ZORGANNO. Gevangen in afhankelijkheid. Van verspiltijd naar patiëntentijd Als de handschoen je vijand wordt Hoe ziet pijn eruit? werkt voor de zorg

Verenigingsblad van NU’91

ZORGANNO Oktober 2011 - 20e jaargang N r.123

...zorgen dat je op de hoogte blijft!

Gevangen in afhankelijkheid

Van verspiltijd naar patiëntentijd Als de handschoen je vijand wordt Hoe ziet pijn eruit? werkt voor de zorg

(advertorial)

Complementaire zorg, een waardevolle aanvulling De Levensboom is geaccrediteerd opleider complementaire zorg. We leren zorgverleners hoe zij elementen uit de aromazorg, massage, aquazorg en geleide ontspanning kunnen inzetten om het welzijn van zorgvragers extra te bevorderen. Complementaire zorg vult de reguliere zorg aan vanuit de holistische visie op ziekte en gezondheid, waarbij aandacht is voor lichaam, geest én ziel. Deze zorg is niet voorbehouden aan, maar wordt met name geboden door verpleegkundigen, verzorgenden en andere professionals in thuiszorg en instelling. Wij - zelf afkomstig uit de zorg - trainen zorgprofessionals door middel van opleidingen, cursussen en klinische lessen die direct aansluiten bij de praktijk, aan de hand van praktische, op wetenschap en ervaring gebaseerde, readers. Veel aandacht is er voor individuele behoeften van de deelnemers en voor het oefenen van vaardigheden. We bieden direct toepasbare handvatten die relatief eenvoudig kunnen worden geïmplementeerd en we laten je ervaren hoe prettig het kan zijn de geboden technieken te ontvangen en te geven. Ook laten we je zien dat complementaire zorg niet altijd meer tijd of zelfs geld hoeft te kosten.

2 ZORGANNO NU Oktober 2011

Bij De Levensboom hebben we niet alleen hart voor zorgvragers, maar ook voor de zorgverlener. Daarom hebben we in samenwerking met NU’91setjes ontwikkeld met geurcomposities. De bestanddelen van elk product - dus ook van deze prettig geurende essentiële oliën - worden door de complementair zorgspecialist met zorg gekozen, waarbij evidence en experience leidend zijn. www.nu91.nl / banner Nightfever. Complementaire zorg kan een waardevol steuntje in de rug bieden aan uiteenlopende zorgvragers en geeft ook zorgverleners een goed gevoel! Nieuwsgierig geworden naar de mogelijkheden van complementaire zorg in jouw sector? Volg dan in ons centrum voor complementaire zorg eens een van onze geaccrediteerde opleidingen, of laat ons een klinische les of scholingsdag op jouw werklocatie verzorgen. Meer informatie: www.levensboom.com

Beroepsvoorwaarden Het prachtige jubileumnummer van Zorg anno NU - ter gelegenheid van ons 20-jarig bestaan - gaf een uitstekend beeld van hoe het ooit begonnen is met onze beroepsvereniging. Het jubileumfeest, waar wij met leden, introducees en collega’s stil stonden bij deze mijlpaal, ligt inmiddels achter ons. Met plezier denk ik terug aan die bijzondere avond, waar ik Susanne Dekkers-Monnikhof tot erelid van NU’91 mocht

4 8

NU Nieuws Betere somatische zorg voor psychiatrische patiënten

benoemen. Nog steeds is het NU’91-concept uniek: Behartiging van de Beroepsinhoudelijke en Arbeidsvoorwaardelijke belangen; door ons vaak samengevoegd tot Behartiging van de Beroepsvoor-waarden. Beide aspecten - arbeidsvoorwaardelijk en beroepsinhoudelijk - zullen ook in deze editie van Zorg anno NU

10 12

Van verspitijd naar patiëntentijdoreel beraad naar de werkvloer Gevangen in afhankelijkheid

aan de orde komen. Aan het einde van de zomer maakt NU’91 alweer plannen voor het komende jaar en wordt de strategie bepaald voor de komende jaren. We zijn gestart met het project Van Verspiltijd naar

15

Mediation in arbeidsconflicten

Patiëntentijd. Ik mocht het startsein geven voor de pilot in het ziekenhuis Amstelland in Amstelveen en heb met bewondering

16

Als de handschoen je vijand wordt

gekeken en geluisterd naar de ideeën die uit het verpleegkundige team kwamen om de efficiency te verbeteren.

19

Huisdier als therapie

Ook is er in deze Zorg anno NU - naast een aantal beroepsinhoudelijke artikelen - aandacht voor een wetenschappelijke studie. In het proefschrift Het woord is aan de zuster onderzoekt en beschrijft Marjolein ten Holter hoe je als verpleegkundige vaker en beter je stem kunt laten horen en legt zij uit waarom verpleegkundig leiderschap zo belangrijk is. Kortom: weer een mooi blad om met een kopje thee op de bank te kruipen, terwijl de regen en wind om het huis raast. Of - als we geluk hebben - in het zonnetje en uit de wind, in de tuin.

20

Hoe ziet pijn eruit?

21

Uitslag jubileumpuzzel

Monique Kempff, voorzitter NU’91

NU ...zorgen dat jij NUfo ontvangt! NUfo is de digitale nieuwsbrief van NU’91. Hierin vind je het laatste nieuws over NU’91 en over de ontwikkelingen binnen de zorg. Wil jij ook NUfo ontvangen? Ga dan naar www.nu91.nl en log in via Mijn NU’91 en pas Mijn gegevens aan.

ZORGANNO NU Oktober 2011 3

NUNieuws NUNieuws NUNieuws Op 31 augustus heb ik afscheid genomen van NU’91. In totaal heb ik bijna een halve eeuw in de gezondheidszorg gewerkt. Veel heb ik voorbij zien komen. Ik ben begonnen in de psychiatrie, daarna heb ik jaren in het ziekenhuis gewerkt als manager, met een uitstapje naar het academisch ziekenhuis. De laatste 18 jaar werkte ik voor NU’91. Als districtsmedewerker heb ik toen gekozen voor de sectoren verpleging en verzorging, thuiszorg en gehandicaptenzorg. Op deze wijze heb ik de hele zorg van binnenuit jarenlang kunnen volgen. Achteraf ben ik vooral blij dat ik van NU’91 de kans heb gekregen om na mijn managementperiode in meer directe zin bezig te kunnen zijn met de zorg. Met veel plezier kijk ik terug op deze periode. Wat me wel nog van het hart moet, is mijn zorg om de zorg die iedere dag weer door al die verpleegkundigen en verzorgenden wordt gegeven. Nog steeds komen deze harde werkers onvoldoen

Afscheid van Bart ten Have de voor zichzelf en hun patiënten en cliënten op. Het gaat mij

De beroepsgroep - met ondersteuning van alle medewerkers van

dan vooral om de ondersteuning van de patiënt in de dagelijkse

NU’91 - zal hier blijvend aandacht aan moeten besteden. Zeker

zorg: aandacht voor het glaasje water, voor het kussen dat niet

nu, in een tijd waarin crises op crises wordt gestapeld en vooral

lekker ligt of het laken dat net even te strak over de voeten getrok-

zieken en ouderen het slachtoffer dreigen te worden van de be-

ken is. Maar het gaat natuurlijk ook om de persoonlijke aandacht

zuinigingsdrift van de overheid. Er is nog veel te doen en nog

voor de zieke op momenten dat hij er even geen gat meer in ziet.

veel te winnen. Ik wens u allen kracht en bewustzijn toe.

Word vakbondsconsulent! Vind jij het leuk om namens NU’91 je collega’s bij te staan? Op 11 en 12 januari 2012 wordt in

advies te geven. De vakbondsconsulent heeft contact met veel verschillende medewerkers

Oudewater weer een basisscholing vak-

binnen de eigen organisatie via onder andere

bondsconsulent gegeven.

P&O, raad van bestuur, VAR en OR.

Namens NU’91 doet de vakbondsconsulent

De tijdsbesteding is afhankelijk van het aantal

de eerstelijnsopvang binnen de instelling.

medewerkers, maar bedraagt gemiddeld vier

Je bent het aanspreekpunt binnen de instelling voor collega’s die vragen hebben over de

uur per week. De vakbondsconsulent wordt daar door zijn werkgever voor vrijgesteld.

arbeidsovereenkomst, als er een geschil is met de werkgever of een probleem met de interpretatie van de CAO. Het is de taak van de vakbonds-

Kijk voor meer informatie op www.nu91.nl onder NU’91 training of neem contact op met vrijwilligers-

consulent knelpunten en ontwikkelingen binnen de instelling te

coördinator Ymke Hylkema:

signaleren en naar aanleiding daarvan - gevraagd en ongevraagd-

[email protected] of 030-284 04 37.


NUNieuws NUNieuws NUNieuws Zomerplanning: elke dag te weinig personeel Van donderdag 21 juli tot 15 september 2011 stond het NU meld-

bleef. Cliënten moesten terugvallen op personeel van een andere

punt onderbezetting tijdens zomerperiode open voor verpleeg-

afdeling. Zelfs het 24-uursnummer voor ambulante patiënten was

kundigen en verzorgenden. Er kwamen 1050 meldingen binnen die

niet bereikbaar.

vrijwel allemaal terug te voeren zijn op de klacht: met nog minder

GHZ: ‘We moeten onze tijd verdelen tussen twee woningen, zijn dus

personeel of te onervaren/ongeschoolde krachten dezelfde zorg

constant heen en weer aan het rennen. Chaos en stress….’

moeten verlenen. De meldingen komen uit het hele land en vanuit alle sectoren bin-

Hoewel extra pijnlijk zichtbaar, is onderbezetting in de zorg zeker niet

nen de zorg. De onderbezetting tijdens de zomerperiode blijkt echter

een probleem dat alleen speelt tijdens de zomerperiode.

nog steeds het meest nijpend in de VVT en de ziekenhuizen. Daar-

Het Convenant Kwaliteitsimpuls Langdurige Zorg zegt budget toe

naast geeft dit jaar een groei te zien van de meldingen uit de GGZ.

voor onder andere 12.000 extra mensen en meer kwaliteit door extra scholing. Waar NU’91 zich echter zorgen over maakt is of het daar-

Een paar voorbeelden:

voor toegezegde geld werkelijk gebruikt gaat worden voor extra

VVT: 18-jarige student toneelschool wil alles doen, maar geen men-

opleidingen en extra personeel, en niet om de bestaande budget-

sen wassen. Dat was akkoord. Eerste taak: mevrouw X wassen, zonder

tekorten binnen de instellingen op te lossen. NU’91 gaat de uitvoe-

enige begeleiding. Achteraf blijkt dat hij gedurende de hele periode

ring van het convenant en de wijze waarop het extra geld wordt

voor het hele dagprogramma was ingeroosterd.

gespendeerd dan ook kritisch volgen. En we roepen ook de OR’en

Ziekenhuizen: Personeel in het ziekenhuis met een verpleegkundige

op daar - met betrekking tot hun eigen organisatie - een actieve rol

achtergrond, maar al jaren in andere functies binnen het ziekenhuis

in te spelen.

werkzaam, mogen komen helpen als ze dat leuk vinden.

Meer informatie over de uitkomsten van het Meldpunt onderbezet-

GGZ: Enkele keren is het voorgekomen dat een afdeling onbemand

ting tijdens de zomerperiode vindt je op www.nu91.nl.

Contributie 2012 = Contributie 2011 = Contributie 2010! De ledenraad van NU’91 heeft opnieuw besloten de contributie niet te verhogen. Uiteraard zal dat geen gevolgen hebben voor de kwaliteit van het dienstenpakket; die blijft onveranderd hoog. NU’91 vindt dat alle gezondheidszorgers recht hebben op een goede belangenbehartiging en houdt daarom ook in 2012 de contributie betaalbaar. De contributie blijft net als in de twee voorgaande jaren € 12,75 per maand voor een gewoon lidmaatschap. Voor een volledig overzicht van de contributie: www.nu91nl / leden / lidmaatschap /spelregels lidmaatschap.

Zorgmarathon 2011 Op vrijdag 23 september werd voor de vierde keer de SDB Zorgmarathon gehouden, met onder de 159 deelnemende teams ook weer een team van NU’91, onder leiding van Mark Froklage. Het uit medewerkers, leden en ‘aanhang’ bestaand team behaalde de 29ste plek in het algemeen klassement. Evenals in 2010 waren de sponsorgelden die elk team inbracht voor de Stichting Gehandicapten Zorg. Mede dankzij de sponsors PGGM, Mazars, Bres Advocaten, St. Sonnaville en AMOK kon het team van NU’91 ruim € 1.900,- bijgedragen aan dit goede doel.


X

X

tra NUNieuws

Jubileumfeest

Het feest op 2 september ter gelegenheid van het 20-jarig bestaan

tra

van NU’91 was een groot succes. De fantastische band De Coronas verleidde de feestgangers zich op de dansvloer uit te leven op muziek die zij zelf konden aanvragen. De zeer uiteenlopende verzoeknummers -van Guus Meeuwis tot Nirvana en van ABBA tot Amy Winehouse - werden moeiteloos en met veel gevoel voor show uitgevoerd.

Susanne Dekkers-Monnikhof erelid NU’91 Voor Susanne Dekkers - al jaren actief voor NU’91 als vakbondsconsulent - kreeg het jubileumfeest een heel bijzonder tintje. Zij werd aan het begin van de avond benoemd tot erelid van NU’91. Susan is oprichtster en voorzitter van Purus, de beroepsvereniging die zich hard maakt voor de belangen van dialyseverpleegkundigen en zich inzet voor een optimale zorg van de nefrologische patiënt.


Samen voor kwaliteit Dialysevereniging Purus - een jonge, gedreven beroepsvereniging

Een klein clubje enthousiaste dialyseverpleegkundigen richtte op 1 januari 2008 de dialysevereniging Purus op. Zij misten bij de Landelijke Vereniging Dialyse en Transplantatie ( LVDT) een eigen identiteit nadat deze was opgegaan in de V&VN. Voor onder andere de beroepsinhoudelijke ondersteuning heeft Purus aansluiting gezocht bij NU’91. Onder het motto Wij gaan voor kwaliteit, zet Purus zich in

Susanne: ‘We zijn in Enschede klein begonnen maar hebben

voor optimale zorg van de nefrologische patiënt.

nu leden door heel Nederland. Wij willen de mogelijkheden

Susanne Dekkers, een van de initiatiefnemers van Purus en

die dat biedt ten volle benutten. De vraag is nog wel hoe we

voorzitter van de vereniging: ‘Naast het opzetten van Purus

dat het beste kunnen doen met de (beperkte) middelen die ons

zijn we de afgelopen jaren met name bezig geweest met het

ter beschikking staan. Elk lid afzonderlijk bezoeken is gezien

fenomeen kwaliteitsregister. Is dit nu wel of niet verplicht?

de tijdsinvestering en de kosten niet mogelijk.

Op dit moment is duidelijk dat deelname aan dit register niet

De lage contributie die onze leden betalen maakt het niet mo-

verplicht is. Wel wordt van jou als verpleegkundige verwacht

gelijk alles te doen wat we zouden willen. Wat we wel kunnen

dat je aan kunt tonen hoe je je kennis op peil houdt en dat je

doen is onze leden activeren zich te laten horen. Denk met ons

inzicht geeft in je ontwikkelingen als (dialyse)verpleegkundige.

mee, voed ons met je informatie en denkwijze. Te vaak hoor

Dit kan via het kwaliteitsregister, maar dit kan bijvoorbeeld

je dat er weinig gebeurt in de dialysewereld; niets is minder

ook via het gratis digitale Zorgportfolio dat is ondergebracht

waar. Dialyseafdelingen zijn vaak eilandjes waar veel gebeurt,

bij het CAOP.

maar er wordt weinig met elkaar gedeeld. Purus biedt met haar

Volgens de wet BIG ben je als verpleegkundige zelf verant-

website www.dvpurus.nl de mogelijkheid om al die kennis

woordelijk voor je beroep, ontwikkeling en scholing.

wel met elkaar te delen. Maak hier gebruik van; laat wat van je

Wij willen onze collega’s bewust maken van de verschillende

horen.’

registratiesystemen en hen oproepen zelf een keuze te maken. Wij vinden het belangrijk dat dialyseverpleegkundigen hun

Purus wil zich de komende tijd meer profileren. Daarvoor zijn

kennis op peil houden en op de hoogte blijven van algemeen

actieve leden nodig die zich in werkgroepen willen bezighou-

verpleegkundige zaken. Wij promoten het volgen van vol-

den met bijvoorbeeld beroepsinhoud of PR.

doende scholing, maar vinden kwaliteit belangrijker dan het

Ben je lid Purus, en wil je je actief inzetten voor de vereniging,

verzamelen van punten.’

neem dan contact met ons op via het contactformulier op de website.

Purus is de enige dialysevereniging die genoemd wordt in de

Ben je nog geen lid, maar voel je je aangesproken door de doel-

préambule van de CAO. Dit houdt in dat de vereniging ‘uren’

stellingen en het enthousiasme van Purus, dan kun je je via

krijgt van de werkgever om als bestuur te kunnen functio-

het inschrijfformulier op www.dvpurus.nl aanmelden. Een

neren. Die uren worden gebruikt voor bijscholing en ver-

combi-lidmaatschap met NU’91 is mogelijk en levert je een

gaderingen. Purus neemt ook deel aan de klankbordgroep

flinke korting op.

CAO van NU’91, waardoor direct contact is met de CAOonderhandelaar die namens de bij Purus aangesloten dialyseverpleegkundigen onderhandelt over hun CAO.


Susan Konst

Betere somatische zorg voor psychiatrische patiënten Patiënten met ernstig psychiatrische stoornis hebben vaak lage levensverwachting

‘Somatische zorg voor psychiatrische patiënten mag zich in een groeiende belangstelling verheugen’, aldus dr. Berno van Meijel in zijn openingswoord als dagvoorzitter van het door Stichting Sympopna georganiseerde congres Mind the Body. Van systematische somatische screening en diagnostiek bij deze groep patiënten blijkt echter nog lang geen sprake te zijn. Praktijkervaringen en wetenschappelijk onderzoek tonen aan dat

leken met de gegevens van alle Amsterdammers zoals die bekend

er in de somatische zorg voor psychiatrische patiënten nog veel te

waren bij de GGD. Wat opviel was dat de ervaren gezondheid van

verbeteren valt. Zo blijkt de levensverwachting van deze patiënten

de 240 mensen uit het onderzoek veel slechter was dan die van

twintig tot vijfentwintig jaar lager te liggen dan die van de gemid-

de Amsterdamse bevolking. Nog geen 40% van de onderzochte

delde Nederlander. Dit verschil is voor een deel toe te schrijven

groep zei zich lichamelijk gezond te voelen. Het merendeel van

aan risicofactoren die veranderbaar zijn zoals zelfverzorging,

de ondervraagden (84%) gaf aan psychofarmaca te gebruiken en

leefstijl, complicaties van de ziekte en de behandeling ervan met

meer dan de helft daarvan dacht dat dit van invloed was op het

psychofarmaca.

hebben van lichamelijke problemen.

Zowel het onderzoek naar systematisch somatisch screenen als

De leefstijl van de onderzochte groep bleek wat betreft roken,

het toepassen van effectieve therapeutische interventies staan

bewegen en eten slechter dan die van de gemiddelde Amsterdam-

nog in de kinderschoenen. Het belang van het verbeteren van de

mer. Het onderzoek toonde aan dat de somatische zorg voor chro-

lichamelijke gezondheid van psychiatrische patiënten ligt in een

nisch psychiatrische patiënten ernstig te kort schiet. Veel cliënten

betere kwaliteit van hun bestaan. Onontbeerlijk bij het verbete-

(50%) voelden zich in hun lichamelijke klachten niet altijd serieus

ren van de lichamelijke gezondheid is een grote betrokkenheid van

genomen en het overgrote deel (80%) gaf aan een lichamelijke

de patiënten zelf. Die betrokkenheid is te bereiken door gezamen-

controle belangrijk te vinden. Ook bleek er veel behoefte te zijn

lijke besluitvorming, empowerment en zelfmanagement.

aan een tandarts speciaal voor GGZ-cliënten. De belangrijkste

Het cliëntenperspectief is daarom een belangrijk uitgangspunt.

aanbeveling was dat er meer somatische zorg moet komen voor

Het op 16 juni van dit jaar gehouden congres Mind the body, stond

mensen met chronische psychiatrische problematiek. Dit zou te

in het teken van het herkennen van de problematiek, toegepaste

bereiken zijn door een actievere opstelling van behandelaren en

interventies en de onmisbare inbreng van het cliëntenperspectief.

door somatische zorg op te nemen in het behandelplan (cliënten-

Cliëntenperspectief

belangenamsterdam.nl).

Márian Vink, senior beleidsadviseur/projectleider afdeling On-

Psychofarmaca

derzoek en Innovatie Cliëntenbelang Amsterdam ging tijdens het

Dr. Wiepke Cahn, psychiater in het Utrechts Medisch Centrum,

congres in op een onderzoek uit 2009 naar de lichamelijke ge-

vertelde dat de lagere levensverwachting van psychiatrische

zondheid en leefstijl van mensen met chronische psychiatrische

patiënten het gevolg is van de stoornis zelf, een ongezonde levens-

problemen. Tot dat moment waren onderzoeksgegevens uitslui-

wijze én de bijwerkingen van psychofarmaca. Zij wees op het ver-

tend afkomstig van behandelaren, maar in dit onderzoek werden

band tussen het gebruik van antipsychotica en het ontstaan van

patiënten als co-onderzoekers betrokken. Deze co-onderzoekers

lichamelijke verschijnselen als vetzucht, een verstoorde vetstof-

maakten met ondersteuning van twee artsen zelf vragenlijsten en

wisseling, hoge bloeddruk en verhoogde bloedsuikers die het

waren ook zelf actief in het afnemen van de interviews.

risico op het ontstaan van suikerziekte en hart- en vaatziekten doen

De verzamelde gegevens van 240 ondervraagden werden verge-

toenemen. Volgens haar schrijven artsen de laatste jaren steeds


leefstijlstoplicht. Dit is een educatief en inzichtgevend instrument dat gezonde en minder gezonde risicogebieden met drie kleuren in kaart brengt. Cliënten worden daarna ondersteund bij het ontwikkelen van een actieve en gezonde leefstijl om zo somatische klachten te voorkomen of te reduceren, waarbij motiverende gespreksvoering een belangrijke rol speelt. Monique van Peursum, verpleegkundig specialist GGZ bij Parnassia, deed onderzoek naar de effectiviteit van het aanleren van een gezonde leefstijl, door regelmatig informatie te verstrekken en gelegenheid te bieden om te bewegen en/of te sporten. De metingen over het eerste halfjaar laten nog weinig veranderingen zien. Om effecten te kunnen meten is meer tijd en meer onderzoek nodig is. Dr. Frederike Jorg, onderzoeker bij GGZ Friesland, belichtte het project Effectiviteit van Leefstijl Interventies in de Psychiatrie meer psychofarmaca voor. Zij pleitte voor het systematisch moni-

(ELIPS), dat erop gericht is patiënten te helpen hun overgewicht

toren van risicofactoren bij het gebruik daarvan, wat zal leiden tot

in te tomen en gezondere leefgewoontes aan te nemen.

eerdere opsporing van problemen en bijstelling van de medica-

ELIPS biedt langdurig opgenomen patiënten een gecombineerde

menteuze behandeling. Dit kan gedaan worden op speciale medi-

leefstijlinterventie met vijf keer per week laagdrempelige beweeg-

catiepoli’s waar verpleegkundig specialisten een belangrijke rol

activiteiten en wekelijks workshops over het kiezen, kopen en

kunnen spelen in het monitoren, ontdekken en het samen met de

bereiden van gezonde voeding.

arts behandelen van bijwerkingen. ‘De beste behandeling is het aanleren van een gezonde levensstijl’, aldus Cahn.

Gezondheidsbevordering

Ronald van Gool, verpleegkundig specialist bij GGZ inGeest gaf in de workshop Roken… moet je ze dat ook nog afnemen? uitleg over hoe hij patiënten en medewerkers die verblijven of werken

Ook de overheid is de laatste jaren steeds meer belang gaan hech-

binnen het circuit langdurende zorg Zuid-Kennemerland onder-

ten aan (het stimuleren van) een gezonde levensstijl, ook voor

steunt bij het stoppen met roken.

psychiatrische patiënten. Gezonde voeding, meer bewegen, sporten en stoppen met roken zijn keywords als het gaat om het

Kanttekening

bestrijden van welvaartsziekten en de behandeling van overge-

De deelnemers en sprekers aan het congres Mind the body blijken

wicht. Wieny Tietema, inspecteur voor de Volksgezondheid: ‘De

afkomstig uit alle lagen van de geestelijke gezondheidszorg

Inspectie heeft zich de afgelopen jaren sterk gericht op het effec-

- ervaringsdeskundigen, artsen, psychologen, psychiaters, zieken-

tief maken van maatregelen die gericht zijn op het voorkomen

verzorgenden en verpleegkundigen - maar het merendeel is ver-

van ziekte. Het fenomeen bewegen krijgt in de landelijke nota

pleegkundig specialist. In het congres lag de nadruk op de somatiek,

gezondheidsbeleid van VWS veel aandacht. Mensen beslissen

waardoor de indruk kan ontstaan dat verpleegkundig specialisten

weliswaar zelf over een gezonde levensstijl, maar aan het bevorde-

GGZ vooral op dit gebied (kunnen) worden ingezet.

ren ervan wordt veel waarde gehecht. Dit gegeven heeft in de

Wubbien Wesselink (verpleegkundig hoofdbehandelaar psychia-

GGZ geleid tot een aantal innovatieve projecten op het gebied van

trie & somatiek bij GGZ Centraal) zegt daarover desgevraagd dat

leefstijlinterventies’.

er niets mis is met het uitlichten van somatiek als thema, maar benadrukt ze: ‘Verpleegkundig specialisten in de GGZ moeten

Bij GGZ-Centraal startte Sonja van Hamersveld, verpleegkundig

ervoor waken dat ze slechts de assistent van de dokter worden.

specialist GGZ, in september 2010 het innovatieproject leefstijl-

Verpleegkundig specialisten hebben een zelfstandig beroep dat de

coaching. Het project richt zich op klinisch opgenomen patiënten

gevolgen van ziekte tot uitgangspunt neemt van handelen, en rust

met ernstige psychiatrische aandoeningen. De individuele onder-

op drie behandelrollen: behandelaar, onderzoeker/innovator en

steuning door een leefstijlcoach begint met het invullen van het

coach’.


&

Ruth Heiligers

Door slimmer werken meer kwaliteit met minder mensen. Vanuit dit streven is Van Verspiltijd naar

Van Verspiltijd

naar Patiëntentijd

Patiëntentijd ontwikkeld. Dit project heeft als doel individuele zorgteams handvatten te geven om verspilling in het werkproces op te sporen, te verminderen en om te zetten in meer patiëntentijd.

In augustus vond in ziekenhuis Amstelland in Amstelveen de pilotbijeenkomst Van verspiltijd naar patiëntentijd plaats. Negen teamleden van de afdeling Chirurgie werden in een creatieve workshop gestimuleerd om binnen de eigen werkplek op zoek te gaan naar verspilde tijd en te komen tot creatieve oplossingen om deze tijdsverspillingen zelf te lijf te gaan.

Wijze van aanpak De week voorafgaand aan deze bijeenkomst krijgt de afdeling de opdracht een mindmap te maken. Op een groot vel papier kunnen alle teamleden opschrijven waarmee volgens hen tijd verspild wordt. Het doel is de bewustwording op gang te brengen en een eerste inventarisatie te maken. Op deze manier worden ook de teamleden die niet deelnemen aan de workshop toch betrokken bij het proces. Niets werkt zo demotiverend als de zogenaamde idea killers.

Op de dag zelf vindt een creatieve sessie plaats van ongeveer drie uur. Kenmerkend is dat er gedurende de hele bijeenkomst een actieve deelname van de negen teamleden wordt gevraagd. De groep wordt gecoacht door Cyriel Kortleven, een externe begeleider. De meeting begint met wat korte kennismakingsoefeningen die tot

Dat zijn

doel hebben een open informele sfeer te creëren. Cyriel weet door zijn enthousiaste begeleiding, die gepaard gaat

uitspraken als:

met veel handgebaren, de groep al snel te inspireren. Met behulp van dia’s, korte filmpjes en oefeningen wordt

‘dat lukt toch niet’ of ‘we doen het al jaren zo’


er een proces van creatief denken in gang gezet. Het doel is dat er bewustwording ontstaat van de eigen denkpatronen. Dat is nodig om bestaande denkpatronen en vooroordelen te kunnen doorbreken. Alleen dan kun je komen tot creatieve oplossingen, die in dit geval tijdwinst kunnen opleveren.

Eerst worden in twee groepen alle tijdsverspillingen, die geduren-

Realisatie

de een gemiddelde werkdag voorkomen, geïnventariseerd. Ook

Om veranderingen te realiseren is enige durf, een duidelijk draag-

hierbij worden weer dia’s ter inspiratie vertoond. Vervolgens

vlak en een open mind nodig. Een houding van ‘laten we het ge-

worden er twee verspillingen uitgekozen waarmee verder wordt

woon proberen’. Ook is het noodzakelijk een eerste stap snel te

gewerkt. Benadrukt wordt dat het belangrijk is dat er gekozen

zetten, anders is de kans groot dat het er niet meer van komt.

wordt voor verspillingen waarbij de teamleden betrokken zijn.

Is het oorspronkelijke plan niet direct haalbaar, dan is het belang-

Daarnaast moeten ze bereid, bevoegd en bekwaam zijn om er iets

rijk niet op te geven maar te kijken of een deel van het plan mis-

aan te doen (4xB). Bovendien moeten ze op korte termijn te reali-

schien wel uitvoerbaar is. Soms is het al mogelijk met een kleine

seren zijn en een aantrekkelijke tijdwinst opleveren.

aanpassing tijdswinst te behalen.

Om te komen tot creatieve oplossingen is brainstormen een be-

Zo heeft het team in het Amstelland ziekenhuis inmiddels een van

langrijk onderdeel van de creatieve sessie. Iedereen kan alles inbren-

de twee geselecteerde tijdverspillingen aangepakt. Bij overdrach-

gen zonder dat de anderen mogen oordelen. Geen discussie, alles

ten en pauzes waren ze altijd veel tijd kwijt met het zoeken naar

kan en alles mag in deze fase. Niets werkt namelijk zo demotive-

en het wachten op elkaar.

rend als de zogenaamde idea killers. Dat zijn uitspraken als: ‘dat

Dat is nu verleden tijd, want tegenwoordig gaat er een bel die deze

lukt toch niet’ of ‘we doen het al jaren zo’. Een van de oefeningen

tijden aangeeft. Bijkomend effect is dat het ook voor de patiënten

waarmee dit snel duidelijk wordt, is een ware eyeopener voor de

en het bezoek duidelijk is wanneer de pauzes en de overdrachten

meeste deelnemers. Eerst moet in groepjes van twee een feest

zijn. Dit team is in ieder geval enthousiast over de nieuwe manier

worden georganiseerd, waarbij een van beiden op elke suggestie

van denken en de mogelijkheid zelf tijdsverspillingen aan te pak-

reageert met ‘ja, maar’. Resultaat: het feest komt er niet!

ken en wil hier dan ook graag mee doorgaan. Ze hebben in de

Vervolgens wordt deze oefening gedaan met als terugkerend

koffiekamer grote vellen papier opgehangen waar iedereen zijn

antwoord: ‘Ja, en we kunnen ook nog…….’. Snel wordt duidelijk

ideeën op kan schrijven, ze praten er met elkaar over en ook

dat deze reactie motiveert en de aanzet is tot meer ideeën.

tijdens het afdelingsoverleg staat het onderwerp op de agenda.

Tijdens het laatste deel van de bijeenkomst wordt er gewerkt aan het opzetten van een concreet actieplan om de twee gekozen tijds-

Is er bij jouw team interesse voor dit project en wil je meer infor-

verspillingen te lijf te gaan, met aandacht voor de verschillende

matie, neem dan contact op met Anja Cremers: [email protected].

stappen die nodig zijn om de verandering door te voeren.

De creatieve sessies zullen vanuit NU’91 begeleid worden door Anja Cremers en in het noorden van het land door Richard Wisman.


Susan Konst

Gevangen in afhankelijkheid Marjolein ten Holter promoveerde in februari 2011 aan de Erasmus Universiteit Rotterdam met een proefschrift waarin verpleegkunde en bedrijfskunde elkaar raken. Het boek Het woord is aan de zuster dat op basis van haar onderzoek verscheen, moet verpleegkundigen aanzetten zich te gaan bemoeien met het beleid binnen hun instelling.

Vooral de relatie met medici lijkt verdere professionalisering in de weg te staan

Ten Holter wilde weten welke uitwerking bedrijfskundige theo-

nereren die een bijdrage leveren aan de theorievorming met be-

rieën hebben op het handelen van verpleegkundigen in de praktijk

trekking tot beleidsontwikkeling in de gezondheidszorg (…) en

van alledag. Zij heeft de wereld van de politiek in contact gebracht

daarmee bijdragen aan de positionering en professionalisering van

met die van de werkvloer. Het is boeiend om te lezen hoe zij de

verpleegkundigen’. Zij doet dit met behulp van de narratieve

aanpassingen binnen het zorgstelsel die in 2006 tot stelselwijzi-

onderzoeksmethode: kennis ontstaat door het ‘grote’ verhaal van

gingen leidden, gebruikt om te achterhalen welke rol verpleegkun-

de stelselwijziging in de gezondheidszorg te verbinden met ‘kleine’

digen in veranderingsprocessen spelen. Ze stelt zichzelf vragen

verhalen van verpleegkundigen.

als: Wat merken verpleegkundigen van veranderingen die op

Ten Holters keuze voor een narratieve onderzoeksopzet is eman-

bestuurlijk niveau plaatsvinden? Welke bijdrage leveren zij aan

cipatorisch gezien sterk en kan de verpleegkundige beroepsgroep

beleidsontwikkelingen? Hoe reageren zij op de confrontatie met

helpen zich strijdbaar op te stellen. Dat is belangrijk omdat de

uitkomsten en gevolgen van beleid? De antwoorden die zij geeft,

vraag naar zorg nog steeds toeneemt en de verwachting is dat dit

zijn niet nieuw. Er is eerder onderzoek naar gedaan. Er zijn boeken

de komende jaren zo zal blijven. De kosten zullen stijgen terwijl

en rapporten verschenen. Daaruit blijkt dat verpleegkundigen vaak

tegelijkertijd het arbeidsaanbod afneemt. Het is van groot belang

niet veel weten van politieke besluiten en zich weinig bemoeien

maatregelen te nemen om de toegankelijkheid, kwaliteit en be-

met het maken van beleid. Ze richten de blik naar binnen, zijn

taalbaarheid van de zorg veilig te stellen. Verpleegkundigen die

tevreden als het op de afdeling goed loopt, de patiënten de zorg

van zich laten horen en zich gaan bemoeien met het beleid kunnen

krijgen die ze nodig hebben en de zaakjes beroepsinhoudelijk op

daar volgens Ten Holter een belangrijke bijdrage aan leveren. Als

orde zijn. Ze vergeten dat het belang van patiënten ook gediend

verpleegkundigen zich aanwennen ervaringen van de werkvloer

wordt door de blik naar buiten te richten en hun stem op beleids-

te vertalen naar beleid, maken ze ook hun werk leuker en dat zal

niveau te laten horen.

ertoe bijdragen dat er voldoende mensen voor de zorg behouden

Over het onderzoek

blijven.

Verpleegkundigen ondervinden de gevolgen van bestuurlijke ver-

Eigen identiteit

anderingen dagelijks aan den lijve. Zij ondergaan deze gelaten en

Verpleegkundigen zijn volgens Ten Holter op zoek naar een eigen

lijken niet bij machte hun eigen stempel te drukken op het

identiteit. Dit zoeken is ontstaan vanuit de wens om in de beroeps-

gevoerde beleid. Dat is jammer, zeker als je bedenkt dat zij met

uitoefening onafhankelijk te worden van de arts. Die wens leidde

ongeveer 400.000 werknemers de grootste partij zijn in het

in de jaren tachtig tot de introductie van het methodisch werken

zorgspeelveld. Ten Holter wil met haar onderzoek ‘inzichten ge-

en patiëntgericht verplegen. Gewone verpleegkundige zorg maakte


Indeling

plaats voor bewust en systematisch handelen. Het benoemen

Het woord is aan de zuster is opgebouwd uit vijf hoofdstukken. Na de inleiding en de wetenschappelijke verantwoording volgt de beschrijving van het grote verhaal over de ontwikkelingen op bestuurlijk niveau (het macroniveau) waarin Ten Holter diverse betrokken beleidsmakers interviewt. In de kleine verhalen van verpleegkundigen (het microniveau), bespreekt zij de ontwikkeling van het beroep en de oorzaak van de geringe bijdrage die verpleegkundigen aan beleidsontwikkelingen leveren. Het laatste hoofdstuk verbindt beide met elkaar, vat de uitkomsten van het onderzoek samen en geeft aan op welke manieren verpleegkundigen zelf iets aan de huidige situatie kunnen veranderen.

speciale deskundigheid om patiënten te kunnen verplegen.

titel

de patiënt, voorbehouden handelingen indiceren en eventueel

Het woord is aan de zuster - een narratieve analyse van de bijdrage van verpleegkundigen aan de zorg auteur M.J. ten Holter uitgeverij Eburon, Delft

van dit verpleegkundig handelen leidde tot het ontstaan van een Er ontstond vaktaal, wat van belang was voor het creëren van de eigen identiteit. Verdere versterking van die identiteit vond plaats door de mogelijkheid Verpleegwetenschappen te studeren en de opname van verpleegkundigen in de Wet BIG (Wet Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg). Dit betekende erkenning van hun professionele verantwoordelijkheid. Met de wettelijke borging van de functie van de Verpleegkundig specialist conform artikel 14 van de Wet BIG is een volgende stap gezet in de professionalisering. Deze specialist komt voort uit de verpleegkundige beroepsgroep en kan een zelfstandige behandelrelatie aangaan met zelf uitvoeren. Er is sprake van verdergaande positieverbetering. Gesteund door de wet, kan de verpleging haar domein uitbreiden, maar zij doen dit schoorvoetend. Ondanks het professionaliseren lijken verpleegkundigen zich prettiger te voelen bij het stereotype beeld dat er van hen bestaat; dienstbaar, altijd goedgehumeurd ondanks drukke werkzaamheden. Ze maken zich klein en spelen in veranderingsprocessen en beleidsontwikkelingen nauwelijks een rol.

Professionalisering en macht Ten Holter vraagt zich af hoe dit kan. Volgens haar is professionaliseren ‘het streven naar verbetering van de kwaliteit van zorg door autonomie en zelfstandig oordelen en handelen’. Een van de factoren die belemmerend werken op de ontwikkeling van de professionele status van verpleegkundigen is het vrijwel ontbreken van een machtspositie, voortkomend uit hun afhankelijkheid. Verpleegkundigen zijn afhankelijk van het leidinggevend kader voor de organisatie en de inhoud van hun werk en afhankelijk van de arts voor de behandeling van patiënten. Vooral de relatie met medici lijkt verdere professionalisering in de weg te staan. Macht gaat over het vermogen om het gedrag van anderen te sturen. Verpleegkundigen zijn daar - ondanks de professionaliseringstendensen - niet goed toe in staat. Verpleegkundige innovatie is eigenlijk altijd gericht op vakinhoudelijke aspecten en verbetering van verpleegkundige standaarden en niet op de ontwikkeling van vakoverstijgende aspecten of op ontwikkelingen binnen de eigen organisatie en de landelijke gezondheidszorg. Verpleegkundigen richten zich op de inhoud van hun werk binnen hun eigen domein. Dat lijkt eigen aan de cultuur van het verplegen, alle inspanningen om daar verandering in te brengen ten spijt. Ondanks de hardnekkigheid van dit probleem roept Ten Holter verpleegkundigen op met zijn allen iets aan de huidige situatie te veranderen en een andere draai aan het aloude verhaal te geven!


2 en 3 december 2011 in AHOY Rotterdam et!t i n t e h Mis nu een ticke

Het meest unieke en spectaculaire evenement van 2011

Koop

ng i t r o k 10% leden

91-rmatie ’ U N r o vo Voor meer info /voordeel u91-le www.n

den.nl

Live in concert

Belle Perez Bouke De nieuwe ‘Mister Las Vegas’ Lady Lounge met:

Lois Lane, Jennifer Ewbank & Pearl Jozefzoon en vele andere. Kijk snel op www.thecaribbeanlasvegasshow.nl


THE IMPOSSIBLE DREAM

Ymke Hylkema

En NU gaan we praten!

Meneer-E.

Sinds eind jaren negentig neemt het aantal arbeidsconflicten waarbij mediation wordt ingezet toe. Mediation is een vorm van conflictoplossing, waarbij de partijen door een neutrale derde - de mediator gefaciliteerd worden zelf naar oplossingen te zoeken voor de problemen die er tussen hen zijn.

Mediation in arbeidsconflicten Stel je hebt een arbeidsconflict met je leidinggevende. Je werk-

en er samen uit willen komen, leidt dit vaak tot creatieve op-

gever kan dit ‘oplossen’ door een van jullie over te plaatsen

lossingen waar beide partijen zich in kunnen vinden, en kan

naar een andere afdeling of door in het uiterste geval de rechter

een juridische procedure voorkomen worden.

een oordeel te laten vellen. Op het moment echter dat een arbeidsconflict niet anders beëindigd kan worden dan door het

De voordelen van mediation:

inschakelen van de rechter, is het vertrouwen in een voor alle

• het proces bij mediation verloopt sneller dan bij een juridi-

partijen acceptabele oplossing meestal ver te zoeken. Het enig overgebleven doel van de werknemer is dan vaak er een zo hoog mogelijke financiële compensatie uit te slepen, ook al

sche procedure; • gezamenlijk wordt naar een oplossing gezocht die voor beide partijen acceptabel is;

gaat dat ten koste van zijn baan.

• mediation heeft een informeel karakter;

Veelvoorkomende oorzaken van arbeidsconflicten zijn:

• de aanpak is oplossingsgericht, de toekomst is belangrijker

• gebrek aan waardering

dan het verleden.

• tijdgebrek/werkdruk • onduidelijkheid over taken/verantwoordelijkheden

Om mediation te kunnen laten slagen moeten partijen zich

• miscommunicatie

vrij voelen om alles te kunnen zeggen wat hen dwars zit.

• botsende ego’s

Daarom wordt van tevoren in een mediationovereenkomst

• onduidelijke organisatiestructuur

afgesproken dat alles wat gezegd wordt tijdens de gesprekken

• arbeidsvoorwaarden

vertrouwelijk is, en partijen zich verplichten tot geheimhou-

• arbeidsomstandigheden

ding. Dat betekent dat aan derden slechts gerapporteerd kan worden over de voortgang van het proces en niet over de in-

De kracht van de mediator is de oorzaak van het conflict op

houd van de gesprekken. Meestal wordt ook uitdrukkelijk

tafel te krijgen door verwijten te vertalen naar wensen, zorgen

afgesproken dat gespreksverslagen niet in het personeels-

en behoeftes. In conflict wordt door tegenover elkaar staande

dossier komen.

partijen meestal slecht naar elkaar geluisterd. Goede bedoelingen en handreikingen worden niet meer als zodanig herkend. Een mediator kan ingezet worden als begeleider van het proces waarin partijen gezamenlijk een nieuwe vorm moeten vinden om met elkaar te communiceren. Bij een gerechtelijke uitspraak geef je de oplossing uit handen en leidt de uitspraak - in elk geval bij een van de partijen - tot teleurstelling. Mediation in arbeidsconflicten is vooral goed in te zetten als beide partijen de oplossing in eigen hand willen houden en de relatie met elkaar willen behouden of goed willen afsluiten. Als partijen bereid zijn om met elkaar te praten

Het Nederlands Mediation Instituut (NMI) Mediator is een vrij beroep; iedereen mag zich mediator noemen. Maar de titel NMI Mediator is beschermd. Alleen mediators die in het Register van Mediators van het Nederlands Mediation Instituut zijn opgenomen, mogen deze titel gebruiken. Deze onafhankelijke kwaliteitskoepel voor mediation in Nederland heeft een kwaliteitssysteem ontwikkeld dat ervoor zorgt dat NMI Mediators voldoen aan een aantal normen met betrekking tot hun kennis en vaardigheden. Meer informatie: www.nmi-mediation.nl

Bron: Van de Griendt, mr. H.F.Mw., Schutte, mr. E. ; Mediation in Arbeidsconflicten, 2eherziene druk.


Ruth Heiligers

Eén op de vier Nederlanders heeft een allergie, of zal er ooit een krijgen. De symptomen zijn divers en variëren sterk per allergie. Benauwdheid, niezen, huidafwijkingen, overgeven en tranende ogen zijn een aantal van de mogelijke klachten. Contactallergie komt bij bepaalde Behandeling van een allergie is niet echt goed mogelijk

beroepsgroepen relatief vaker voor, zoals de latexallergie bij medisch personeel.

Als de handschoen je vijand wordt Allergie is een verzamelnaam voor verschillende aandoeningen die

Bepalende factoren

gemeen hebben dat ze worden veroorzaakt door een ‘overdreven’

De toename van het aantal allergiepatiënten vooral in westerse

afweerreactie van het lichaam. Op zich onschuldige stoffen - de

landen, heeft mogelijk te maken met de goede hygiëne en voeding.

zogenaamde allergenen - worden door het immuunsysteem ten

Ons afweersysteem zou daardoor ‘verwend’ zijn. Het immuun-

onrechte als vijandig beschouwd. Sommige mensen denken dat

systeem heeft te weinig te doen, waardoor het overgevoelig is gaan

een allergie een psychische oorzaak heeft, maar dat is beslist niet

reageren op relatief onschuldige stoffen als pollen.

het geval. Het is wel mogelijk dat bijvoorbeeld stress de symptomen

Erfelijke factoren bepalen in belangrijke mate of iemand allergisch

die gepaard gaan met een allergische reactie, verergeren.

is of wordt. Een kind waarvan beide ouders een allergie hebben,

Allergieën zijn soms een stuk minder onschuldig dan wel eens

heeft een kans van 75% om ook een allergie te ontwikkelen. Een

wordt gedacht. De symptomen lopen uiteen van uiterst mild tot

kind waarvan een van de ouders allergisch is, heeft een kans van

ernstig ziekmakend; soms zijn ze zelfs levensbedreigend. Ze kun-

50% om allergisch te worden. Maar ook andere factoren kunnen

nen een grote impact hebben op iemands sociale leven.

een rol spelen, zoals bij seizoensgebonden allergieën: pollenaller-

De kennis over het ontstaan van allergieën is gebrekkig. Een aller-

gie in het voorjaar en huismijtallergie in de herfst. Ook de woon-

gie bouwt vaak langzaam op, kan zich opeens manifesteren en gaat

omgeving kan een rol spelen bij de ontwikkeling van een allergie.

soms ook weer vanzelf over. Behandeling is niet echt goed moge-

In industriegebieden komen meer allergieën voor dan aan zee.

lijk. Veelal kan slechts geadviseerd worden contact met de aller-

Verder zijn er allergieën die verband houden met de hormoonhuis-

genen te vermijden. Er bestaan filters die sommige allergenen uit

houding. Pubers hebben bijvoorbeeld meer last van voedselaller-

de lucht kunnen halen en tegen bepaalde allergieën zijn medicijnen,

gie dan volwassenen. Vrouwen hebben soms meer last van hun

maar die bestrijden slechts de symptomen. Bij een enkele allergie

allergie in de periode vlak voor de menstruatie. Tot slot is bekend

is een hyposensibilisatiekuur mogelijk. Hierbij wordt de patiënt

dat mensen met een erg actieve schildklier meer aanleg hebben

gedurende enkele jaren ingespoten met het allergeen waardoor

voor allergieën.

het lichaam langzaam went aan die stof. Daardoor vermindert de allergische reactie en kan in enkele gevallen zelfs verdwijnen.

Latexallergie Latexallergie is een relatief jonge allergie. Rond 1980 kwamen de eerste meldingen binnen, waarna het aantal - vooral vanuit de


Soorten allergieën

dreigende infecties als hepatitis en aids nam het gebruik van hand-

Hooikoorts allergenen:

stuifmeel (pollen) van planten, grassen of bomen

mogelijke symptomen: loopneus, niezen, neusverstopping, een geprikkelde keel, verstopte oren, rode tranende, jeukende ogen, hoesten, hoofdpijn Atopisch astma allergenen:

stoffen uit de lucht: rook, pollen, stofdeeltjes

mogelijke symptomen: kortademigheid, piepende ademhaling en

hoesten

Contactallergie allergenen:

onedel metaal als nikkel, conserveermiddelen, geurstoffen, planten, haarverf, make-up, lijm, latex, geneesmiddelen en crèmes/zalven

mogelijke symptomen: ontstoken huid, zwelling, vochtblaasjes, roodheid, schilferende huid Huisstofmijtallergie allergenen:

de uitwerpselen en bijproducten van de huisstofmijt in stofdeeltjes, tapijten, beddengoed, gordijnen e.d.

mogelijke symptomen: niezen, benauwdheid, loopneus, verstopte neus, rode/tranende ogen Dierallergie allergenen:

huidschilfers, zweet, speeksel en de urine van vooral - maar niet uitsluitend - honden en katten

mogelijke symptomen: niezen, loopneus, prikkelende ogen of keel, jeuk, benauwdheid huidaandoeningen en vermoeidheid Voedselallergie allergenen:

koemelk, kippenei, vis, schaal- en schelpdieren, noten, pinda’s, soja, appel en sesamzaad

mogelijke symptomen: opzwellen en jeuken van gezicht, lippen, oogleden en tong, braken, diarree, ademhalingsproblemen en anafylactische shock Insectenallergie allergenen:

gif dat bij de steek van een insect vrijkomt

mogelijke symptomen: zwelling, uitslag, braken, ademhalingsproblemen, diarree, anafylactische shock Zonneallergie allergenen:

UVA-licht (dit licht wordt niet door glas gefilterd) of UVB-licht

mogelijke symptomen: roodheid, jeuk, bulten of blaasjes op de plek die in contact is geweest met de zon Medicijnallergie allergenen:

gezondheidszorg - snel opliep. Ter bescherming tegen levensbe-

zowel werkzame als hulpstoffen: hormonen,

schoenen in die tijd enorm toe, en daarmee de blootstelling aan latex. Eerst werden vooral huid- en luchtwegklachten gemeld, later kwamen er zelfs meldingen van anafylactische reacties. Latex is melksap uit de bast van de rubberboom en grondstof voor rubber. Latex komt voor in veel dagelijkse gebruiksvoorwerpen als fopspenen, condooms, vlakgom, banden, elastiek, ballonnen en dus handschoenen. Bij luchtwegklachten is het eiwit in rubber het allergene component. Dit eiwit hecht zich vooral goed aan het poeder dat in latex handschoenen zit. Een omgeving waar dit soort handschoenen vaak worden aan- en uitgetrokken, bevat veel van dit poeder. Door de minuscule afmeting van de poederdeeltjes komen ze overal terecht. Ze kunnen gemakkelijk ingeademd worden en geven astma-achtige verschijnselen. Daarom is het van belang dat als er in een omgeving iemand allergisch is voor dit allergene poeder niemand gepoederde handschoenen draagt. Huidklachten ontstaan vooral door direct huidcontact met latex. De oorzaak kan dan liggen in de chemicaliën die worden toegevoegd om rubber zijn elasticiteit en stevigheid te geven en uitdroging tegen te gaan. Bij een contactallergie als deze speelt - in tegenstelling tot de meeste andere allergieën - erfelijkheid geen rol. Ook de latexallergie kan zich opeens ontwikkelen, maar verdwijnt nooit meer. Eenmaal ontwikkeld is nog maar een minimale hoeveelheid van het allergeen nodig om de reactie op te roepen. De symptomen zijn meestal roodheid, zwelling, jeuk of branderigheid, die na een uur vaak spontaan weer verdwijnen. Bij aanhoudend contact kunnen deze verschijnselen echter overgaan in eczeem. Ook de neus, ogen en lippen kunnen reageren op latex door tranen en zwellingen. Vaak hebben mensen met een latexallergie ook een allergie voor bepaalde tropische vruchten als banaan, avocado en kiwi, die eenzelfde soort eiwit bevatten. Latexallergie binnen de gezondheidszorg is de laatste jaren toegenomen. Er zijn twee risicogroepen: de gezondheidswerkers die vaak latex handschoenen dragen, en de patiënten die veel in aanraking komt met latexbevattende producten als catheters, infuusslangen, pleisters, elastische windsels, drains enzovoorts. Vermijding van deze producten is op dit moment het enige dat helpt bij een allergische reactie. Gelukkig worden er steeds meer alternatieven ontwikkeld, zoals pvc voor infuusslangen en vinyl voor handschoenen. Ook worden tegenwoordig steeds vaker poedervrije, eiwitarme handschoenen gebruikt.

penicilline, kippeneiwit mogelijke symptomen: huidaandoeningen en ademhalingsproblemen

Bronnen: allergieplein.nl; beroepsziekten.nl; allergievereniging.nl


Met een gratis toegankelijk, geaccrediteerd workshopprogramma en een gevarieerde beursvloer, is Carrièrebeurs Zorg & Welzijn hét evenement voor studenten, starters en professionals die interesse hebben in een baan in de zorg- of welzijnssector.

Ontdek jouw mogelijkheden in de zorgen welzijnssector!

Vrijdag 25 en zaterdag 26 november 2011 Amsterdam RAI Voor meer informatie en gratis entree ga je naar

www.carrierebeurszorgenwelzijn.nl

Mediapartners:


De Carrièrebeurs Zorg & Welzijn is een activiteit van

een onderdeel van de

Lize Schellevis

Yvonne Sturkenboom

Huisdier als therapie De labrador sjokt de kamer binnen. Zes paar ogen glunderen en handen beginnen enthousiast op flanken te kloppen. Het beest staat stil bij de eerste bloemetjesrok en neemt alle aaien en liefkozende woorden gelaten in ontvangst. Bij het zesde paar handen zakt Boris voldaan door de poten en vlijt zijn kop naast door steunkousen bedekte benen.

Honden-aai-middag in het verpleeghuis. De dames hebben

contact te maken en krijgen trouwhartige en ongecompliceer-

geen idee meer wie ze zijn, waar ze zijn en wat ze hier doen, en

de reacties terug. Het geeft afleiding en zorgt voor ontspanning.

dat geeft soms flink wat onrust. Maar Boris brengt rust. Elk jaar op vier oktober worden massaal kleine en grote huis-

Dr. Marie-José Enders-Slegers, als klinisch psycholoog verbon-

dieren verwend in het kader van werelddierendag. En terecht;

den aan de Universiteit van Utrecht, is gespecialiseerd in mens

iedere dierenliefhebber kan beamen dat de harige, pluizige,

en dierrelaties en deed onderzoek naar het effect van dieren

met veren beklede en zelfs geschubde vrienden veel kunnen

in verschillende zorgsettingen. Zij keek met name naar de in-

toevoegen aan je leven. In de zorg dringt dat gelukkig ook door

vloed van het hebben van huisdieren op de gezondheid van

en worden verschillende initiatieven genomen: zorgboerde-

ouderen, maar ook naar zorgboerderijen en de rol van dieren in

rijen, snoezelen met Vlaamse reuzen, kanaries om de stilte in

verpleeginstellingen. Daaruit bleek onder meer dat op afdelin-

een kamer te doorbreken en natuurlijk aai-, hulp- en blinden-

gen waar dieren werden ingezet als vorm van therapie de so-

geleide honden.

ciale interactie toenam. Bewoners raakten makkelijker met

Steun en toeverlaat

elkaar in gesprek, maar ook met hun bezoek en het verplegend personeel.

Uit onderzoek van de Universiteit Utrecht blijkt dat een huis-

De snorrende kat in de vensterbank zorgde voor afleiding en

dier als lid van het gezin wordt opgenomen in het sociale

voor gespreksstof. In vergelijking met de afdelingen waar

steunsysteem. Sociale steun vergroot het welbevinden en be-

dieren geen poot over de drempel zetten (de controlegroep),

schermt mensen tegen de negatieve gevolgen van stress en

bleken bewoners alerter en opgewekter en de sfeer was meer

eenzaamheid. Daarnaast kan het moeten zorgen voor een huis-

ontspannen. Natuurlijk moet de kanttekening gemaakt wor-

dier iemand een goed gevoel over zichzelf geven, omdat een

den dat niet ieder mens gebaat is bij de aanwezigheid van een

levend wezen je nodig heeft.

harige of gevederde vriend. Ook niet elk dier is geschikt om

Het eerder beschreven voorbeeld in het verpleeghuis laat zien

ingezet te worden als ‘zorgverlener’. Maar een feit is dat de

dat het bezoek van de labrador een vorm van therapie is. Op

onderzoeken van Enders-Slegers positieve effecten laten zien

het moment dat de hond de kamer binnenkomt, gebeurt er iets

van de omgang met huisdieren op de kwaliteit van leven van

met de bewoners. Zintuigen worden geprikkeld en de bewo-

diverse zorgvragers.

ners kunnen zich voor even concentreren op hele basale men-

Meer informatie: www.zorgdier.nl en

selijke behoeften: liefkozen en zorgen. Ze worden gestimuleerd

www diereninzorgenwelzijn.nl


Clemens Ketels

Hoe weet je of iemand pijn heeft, hoe erg het is en of ingrijpen nodig is, als communiceren over de pijn moeilijk of niet mogelijk is? Als je werkt met zorgvragers met een verstandelijke beperking is de kans groot dat je met dit probleem te maken hebt.

Hoe ziet

pijn

eruit?

Dat zorgvragers met een verstandelijke beperking soms niet in staat zijn om verbaal of schriftelijk aan te geven dat zij pijn hebben, is een problematiek waar ik me al heel lang mee bezighoud. Vanuit de verpleegkundige praktijk heb ik in de loop der jaren een systeem van pijngedragsanalyse (PGA) ontwikkeld. Dit systeem bevat zeven instrumenten die op de werkvloer gebruikt kunnen worden om pijngedrag te analyseren. De aanzet voor de ontwikkeling van PGA ligt in mijn afstudeeronderzoek voor de studie verplegingswetenschap aan de Universiteit van Maastricht in 1999: Belangrijke indicatoren voor het vaststellen van pijn bij diep en ernstig verstandelijk gehandicapten (Ketels et al., 1999; Ketels, 1998, 2000).

Ontwikkeling pijninstrument Uit het onderzoek onder 112 verpleegkundigen bleek dat zij een veelheid aan indicatoren gebruiken om pijn vast te stellen bij zorgvragers met (zeer) ernstige verstandelijke beperking. Het resulteerde in een lijst van 158 verschillende indicatoren. Het onderzoek gaf meer inzicht in de complexiteit van de problematiek, maar leverde nog niets concreets en bruikbaars voor de praktijk van de hulpverlener. Reden voor Stichting Fatima Zorg in 1999 een werkgroep samen te stellen met als doel een instrument te ontwikkelen waarmee de hulpverlener pijn beter zou kunnen vaststellen, bij voorkeur gekoppeld aan het toen gehanteerde zorgplan. Deze uit twee verpleegkundigen, een arts en een orthopedagoog bestaande werkgroep begon met het op papier zetten van de kaders waarbinnen een dergelijk instrument vorm zou moeten krijgen. Vervolgens werden de kaders als volgt verder ingevuld: • de lange lijst met 158 indicatoren werd in overleg met een groep experts ingekort; • de eerste opzet voor een pijnprofiel werd geformuleerd; • de items voor een pijn-anamnese, het plan van aanpak en de evaluatie werden gedefinieerd en verder uitgewerkt.


Analyse pijngedrag bij zorgvragers met een verstandelijke beperking

In 2001 startte een onderzoek naar de bruikbaarheid en werkbaar-

Het individueel pijnbestrijdingsplan bestaat uit drie formulieren.

heid van dit conceptinstrument (Ketels en Van Pluur).

Op het moment dat er pijngedragingen bij de zorgvrager worden

Uit dit onderzoek bleek onder anderen dat het overzicht met in-

waargenomen, wordt een anamnese ingevuld. Als de pijn is vast-

dicatoren een goed hulpmiddel is voor nieuwe hulpverleners en

gesteld of bij vermoeden van pijn, wordt het plan van aanpak

voor hulpverleners die korte tijd met de zorgvrager werken. Het

uitgewerkt. Hierin wordt beschreven hoe het pijnbeleid gestalte

overzicht levert daarentegen voor degenen die de zorgvrager goed

krijgt of hoe de waargenomen pijngedragingen verder worden

kennen niet direct nieuwe inzichten op. Zeker is dat met behulp

onderzocht.

van deze lijst pijngedragingen van een zorgvrager specifieker en

In dit plan van aanpak wordt ook vastgelegd wanneer de evaluatie

objectiever benoemd kunnen worden. Om de pijn goed waar te

van het pijnbeleid dient te worden uitgevoerd. Op dat moment

kunnen nemen, te interpreteren en te analyseren bleek daarnaast

wordt het evaluatieformulier ingevuld en het volgende evaluatie-

een observatie-instrument nodig.

moment vastgelegd. Als uit de evaluatie blijkt dat de zorgvrager

Op basis van de gegevens uit dit onderzoek en na beoordeling

geen pijn meer heeft, kan het plan van aanpak worden afgesloten.

door de eerder genoemde werkgroep werd een checklist vastge-

Bij het afsluiten van het plan van aanpak dient te worden beoor-

steld van 80 mogelijke indicatoren voor pijn.

deeld of er nog nieuwe informatie aan het bestaande individuele

Uiteindelijk hebben de uitkomsten van de hierboven beschreven

pijnprofiel moet worden toegevoegd, zoals nieuwe pijnindicato-

onderzoeken geresulteerd in het systeem van pijngedragsanalyse

ren, ziektebeelden of andere gegevens die belangrijk zijn om vast

zoals hieronder wordt beschreven.

te leggen.

Het systeem en de instrumenten

OCIP en OSP – observatielijsten

Het systeem van pijngedraganalyse bestaat uit een individueel

Om de pijn op tijd en objectief vast te kunnen stellen en om het

pijnprofiel (IPP) en een individueel pijnbestrijdingsplan (IPB).

resultaat van de pijnbestrijding goed te kunnen volgen zijn er

Deze instrumenten kunnen afzonderlijk en onafhankelijk van

binnen het systeem van pijngedraganalyse twee observatielijsten

elkaar worden gebruikt. Maar de pijngedraganalyse komt het best

ontwikkeld. Afhankelijk van de pijnsituatie en de kennis van de

tot z’n recht als de instrumenten binnen het systeem van pijnge-

pijngedragingen kan worden bepaald welke observatielijst ge-

dragsanalyse worden gebruikt.

schikt is. De observatiechecklist individuele pijnindicatoren (OCIP) is een

IPP - individueel pijnprofiel

weergave van alle 80 indicatoren uit de checklist individuele pijn-

Voor een goede analyse is het prettig als er al een individueel

indicatoren. In de OCIP kan aangegeven worden welke indicatoren

pijnprofiel aanwezig is. Het pijnprofiel kan echter ook worden

geobserveerd dienen te worden. Deze OCIP is met name geschikt

opgesteld op het moment dat de gedragsverandering wordt waar-

voor situaties waarin men niet zeker weet of de zorgvrager wel

genomen en een nadere analyse van belang is.

pijn heeft en/of als men een groot aantal indicatoren wil observeren.

In dit individuele pijnprofiel worden aan de hand van een vragen-

Het observatieschema pijnindicatoren (OSP) is een schema waarin

formulier de essentiële gegevens verzameld om pijn op een goede

de hulpverlener zelf in moet vullen welke indicatoren men wil

manier vast te kunnen stellen. Aan bod komen beschrijvingen van

observeren. Dit kan een selectie uit de checklist individuele pijn-

pijnervaringen in het verleden, de geschikte manier van pijnbe-

indicatoren zijn, maar dit kunnen ook gedragingen zijn die speci-

strijding voor deze persoon, aspecten die de pijnbeleving en de

fiek bij een bepaalde oorzaak of soort pijn horen. Deze OSP is met

uiting van pijn kunnen beïnvloeden en algemene opmerkingen.

name geschikt voor eenvoudige en snelle concrete observaties.

Het individuele pijnprofiel bestaat uit een vragenformulier en een checklist individuele pijnindicatoren (CIP) met daarin 80 mogelij-

De werkwijze van het systeem van pijngedraganalyse is weerge-

ke indicatoren voor pijn. Hierin wordt aangegeven van welke

geven in een gelijknamig boekje en de afzonderlijke instrumenten

gedragingen de zorgvrager gebruik maakt om pijn te uiten.

zijn gebundeld in een map. Meer informatie over PGA vind je op www.pijngedraganalyse.nl.

IPB - individueel pijnbestrijdingsplan Naast het hierboven beschreven individuele pijnprofiel bevat het systeem een individueel pijnbestrijdingsplan. Dit plan wordt gestart op het moment dat er signalen van pijn bij de zorgvrager

NOOT: drs. C.G.M. Ketels is werkzaam als docent verpleegkunde op ROC het Graafschap College te Doetinchem en als groepsleider op een very intensive care woongroep bij Stichting Fatima te Nieuw-Wehl.

worden waargenomen.


Andere tijden… Ik hoop - of ga er eigenlijk gewoon van uit - dat het een mooi feestje was op 2 september jongstleden in Ede. NU’91…al 20 jaar staat het als een huis, dat geeft vertrouwen voor de toekomst. Was 1991 eigenlijk een goed bouwjaar? Ik heb het Internet nodig om dat na te gaan; destijds - op 10-jarige leeftijd - kreeg ik hoogstens de zaken mee die in het jeugdjournaal langskwamen. Op 3 januari 1991 wordt Sharon Pratt Dixon als eerste zwarte vrouw burgemeester van een grote stad in de VS: Washington D.C. Een van de sterke vrouwen die - vaak nog tegen de heersende tendens in - zich uitspreken, positie kiezen en zo een inspirerend voorbeeld zijn. Ook revolutionair was de introductie van Nexus, de eerste webbrowser in februari 1991. Ik kan me een wereld zonder pc en internet niet meer voorstellen, maar ik doe een poging. Deze column te moeten typen op een typemachine en bij elke tikfout opnieuw moeten beginnen. Mijn eigen spelling checken, de woorden handmatig tellen en de benodigde informatie opzoeken in encyclopedieen en ander naslagwerk. Vervolgens deze column per post naar de hoofdredacteur versturen, waarbij ik dus niet één uur, maar in ieder geval twee dagen vóór de deadline mijn verhaal klaar moet hebben. En ondertussen zou ik afhankelijk zijn van de krant en enkele radio en TV journaals om op de hoogte te kunnen blijven van alles wat er gaande is in de wereld. In juni 1991 werd de eerste spelcomputer geïntroduceerd en in au-

Uitslag jubileumpuzzel De juiste oplossing van de jubileumpuzzel uit het augustusnummer van Zorg anno NU: TWINTIG JAAR - TIJD VOOR EEN FEESTJE Uit de ruim 350 goede inzendingen hebben we vijf winnaars getrokken. Zij hebben hun prijs - een feestelijke taart inmiddels op hun werkplek ontvangen.

Mijn collega Agnes beviel in die maand van een prachtige dochter. Zij vertelde me onlangs dat het regelen van kraamzorg toen een kwestie van een telefoontje naar de kruisvereniging was. Acht dagen fulltime kraamhulp kreeg je in die tijd. Ook dat is tegenwoordig toch echt een ander verhaal. Haar dochter is nu twintig en net voor een paar maanden vertrokken naar Sevilla om Spaans te studeren. Agnes is blij met de mogelijkheid via facebook, skype, mail en msn op de hoogte te kunnen blijven van haar doen en laten.

citeert alsnog alle leden en medewerkers van NU’91 van harte met

– – – – –

Wierden Huizen Oost Souburg Nijmegen Oosterhesselen

VAN HARTE GEFELICITEERD!


ters verspreid over de wereld.

Na deze overpeinzingen terug naar de actualiteit. MZ Services feli-

Winnaars: Rob Kortenhorst Annette Kubbinga Yvonne Nijsen Maaike Jas Susan Ekkel

gustus volgde Usenet: een informatienetwerk van een paar compu-

de behaalde resultaten tot NU toe en wij wensen jullie natuurlijk ook voor de toekomst heel veel succes!

Zorg anno NU is het verenigingsblad van Nieuwe Unie ‘91, beroepsorganisatie van de verpleging en verzorging Hoofdredactie en eindredactie Yvonne Sturkenboom Redactie Cees van Schilt Sinanda Benjamins Marga Verbrugge Ruth Heiligers

Lize Schellevis Simone Schade Susan Konst Nicol Groot Zevert

Redactieadres Bernadottelaan 11 Postbus 6001, 3503 PA Utrecht Tel. 030 - 296 41 44 Fax. 030 - 296 39 04 [email protected] Bladmanager Yvonne Sturkenboom Vormgeving / concept Crossings Communications - Utrecht Vormgeving en productie Meneer E. / illustratie & vormgeving - Amsterdam www.meneer-e.nl Printmanagement MPR Services - De Meern [email protected] Advertentie-exploitatie NU’91, Utrecht T 030-2964144 [email protected]. Uitgever NU’91, Utrecht ISSN 0927 - 4774 De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden brieven en artikelen in te korten en te redigeren. De in Zorg anno NU verkondigde standpunten of meningen zijn niet noodzakelijk de standpunten en menigen van NU’91. Nuttige telefoonnummers Hoofdkantoor NU’91 - Tel. 030 - 296 41 44 Regio’s p/a Postbus 6001 3503 PA Utrecht T 030-2840430 F 030-2963904 Groningen, Friesland, Drenthe Richard Wisman Overijssel, Gelderland Gorrit Smit Utrecht, Flevoland Ymke Hylkema Noord-Holland Esther Tibbe Limburg, Noord-Brabant Peer Meesters Zeeland, Zuid-Holland Mark Froklage Telefonische spreekuren Serviceloket NU’91 Maandag t/m woensdag van 9.00 - 17.00 uur donderdag van 9.00 - 15.00 uur en vrijdag van 9.00 - 13.00 uur. Tel. 030 - 296 41 44 of [email protected]. Graag lidmaatschapnummer vermelden. Zowel voor beroepsinhoudelijke als juridische zaken NU’91 online www.nu91.nl Opzegging van het NU’91 lidmaatschap kan halfjaarlijks. Dit dient schriftelijk, graag met reden te geschieden vóór 1 mei of vóór 1 november. Uw opzegging gaat respectievelijk per 1 juli of 1 januari in. U ontvangt een schriftelijke bevestiging van uw opzegging. NU’91 ledenadministratie, Postbus 6001 3503 PA Utrecht

Stuur de bon, zonder postzegel, aan NU’91 / antwoordnummer 9331 / 3500 ZC Utrecht

Workshop 44-enw -

Communicatievaardigheden voor verpleegkundigen Patiënten hebben recht op informatie en moeten betrokken worden bij hun behandeling. Vaardigheden als actief luisteren, adviseren, instrueren, conflicten hanteren en omgaan met agressie zijn onontbeerlijk voor een verpleegkundige die de patiënt als volwaardige gesprekspartner wil benaderen. Elsbeth ten Have belicht in het boek Communicatieve vaardigheden voor verpleegkundigen verschillende communicatieve vaardigheden en behandelt verschillende gespreksmodellen. ‘De verpleegkundige die beroepsmatig met de patiënt communiceert moet alert zijn op de verbale en non-verbale signalen die de patiënt uitzendt. …. Als datgene wat de patiënt uitzendt zich op het psychosociale vlak bevindt, is het de kunst om deze signalen op te pakken en met de patiënt te bespreken zonder meteen oplossingen te bedenken en uit te voeren. De kans is namelijk groot dat die oplossingen niet aansluiten bij datgene wat de patiënt wil of nodig heeft’.

titel

Communicatieve vaardigheden voor verpleegkundigen

auteur Elsbeth C.M. ten Have ISBN

978 90 352 3359 1

druk

3de herziene druk 2011 (Reed Business)

prijs

€ 31.00

Een digitale versie is beschikbaar via www.books.google.nl/books?isbn=9035228758

Na haar studie communicatie in Leeuwarden werkte Ten Have in de kinder- en jeugdpsychiatrie en volgde in deeltijd de hbo-v. Zij werkte als verpleegkundige in het Universitair Medisch Centrum te Groningen, waar zij nu coördinator Verpleegkundige Vervolgopleidingen voor de Intensieve Zorgpraktijken is.

Ik ben NU lid Wijzigingen in adres en / of werkgever? Geef ze bijtijds door! Vul hier je wijzigingen in en stuur de bon retour aan de ledenadministratie van NU’91, antwoordnummer 9331, 3500 ZC Utrecht naam lidnr.

oude postcode

nieuw adres postcode

woonplaats

tel.

bank / giro

Ik ben geen OR/MR lid meer per Ik ben per

OR/MR lid geworden. Mijn werkgever is

Bij verandering werkgever: naam instelling adres instelling postcode / plaats

ingangsdatum ZORGANNO NU Oktober 2011 23

...zorgen dat je je inschrijft in het Zorgportfolio!

BEROEPSORGANISATIE VOOR DE VERPLEGING EN VERZORGING

werkt voor de zorg


ZORGANNO. Gevangen in afhankelijkheid. Van verspiltijd naar patiëntentijd Als de handschoen je vijand wordt Hoe ziet pijn eruit? werkt voor de zorg

Recommend Documents