11-11-2013
Zorgen voor de dokter!? Prof. dr Judith K. Sluiter Hoogleraar medische selectie en begeleiding van werknemers Coronel Instituut v Arbeid en Gezondheid, AMC/UvA, Amsterdam, KMKA, AMC, Amsterdam
KNMG, Rode Hoed, 6 november 2013
[email protected],
[email protected]
Coronel Instituut
Zorgen voor de dokter?! 1. Arbeid en Gezondheid: preventieve strategieën 2. Welke zorgen kan de dokter hebben? • Functie-eisen dokters • Gezondheid dokters • Zorgen over gedragingen dokters m.b.t. eigen gezondheid
3. Hoe beter zorgen voor de dokter? • Waar en bij wie zorg halen? • Toekomstperspectief
Coronel Instituut
Zorgen voor de dokter?! 1. Arbeid en Gezondheid: preventieve strategieën
Coronel Instituut
1
11-11-2013
Coronel Instituut: Academische afdeling Arbeid en Gezondheid (1) ‘Doel: bevorderen van gezond en veilig werken, optimaliseren van werkvermogen en participatie in arbeid’. Arbeid >>> Gezondheid Gezondheid >>> Arbeid Patiënten: 7.500.000 (on)gezonde werkenden; ook dokters… Professionals: 2.100 bedrijfsartsen, 1.200 verzekeringsartsen Vakgebied: arbeidsgeneeskunde, verzekeringsgeneeskunde
Coronel Instituut
Arbeid en Gezondheid (2) Medische Selectie en begeleiding van werknemers Bij aanstelling: • voor start functie: aanstellingskeuring (BA) – Min.SZW (WMK, 1998) en Leidraad Aanstellingskeuringen, 2005
Tijdens aanstelling: •
preventief, niet verplicht: Preventief Medisch Onderzoek (BA)
•
preventief, verplicht: periodiek Verplichte Medische Keuring (BA)
- Arbowet, artikel 18 Werkgever biedt periodiek aan... -
Wet-regelgeving, CAO-afspraken
•
‘ziektewet’, curatief: Prognose arbeidsgeschiktheid/werkvermogen (B/VA)
•
‘claim’, verplicht: WIA beoordeling na 18 mnd ziekteverzuim (VA)
- Wet Verbeterde Poortwachter, 2002 - Wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen, 2005
Coronel Instituut
Arbeid en Gezondheid (3): dokters (i.o.) •
Art.18 Arbowet: werkgever biedt periodiek een arbeidsgezondheidkundig onderzoek aan werknemer aan (relevant voor het werk dat wordt uitgevoerd)
• • • •
UMC’s (ZH volgen?): MS/AIOS zijn werknemers Veel med spec = ‘kleine’ zelfstandigen; Veel med.spec.= in dienst van ‘kleine zelfstandigen’ Analogie Bouwsector
In werk dokters: • Relatie van arbeid naar gezondheid relevant (risicofactoren in werk) • Relatie van gezondheid naar arbeid relevant (goed kunnen blijven functioneren, patiëntveiligheid)
Coronel Instituut
2
11-11-2013
Physician iIl health model, Wallace et al., Lancet 2009
Expositie+Context Cultuur
Persoonskarakterist. Ongezond(heid) + zelfbehandeling
Werkfunctioneren Coronel Instituut + patientveiligheid
Zorgen voor de dokter?! 2. Welke zorgen kan de dokter hebben? • Functie-eisen dokters • Gezondheid dokters • Zorgen over gedragingen dokters
Coronel Instituut
Functie-eisen: expositieduur in werkuren/week Bron: Boisard e.a.2003 European Foundation, Dublin; Nivel 2004; Coronel 2007; AI 2013
• • •
17% Europeanen werken > 44 uur / week Artsen werken gemiddeld > 48 uur/week >60% ZH overtreedt arbeids-/rusttijden AIOS % werknemers Europa: werkgerelateerde vermoeidheid en verminderde GH/veiligheid door werk 40 30 moe door werk
20
GH/veiligheid door werk
10 0 < 30 u/wk 30-45 u/wk
45-55 > 55 u/wk u/wk
Coronel Instituut
3
11-11-2013
Expositieduur: effect werkuren/tijd sinds pauze op kans ongeval Folkard & Lombardi Am J Ind Med 2006;49
2,3
Kans op ongeval door toenemend aantal uren werk
2,1 1,9
RR
1,7 kans op ongeval
1,5 1,3 1,1 0,9
2,5 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 11 12
aantal werkuren
0,7
Kans op ongeval door meer tijd sinds laatste pauze
2,3 2,1 1,9
RR
1,7 1,5
kans op ongeval
1,3 1,1 0,9 0,7 0,5
0-30
31-60
61-90
91-120
min sinds pauze
Coronel Instituut
Medische fouten met/zonder slaaptekort in aios Fahrenkopf et al. BMJ2009
Met Slaaptekort
Zonder Slaaptekort
Coronel Instituut
Functie-eisen fysiek
biologisch biomechanisch
fysisch chemisch
Coronel Instituut
4
11-11-2013
Functie-eisen mentaal / psychosociaal
cognitief
Interpersoonlijk
Conflict/agressie regelmogelijkheden
Sociale steun
emotioneel
Coronel Instituut
Fysieke functie-eisen med.spec. ZH niet over richtlijn / kans op overschrijding richtlijn / over richtlijn heen
Duur activiteiten (geobserveerd)
Beschouwend (n=42)
Ondersteunend (n=40)
Snijdend (n=44)
Staan Lopen Zitten1 Computerwerk Fijne motoriek Duur nekflexie Rest lichaamshoudingen Bron: Ruitenburg, Plat, Frings-Dresen, Sluiter, 2012
Coronel Instituut
Fysieke functie-eisen med.spec. ZH Ruitenburg, Plat, Frings-Dresen, Sluiter, 2012
Heeft u tijdens het werk veel hinder van….?….
Snijdend (n=91)
Ondersteunend (n=100)
Beschouwend (n=180)
%
%
%
… tillen
10
18
4
… regelmatig moeten bukken
9
12
7
… regelmatig te hoog moeten reiken
0
6
2
… langdurige achtereen steeds dezelfde beweging maken
35
30
12
... vaak werken in ongemakkelijke of inspannende houdingen
73
38
21
… handgereedschap
8
5
1
Coronel Instituut
5
11-11-2013
Mentale, emotionele en psychosociale functie-eisen med.spec.ZH Ruitenburg, Plat, Frings-Dresen & Sluiter, 2012
Agressie/geweld/pesten, Tijdens afgelopen 4 weken:
Prevalentie Totaal
Verbale agressie patiënt**
20%
Gebrek autonomie**
Verbale agressie familie pat**
16%
Conflict met collega’s**
28%
Gebrek sociale ondersteuning leidinggevende/supervisor
Conflict met leidinggevende**
19%
Pesten door collega’s
7%
Psychosociale belasting:
ZH med spec tov beroepen
=
Gebrek herstelmogelijkheden (lage job controle)**
Mentale belasting**
** = hoge belasting t.o.v. andere groepen werknemers
Coronel Instituut
Risicofactoren cardiovasculair med.spec. ZH Ruitenburg, Plat, Frings-Dresen & Sluiter, 2012
Risicofactor:
Prevalentie Range prev totale groep subgroepen
BMI > 25*
24 %
16 – 44 %
Middelomtrek (M>90, V>80)*
34 %
26 – 58 %
Rookt*
8%
2 – 11 %
HVZ in naaste familie <60jr
17 %
10 – 31 %
Systole >140 mmHg*
10 %
7 – 21 %
* = hoge prevalentie
Coronel Instituut
Alcohol en medicatie med.spec. ZH Ruitenburg, Plat, Frings-Dresen & Sluiter, 2012
Alcoholgebruik / medicatie In afgelopen 4 weken: Alcohol AUDIT-C boven cut-off* Medicatie voor hoge RR of cholesterol Neemt pijnstillers*
Prevalentie Range prev totale groep subgroepen 13 %
9 – 15 %
8%
2 – 31 %
52 %
45 – 54 %
Gebruikt slaapmedicatie*
8%
5 – 16 %
Gebruikt tranquilizers
2%
0 - 4%
* = hoge prevalentie
Coronel Instituut
6
11-11-2013
Bew.app.: langdurige/herhaalde klachten in afgelopen 6 mnd (prevalentie en range), med.spec.ZH Ruitenburg, Plat, Frings-Dresen & Sluiter, 2012
Werkgerelateerd: Nek: 71% Bovenrug: 73% Schouder: 60% Elleboog-pols/hand> 50%
24%* 19-28
5% 3-7 6%
31 %*
2-9
24-35 3%
5%
7%
0-5
2-17
2-9
15 %*
5%
8-19 Werkgerelateerd: Lage rug: 42% Heup: 5% Knie: 17% Onderbeen: 25% Enkel/voet: 25%
3-11 17 %*
13 %*
12-23
10-25 *=hoge prevalentie
Coronel Instituut
Lichamelijke gezondheid Finse dokters (Toyry et. al. 2000)
Prevalentie tov andere beroepen
Finse dokters (n=3.095)
Chronisch eczeem
Lage rugklachten
Psychische aandoeningen
Maag-/darm ziekten
Asthma (alleen voor mannen)
Andere ziekten
=
Coronel Instituut
Burnout / depressie / angst Cases psychische klachten: NL UMC med.spec/aios* Burnout (strenge def)
Prevalentie 6%
NL Aios** Burnout
21%
NL huisartsen (n=588) Burnout incidentie lifetime
15%
Finse dokters (n=3.095) Matig en ernstige burnout Depressie Regelmatig gebruik psychotropics
47% 22% 9%
Psychiaters:
25% 16%
‘cohort hulpzoekenden’ 49% 73%
Noorse dokters (n=17.500) Emotionele uitputting Depressie/angst
* Ruitenburg e.a., 2012; **vd Heijden, Prins e.a. 2006;Rovik et al., 2007)
Coronel Instituut
7
11-11-2013
Psychologische gezondheid dokters Ruitenburg, Plat, Frings-Dresen & Sluiter, 2012
Artsen dienen alert te zijn, concentratie kunnen blijven opbrengen, wakker te kunnen blijven, goede beslissingen te kunnen nemen…. (waakzaamheid en oordeelsvermogen)
Range Prevalentie sub-groepen
Psychische klachten waarbij dat lastiger is: Posttraumatische stressklachten*
5 – 19
15 % 6%
2 – 10
Depressieve klachten*
29 %
25 – 34
Angstklachten*
24 %
16 – 30
Burnoutklachten
* = hoge prevalentie
Coronel Instituut
Stress en werkgerelateerde vermoeidheid med.spec.ZH Ruitenburg, Frings-Dresen, en Sluiter, 2012
Vrouw
Man
20-35
36-45
46-55
%
Med Spec %
AIOS
%
%
%
%
%
%
Hoge herstelbehoefte na werk
49
36
37
48
48
35
40
44
Veel stressklachten
20
9
12
19
18
11
14
12
Prevalentie
>56
Ten opzichte van collega’s zonder moe/stress hadden de artsen • met hoge herstelbehoefte na werk: 4-x hogere kans... • met veel stress klachten: 14-x hogere kans... ...om hun eigen huidige werkvermogen als onvoldoende te beoordelen
Coronel Instituut
Verminderd werkfunctioneren med.spec.ZH Ruitenburg, Plat, Frings-Dresen, Sluiter, 2012
Mentale of lichamelijke toestand was diverse malen in afgelopen maand de reden voor problemen met het omgaan met de werkbelasting of reden voor verminderd werkfunctioneren Diverse malen in afgelopen maand problemen met werk door eigen mentale of lichamelijke toestand
Prevalentie Totaal
Range Subgroepen
Lichamelijke toestand was reden*
19 %
14 – 22
Mentale toestand was reden*
29 %
20 – 38
* = hoge prevalentie
Coronel Instituut
8
11-11-2013
Zorgen over gedragingen dokters (1) % dokters
Gedragsaspecten die zorgen baren: Junior doctors (UK): - infectieziekten in 6 mnd periode
68
63%
>> proportie episodes waarin met zich niet ziek meldt met infectieziekte Med.specialisten Univ.Hospitals (Zweden, Italie) n=1.200 - gedachten over hoe suicide te plegen (12 mnd) - emotioneel uitgeput en/of psychische klachten (GHQ)
12 43
>> proportie die voor psychische klachten geen hulp zochten:
78%
Noorse dokters n=17.500: met suïcidale gedachten
10%
Perkin e.a., 2003; Fridner e.a., 2012,Rovik et al., 2007
Coronel Instituut
Zorgen over gedragingen dokters (2)
% dokters
Gedragsaspecten die zorgen baren: AIOS (NL) die >1x/jr ziek zijn maar wel blijven werken
79
NL huisartsen* (n=588): onderwerp burnout is moeilijk bespreekbaar onder h.a. heeft signalen van overspannenheid bij zichzelf bemerkt
52 70 82
signaleert overspannenheid bij collega huisartsen
60%
>> proportie artsen die collega hierover aanspreken
*Movir, 2012; ** Fridner et al., 2012
Coronel Instituut
Zorgen over gedragingen dokters (3) Acties van 588 huisartsen die ondernomen worden als zij overspannen/burnout zijn Acties:
Zeker
Overweegt
Bespreekt met partner
82%
13%
Bespreekt met goede vriend
47%
38%
Bespreekt met collega praktijk
30%
43%
Bespreekt met psycholoog of psychiater
6%
37%
Neemt contact met arbeidsongeschikth. verzekeraar
5%
28%
- Waar is eigen huisarts? - Waar is eigen bedrijfsarts? Movir, 2012
Coronel Instituut
9
11-11-2013
Zelfbehandeling dokters: cultuur! (National Survey Finse artsen, 2000; Zweeds/Italiaanse artsen, 2012; Chinese artsen, 2008)
Gedragingen die zorgelijk zijn:
Man, % Vrouw, %
Géén medische ondersteuning zoeken
56
31
63 48 68 70 83 85 81 84 80 63
59 58 65 66 88 85 77 74 72 44
(n=3.500 *Finse dokters)
*Zelfbehandeling als énige vorm van zorg: - hypertensie, - diabetes, - psychische aandoeningen, - asthma, - chronische bronchitis, - chronisch eczeem, - artrose, - rugklachten, - maag-darm ziekten - hartziekten
Zelfbehandeling (Hong Kong dokters (n=4.200))
64% alle dokters
Eigen diagnosestelling/zelfbehandeling
63% alle dokters
(n=1.200 Zweedse en Italiaanse dokters)
Coronel Instituut
Zorgen voor de dokter?! 3. Hoe beter zorgen voor de dokter? • Waar kan dokter zorg halen? • Toekomstperspectief
Coronel Instituut
Waar? Vooral in het buitenland…
Coronel Instituut
10
11-11-2013
Coronel Instituut
40 jaar bestaande ‘curatieve zorg’ over/voor dokters? 1973: the sick physician, AMA Programme for impaired doctors 2013 (OccMed): the physician health programmes(PHP) USA, Canada, Australie, Nieuw Zeeland, Spanje, UK, Ierland, Noorwegen, Finland, Zwitserland -
PHP’s coordineren en faciliteren behandelingen van dokters Vaak gekoppeld aan nationale systemen van ‘malpractice claims’ (USA, Canada, UK, Ierland) Meest gericht op de meest in het oog springende ‘occupational hazards’: stress/burnout en alcohol-/andere verslaving.
....voorkomen = beter/aanvullend...??
Coronel Instituut
Als niemand het pad begint aan te leggen wordt de eerste stap van een route lastig..
Coronel Instituut
11
11-11-2013
Pad is al aanleg: Med.spec.(i.o.)ZH: Preventief Medisch Onderzoek (PMO) met protocol Ruitenburg e.a., 2012 Vb Interventie/advies BA na uitvoering testen/medisch onderzoek: Inventariseer individuele herstelmogelijkheden; adviseer op maat Bespreek / adviseer meest haalbare ergonomische verbetering Adviseer start self-help module E-physicianhealth.com: - Substance use (middelengebruik) - Weight, nutrition and fitness - Resiliency (veerkracht, herstelvermogen) - Burnout - Disruptive behaviour (onacceptabel interpersoonlijk gedrag) - Posttraumatic stress disorder Volg multidisciplinaire richtlijnen CBO, NVAB
Coronel Instituut
Barrieres voor dokters om hulp te zoeken ( Review 32 studies: Kay M e.a., 2008)
‘Arts-patiënt’ factoren • Schaamte • Geen tijd • Kosten (gedekt?) • Angst/Controleverlies • Eigen medisch specialisme • Niet weten waar / geen h.a. • Tevreden met zelfzorg • Kennis
Zorgaanbieder • Vertrouwelijkheid? • Kwaliteit zorg • Arts niet als ‘patient’ behandelen Systeemfactoren • Cultuur: – – – –
• •
Zelfbehandeling is ok Dokters zijn gezond Normale zorggedrag cues ontbreken Als collega zeg je niets
Geen training in hoe dokter zich als patiënt moet gedragen? Door werktijd geen mogelijkheid
Coronel Instituut
Mijn visie: onderweg naar Sectoraal Integraal Gezondheidsmanagement programma •
Sectorafspraken voor dokters (i.o.) (in bv CAO’s); gecoördineerde zorgprogramma’s
•
Periodiek preventief landelijk programma voor alle artsen in Nederland: regelmatig de mogelijkheid bieden/benuuten in de eigen ‘arbeid & gezondheid spiegel’ te kijken met feedback van professional en advies op maat
Onderwijs modulen voor: • AIOS opleidingen o.h.g.v. arbeid & gezondheid • Geneeskunde studenten (voordat co-schappen beginnen) ‘arbeid en gezondheid’ en ‘hoe de dokter zich als patiënt kan gedragen’
•
Rol voor KNMG, LAD, NHG, NVAB, verzekeraars!?
Coronel Instituut
12
11-11-2013
Conclusies ‘Zorgen voor de dokter’?! • De zorgen van dokters zijn echte zorgen • De zorgen over dokters zijn echte zorgen • Het zorgen voor dokters is gestart, maar vooral ‘als ze al/bijna omvallen’ • Tijd voor preventie vraagt om landelijk programma • NL loopt achter (curatie) en voor (op weg naar…) • Ontwikkelde PMO med.spec.(i.o.) te gebruiken door arbodiensten
Coronel Instituut
[email protected]
Coronel Instituut
13
