties in de keten gebaseerd op vertrouwen. Dit is ook een van de transactiekosten die Bokas (1998) onderscheid. Er kan hierbij gedacht worden aan kosten voor het opstellen van een contract zoals wordt gesteld door Williamson (1975).

3.2 Bedrijven Om een getrouw beeld te krijgen van de situatie in de rapportageketen zal er van elk segment in deze keten een partij die nauw is betrokken bij de invoering van XBRL worden gevraagd voor het afnemen van een interview. In deze paragraaf zal nu worden verantwoord voor welke partijen in de rapportageketen is gekozen.  Voor de softwareleveranciers zal dit Semansys Technologies zijn. Er is voor dit bedrijf gekozen omdat dit een bedrijf is dat zich bezig houdt met het ontwikkelen van software op het gebied van XBRL.  Voor de Service Providers zal dit CreAim B.V. zijn. Dit zijn specialisten op het snijvlak Internet en accountancy/belastingadvies/consultancy. Op dit gebied zijn zij al bijna 10 jaar actief. CreAim verzorgt de uitwisseling van financiële gegevens ten behoeve van de overheid en het bedrijfsleven. Er is voor dit bedrijf gekozen omdat zij zich ook in de rapportageketen bevinden en zijn nauw betrokken bij de invoering van XBRL in Nederland.  Voor de financiële intermediairs zullen dit de accountantskantoren De Keijzer Nipius & co en Peulen Accountants en Adviseurs zijn. Er is voor deze kantoren gekozen omdat dit twee accountantskantoren zijn die werkzaam zijn in de rapportageketen en dus ook geraakt zullen worden door de invoering van XBRL.  Voor de overheid zal dit het Nederlandse Taxonomie Project (NTP) zijn. Dit is een projectgroep opgesteld door de ministeries van Financiën en Justitie. Het NTP neemt voorlopig het beheer van de taxonomie op zich. Ook verzorgen zij de OTP. De reden dat voor deze partij is gekozen is dit een belangrijke speler is in de rapportageketen bij de invoering van XBRL.  Ook zal voor de overheid de Kamer van Koophandel en de Belastingdienst gevraagd worden voor het afnemen van een interview. Er is voor deze partijen gekozen omdat zij uitvragende partijen voor gegevens die in XBRL worden aangeleverd.

3.3 Personen In deze paragraaf zullen de personen die bij de bovengenoemde bedrijven zijn ondervraagd beschreven en verantwoord.  Bij softwareleverancier Semansys is de persoon waarbij het interview is afgenomen de heer P. Snijders. Hij is directeur van Semansys en nauw betrokken bij het ontwikkelen van software gericht op XBRL.  Bij Service Provider CreAim B.V. is de heer F.J. Jonker de persoon waarbij het interview is afgenomen. Hij directeur van CreAim B.V. en nauw betrokken bij de invoering van XBRL in Nederland.


24

Bachelorthesis

 







Mark Baas

Bij accountantskantoor De Keijzer Nipius & co is de geïnterviewde persoon de heer D. Horio. Hij is Register Accountant en zal bij zijn werkzaamheden te maken krijgen met het versturen van verantwoordingsinformatie in XBRL Bij accountantskantoor Peulen Accountants en Adviseurs is de geïnterviewde persoon de heer R. Peulen. Hij is directeur van Peulen Accountants en Adviseurs en zijn kantoor zal bij de werkzaamheden te maken krijgen met het versturen van verantwoordingsinformatie in XBRL. Bij de Kamer van Koophandel is de geïnterviewde de heer R. van Alderwegen. Hij is projectmanager ICT van de vereniging Kamers van Koophandel Hij komt hiermee in aanraking met XBRL doordat de Kamer van Koophandel de verantwoordinginformatie moet kunnen verwerken in hun systemen. Bij de belastingdienst is de heer G. van der Schaaf geinterviewd. Hij is Accountantmanager bij de dienst ondersteuning softwareontwikkelaars. Zij zijn verantwoordelijk voor ondersteuning aan softwareleveranciers en service providers bij goed aanleveren van verantwoordingsinformatie bij de Belastingdienst. Als laatste is bij het NTP bij twee personen gezamenlijk een interview afgenomen. Dit zijn organisatorisch projectmanager A. Biesheuvel en projectmedewerker M. Veltman. Zij zijn beide nauw betrokken bij de invoering van XBRL omdat het NTP het beheer van de XBRL taxonomie en de OTP in handen heeft.

3.4 Materialen In deze paragraaf zullen de gebruikte materialen worden besproken. Er is voor het afnemen van de interviews een schriftelijke vragenlijst worden opgesteld die dient als basis voor het interview. De vragen van het interview zijn gebaseerd op de hypotheses. Dit interview is aangevuld met mondelinge vragen om zo de meningen, opvattingen en ideeën van de geïnterviewde te verzamelen. Deze inzichten van de geïnterviewde zullen vervolgens worden gebruikt om de gestelde hypotheses te toetsen. De vragenlijst die zal worden voorgelegd aan de proefpersonen is de volgende: Inleidende vragen Vraag 1.1 Vraag 1.2 Vraag 1.3 Transactiekosten Vraag 2.1 Vraag 2.2 Vraag 2.3 Vraag 2.4 Vraag 2.5 Disintermediatie Vraag 3.1 Vraag 3.2 Vraag 3.3 Vraag 3.4

Wat zijn de kerncompetenties en de belangrijkste opbrengstbronnen van het bedrijf waar u werkzaam bent? Waar zit volgens u het grootste concurrentievoordeel voor uw bedrijf? Welke strategieën voert uw bedrijf om zich te handhaven in de markt (voor de invoering van XBRL)? Welke soorten van transacties spelen een rol binnen uw bedrijf En hoe verlopen deze transacties? Welke van deze transacties zullen veranderen door de invoering van XBRL? Waarom verwacht u dat? Worden voor deze transacties de transactiekosten dan hoger of lager? Denkt u dat er nieuwe transactiekosten ontstaan? Waarom verwacht u dat? Denkt u dat er transactiekosten verdwijnen? Waarom verwacht u dat? Verwacht u dat de markt doorzichtiger zal worden door de invoering van XBRL? Waarom verwacht u dat? Verwacht u een verandering van de positie van intermediairs in de rapportageketen? Waarom verwacht u dat? Verwacht u dat er intermediairs gaan verdwijnen in de rapportageketen? Waarom verwacht u dat? Verwacht u dat XBRL het bestaansrecht van uw bedrijf aantast? Waarom verwacht u dat?


25

Bachelorthesis

Mark Baas

(Re)intermediatie Vraag 4.1

Vraag 4.2 Vraag 4.3 Vraag 4.4 Strategie Vraag 5.1

Verwacht u dat er door de invoering van XBRL een behoefte ontstaat aan intermediairs die mogelijke nieuwe transactiekosten kunnen verminderen? Waarom verwacht u dat? Verwacht u dat het voor de grote partijen interessanter zal zijn om activiteiten omtrent XBRL uit te besteden? Waarom verwacht u dat? Verwacht u dat de relatie die een producent heeft met bestaande tussenpersonen disintermediatie in de weg kan staan? Waarom verwacht u dat? Verwacht u dat door de invoering van XBRL nieuwe intermediairs zullen ontstaan? Waarom verwacht u dat? Verwacht u dat het concurrentievoordeel van uw bedrijf in stand blijft door de invoering van XBRL? Waarom verwacht u dat? Gaat uw bedrijf, door de invoering van XBRL, andere strategieën voeren om zich te handhaven in de markt? Zo ja, welke?

Vraag 5.2

De vragenlijst is opgebouwd aan de hand van de hypotheses. De verwachtingen van de geïnterviewde zullen worden vergeleken met de verwachtingen die opgesteld zijn in de hypotheses. De interviews zullen worden opgenomen met een bandrecorder zodat het gesprek terug geluisterd kan worden voor het verwerken en analyseren van de gegevens. Om tot bevindingen te komen zullen de interviews geanalyseerd moeten worden. Om de interviews te analyseren zal gebruik worden gemaakt van data labels. De datalabels zijn opgesteld aan de hand van verwachting die voortkomen uit de literatuurstudie. Aan de hand van de data labels zal dan worden bepaald of de gestelde hypotheses al dan niet verworpen kunnen worden. De data labels die gebruikt zijn opgedeeld naar hypothese en worden hieronder beschreven: Hypothese Hypothese 1

Label 1.1 1.2

Transactiekosten = veranderen Transactiekosten = lager, afnemen, minder.

Hypothese 2

2.1 2.2 2.3 2.4

XBRL = Meer doorzichtige markt. XBRL = Veranderende positie intermediairs XBRL = Verdwijnen intermediairs Transactiekosten = verdwijnen.

Hypothese 3

3.1 3.2 3.3 3.4 3.5

XBRL = behoefte aan intermediairs die de kosten kunnen verminderen. XBRL = activiteiten uitbesteden. Relaties = geen disintermediatie. XBRL = nieuwe intermediairs Transactiekosten = Nieuwe kosten.

Hypothese 4

4.1 4.2 4.2.1 4.2.2

XBRL = afnemend concurrentievoordeel XBRL = nieuwe strategieën. Producten en diensten samenvoegen = “Partnering for content” Elektronische Intermediair diensten leveren aan andere Elektronische Intermediair = “Partnering for access” Elektronische Intermediair vormen allianties = “Partnering for application development” Elektronische Intermediair wordt leverancier technologie = “Technology licensing”

4.2.3 4.2.4


26

Bachelorthesis

Mark Baas

4 Resultaten 4.1 Inleiding In dit hoofdstuk zullen de resultaten die zijn verkregen bij het afnemen van de interviews worden besproken. Voor het verwerken van de resultaten zal er nu per hypothese worden beschreven welke antwoorden de geïnterviewde personen hebben gegeven op de vragen die betrekking hebben op de betreffende hypothese. Dit zal vervolgens worden vergeleken met de literatuur. Tevens zal er in dit hoofdstuk worden besproken in hoeverre de hypotheses zijn uitgekomen. Aan de hand van de data labels zal worden bepaald of de gestelde hypotheses al dan niet verworpen kunnen worden.

4.2 Hypothese 1: Dalende transactiekosten. De eerste hypothese stelt dat door de invoering van de elektronische bestandsuitwisselingsstandaard XBRL de transactiekosten binnen de rapportageketen zullen afnemen. De antwoorden die gegeven werden op de vragen in het interview die betrekking hebben op de eerste hypothese komen veelal met elkaar overeen. De antwoorden van de geïnterviewden hebben wel allen betrekking op hun eigen werkzaamheden in de keten. Snijders van softwareleverancier Semansys bevestigt de literatuur door te zeggen: “Alle rapportageprocessen zullen veranderen. De transactiekosten zullen flink naar beneden gaan. Behandelingskosten zullen van 100% dalen naar 10%. Dit komt omdat het hier gaat om het automatiseren van een laag die nog helemaal niet is geautomatiseerd. Alle handmatige werkzaamheden zullen verdwijnen omdat deze niet meer nodig zijn door de invoering van XBRL.” Jonker van Service Provider CreAim bevestigt dit: “Alle aangifte soorten, jaarrekeningen en tussentijdse cijfers zullen veranderen, omdat deze verplicht zullen worden gesteld door afnemers van de financiële informatie. De transactiekosten zullen lager worden vanwege toename van het volume, handmatige handelingen zullen sterk verminderen door vergaande automatisering.” Horio van accountantskantoor De Keijzer Nipius & co bevestigt tevens de literatuur: “Ik verwacht dat door de invoering van XBRL de reguliere werkzaamheden beperkt zullen worden, enerzijds in tijd, anderzijds in aantallen (clienten gaan het zelf doen). Ik verwacht dat de transactiekosten zullen dalen, aangezien het “voorwerk” al door de software gedaan zal worden.” Peulen van accountantskantoor Peulen accountants en adviseurs is het hier gedeeltelijk mee eens. Hij zegt wel: “De transactiekosten van het samenstellen jaarrekening en koppeling naar inkomstenbelasting, vennootschapsbelasting en deponeren Kamer van Koophandel zullen veranderen.” Maar Peulen is niet van mening dat de kosten lager worden: “De besparing van de kosten zal beperkt, danwel nihil zijn omdat alles nu reeds goed geautomatiseerd is.” De mening van de overheidsinstanties is niet anders dan de andere geïnterviewde partijen. Zo zegt Van Alderwegen van de Kamer van Koophandel: “Door XBRL kan het registreren van jaarrekeningen geautomatiseerd plaatsvinden. Op dit moment worden deze op papier of in pdf vorm aangeboden. Voor organisaties die veel jaarrekeningen opvragen, kan het interessant zijn om deze in XBRL te ontvangen. Wanneer een aanzienlijk deel van de jaarrekeningen in XBRL worden aangeboden, kunnen de verwerkingskosten daardoor lager worden. Op dit moment worden de jaarrekeningen nog voor 99,8% op papier ontvangen en gescand en handmatig geregistreerd. Deze werkzaamheden zouden kunnen vervallen als alles via XBRL wordt aangeboden.” Veltman en Biesheuvel van het NTP spreken het volgende uit: “Wij verwachten dat er nieuwe transactiekosten ontstaan omdat er nieuwe functionaliteiten zullen komen, er zullen activiteiten die nu nog door de Zorgt XBRL voor een verandering in de rapportageketen?

27

Bachelorthesis

Mark Baas

uitvragende partijen worden uitgevoerd in de keten naar voren worden geschoven. Daarnaast zullen andere ketens gebruik gaan maken van de voorzieningen en daardoor zullen mogelijk ook andere functionaliteiten vereist zijn.” Zij spreken de literatuur tegen door te zeggen: “Op dit moment verwacht het NTP niet dat er transactiekosten zullen verdwijnen.” Van der Schaaf van de Belastingdienst spreekt weer dezelfde verwachting uit als de literatuur: “De invoering van XBRL heeft voornamelijk impact op de ontvangstprocessen. Daar zal een andere inrichting van de processen nodig zijn. Op termijn zullen de transactiekosten dalen. Door gebruik te maken van XBRL zal de technische kwaliteit van de aangiften toenemen. Daardoor zullen minder aangiften om technische redenen afgekeurd worden. Ook het beheer van de gegevens zal efficiënter kunnen worden ingericht vanwege de uniformiteit.” Alle geïnterviewde spreken dus uit de verwachting te hebben dat de transactiekosten zullen veranderen. Niet allen hebben dezelfde mening over het verlagen van de transactiekosten want Peulen en Veltman en Biesheuvel spreken dit tegen. Toch kan er door de grote overeenstemming tussen de geïnterviewden gesteld worden dat de eerste hypothese niet verworpen hoeft te worden.

4.3 Hypothese 2: Optreden van disintermediatie. De tweede hypothese stelt dat door de invoering van de elektronische bestandsuitwisselingsstandaard XBRL disintermediatie op zal treden in de rapportageketen. De antwoorden op de vragen die betrekking hebben op de tweede hypothese tonen ook een grote mate van overeenkomst met de verwachting. Alle geïnterviewde spreken uit de verwachting te hebben dat door de invoering van XBRL de markt doorzichtiger zal worden. De uitspraken van de geïnterviewden komen dus overeen met de verwachtingen uit de literatuur. Wel geven de geïnterviewden verschillende redeneringen waarom dit gebeurt. Snijders van Semansys zegt:”Ik denk dat de markt doorzichtiger zal worden omdat het proces van bron tot eind veel helderder wordt door XBRL.” Jonker van CreAim wijt de doorzichtiger markt aan het feit dat intermediairs meer zelf gaan doen. Peulen van Peulen Accountants en Adviseurs verwacht dat de markt doorzichtiger wordt als banken meedoen, en ook akkoord gaan met de op fiscale basis opgestelde jaarrekeningen. Horio van De Keizer Nipius & co verwacht dat de markt doorzichtiger wordt door XBRL als de juiste gegevens beschikbaar. Hij zegt: ”Door XBRL is een eenduidigere vergelijking veel eenvoudiger geworden.” Van Alderwegen van de Kamer van Koophandel verwacht dat de markt doorzichtiger wordt omdat alle jaarrekeningen eenvoudiger met elkaar te vergelijken zullen zijn. Veltman en Biesheuvel van het NTP zijn ook van mening dat de markt doorzichtiger wordt. Zij zeggen: “Dankzij de normalisatie die in de taxonomie is gerealiseerd is er nu meer semantiek tussen de verschillende verantwoordingsrapportages en het verantwoordingsproces. Dankzij deze verbetering van de semantische interoperabiliteit zal het dus mogelijk worden om de gegevens met elkaar te vergelijken of samen te brengen. De markt wordt dus doorzichtiger.” Van der Schaaf van de Belastingdienst vindt het moeilijk in te schatten of de markt doorzichtiger wordt door XBRL. Wel zegt hij het volgende: “Uniformiteit in gegevens uitvraag is een side-effect van XbrL. Zonder dit is de toegevoegde waarde vanuit het perspectief van de ontwikkelaar lager.” Ook verwachten alle geïnterviewde dat de positie van intermediairs zal veranderen door de invoering van XBRL. Bij de vraag of XBRL er voor zal zorgen dat intermediairs gaan verdwijnen is minder overeenstemming. Hierbij denkt de Belastingdienst dat er geen intermediairs zullen verdwijnen. Van der Schaaf van de Belastingdienst zegt hierover het volgende: “De positie van intermediairs zal veranderen omdat na de mapping op een


28

Bachelorthesis

Mark Baas

eenvoudigere manier overzicht kan worden gegeven aan diverse instanties. Omdat dit sneller en eenvoudiger kan zal er tijd over zijn voor andere zaken. Er zullen geen intermediairs verdwijnen omdat de software de taken rondom XBRL zal ondersteunen.” De overige partijen zijn wel van mening dat er intermediairs uit de keten verdwijnen zoals wordt verwacht aan de hand van de literatuurstudie. Snijders van Semansys zegt te verwacht dat de samenstellingpraktijk en de fiscale aangiftepraktijk in elkaar zullen schuiven omdat door XBRL het werk van deze twee praktijken samen zal vallen. Jonker van CreAim deelt dezelfde mening hij zegt: “De positie van intermediairs zal veranderen omdat ze zich meer op advies zullen richten. Ik verwachtj dat intermediairs zullen verdwijnen. Voornamelijk intermediairs die zich op dit moment alleen maar richten op het samenstellen van jaarrekeningen en aangiften en dit (deels) handmatig uitvoeren c.q. die geen geïntegreerde applicaties gebruiken.” Peulen van Peulen Accountants en adviseurs denkt dat wellicht de oudere generatie intermediairs eerder zal stoppen omdat zij de veranderingen niet kunnen bijhouden. Horio van De Keijzer Nipius & co is van mening dat de rol van de intermediair ingrijpend zal veranderen, met name door de grotere rol van software. Hij zegt: “Ik verwacht dat de intermediairs die nu de slag missen het nog erg lastig gaan krijgen in een krimpende markt. Er zullen werkzaamheden verdwijnen, maar daar komen andere werkzaamheden voor terug.” Ook Van Alderwegen van de Kamer van Koophandel denk dat intermediairs zullen verdwijnen hij geeft de volgende uitleg: “De positie van intermediairs zal veranderen omdat intermediairs zich minder met de opmaak en presentatie hoeven bezig te houden. Zij kunnen daarvoor meer tijd besteden aan de inhoudelijke juistheid. Intermediairs die de overstap niet (op tijd) maken, zullen op termijn hun toegevoegde waarde verliezen en verdwijnen.” Veltman en Biesheuvel van het NTP zeggen ook dat de positie van de intermediairs zal veranderen. Over het verdwijnen van intermediairs zeggen ze het volgende: “Als intermediairs slim zijn gaan ze andere diensten (beter) invullen die meer appelleren aan hun kennis. Anders zullen ze mogelijk verdwijnen.” Over het geheel gezien zijn er bij de deze hypothese niet veel verschillen in mening van de geïnterviewde. De meningen komen duidelijk overeen met de verwachtingen die zijn opgesteld vanuit de literatuur. Er kan dan ook bij deze hypothese gesteld worden dat deze niet verworpen hoeft te worden.

4.4 Hypothese 3: Optreden van reintermediatie en intermediatie. De derde hypothese stelt dat door de invoering van de elektronische bestandsuitwisselingsstandaard XBRL reintermediatie en intermediatie te zien. Bij de vragen betreffende de derde hypothese lopen de meningen meer uiteen. Bij de vraag of XBRL een behoefte schept aan intermediairs die de kosten kunnen verminderen spreken Accountantskantoor Peulen en de Belastingdienst tegen. Peulen van Peulen Accountants en Adviseurs zegt hierover het volgende: “XBRL zal in de activiteiten niet direct verandering te weeg brengen, wel in de toegevoegde waarde van een accountant in het proces jaarrekening deponeren.” Van der Schaaf van de Belastingdienst zegt dat de nieuwe transactiekosten van de Belastingdienst niet door intermediairs opgevangen kunnen worden. De overige intermediairs denken wel dat er intermediatie op zal treden zoals de literatuur voorschrijft. Het uitbesteden van activiteiten naar aanleiding van XBRL wordt door vier van de zeven geïnterviewde tegengesproken. Dit zijn Semansys, Accountantskantoor Peulen, het NTP en de belastingdienst. Zij geven hiervoor ook een verklaring. Snijders van Semansys zegt dat grote bedrijven niet zullen uitbesteden omdat het voor grote bedrijven makkelijk is om activiteiten rondom XBRL in huis te doen omdat er geen economisch voordeel is met uitbesteden. Peulen van Peulen Accountants en Adviseurs zegt deelt deze mening. Veltman


29

Bachelorthesis

Mark Baas

en Biesheuvel van het NTP zeggen dat uitbesteden wel een trend is maar of dat nu door de invoering van XBRL wordt versterkt betwijfelen ze. Van der Schaaf van de Belastingdienst zegt dat standaardisatie een overweging kan zijn om uit te besteden omdat dit niet meer onderscheidend is. Maar hij is er niet zeker van dat het zal gebeuren. Jonker van CreAim is een van de partijen die wel van mening is dat uitbesteding zal plaatsvinden. Hij verwacht dat zowel grote als kleine partijen activiteiten gaan uitbesteden. Hij zegt: “Er is niet genoeg kennis omdat het hun kernvaardigheid niet is. De kennis is dus niet intern beschikbaar.” Horio van De Keijzer Nipius & co Dknco verwacht uitbesteding van activiteiten. Hij zegt: “Met name de softwarefabrikanten kunnen hun voordeel doen met de juiste koppeling richting de standaard taxonomie.” Ook Van Alderwegen van de Kamer van Koophandel verwacht uitbesteding te zien. Hij zegt hierover: ”Bedrijven en intermediairs moeten naar hun kerncompetenties kijken. Zij kunnen er daarom voor kiezen de gevraagde expertise die nodig is om deze techniek uit te besteden.” Relaties zullen volgens Accountantskantoor Peulen en het NTP geen invloed hebben op het al dan niet optreden van disintermediatie in de rapportageketen door de invoering van XBRL. Veltman en Biesheuvel van het NTP geven hierbij een verklaring: “Wij verwachten geen echte verandering in de relatie. Er zal iets meer functionaliteit worden geboden door de software maar dat is niet van dien aard dat de relatie daardoor volledig veranderd.” De overige geïnterviewden zeggen wel te denken dat deze relaties disintermediatie zal tegenhouden. Zo zegt Snijders van Semansys: “Of de relaties tussen intermediairs disintermediatie in de weg zullen staan is afhankelijk van de aard van de relatie. Welke soort werkzaamheden spelen een rol bij de relatie en ook de sterkte van de relatie speelt een rol. Maar ik denk dat deze relaties wel in de weg zullen staan.” Jonker van CreAim zegt dat relaties disintermediatie enige tijd in de weg kunnen staan. De overstapkosten zijn namelijk relatief hoog in de perceptie van de klant. Van Alderwegen van de Kamer van Koophandel zegt over relaties het volgende: “Bij het uitbesteden of inhuren van derden voor gevoelige informatie speelt de intermenselijke verhouding altijd een rol.” De geïnterviewden denken hetzelfde over het toetreden van nieuwe intermediairs tot de rapportageketen, want accountantskantoor Peulen en het NTP spreken net zoals bij de vorige vraag de literatuur tegen. Veltman en Biesheuvel van het NTP geven hierbij een goede verklaring: “Het verder automatiseren van de procesgang maakt de toetreding van service providers die de procesgang bewaken mogelijk. Echter dit kan ook door dit toe te voegen aan de administratieve softwarepakketten, dus het kan ook een bedreiging zijn. Echt een nieuwe vorm van intermediair ziet het NTP niet ontstaan, wel een verschuiving in de werkzaamheden.” De overige partijen spreken de literatuurverwachting niet tegen. Snijders van Semansys zegt dat er nieuwe dienstverleners zullen ontstaan omdat er mensen inspringen met nieuwe functionaliteiten. Hij verwacht dat de internetaccountant zijn opmars zal maken. Jonker van CreAim geeft een andere uitleg. Hij verwacht dat er (re)intermediatie op zal treden, omdat klanten prijzen zullen gaan vergelijken. Er zullen intermediairs komen met andere prijsmodellen. Een tweede reden die hij geeft is dat er veel meer een scheiding tussen adviseurs en grote samenstelfabrieken zal ontstaan. Horio van De Keijzer Nipius & co verwacht (re)intmediatie. Hij zegt: ”Intermediairs die tijdig inspelen op de markt kunnen hun voordeel doen als koploper. Ik denk tevens dat er mogelijke softwareleveranciers kunnen inspelen op de vraag; ik weet alleen niet of zij de markt kunnen doorgronden vanuit hun technische achtergrond.” Van Alderwegen van de Kamer van Koophandel denkt ook dat er (re)intermediatie zal optreden Hij zegt hierover: “XBRL is slechts het middel. Ook zal het optreden als nieuwe spelers gebruikmakend van de mogelijkheden die XBRL biedt nieuwe diensten kunnen aanbieden of bestaande diensten sneller en goedkoper kunnen uitvoeren dan de huidige intermediairs.” Als laatst zegt Van


30

Bachelorthesis

Mark Baas

der Schaaf van de Belastingdienst dat de invoering van XBRL in eerste instantie zeker zal kunnen leiden tot nieuwe spelers op bestaande markten. Of deze nieuwe spelers ook stand kunnen houden hangt uiteraard af van hoe goed ze naar hun klanten kunnen luisteren. De geïnterviewde zijn het er wel allemaal over eens dat door de invoering van XBRL nieuwe kosten zullen ontstaan. Peulen van Peulen Accountants en Adviseurs geeft hierbij een goede verklaring: ”Accountants kunnen tijdelijk nieuwe activiteiten creëren. Een goede en juiste administratie kan en is straks middels XBRL de basis voor alle rapportages. Structureel zal de accountant tijdens het jaar meer werkzaamheden dienen te gaan verrichten en niet meer achteraf middels het samenstellen.” De meningen rond deze hypothese zijn dus wat meer verdeeld als bij de vorige twee hypotheses. Zo spreken een aantal geïnterviewden de literatuur een aantal keer tegen. Maar de verschillen met de data labels zijn niet dermate groot dat de hypothese verworpen dient te worden.

4.5 Hypothese 4: Strategieën voor handhaven concurrentiepositie. De vierde en laatste hypothese stelt dat de huidige intermediairs in de rapportageketen strategieën hebben om hun concurrentiepositie te behouden. De overheidsinstanties zijn hier buiten beschouwing gelaten omdat zij door de staat worden onderhouden en daardoor geen concurrentiepositie hebben zoals bedrijven op de markt wel hebben. Bij de laatste hypothese zijn de geïnterviewde het weer in grote mate met elkaar eens. In dit geval spreken ze echter de hypothese tegen. Alle geïnterviewde spreken de verwachting uit dat ze denken hun concurrentievoordeel niet kwijt te raken. Ook spreken alle geïnterviewde de verwachting tegen dat de invoering van XBRL voor nieuwe strategieën zal zorgen. Zo zegt Snijders van Semansys: ”Wij streven om vooraan te lopen. En ook het aanbieden van een breed productpakket behoord tot onze strategie. Semansys verwacht dat hun concurrentievoordeel in stand blijft omdat ze vooraan lopen in de markt. De strategie zal niet veranderen door de invoering van XBRL, het bedienen van een brede markt, zal in stand blijven omdat wij een softwareleverancier zijn die gericht is op XBRL.” Jonker van CreAim spreekt ook de literatuur tegen. Hij zegt: ”De strategieën die CreAim voert om zijn concurrentiepositie te behouden zijn Innovatief zijn, kennisnetwerken. Het concurrentievoordeel zal behouden blijven omdat er alleen maar meer communicatie op elektronische wijze zal geschieden. De strategie zal door de invoering van XBRL niet veranderen omdat, innovatie en veiligheid belangrijke zaken blijven.” Peulen van Peulen Accountants en Adviseurs zegt ook dat zijn concurrentievoordeel behouden blijft. Hij zegt hierover: ”De strategieën die Peulen voert om zijn concurrentiepositie te behouden zijn Regionaal netwerk, persoonlijk contact met cliënten, modern kantoor, digitalisering in ruimste woord, dit alles voor de doelgroep kleine ondernemingen tot 25 fte. Het concurrentievoordeel zal behouden blijven omdat zij reeds goed geautomatiseerd en gedigitaliseerd zijn. De strategie zullen ze daarom niet veranderen.” Alleen Horio van De Keijzer Nipius en co spreekt uit te verwachten dat het concurrentievoordeel misschien zal verschuiven omdat er misschien nieuwe vormen van dienstverlening ontstaan door de invoering van XBRL. Hij zegt hierbij: “Het concurrentievoordeel zal wijzigen, maar De Keijzer Nipius en co zal zeker geen achterstand oplopen.” Er kan dus gesteld worden dat de antwoorden zeer veel verschillen van de literatuur en de data labels. Deze hypothese zal daarom dan ook verworpen worden.


31

Bachelorthesis

Mark Baas

5 Conclusies en aanbevelingen 5.1 Conclusies Sinds 1 januari 2007 kunnen ondernemers en intermediairs in de rapportageketen een groot deel van hun financiële verantwoordingsrapportages aan de overheid opstellen met behulp van de Nederlandse taxonomie. Tevens is grootschalige berichtenuitwisseling met de Kamer van Koophandel, de Belastingdienst en het CBS in XBRL-formaat mogelijk. Hiermee zijn de belangrijkste randvoorwaarden geregeld voor het effectief en efficiënt rapporteren aan de overheid. In deze thesis is geprobeerd om antwoord te geven op de vraag of de invoering van XBRL invloed heeft op de positie van intermediairs in de rapportageketen. De deelvragen die in hoofdstuk één naar voren kwamen, zijn in de verschillende hoofdstukken en paragrafen beantwoord. De onderzoeksvraag: “Welke verwachte invloed op de positie van de intermediair in de rapportageketen heeft het invoeren van een nieuwe bestandsuitwisselingsstandaard en de daarmee gepaard gaande veranderende transactiekosten, en welke factoren spelen hierbij een rol?” die in paragraaf 1.3 gesteld is kan nu dan ook worden beantwoord. Op theoretisch gebied heeft dit onderzoek bijgedragen aan het beantwoorden van deze vraag door middel van een literatuurstudie. Uit deze literatuurstudie bleek dat het veranderen van de transactiekosten volgens Williamson (1975), grondlegger van de transactiekostentheorie, te maken heeft met de begrensde rationaliteit en opportunistisch gedrag van mensen. Naast de aannames van begrensde rationaliteit en opportunisme zijn er drie kritische dimensies die van invloed zijn op de hoogte van transactiekosten (Williamson, 1975). Dit zijn de specifiekheid van middelen, de onzekerheid en complexiteit van transacties en de frequentie van de transacties. Om mening van de literatuur over de invloed van een nieuwe bestandsuitwisselingsstandaard op de positie van de intermediair te beschrijven is als eerste beschreven welke mogelijke positieveranderingen er in de literatuur worden genoemd. Chircu et al (1999) noemen deze positieverandering in hun intermediatie- disintermediatie- en reintermediatiecyclus. Vervolgens is per stap in deze cyclus behandeld welke verandering er teweeg wordt gebracht op de positie van de intermediair. Vervolgens bleek uit de literatuur dat de strategie van intermediairs een belangrijke factor is voor het al dan niet behouden van de positie in de rapportageketen. Op praktisch gebied heeft dit onderzoek bijgedragen aan het beantwoorden van de onderzoeksvraag door middel van het houden van interviews met personen van bedrijven uit de rapportageketen. Uit deze interviews zijn de vier hypotheses die zijn opgesteld aan de hand van de literatuur beantwoord. Volgens verwachtingen van alle geïnterviewden zullen de transactiekosten binnen de rapportage veranderen. Een meerderheid verwacht hierbij een verlaging van de transactiekosten door de invoering van XBRL. Over het optreden van disintermediatie spreken alle geïnterviewde uit de verwachting te hebben dat het doorzichtiger worden van de markt hiervan een oorzaak zal zijn. Ook verwachten alle geïnterviewde dat de positie van intermediairs zal veranderen door de invoering van XBRL. Verder kwam uit de interviews dat een meerderheid van de geïnterviewden verwacht dat er nieuwe intermediairs zullen toetreden tot de rapportageketen. Het enige punt wat geen overeenstemming met de literatuur had is de invloed van de factor strategie. Maar één van de geïnterviewden was van mening dat de strategie van het bedrijf waar hij werkzaam was misschien zou veranderen door de invoering van XBRL. Geen van de geïnterviewden sprak uit de denken dat de concurrentiepositie van hun bedrijf aangetast zou worden door de invoering van XBRL.


32

Bachelorthesis

Mark Baas

5.2 Aanbevelingen In deze paragraaf zullen de limitaties van dit onderzoek en de aanbevelingen voor vervolgonderzoek aan bod komen. Een van de limitaties van dit onderzoek is de prille fase van waarin de invoering van XBRL in de rapportageketen zich bevindt. Voor vervolgonderzoek is het misschien interessant om nogmaals naar de gevolgen te kijken van de invoering van XBRL wanneer deze standaard compleet is geïntegreerd in de markt. Er kunnen dan opnieuw interviews worden gehouden met partijen in de keten om te kijken of de verwachtingen die er waren nog steeds hetzelfde zijn. Ook zijn er dan misschien partijen in de rapportageketen bijgekomen of weggevallen. Het is dan interessant om deze mensen te vragen om welke reden zij in de keten zijn gekomen of waarin ze zijn weggevallen. Een tweede limitatie heeft betrekking op de hypothese waarin de verwachting wordt gesteld dat de intermediairs strategieën hebben om hun concurrentiepositie te behouden. De geïnterviewden zullen niet snel van zichzelf zeggen dat zij verwachten dat de concurrentiepositie van hun bedrijf in beding komt. Hieraan hangen allerlei politieke redenen. Voor vervolgonderzoek kan worden onderzocht of de invoering van XBRL inderdaad geen gevolgen heeft voor de strategiebepaling van de bedrijven in de rapportageketen. Ook hierbij is de voorwaarde dat XBRL vrijwel volledig in de markt is ingevoerd. Er kan dan gebruik worden gemaakt van het schema van Chircu et al (1999). Er kunnen dan interviews worden gehouden met de partijen in de rapportageketen om te vragen of de strategie van de partij is veranderd door de invoering van XBRL of dat deze toch gelijk is gebleven als nu wordt verwacht door de geïnterviewden. Voor vervolgonderzoek is het ook interessant om de gevolgen van het invoeren van XBRL in andere ketens te analyseren. Dit onderzoek heeft zich expliciet toegelegd op de rapportageketen maar andere ketens waarin veel informatie tussen partijen wordt verstuurd kunnen ook in aanmerking komen voor de invoering van XBRL. Er kan hierbij worden gedacht aan de keten waarin notarissen zich bevinden. Ook hier kunnen interviews worden gehouden om de verwachtingen van de partijen in de keten te peilen. Vervolgens kan dan een vergelijking worden gemaakt tussen de invoering van XBRL in verschillende ketens.


33

Bachelorthesis

Mark Baas

6 Literatuurlijst Adelaar, T., Wierstra E., Wit, de, D. (2000), De stand van zaken rond elektronische handel in Nederland: Een verkenning van de muziekindustrie. Bakos, Y. (1998) The emerging role of electronic marketplaces on the internet. Communications of the ACM, 41 (8), 35–42. Biemans, F. (1999), Transacties: de zorgenkindjes van e-commerce, Telematica Instituut. Booij P. (2002), De invloed van Internet op retail, Den Haag: Hoofdbedrijfschap Detailhandel. Caspers, J., Hosman, G., Verkerk, S. (1999), De piranha-economie, Amsterdam: Addison Wesley Longman. Chircu, A.M. and Kauffman, R.J. (1999), Strategies for Internet Middlemen in the Intermediation/ Disintermediation/Reintermediation Cycle, Electronic Markets, Volume 9 (1/2): 109–117. Clemons, E.K., Reddi, S.P., Row, M.C. (1993), The impact of information technology on the organization of economic activity: the "Move to the middle" hypothesis, Journal of Management Information Systems / Fall 1993, Vol. 10, No. 2, pp. 9 – 35. Douma, S., Schreuder, H. (1992), Economic Approaches to organizations, Prentice Hall Internation (UK) Ltd. Giaglis, G.M., Klein, S., O’Keefe, R.m. (2002), The role of intermediaries in electronic marketplaces: developing a contingency model, Blackwell Science Ltd, Information Systems Journal 12, 231–246 Hart, ‘t, H., Dijk, van, J., Goede, de, M., Jansen, W., Teunissen, J. (1998), Onderzoeksmethoden, Boom Amsterdam Hoekstra, D.J., Snijders, P. (2006), XBRL taxonomieën voor beginners en doeners, XBRL Nederland. Jain, S.C., Vijay, P., Vemuri, K.(1999), Distribution Channels in Electronic Markets, Electronic Markets; Apr99, Vol. 9 Issue 1/2, p118-125, 8p, 2 diagrams Koninklijk NIVRA (2006), Waarom XBRL belangrijk is voor accountants!, Amsterdam. Kotler, P. (1997). Marketing management. Analyses, planning, implementation and control. London: Prentice Hall. Nederlands Taxonomie Project (2006), Wat is XBRL?, http://www.xbrl-ntp.nl.


34

Bachelorthesis

Mark Baas

Oudeman, J.M., (2003), De Intermediatie-Disintermediatie-Reïntermediatie cyclus bij Internet Retail Banking: een vergelijking tussen de Verenigde Staten en het eurogebied, Universiteit van Tilburg. Sarkar, M.B., Butler, B., Steinfield, C. (1999). Intermediairies and cybermediaries; A continuing role for mediating players in the electronic marketplace. www.ascusc.org. Ten Broeke, L.A. (2002), Regulering van online financiële diensten, Universiteit Utrecht. Timmermans, B. (2003), “Netwerkoperaties in de huisartsenzorg”, Universiteit van Tilburg. Wikipedia, http://en.wikipedia.org/wiki/Intermediary Williamson, O.E. (1975). Markets and Hierarchies. New York: Free Press.


35

Bachelorthesis

Mark Baas

Appendix A Brief voor benaderen personen Geachte heer/mevrouw ..., Naast mijn werkzaamheden bij CreAim B.V. ben ik bezig met het afronden van mijn studie informatiekunde. Voor mijn afstudeeronderzoek doe ik onderzoek naar de invloed van XBRL op de positie van intermediairs binnen de rapportageketen. Om mijn opgestelde hypotheses te toetsen, zou ik graag met de verschillende partijen binnen de rapportageketen praten over dit onderwerp. Graag zou ik u hierbij in de positie van expert binnen een accountantskantoor/software leverancier/service provider/overheidsinstantie vragen willen stellen over uw verwachtingen omtrent dit onderwerp. Om het kader van mijn onderzoek te verduidelijken geef ik u nu een greep uit de literatuurstudie die ik heb gedaan. Volgens de literatuur ontleent een intermediair zijn bestaansrecht ten dele aan de ondoorzichtigheid van een markt. Hoe ondoorzichtiger een markt is, hoe meer toegevoegde waarde de intermediair kan bieden aan zijn klanten. Deze ondoorzichtigheid is te verklaren aan de hand van de transactiekostentheorie opgesteld door O.E. Williamson. Hij zegt dat als een markt ondoorzichtig is de transactiekosten hoog zijn. Informatie is op sommige markten zo lastig in te winnen dat het voordeliger is een intermediair in te schakelen. Ook zegt de literatuur dat een elektronische uitvoering van transacties een drastische kostenreductie met zich mee brengt. De markt wordt door lagere transactiekosten dus doorzichtiger. Maar zal hiermee dan voor de intermediairs in de rapportageketen een deel van de toegevoegde waarde verdwijnen die ze de klant kan bieden, of biedt dit kansen aan een nieuw soort tussenschakel in de markt? Graag zou ik met u een afspraak willen maken om u vragen te stellen over dit onderwerp. Ik hoop snel van u te horen. Met vriendelijke groeten, Mark Baas


36

Bachelorthesis

Mark Baas

Appendix B Resultaten interviews Naam persoon Naam bedrijf Inleidende vragen Vraag 1.1 Antwoord 1.1 Vraag 1.2 Antwoord 1.2

Vraag 1.3 Antwoord 1.3 Transactiekosten Vraag 2.1 Antwoord 2.1

Vraag 2.2 Antwoord 2.2 Vraag 2.3 Antwoord 2.3

Vraag 2.4 Antwoord 2.4 Vraag 2.5 Antwoord 2.5 Disintermediatie Vraag 3.1 Antwoord 3.1

Vraag 3.2 Antwoord 3.2

Paul Snijders Semansys Technologies B.V.

Wat zijn de kerncompetenties en de belangrijkste opbrengstbronnen van het bedrijf waar u werkzaam bent? Wij zijn een software leverancier. Ons bestaansrecht is dus het leveren van software aan klanten. Waar zit volgens u het grootste concurrentievoordeel voor uw bedrijf? De grootste concurrentievoordelen die wij hebben zijn: 1. Functionaliteit van de producten. 2. Compleetheid van het productenassortiment 3. Kennis over XBRL Welke strategieën voert uw bedrijf om zich te handhaven in de markt (voor de invoering van XBRL)? Wij streven om vooraan te lopen. En ook het aanbieden van een breed productpakket behoord tot onze strategie. Welke soorten van transacties spelen een rol binnen uw bedrijf En hoe verlopen deze transacties? Binnen ons bedrijf zijn er geen transacties die van toepassing zijn op XBRL. Ik zal deze en de volgende vragen beantwoorden met betrekking op onze klanten. = Alle in en externe rapportageprocessen. Welke van deze transacties zullen veranderen door de invoering van XBRL? Waarom verwacht u dat? Alle rapportageprocessen zullen veranderen. Worden voor deze transacties de transactiekosten dan hoger of lager? De transactiekosten zullen flink naar beneden gaan. Behandelingskosten zullen van 100% dalen naar 10%. Dit komt omdat het hier gaat om het automatiseren van een laag die nog helemaal niet is geautomatiseerd. Denkt u dat er nieuwe transactiekosten ontstaan? Waarom verwacht u dat? Ja, nieuwe meta-data beheer op rapportages. Dit is nu audit en control en EDP processen. Denkt u dat er transactiekosten verdwijnen? Waarom verwacht u dat? Ja, alle handmatige werkzaamheden zullen verdwijnen omdat deze niet meer nodig zijn door de invoering van XBRL Verwacht u dat de markt doorzichtiger zal worden door de invoering van XBRL? Waarom verwacht u dat? Het zal doorzichtiger worden omdat het proces van bron tot eind veel helderder wordt door XBRL. Verwacht u een verandering van de positie van intermediairs in de rapportageketen? Waarom verwacht u dat? Ja, ik verwacht dat de samenstellingpraktijk en de fiscale aangiftepraktijk in elkaar zullen schuiven omdat door XBRL het


37

Bachelorthesis

Vraag 3.3 Antwoord 3.3 Vraag 3.4 Antwoord 3.4 (Re)intermediatie Vraag 4.1

Antwoord 4.1 Vraag 4.2 Antwoord 4.2 Vraag 4.3 Antwoord 4.3

Vraag 4.4 Antwoord 4.4 Strategie Vraag 5.1

Vraag 5.2

Mark Baas werk van deze twee praktijken samen zal vallen. Verwacht u dat er intermediairs gaan verdwijnen in de rapportageketen? Waarom verwacht u dat? Zie 3.2 Verwacht u dat XBRL het bestaansrecht van uw bedrijf aantast? Waarom verwacht u dat? Het zal ons bedrijf positief aantasten omdat wij specialisten zijn op het gebied van XBRL. Verwacht u dat er door de invoering van XBRL een behoefte ontstaat aan intermediairs die mogelijke nieuwe transactiekosten kunnen verminderen? Waarom verwacht u dat? Ja, ik verwacht dat de internetaccountant zijn opmars zal maken. Verwacht u dat het voor de grote partijen interessanter zal zijn om activiteiten omtrent XBRL uit te besteden? Waarom verwacht u dat? Nee, voor grote bedrijven is het makkelijk om het in huis te doen omdat er geen economisch voordeel is met uitbesteden. Verwacht u dat de relatie die een producent heeft met bestaande tussenpersonen disintermediatie in de weg kan staan? Waarom verwacht u dat? Dit is afhankelijk van de aard van de relatie. Welke soort werkzaamheden spelen een rol bij de relatie en ook de sterkte van de relatie speelt een rol. Maar ik denk dat deze relaties wel in de weg zullen staan. Verwacht u dat door de invoering van XBRL nieuwe intermediairs zullen ontstaan? Waarom verwacht u dat? Ja, er zullen nieuwe dienstverleners ontstaan omdat er mensen inspringen met nieuwe functionaliteiten. Verwacht u dat het concurrentievoordeel van uw bedrijf in stand blijft door de invoering van XBRL? Waarom verwacht u dat? Ja ik verwacht dat ons concurrentievoordeel in stand blijft omdat we vooraan lopen in de markt. Gaat uw bedrijf, door de invoering van XBRL, andere strategieën voeren om zich te handhaven in de markt? Zo ja, welke? Nee, onze strategie, het bedienen van een brede markt, zal in stand blijven omdat wij een softwareleverancier zijn die gericht is op XBRL.


38

Bachelorthesis

Naam persoon Naam bedrijf Inleidende vragen Vraag 1.1 Antwoord 1.1

Vraag 1.2 Antwoord 1.2 Vraag 1.3 Antwoord 1.3 Transactiekosten Vraag 2.1 Antwoord 2.1 Vraag 2.2 Antwoord 2.2

Vraag 2.3 Antwoord 2.3 Vraag 2.4 Antwoord 2.4 Vraag 2.5 Antwoord 2.5 Disintermediatie Vraag 3.1

Vraag 3.2

Vraag 3.3

Vraag 3.4

Mark Baas

Frank Jonker CreAim B.V.

Wat zijn de kerncompetenties en de belangrijkste opbrengstbronnen van het bedrijf waar u werkzaam bent? Structureren, beveiligen, afhandelen en bewaren van elektronische communicatie tussen dienstverleners (intermediairs) en hun klanten (ondernemers/ondernemingen). Onze belangrijkste applicaties zijn Digitale Aangifte Service (verwerking aangiften), EDM (verwerking eerstedagsmeldingen), Deponeren KvK (elektronisch indienen jaarrekeningen), Tussentijdse cijfers online en fiscaal assistent (voorbereiding winstaangifte). Waar zit volgens u het grootste concurrentievoordeel voor uw bedrijf? Kennis en ervaring met en in deze markt. Solide goed doordachte applicaties. Welke strategieën voert uw bedrijf om zich te handhaven in de markt (voor de invoering van XBRL)? Is deze vraag relevant voor het onderzoek? Innovaties, kennisnetwerken Welke soorten van transacties spelen een rol binnen uw bedrijf? En hoe verlopen deze transacties? Alle aangifte soorten, jaarrekeningen, tussentijdse cijfers en vertrouwelijke bestanden. Deze transacties verlopen allen digitaal. Welke van deze transacties zullen veranderen door de invoering van XBRL? Waarom verwacht u dat? Alle aangifte soorten, jaarrekeningen en tussentijdse cijfers. Omdat deze verplicht zullen worden door afnemers van de financiële informatie. Worden voor deze transacties de transactiekosten dan hoger of lager? Waarom verwacht u dat? Lager vanwege toename van het volume. Verwacht u dat er nieuwe transactiekosten ontstaan? Waarom verwacht u dat? Ja, beveiliging en nieuwe applicaties. Verwacht u dat er transactiekosten verdwijnen? Waarom verwacht u dat? Ja, handmatige handelingen zijn sterk verminderen. Vergaande automatisering. Verwacht u dat de markt doorzichtiger zal worden door de invoering van XBRL? Waarom verwacht u dat? Ja, de klanten van de intermediairs zullen meer zelf gaan doen. Verwacht u een verandering van de positie van intermediairs in de rapportageketen? Waarom verwacht u dat? Ja, meer gericht op advies. Zie 3.1 (klanten gaan zelf meer doen). Verwacht u dat er intermediairs gaan verdwijnen in de rapportageketen? Waarom verwacht u dat? Ja, intermediairs die zich op dit moment alleen maar richten op het samenstellen van jaarrekeningen en aangiften en dit (deels) handmatig uitvoeren c.q. die geen geïntegreerde applicaties gebruiken. Verwacht u dat XBRL het bestaansrecht van uw bedrijf aantast? Waarom verwacht u dat? Neen, XBRL zorgt juist voor enorme kansen.


39

Bachelorthesis (Re)intermediatie Vraag 4.1

Vraag 4.2

Vraag 4.3

Vraag 4.4

Strategie Vraag 5.1

Vraag 5.2

Mark Baas

Verwacht u dat er door de invoering van XBRL een behoefte ontstaat aan intermediairs die mogelijke nieuwe transactiekosten kunnen verminderen? En waarom verwacht u dat? Ja, omdat klanten prijzen zullen gaan vergelijken. Er zullen intermediairs komen met andere prijsmodellen (lage vaste prijzen). Verwacht u dat het voor de grote partijen interessanter zal zijn om activiteiten omtrent XBRL uit te besteden? Waarom verwacht u dat? Ja, maar ook voor kleine partijen. Er is niet genoeg kennis omdat het hun kernvaardigheid niet is. De kennis is dus niet intern beschikbaar. Verwacht u dat de relatie die een producent heeft met bestaande tussenpersonen disintermediatie in de weg kan staan? Waarom verwacht u dat? Dit kan disintermediatie enige tijd in de weg staan. De (in de perceptie van de klant) overstapkosten zijn namelijk relatief hoog. Verwacht u dat door de invoering van XBRL nieuwe intermediairs zullen ontstaan? Waarom verwacht u dat? Ja, veel meer een scheiding tussen adviseurs en grote samenstelfabrieken. Verwacht u dat het concurrentievoordeel van uw bedrijf in stand blijft door de invoering van XBRL? Waarom verwacht u dat? Ja, er zal alleen maar meer communicatie op elektronische wijze geschieden. Verwacht u dat uw bedrijf, door de invoering van XBRL, andere strategieën zal voeren om zich te handhaven in de markt? Zo ja, welke? Neen, innovatie en veiligheid blijven belangrijke zaken.


40

Bachelorthesis

Naam persoon Naam bedrijf Inleidende vragen Vraag 1.1 Antwoord 1.1 Vraag 1.2 Antwoord 1.2 Vraag 1.3 Antwoord 1.3 Transactiekosten Vraag 2.1 Antwoord 2.1



Disintermediatie Vraag 3.1 Antwoord 3.1 Vraag 3.2 Antwoord 3.2

Mark Baas

Raoul Peulen Peulen Accountants en Adviseurs B.V.

Wat zijn de kerncompetenties en de belangrijkste opbrengstbronnen van het bedrijf waar u werkzaam bent? Samenstellen jaarrekeningen en adviseren van bedrijven. Waar zit volgens u het grootste concurrentievoordeel voor uw bedrijf? Het persoonlijke contact. Welke strategieën voert uw bedrijf om zich te handhaven in de markt (voor de invoering van XBRL)? Regionaal netwerk, persoonlijk contact met cliënten, modern kantoor, digitalisering in ruimste woord, dit alles voor de doelgroep kleine ondernemingen tot 25 fte. Welke soorten van transacties spelen een rol binnen uw bedrijf? En hoe verlopen deze transacties? Invoeren of begeleiden van administraties van cliënten. Internetboekhouding Voeren salarisadministratie; cliënt levert op papier aan. Output ook middels papier Samenstellen jaarrekeningen aangifte ib, vpb: alles digitaal en geautomatiseerd. Advies Welke van deze transacties zullen veranderen door de invoering van XBRL? Waarom verwacht u dat? Alleen samenstellen jaarrekening en koppeling naar ib , vpb en deponering kvk. Worden voor deze transacties de transactiekosten dan hoger of lager? Waarom verwacht u dat? Nu reeds goed geautomatiseerd, dus besparing zal beperkt, danwel nihil zijn. De aangifte VPB kan bij kleine BV conform commerciële jaarreking opgesteld worden c.p.. Of dit voor derden (banken) en ondernemer een juiste weergave geeft van de onderneming is de vraag? Verwacht u dat er nieuwe activiteitenkosten ontstaan? Waarom verwacht u dat? Ja, Banken zullen niet alleen een jaarrekening conform XBRL-taxonomie op fiscale grondslag accepteren. Dus dient of commerciële jaarrekening of aanvulling gemaakt te worden. Verwacht u dat er transactiekosten verdwijnen? Waarom verwacht u dat? Wellicht dat in toekomst cliënt jaarrekening op papier niet meer wenst, daar deze altijd middels portaal te benaderen is. De besparing zal gering zijn. Indien CreAim kan zorgdragen dat er geen rapportage pakket meer nodig is door de xbrl gegevens via het portaal te presenteren conform de eisen in BW 2 titel 9 voor de kleine rechtspersonen en ez /vof etc Verwacht u dat de markt doorzichtiger zal worden door de invoering van XBRL? Waarom verwacht u dat? Ja, mits banken meedoen, en ook akkoord gaan met de op fiscale basis opgestelde jaarrekeningen. Verwacht u een verandering van de positie van intermediairs in de rapportageketen? Waarom verwacht u dat? Kleine MKB ondernemingen zullen hun administratie blijven uitbesteden of


41

Bachelorthesis

Mark Baas zelf doen middels internet boekhouding. Zij wensen dat iemand mee blijft kijken en hun kan corrigeren, maar vooral adviseren. Jaarrekeningen zijn bij XBRL geheel fiscaal getint. De gemiddelde mkb ondernemer kan de veranderingen in wetgeving cq de interpretatie van deze wetten niet bijhouden en zal dus blijven steunen op een adviseur. Voor de inrichting van een commerciële jaarrekening die voldoet aan de eisen in artikel 9 BW2, waarvoor nu een accountant wordt ingeschakeld, zal bij invoering van XBRL een gat komen. Deze accountant zal zich meer dienen toe te leggen op het fiscale vlak. Mijn inziens zal er voor accountants (AA en RA) na de discussie over WTA, na XBRL en na invoering vereenvoudiging BV recht, minder directe toegevoegde waarde zijn tov een fiscalist met enige kennis in het jaarrekeningrecht.

Vraag 3.3 Antwoord 3.3 Vraag 3.4 Antwoord 3.4 (Re)intermediatie Vraag 4.1 Antwoord 4.1 Vraag 4.2 Antwoord 4.2 Vraag 4.3

Antwoord 4.3 Vraag 4.4 Antwoord 4.4 Strategie Vraag 5.1 Antwoord 5.1 Vraag 5.2 Antwoord 5.2

Dus misschien zal XBRL niet in de activiteiten direct verandering te weeg brengen, wel in de toegevoegde waarde van een accountant in het proces jaarrekening - fiscale aangifte - deponeren. Misschien zal er in de toekomst meer fiscaal geschoolde medewerkers met kennis over boekhouden en jaarrekeningrecht te vinden zijn dan accountants in de mkb praktijken.Wel kunnen accountants tijdelijk nieuwe activiteiten creëren, Te denken valt aan het nog beter inrichten van AO/IC, gekoppeld aan de financiële administratie. Een goede en juiste administratie kan en is strakst middels XBRL de basis voor alle rapportages. Structureel zal de accountant tijdens het jaar meer werkzaamheden dienen te gaan verrichten en niet meer achteraf middels het samenstellen. Verwacht u dat er intermediairs gaan verdwijnen in de rapportageketen? Waarom verwacht u dat? Ja, wellicht dat de oudere generatie eerder zal stoppen, verkopen of fuseren. Verwacht u dat XBRL de kerncompetenties van uw bedrijf aantast? Waarom verwacht u dat? Nee. Verwacht u dat er door de invoering van XBRL een behoefte ontstaat aan intermediairs die mogelijke nieuwe transactiekosten kunnen verminderen? En waarom verwacht u dat? Nee. Zie 3.2 Verwacht u dat het voor de grote partijen binnen de rapportageketen interessanter zal zijn om activiteiten omtrent XBRL uit te besteden? Waarom verwacht u dat? Nee. Zie 3.2 Verwacht u dat de relatie die een producent heeft met bestaande tussenpersonen disintermediatie in de weg kan staan? Waarom verwacht u dat? Nee. Verwacht u dat door de invoering van XBRL nieuwe intermediairs zullen ontstaan? Waarom verwacht u dat? Nee. Zie 3.2 Verwacht u dat het concurrentievoordeel van uw bedrijf in stand blijft door de invoering van XBRL? Waarom verwacht u dat? Ja, daar wij reeds goed geautomatiseerd en gedigitaliseerd zijn. Verwacht u dat uw bedrijf, door de invoering van XBRL, andere strategieën zal voeren om zich te handhaven in de markt? Zo ja, welke? Nee.


42

Bachelorthesis

Naam persoon Naam bedrijf Inleidende vragen Vraag 1.1 Antwoord 1.1 Vraag 1.2 Antwoord 1.2 Vraag 1.3 Antwoord 1.3 Transactiekosten Vraag 2.1 Antwoord 2.1 Vraag 2.2 Antwoord 2.2 Vraag 2.3 Antwoord 2.3


Disintermediatie Vraag 3.1 Antwoord 3.1 Vraag 3.2 Antwoord 3.2 Vraag 3.3 Antwoord 3.3 Vraag 3.4 Antwoord 3.4

Mark Baas

Dave Horio De Keijzer Nipius & Co Accountants B.V.

Wat zijn de kerncompetenties en de belangrijkste opbrengstbronnen van het bedrijf waar u werkzaam bent? Accountancy en (fiscaal) advies. Waar zit volgens u het grootste concurrentievoordeel voor uw bedrijf? Het leveren van excellente kwaliteit voor een goed prijs, met aandacht voor de ondernemer en zijn bedrijf. Welke strategieën voert uw bedrijf om zich te handhaven in de markt (voor de invoering van XBRL)? Door het leveren van extra kwaliteit en aandacht binden wij de ondernemer. Welke soorten van transacties spelen een rol binnen uw bedrijf? En hoe verlopen deze transacties? Accountancy en (fiscaal) advies. Welke van deze transacties zullen veranderen door de invoering van XBRL? Waarom verwacht u dat? Ik verwacht dat door de invoering van XBRL onze reguliere werkzaamheden beperkt zullen worden, enerzijds in tijd, anderzijds in aantallen (clienten gaan het zelf doen). Worden voor deze transacties de transactiekosten dan hoger of lager? Waarom verwacht u dat? Ik verwacht dat de activiteitenkosten zullen dalen, aangezien het “voorwerk” al door de software gedaan zal worden. Het opstellen van een rapportage is dan slechts nog een kwestie van de juiste taxonomie. Verwacht u dat er nieuwe transactiekosten ontstaan? Waarom verwacht u dat? Met name op het gebied van de accountantscontrole verwacht ik een specialisatie in de richting van EDP-audit. Verwacht u dat er transactiekosten verdwijnen? Waarom verwacht u dat? Ik verwacht dat de activiteitenkosten zullen dalen, mogelijkerwijs zelfs verdwijnen, aangezien het “voorwerk” al door de software gedaan zal worden. Het opstellen van een rapportage is dan slechts nog een kwestie van de juiste taxonomie. Verwacht u dat de markt doorzichtiger zal worden door de invoering van XBRL? Waarom verwacht u dat? Ja, als de juiste gegevens beschikbaar zijn, is een eenduidigere vergelijking veel eenvoudiger geworden. Verwacht u een verandering van de positie van intermediairs in de rapportageketen? Waarom verwacht u dat? Ja, de rol van de intermediair zal naar mijn mening ingrijpend veranderen, met name door de grotere rol van software. Verwacht u dat er intermediairs gaan verdwijnen in de rapportageketen? Waarom verwacht u dat? Ja, ik verwacht dat de intermediairs die nu de slag missen het nog erg lastig gaan krijgen in een krimpende markt. Verwacht u dat XBRL de kerncompetenties van uw bedrijf aantast? Waarom verwacht u dat? Nee, er zullen werkzaamheden verdwijnen, maar daar komen andere werkzaamheden voor terug.


43

Bachelorthesis (Re)intermediatie Vraag 4.1

Antwoord 4.1 Vraag 4.2


Antwoord 4.3 Vraag 4.4 Antwoord 4.4

Strategie Vraag 5.1 Antwoord 5.1 Vraag 5.2 Antwoord 5.2

Mark Baas

Verwacht u dat er door de invoering van XBRL een behoefte ontstaat aan intermediairs die mogelijke nieuwe transactiekosten kunnen verminderen? En waarom verwacht u dat? Ja, intermediairs die tijdig inspelen op de markt kunnen hun voordeel doen als koploper. Verwacht u dat het voor de grote partijen binnen de rapportageketen interessanter zal zijn om activiteiten omtrent XBRL uit te besteden? Waarom verwacht u dat? Ja, met name de softwarefabrikanten kunnen hun voordeel doen met de juiste koppeling richting de standaard taxonomie. Verwacht u dat de relatie die een producent heeft met bestaande tussenpersonen disintermediatie in de weg kan staan? Waarom verwacht u dat? Dat denk ik wel, uitgaande van mijn voorgaande stelling, blijft de persoonlijke benadering achterwege; ik denk dat dat hetgeen is waar wij mee kunnen scoren. Verwacht u dat door de invoering van XBRL nieuwe intermediairs zullen ontstaan? Waarom verwacht u dat? Ik denk dat er mogelijke softwareleveranciers kunnen inspelen op de vraag; ik weet alleen niet of zij de markt kunnen doorgronden vanuit hun technische achtergrond. Verwacht u dat het concurrentievoordeel van uw bedrijf in stand blijft door de invoering van XBRL? Waarom verwacht u dat? Ik denk dat het gaat wijzigen, maar dat wij zeker geen achterstand zullen oplopen. Verwacht u dat uw bedrijf, door de invoering van XBRL, andere strategieën zal voeren om zich te handhaven in de markt? Zo ja, welke? Ik denk dat er een nieuwe vorm van dienstverlening zal gaan onstaan, met name meer gericht op de controle van gegevensverzamelingen.


44

Bachelorthesis

Naam persoon Naam bedrijf Inleidende vraag Vraag 1.1 Antwoord 1.1 Transactiekosten Vraag 2.1 Antwoord 2.1


Vraag 2.3 Antwoord 2.3 Vraag 2.4 Antwoord 2.4 Vraag 2.5 Antwoord 2.5

Disintermediatie Vraag 3.1

Mark Baas

Remco van Alderwegen Kamer van Koophandel Nederland Wat zijn de kerncompetenties van de Kamer van Koophandel? De taak van de Kamer van Koophandel is het registreren van jaarrekeningen. Welke soorten van transacties spelen een rol binnen de Kamer van Koophandel? En hoe verlopen deze transacties? De Kamer van Koophandel heeft drie kernactiviteiten 1) Registreren van gegevens van bedrijven in Nederland, het voeren van het handelsregister. Daarnaast voert de Kamer van Koophandel nog enkele wettelijke taken uit zoals het afgeven van exportdocumenten en het deponeren van jaarrekeningen. 2) Informeren en ondersteunen van bedrijven en ondernemers en personen die van plan zijn een onderneming te starten. Informatie gebeurt aan de balies, via internet, via seminars, via maatwerkgesprekken, via startersdag. En een hele belangrijke is natuurlijk informatieverstrekking van in Nederland geregistreerde ondernemingen, via balie, maar natuurlijk ook via www.kvk.nl. 3) Stimuleren van het regionale ondernemersklimaat. Denk aan namens ondernemers lobbyen bij gemeenten en provincies voor betere bereikbaarheid van bedrijventerreinen, bundelen van krachten voor stimulering van regionale toerisme, organiseren van netwerkevenementen. Welke van deze transacties zullen veranderen door de invoering van XBRL? Waarom verwacht u dat? Bij het registeren van jaarrekeningen kan XBRL een belangrijke rol spelen. Het moet eenvoudiger en beter worden. Jaarlijks ontvangt de Kamer van Koophandel 500.000 jaarrekeningen, daaraan zit nu nog veel handmatig werk. Door XBRL kan dit geautomatiseerd plaatsvinden. Daarnaast worden er bij de informatieverstrekking veel jaarrekeningen opgevraagd. Op dit moment worden deze op papier of in pdf vorm aangeboden. Voor organisaties die veel jaarrekeningen opvragen, kan het interessant zijn om deze in XBRL te ontvangen. Worden voor deze transacties de transactiekosten dan hoger of lager? Waarom verwacht u dat? Wanneer een aanzienlijk deel van de jaarrekeningen in XBRL worden aangeboden, kunnen de verwerkingskosten daardoor lager worden. Verwacht u dat er nieuwe transactiekosten ontstaan? Waarom verwacht u dat? Er ontstaan nieuwe kosten door aanpassingen aan de taxonomie, die ook in de systemen van de Kamer van Koophandel moeten worden doorgevoerd. Verwacht u dat er transactiekostenkosten verdwijnen? Waarom verwacht u dat? Op dit moment worden de jaarrekeningen nog voor 99,8% op papier ontvangen en gescand en handmatig geregistreerd. Deze werkzaamheden zouden kunnen vervallen als alles via XBRL wordt aangeboden.

Verwacht u dat de markt doorzichtiger zal worden door de invoering van XBRL? Waarom verwacht u dat?


45

Bachelorthesis Antwoord 3.1



(Re)intermediatie Vraag 4.1


Antwoord 4.2

Vraag 4.3


Mark Baas Ja, alle jaarrekeningen zullen eenvoudiger met elkaar te vergelijken zijn, omdat alle jaarrekeningen van dezelfde labels gebruikmaken. Verwacht u een verandering van de positie van intermediairs in de rapportageketen? Waarom verwacht u dat? Ja, intermediairs zullen zich minder met de opmaak en presentatie hoeven bezig te houden. Zij kunnen daarvoor meer tijd besteden aan de inhoudelijk juistheid. XBRL beidt ook mogelijkheden tot benchmarking. Verwacht u dat er intermediairs gaan verdwijnen in de rapportageketen? Waarom verwacht u dat? Ja, intermediairs die de bij vraag 3.2 gesuggereerde overstap niet (op tijd) maken, zullen op termijn hun toegevoegde waarde verliezen en verdwijnen. Verwacht u dat XBRL de kerncompetenties van de Kamer van Koophandel aantast? Waarom verwacht u dat? XBRL kan deze mogelijk verbreden, de taak van de Kamer van Koophandel is registreren van jaarrekeningen, deze zal niet wijzigen. Echter XBRL biedt wel de mogelijkheid eenvoudig controles op jaarrekeningen uit te voeren. Wellicht dat deze uitgebreid zullen worden. Verwacht u dat er door de invoering van XBRL een behoefte ontstaat aan intermediairs die mogelijke nieuwe transactiekosten kunnen verminderen? En waarom verwacht u dat? Verwacht u dat het voor de grote partijen binnen de rapportageketen interessanter zal zijn om activiteiten omtrent XBRL uit te besteden? Waarom verwacht u dat? Wellicht, XBRL is slechts het middel. Bedrijven en intermediairs moeten naar hun kerncompetenties kijken. Zij kunnen er daarom voor kiezen de gevraagde expertise die nodig is voor deze “onder de motorkap” techniek uit te besteden. Verwacht u dat de relatie die een producent heeft met bestaande tussenpersonen disintermediatie in de weg kan staan? Waarom verwacht u dat? Ja, bij het uitbesteden of inhuren van derden voor gevoelige informatie speelt de intermenselijke verhouding altijd een rol. Verwacht u dat door de invoering van XBRL nieuwe intermediairs zullen ontstaan? Waarom verwacht u dat? Ja, als nieuwe spelers gebruikmakend van de mogelijkheden die XBRL biedt nieuwe diensten kunnen aanbieden of bestaande diensten sneller en goedkoper kunnen uitvoeren dan de huidige intermediairs.


46

Bachelorthesis

Naam persoon Naam bedrijf Inleidende vraag Vraag 1.1 Antwoord 1.1

Transactiekosten Vraag 2.1 Antwoord 2.1

Mark Baas

Marianne Veltman en André Biesheuvel Nederlands Taxonomie Project Wat zijn de kerncompetenties van de Transactiepoort? De generieke infrastructuur moet het ondernemingen zo gemakkelijk mogelijk maken om te voldoen aan de verantwoordingsverplichtingen. Daartoe beschikt de procesinfrastructuur onder andere over de volgende functionaliteiten: een generiek aanleverkoppelvlak met identificatie en authenticatie van de aanleverde partij, de controle of de aanleverende partij bevoegd is om voor de betreffende ondernemer aan te leveren, de validatie van de rapportage, het afleveren van de rapportage aan de betreffende uitvragende partij en het monitoren, vastleggen en bewaken van de procesgang. Welke soorten van transacties spelen een rol binnen de Transactiepoort? En hoe verlopen deze transacties? De procesinfrastructuur is opgebouwd uit vier componenten, te weten de Proces Server, de Service Bus, Services en het Portaal. De Proces Server is het ‘hart’ van de procesinfrastructuur en draagt zorg voor de besturing. De Proces Server geeft opdracht voor het aanroepen (het activeren) van de verschillende services. De Service Bus draagt zorg voor het transport van de Informatiestromen binnen de procesinfrastructuur en tussen de onderneming / intermediair en de uitvragende partijen. In de Services component zijn de services ondergebracht die worden aangestuurd door de Proces Server:  

  



Aanleverservice: de aanleverservice maakt het mogelijk voor deze partijen om verantwoordingsinformatie op een gestructureerde wijze aan overheidsinstanties aan te bieden. Verificatieservice : de verificatieservice controleert of de aanleveraar (de ondernemer of de intermediair) gebruikt maakt van een geldig certificaat én of de aanleveraar bevoegd is om voor de betreffende ondernemer de betreffende verantwoordingsrapportage aan te leveren. Validatieservice: de validatieservice controleert of de aangeleverde verantwoordingsinformatie voldoet aan de door XML, XBRL en de Nederlandse taxonomie gestelde eisen. Afleverservice: de afleverservice van de procesinfrastructuur maakt het mogelijk om de aangeleverde verantwoordingsinformatie af te leveren bij een uitvragende partij. Bezorgservice: de bezorgservice biedt overheidsinstanties de mogelijkheid om retourinformatie aan te bieden. Deze retourinformatie is door de ondernemer en/of intermediair terug te lezen via het statusportaal of met behulp van SOAP-berichten op te halen. Statusinformatieservice: statusinformatie heeft betrekking op het procesverloop van de verantwoordingsinformatie. Ondernemers en/of intermediairs hebben twee mogelijkheden om deze informatie te raadplegen. Ze kunnen via het (status)portaal deze informatie inzien, maar ze kunnen de informatie ook met behulp van SOAP-berichten ophalen.


47

Bachelorthesis

Mark Baas 

Retourinformatieservice: retourinformatie is de informatie afkomstig van de overheidsinstanties en heeft betrekking op de inhoudelijke controles zoals die door deze instanties wordt uitgevoerd en de verwerking aldaar. Ondernemers en/of intermediairs hebben twee mogelijkheden om deze informatie te raadplegen. Ze kunnen via het (status)portaal deze informatie inzien, maar ze kunnen de informatie ook met behulp van SOAP-berichten ophalen.

In de Services component van de procesinfrastructuur zijn tevens een aantal externe services ondergebracht:


Vraag 2.3 Antwoord 2.3 Disintermediatie Vraag 3.1 Antwoord 3.1




Autorisatieservice: dit is de externe service die vanuit de hiervoor genoemde verificatie service wordt aangeroepen om de controle op de geldigheid van het certificaat en of de aanleveraar geautoriseerd is om voor de betreffende ondernemer een verantwoordingsrapportage aan te leveren. Dit laatste wordt gecontroleerd aan de hand van een zogeheten autorisatieregister. In dit register zijn onder andere de combinaties van certificaat en handelsregisternummer vastgelegd.



Validatieservice: voor het valideren van het XBRL instance wordt gebruik gemaakt van één of meerdere ‘validators’, dit zijn applicatiesystemen die een XBRL instance op technische aspecten controleren: is het wel een valide XML-bestand, is het wel een valide XBRL-bestand en/of voldoet de instance wel aan de door de NT gestelde validatieregels.

Het Portaal maakt het mogelijk om de XBRL instances aan te leveren en om de beschikbare status- en retourinformatie op te halen. Verwacht u dat er nog nieuwe transacties ontstaan? Waarom verwacht u dat? Ja er zullen nieuwe functionaliteiten worden toegevoegd, er zullen activiteiten die nu nog door de uitvragende partijen worden uitgevoerd naar in de keten voren worden geschoven. Daarnaast zullen andere ketens gebruik gaan maken van de voorzieningen en daardoor zullen mogelijk ook andere functionaliteiten vereist zijn. Dank zij de modulaire opzet van de procesinfrastructuur is het betrekkelijk eenvoudig om nieuwe of veranderende procesgangen te realiseren. Verwacht u dat er transacties gaan verdwijnen? Waarom verwacht u dat? Op dit moment niet. Verwacht u dat de markt doorzichtiger zal worden door de invoering van XBRL? Waarom verwacht u dat? Dankzij de normalisatie die in de taxonomie is gerealiseerd (en in de toekomst nog verder zal gaan) is er nu meer semantiek tussen de verschillende verantwoordingsrapportages en het verantwoordingsproces. Dankzij deze verbetering van de semantische interoperabiliteit zal het dus mogelijk worden om de gegevens met elkaar te vergelijken of samen te brengen (het zijn geen appels en peren meer). Verwacht u een verandering van de positie van intermediairs in de rapportageketen? Waarom verwacht u dat? Ja, doordat a) de werkzaamheden van de intermediairs meer geautomatiseerd kunnen plaatsvinden en b) door de harmonisatie van weten regelgeving zal de samenstelling van de jaarrekening gaan samenvallen met het opstellen van de belastingaangifte.


48

Bachelorthesis Vraag 3.3 Antwoord 3.3 (Re)intermediatie Vraag 4.1

Antwoord 4.1

Vraag 4.2


Antwoord 4.3


Mark Baas Verwacht u dat er intermediairs gaan verdwijnen in de rapportageketen? Waarom verwacht u dat? Als ze slim zijn gaan ze andere diensten (beter) invullen die meer appelleren aan hun kennis. Verwacht u dat er door de invoering van XBRL een behoefte ontstaat aan intermediairs die mogelijke nieuwe transactiekosten kunnen verminderen? En waarom verwacht u dat? Het verder automatiseren van de procesgang maakt de toetreding van service providers die de procesgang bewaken mogelijk. Echter dit kan ook door dit toe te voegen aan de administratieve softwarepakketten, dus het kan ook een bedreiging zijn. Verwacht u dat het voor de grote partijen binnen de rapportageketen interessanter zal zijn om activiteiten omtrent XBRL uit te besteden? Waarom verwacht u dat? Uitbesteden is wel een trend of dat nu door de invoering van XBRL wordt versterkt betwijfel ik. Verwacht u dat de relatie die een producent heeft met bestaande tussenpersonen disintermediatie in de weg kan staan? Waarom verwacht u dat? Uitgaande dat hier met producent de softwareleverancier wordt bedoeld verwacht ik hier geen echte verandering in de relatie. Ja er zal iets meer functionaliteit worden geboden door de software maar dat is niet van dien aard dat de relatie daardoor volledig veranderd. Verwacht u dat door de invoering van XBRL nieuwe intermediairs zullen ontstaan? Waarom verwacht u dat? Echt een nieuwe vorm van intermediair zie ik niet ontstaan, wel een verschuiving in de werkzaamheden. Zie ook 3.2


49

Bachelorthesis

Naam persoon Naam bedrijf Inleidende vraag Vraag 1.1 Antwoord 1.1

transactiekosten Vraag 2.1 Antwoord 2.1




Mark Baas

G. van der Schaaf Belastingdienst Wat zijn de kerncompetenties van de Belastingdienst? De Belastingdienst verricht taken op de volgende gebieden: - heffing, controle en inning van rijksbelastingen; - toezicht op de in-, uit- en doorvoer van goederen; - toezicht op de naleving van wetgeving op economisch-, gezondheids-, milieu- en veiligheidsterrein, economische ordening en financiële integriteit; - heffing en inning van premies volksverzekeringen en werknemersverzekeringen; - toekenning van en controle op inkomensafhankelijke toeslagen. Bij de uitvoering van deze taken houdt de Belastingdienst zich aan de volgende permanente opdracht: De Belastingdienst voert de weten regelgeving die hem is opgedragen zo doeltreffend en doelmatig mogelijk uit. In zijn handelen streeft hij naar handhaving van rechtszekerheid en rechtsgelijkheid. Dienstverlening aan en respect voor burgers en bedrijven zijn onlosmakelijk aan zijn handelen verbonden. Welke soorten van transacties spelen een rol binnen de Belastingdienst? En hoe verlopen deze transacties? De Belastingdienst is door de aard van zijn werkzaamheden georiënteerd op het uitvoeren van massale processen. De hoofdprocessen zijn het ontvangen van aangiften, de fiscale beoordeling, intensief toezicht en het mededelen van beschikkingen en aanslagen. Daarnaast het ontvangen en uitbetalen van geld. Deze processen verlopen voor een groot deel geautomatiseerd, met uitzondering van intensief toezicht, waar een belangrijke handmatige component in zit. Welke van deze transacties zullen veranderen door de invoering van XBRL? Waarom verwacht u dat? De invoering van XBRL heeft voornamelijk impact op de ontvangstprocessen. Daar zal een andere inrichting van de (toch al geautomatiseerde) processen nodig zijn. Worden voor deze transacties de transactiekosten dan hoger of lager? Waarom verwacht u dat? Op termijn zullen de transactiekosten dalen. Door gebruik te maken van XBRL zal de technische kwaliteit van de aangiften toenemen (doordat een aantal controles al ingebouwd zijn). Daardoor zullen minder aangiften om technische redenen afgekeurd worden. Ook het beheer van de gegevens (velden ed.) zal efficiënter kunnen worden ingericht vanwege de uniformiteit. Verwacht u dat er nieuwe transactiekosten ontstaan? Waarom verwacht u dat? Er is natuurlijk sprake van opstartkosten: nieuwe software componenten, ontwikkelen van nieuwe expertise, inregelen van andere procespaden en afstemming binnen de automatiseringsomgeving van de Belastingdienst. Evident voor een nieuwe ontwikkeling. Verwacht u dat er activiteitenkosten verdwijnen? Waarom verwacht u dat? Niet verdwijnen, wel reductie: zie antwoord 2.3.


50

Bachelorthesis Disintermediatie Vraag 3.1 Antwoord 3.1

Vraag 3.2 Antwoord 3.2 Vraag 3.3 Antwoord 3.3 Vraag 3.4 Antwoord 3.4

(Re)intermediatie Vraag 4.1 Antwoord 4.1 Vraag 4.2

Antwoord 4.2

Vraag 4.3


Mark Baas

Verwacht u dat de markt doorzichtiger zal worden door de invoering van XBRL? Waarom verwacht u dat? Uniformiteit in gegevensuitvraag is een side-effect van XbrL. Zonder dit is de toegevoegde waarde vanuit het perspectief van de ontwikkelaar lager. Of dit ook leidt tot transparantie in de markt bij SWO’s en intermediairs kan ik geen inschatting over geven. Het zal wel bijdragen aan de uitwisselbaarheid tussen verschillende markten. Verwacht u een verandering van de positie van intermediairs in de rapportageketen? Waarom verwacht u dat? Na mapping kan op een eenvoudigere manier overzicht worden gegeven aan diverse instanties. Omdat dit sneller en eenvoudiger kan zal er tijd over zijn voor andere zaken. Verwacht u dat er intermediairs gaan verdwijnen in de rapportageketen? Waarom verwacht u dat? Nee, software zal deze taak ondersteunen. Hoe de intermediair omgaat met deze mogelijke kans hangt af van zijn mate van ondernemerschap. Verwacht u dat XBRL de kerncompetenties van de Belastingdienst aantast? Waarom verwacht u dat? Nee. De kerncompetentie is het heffen en innen van belastingen, en het distribueren van geld. Om die taak uit te kunnen voeren is informatie nodig. Die wordt zometeen in een ander formaat aangeleverd, maar dat heeft geen invloed op de kerncompetentie, wel kan het een aantal controletaken vergemakkelijken. Verwacht u dat er door de invoering van XBRL een behoefte ontstaat aan intermediairs die mogelijke nieuwe activiteitenkosten kunnen verminderen? En waarom verwacht u dat? De nieuwe activiteitenkosten van de Belastingdienst zullen niet door intermediairs opgevangen kunnen worden. Verwacht u dat het voor de grote partijen binnen de rapportageketen interessanter zal zijn om activiteiten omtrent XBRL uit te besteden? Waarom verwacht u dat? Moeilijk aan te geven hoe anderen in de keten inspringen op een ontwikkeling. Standaardisatie kan een overweging zijn om te outsourcen, omdat dit niet meer onderscheidend is. Is niet aan de Belastingdienst om hierover een verwachting uit te spreken. Verwacht u dat de relatie die een producent heeft met bestaande tussenpersonen disintermediatie in de weg kan staan? Waarom verwacht u dat? Ja, omdat ondernemers veel vertrouwen hebben in hun accountant en er vaak al een jarenlang bestaande klantrelatie is. Verwacht u dat door de invoering van XBRL nieuwe intermediairs zullen ontstaan? Waarom verwacht u dat? Hoe de markt omgaat met nieuwe ontwikkelingen is moeilijk aan te geven. In eerste instantie zal het zeker kunnen leiden tot nieuwe spelers op bestaande markten (rapportage is een bekend fenomeen). Of deze nieuwe spelers ook stand kunnen houden hangt uiteraard af van hoe goed ze naar hun klanten kunnen luisteren.


51

Zorgt XBRL voor veranderingen in de rapportageketen?

Recommend Documents