Zorg, LVG-ers & Technologie

Zorg, LVG-ers & Technologie

L.M. de Boer J.H. Boudewijn L.C. Gorter H.H. Kuipers

306247 304326 302740 327368

T.A. van der Pol C.M. Schnek I.J. Velderman

355351 316580 308987

Hanzehogeschool Groningen, januari 2011 © Copyright 2011

Dit project wordt medegefinancierd door de Europese gemeenschap, Europees fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) en de provincie Groningen, Innovatief Actieprogramma Groningen-2 .

Voorwoord Dit verslag is het eindproduct van een multidisciplinair projectgroep, waarvan de projectleden deel hebben genomen aan de minor Zorg & Technologie aan de Hanzehogeschool te Groningen. Deze multidisciplinaire projectgroep bestaat uit: Lianne de Boer, 4de jaars MBRT1, Joske Boudewijn, 4de jaars MBRT, Loeka Gorter, 4de jaars MBRT, Herman Kuipers, 3de jaars Human Technology, Thamara van der Pol, 3de jaars Verpleegkunde, Chris Schnek, 3de jaars Verpleegkunde en Inge Velderman, 4de jaars MBRT. Het eindproduct is een verslag waarin advies wordt gegeven over een 0- en 1 meting, de werving van en samenwerking met cliënten en over voorlichtingsmateriaal. Tijdens dit project is samengewerkt met docenten van de Hanzehogeschool, Anke Kornfeld en Addie van Rossum-Lefeber. De oprachtgever voor dit project is NOVO, met als contactpersonen: Alie Leeuwis, Petra Helmantel, Nicky Telgen en Krista Droog. Ook heeft Avics een belangrijk aandeel gehad binnen het project, maar hebben wij hier niet veel mee samengewerkt. Bij deze willen wij iedereen die mee heeft gewerkt aan ons project bedanken voor de samenwerking, tijd en kennis.

Namens de projectgroep, Lianne, Joske, Loeka, Herman, Chris, Thamara en Inge.

1

Medisch Beeldvormende en Radiotherapeutische Technieken

2

Inhoudsopgave Voorwoord .............................................................................................................................................. 2 Inhoudsopgave ........................................................................................................................................ 3 Inleiding ................................................................................................................................................... 6 Samenvatting........................................................................................................................................... 8 Hoofdstuk 1: Projectinhoud .................................................................................................................... 9 1.1 Aanleiding en visie ....................................................................................................................... 10 1.2 Uitgangssituatie ........................................................................................................................... 11 1.3 Doel ............................................................................................................................................. 12 1.3.1 Vraagstellingen ..................................................................................................................... 12 1.3.2 Doelstellingen ....................................................................................................................... 12 1.4 Projectresultaten ......................................................................................................................... 13 1.5 Samenhang met de omgeving en neveneffecten........................................................................ 14 1.6 Afbakening................................................................................................................................... 15 1.7 De aanpak .................................................................................................................................... 16 1.8 Randvoorwaarden en beperkingen ............................................................................................. 17 Hoofdstuk 2: Projectbeheer .................................................................................................................. 18 2.1 Organisatie ...................................................................................................................................... 19 2.2 Tijd ............................................................................................................................................... 20 2.3 Geld ............................................................................................................................................. 21 2.4 Kwaliteit ....................................................................................................................................... 21 2.5 Risico’s ......................................................................................................................................... 22 2.6 Informatie .................................................................................................................................... 23 Hoofdstuk 3: Algemene beschrijving LVG-ers ....................................................................................... 24 3.1 Wat is een verstandelijke beperking ........................................................................................... 25 3.2 Leergedrag ................................................................................................................................... 27 Categorieën van leren ....................................................................................................................... 27 Hoofdstuk 4: 0-meting........................................................................................................................... 30 Inleiding ............................................................................................................................................. 31 4.1 Methoden nulmeting .................................................................................................................. 32 4.2 Doel vragenlijst ............................................................................................................................ 34 4.3 Betrouwbaarheid en validiteit..................................................................................................... 35 4.4 Schaal & open vragen .................................................................................................................. 37 3

4.5 Vragenlijst .................................................................................................................................... 39 4.6 Aanbevelingen met betrekking tot de vragenlijst ....................................................................... 43 4.7 Resultaten.................................................................................................................................... 45 4.8 Conclusie ..................................................................................................................................... 53 4.9 Aanbevelingen met betrekking tot de 1-meting ......................................................................... 53 Hoofdstuk 5: Werving van en samenwerking met LVG-ers .................................................................. 54 Inleiding ............................................................................................................................................. 55 5.1 Gedragsveranderingsmodellen ................................................................................................... 56 5.2 Stappenreeks ............................................................................................................................... 58 5.3 Persoonsgebonden factoren ....................................................................................................... 62 5.4 Dimensieschema ......................................................................................................................... 64 5.5 Vragenlijst .................................................................................................................................... 65 5.6 Uitwerking ................................................................................................................................... 66 5.7 Conclusie ..................................................................................................................................... 69 Hoofdstuk 6: Voorlichtingsmateriaal..................................................................................................... 72 Inleiding ............................................................................................................................................. 73 6.1 Keuze voorlichtingsmateriaal ...................................................................................................... 74 6.2 Onderbouwing voorlichtingsfilm ................................................................................................. 76 Discussie ................................................................................................................................................ 77 Bronvermelding ..................................................................................................................................... 78 Stichting Human Concern. DSM (-IV-TR) classificatiesysteem. Bezocht op 2 januari 2011, van http://www.humanconcern.nl/eetstoornissen/dsm.php ................................................................. 80 Bijlage 1 Artikelbeoordeling .................................................................................................................. 81 Bijlage 2 Samenwerkingscontract ......................................................................................................... 90 1.1 Organisatie ................................................................................................................................. 90 1.1.1 Opdrachtgever ..................................................................................................................... 91 1.1.2 Coachen ............................................................................................................................... 91 1.2 Rollen, bevoegdheden en verantwoordelijkheden .................................................................... 92 1.3 Documentatie ............................................................................................................................. 94 1.4 Communicatie ............................................................................................................................ 94 1.5 Faciliteiten .................................................................................................................................. 94 1.6 Leefregels ................................................................................................................................... 95 Bijlage 3 Vragenlijst versie 1 .................................................................................................................. 97 Bijlage 4 Vragenlijst versie 2 ................................................................................................................ 104 4

Bijlage 5 Ingevulde vragenlijsten ......................................................................................................... 108 Bijlage 6 Vragenlijst focusgroep .......................................................................................................... 109 Bijlage 7 Uitwerking focusgroep.......................................................................................................... 110 Bijlage 8 Script voorlichtingsfilm ......................................................................................................... 145 Inleiding bij voorlichtingsfilm .......................................................................................................... 146 Hoofdstuk 1 Slaapritme ................................................................................................................... 147 Hoofdstuk 2 Incidenten onderweg ................................................................................................. 148 Hoofdstuk 3 Stookkosten ................................................................................................................ 149

5

Inleiding

(Dagblad van het Noorden, 3 oktober 2009)

In bovenstaand artikel is te lezen dat een project gaande is met betrekking op LVG-ers2. Dit project wordt uitgevoerd door Hanzehogeschool, Avics en NOVO. NOVO is een instelling die licht verstandelijk gehandicapten begeleidt in hun dagelijks leven. De manier van werken van NOVO is gebaseerd op hun visie: mensen met een verstandelijke beperking zijn ook mensen met mogelijkheden. Naar die mogelijkheden wordt gekeken om te zien wat het beste is op het gebied van wonen, werken of dagbesteding. Zo wil NOVO elke cliënt de juiste begeleiding en verzorging geven. (www.stichtingnovo.nl) Avics is een merkonafhankelijke systeemintegrator en heeft veel grote en aansprekende domotica projecten in de gezondheidszorg gerealiseerd. Als partner van zorginstellingen helpt Avics de kwaliteit van de zorg- en dienstverlening te verhogen. Avics is geen leverancier maar zorgt voor de implementatie van domotica. (www.avics.nl) Door samenwerking van NOVO en Avics wordt geprobeerd om LVG-ers langer zelfstandig te laten wonen. Steeds meer LVG-ers wonen zelfstandig, veel van deze LVG-ers hebben onder andere financiële problemen. Deze financiële problemen ontstaan vaak doordat ze het verband tussen oorzaak en gevolg niet inzien. Om deze groep cliënten te helpen is een tweejarig project opgezet, waarbij gewerkt wordt met sensortechnologie en draadloze netwerken. Dit tweejarig project wordt in het verslag ‘Intelligente cliënt monitoring van licht verstandelijk gehandicapten’ genoemd. Binnen dit tweejarig project is een deelproject uitgevoerd. Dit deelproject wordt ‘Zorg, LVG-ers & technologie’ genoemd en is uitgevoerd van september 2010 tot en met februari 2011 door de studenten van de minor ‘Zorg & Technologie’. In het begin is gekozen om drie probleemstelling uit te werken. Deze probleemstellingen hebben betrekking op de 0-meting, de werving en samenwerking van cliënten en op het geven van voorlichting over de technologie aan LVG-ers. De opbouw van dit verslag is gebaseerd op de Twijnstra en Gudde methode. In het eerste hoofdstuk wordt de projectinhoud beschreven, hierin zitten elementen als de aanleiding, doel, resultaten, de aanpak en de relatie met de omgeving. In hoofdstuk twee wordt de projectbeheersing behandeld en ligt de focus op de onderwerpen geld, organisatie, kwaliteit, informatie en tijd. Het derde hoofdstuk is een algemeen hoofdstuk over LVG-ers. Er wordt beschreven wat een verstandelijke beperking is en hoe het leergedrag is van LVG-ers.

2

Licht verstandelijk gehandicapten

6

Vervolgens worden de probleemstellingen één voor één behandeld. Er wordt begonnen met de 0meting, in dit hoofdstuk wordt de aanpak, de verwerking en de conclusie van de 0-meting beschreven. Hoofdstuk vier gaat over de werving van en samenwerking met de cliënt. Er wordt eerst op de theorie ingegaan en vervolgens is met behulp van een interview een conclusie getrokken. In het laatste hoofdstuk komt het voorlichtingsmateriaal aan bod. Hierin wordt de keuze voor het voorlichtingsmateriaal behandeld en wordt het script behandeld. Tenslotte wordt afgesloten met een discussie, waarin keuzes worden verantwoord.

7

Samenvatting Voor het project ‘Zorg, LVG-ers & technologie’ zijn verschillende doelstellingen uitgewerkt. Deze doelstellingen zijn verkregen uit het project van NOVO in samenwerking met Avics ‘Intelligente cliënt monitoring van licht verstandelijk gehandicapten’. De verschillende doelstellingen hebben betrekking op de 0-meting, de werving van en samenwerking met en voorlichtingsmateriaal voor licht verstandelijk gehandicapten. De vragenlijst voor de 0-meting, die gemaakt is door NOVO, is beoordeeld op validiteit en betrouwbaarheid en is hierop aangepast. Tevens zijn er aanbevelingen voor de persoonlijk begeleiders opgesteld, zodat de 0-meting en de 1-meting op de juiste manier afgenomen kunnen worden. De vragenlijst is afgenomen bij drie cliënten en verwerkt in grafieken. Hieruit zijn conclusies getrokken en aanbevelingen gegeven voor vervolgmetingen. Bij de metingen wordt onder andere het zelfvertrouwen, de motivatie voor het project en het ritme van de cliënt getest. Bij de doelstelling met betrekking op de werving van en samenwerking met licht verstandelijk gehandicapten wordt ingegaan op de stappenreeks ‘doen en blijven doen’. Daarnaast is een focusgroep gehouden met de persoonlijke begeleiders van licht verstandelijk gehandicapten om algemene informatie te verkrijgen. Uit de stappenreeks en de focusgroep zijn aanbevelingen gedaan voor de werving van en samenwerking met LVG-ers aan een dergelijk project. Ten slotte is een voorlichtingsvideo ontwikkeld om cliënten te kunnen werven of langer deel te laten nemen aan het project. De keus om een voorlichtingsvideo te maken is onderbouwd aan de hand van literatuur. Deze video geeft aan de cliënten uitleg over de sensoren en zal door NOVO gebruikt worden als voorlichtingsmateriaal.

8

Hoofdstuk 1: Projectinhoud

9

1.1 Aanleiding en visie ‘In de vorige eeuw is de visie op mensen met een verstandelijke beperking sterk gewijzigd. Aanvankelijk werden zij intramuraal verzorgd. In steeds sterkere mate is men op zoek gegaan naar mogelijkheden om de kwaliteit van leven van mensen met een verstandelijke beperking te bevorderen en om hen zo zelfstandig mogelijk te laten functioneren. Hierbij wordt ook gekeken naar mogelijkheden van bijvoorbeeld begeleid wonen, waardoor het aantal mensen met een verstandelijke beperking, dat intramuraal wordt verzorgd, zo beperkt mogelijk gehouden wordt. Ook is er een verandering binnen de zorg gaande. Daar waar de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking van oudsher intern gericht was, treedt zij nu vaker naar buiten. Door vormen van ambulante begeleiding aan te bieden en door voorlichting over LVG te geven is er een toename van het aantal aanmeldingen’. (Projectvoorstel intelligente client monitoring voor LVG-ers, 2009) De visie van NOVO zelf luidt: ’mensen met een beperking zijn ook mensen met mogelijkheden’. Avics werkt met het oog op dat de toekomst van de zorg menselijk en respectvol is. ‘Avics helpt die toekomst te realiseren, als partner van zorginstellingen die met behulp van ICT de kwaliteit van hun zorg- en dienstverlening willen verhogen’. (www.avics.nl) Veel mensen met een licht verstandelijke handicap krijgen begeleiding, deze begeleiding is arbeidsintensief. Door de toenemende vergrijzing is steeds minder personeel beschikbaar. Hierdoor kan de kwaliteit van zorg en het zo zelfstandig mogelijk leven van LVG-ers belemmerd worden. Er wordt geprobeerd deze consequenties te verminderen door intelligente ICT in de zorg toe te passen. De intelligente ICT wordt in het project ‘Intelligente cliënt monitoring voor licht verstandelijk gehandicapten’ toegepast. Deze is bedoeld voor mensen met een licht verstandelijke beperking die de relatie tussen oorzaak en gevolg niet inzien. Vanwege het ontbreken van deze relatie kunnen zij problemen ervaren in het zelfstandig wonen. Deze problemen komen tot uiting in te hoge stookkosten, dag/nacht ritme en het woon/werk verkeer. •

Dag/nacht ritme Doordat de cliënt te laat naar bed gaat komt hij ’s ochtends niet op tijd uit bed waardoor hij te laat op het werk komt. De kans bestaat dat hij zijn baan dreigt te verliezen.

•

Hoge stookkosten Vooral in de winterperiodes wordt veel gestookt. Zodra de cliënt het te warm heeft zet hij het raam open. De verwarming staat aan en het raam staat open. Hierdoor wordt veel energie verspilt en de kosten lopen onnodig op.

•

Woon/werk verkeer De cliënt vertrekt op tijd van huis, maar onderweg naar zijn werk krijgt hij veel prikkels waardoor hij afwijkt van zijn route. Hierdoor komt hij te laat op zijn werk waardoor hij zijn baan dreigt te verliezen.

Het project heeft als uiteindelijke doel de financiële problemen van mensen met een verstandelijke beperking te verminderen en het bevorderen van het dagritme om de cliënten zo lang mogelijk zelfstandig te kunnen laten wonen. Tevens kunnen de kosten van de zorg, wat betreft de begeleiding voor zelfstandig wonende LVG-ers, worden beperkt. Als dit project aanslaat bij deze cliënten kan het worden toegepast op meerdere licht verstandelijk gehandicapten. Vervolgens kan door middel van dit project het arbeidsvraagstuk, namelijk de schaarste aan gekwalificeerde mensen die in de verstandelijk gehandicaptenzorg willen werken, worden aangepakt.

10

1.2 Uitgangssituatie In het project ‘Intelligente cliënt monitoring van licht verstandelijk gehandicapten’ wordt gewerkt met WP’s 3. Elke WP staat voor een bepaald onderwerp. De opzet bestaat uit zes verschillende WP’s: Nulmeting, Ontwerp, Implementatie, Pilot/Trials, Disseminatie/Exploitatie en Ethiek. Het project ‘Zorg, LVG-ers & technologie’ houdt zich bezig met de volgende WP’s: Nulmeting en Pilot/Trials. De voorgaande werkzaamheden die zijn uitgevoerd, voordat het project ‘Zorg LVG-ers & technologie’ is gestart, worden per WP beschreven.

3

•

WP 1: Nulmeting De vragenlijst voor de nulmeting is klaar. Deze is op donderdag 16 september besproken en kon daarna afgenomen worden. De nulmeting zonder systeem en systeem interventie is afgerond. Gegevens zijn bij NOVO.

•

WP 2: Ontwerp De ontwerpfase is afgerond.

•

WP 3: Implementatie Implementatiefase is in volle gang. Vorig jaar zijn twee studenten gestart met het programmeren en hier wordt dit schooljaar verder een vervolg aan gegeven. Probleem is dat er één in plaats van twee studenten beschikbaar zijn. Getracht wordt om vanuit het honours programma en de deeltijdopleiding nog een student te werven. Voor het vervolg van de implementatie is dringend input van de dagelijkse begeleiders nodig. Wellicht kan Herman Kuipers (student HT) een bijdrage leveren aan het ontwikkelen van de user interface. Als de demo klaar is wordt deze gedemonstreerd aan de leden van de projectgroep.

•

WP 4: Pilot/Trials Waarschijnlijk geeft de cliënt van woning drie geen toestemming. Er is reeds een andere cliënt benadert, deze geeft waarschijnlijk wel toestemming.

•

WP 5: Disseminatie/Exploitatie Peter Schiphof (docent Hanzehogeschool, International Business School) en Henk Jan Kosse (student Hanzehogeschool, FEM) maken een afspraak met Hugo Velthuijsen (docent op de Hanzehogeschool, ICT) om af te stemmen welke resultaten/producten moeten worden opgeleverd.

•

WP 6: Ethiek Hier is nog niet aan gewerkt.

Work packages

11

1.3 Doel Het doel van dit project is het schrijven van een verslag met daarin resultaten en adviezen met betrekking tot de volgende vraag- en doelstellingen. 1.3.1 Vraagstellingen • Hoe kan een 0- en 1-meting zo betrouwbaar en valide mogelijk uitgevoerd worden? • Welke obstakels kunnen optreden bij het verkrijgen van medewerking van een cliënt voor een dergelijk project? • Hoe kan het voorlichtingsmateriaal zo begrijpelijk mogelijk worden gemaakt voor LVG-ers? 1.3.2 Doelstellingen • WP1 : De vragenlijsten voor de LVG-ers met betrekking op de 0-meting zijn uiterlijk eind week 49 afgenomen.

4

•

De gegevens van de vragenlijst en de ‘harde’ gegevens4, met betrekking tot de 0-meting, zijn uiterlijk begin week 49 verwerkt.

•

WP 1: Aan het eind van week 49 zijn de aannames voor de 1-meting beschreven.

•

WP 4: Aan het eind van week 50 zijn de redenen voor LVG-ers beschreven om niet deel te nemen of niet deel te blijven nemen aan een dergelijk project.

•

WP 4: Eind week 5 is het voorlichtingsmateriaal over de ‘slimme computers’ voor LVG-ers afgerond.

De gemeten waarden

12

1.4 Projectresultaten Om aan een probleem te werken, is het belangrijk om voor ogen te hebben wat het resultaat moet zijn. Per vraagstelling is dan ook het uiteindelijke resultaat beschreven. •

Hoe kan een 0- en 1-meting zo betrouwbaar en valide mogelijk uitgevoerd worden? Er is een vragenlijst ontworpen die is beoordeeld en aangepast zodat het betrouwbaar en valide is. Mede door de opgestelde handleiding voor de dagelijkse begeleiders is de betrouwbaarheid en validiteit gewaarborgd. De gegevens uit de afgenomen vragenlijsten zijn verwerkt in tabellen en grafieken. Tenslotte wordt een advies gegeven over het uitvoeren van een 0-meting.

•

Welke obstakels kunnen optreden bij het verkrijgen van medewerking van een cliënt voor een dergelijk project? Naar aanleiding van een literatuurstudie en interviews met dagelijkse begeleiders, is een beschrijving gegeven hoe de werving van en samenwerking met LVG-ers zou moeten verlopen. Deze beschrijving kan worden gezien als een advies over de werving van en de samenwerking met LVG-ers.

•

Hoe kan het voorlichtingsmateriaal zo begrijpelijk mogelijk worden gemaakt voor LVG-ers? Naar aanleiding van een literatuurstudie over hoe LVG-ers leren is bepaald dat een videofilm wordt gemaakt. Er is een script geschreven die is gebruikt tijdens het ontwerpen van de videofilm. Deze videofilm is zodanig ontworpen dat deze begrijpelijk is voor LVG-ers.

13

1.5 Samenhang met de omgeving en neveneffecten In deze paragraaf wordt beschreven welke ontwikkelingen tijdens het project ‘Zorg, LVG-ers & technologie’ hebben plaats gevonden, die kunnen leiden tot een succes. Een neveneffect die gaande is na het project, is dat wellicht meerdere cliënten gaan meewerken, waardoor cliënten langer extramuraal kunnen blijven wonen. Door de toepassing van ICT is minder personeel nodig en zijn er lagere personeelskosten. Mocht het aantal cliënten dusdanig groeien, is een systeemmanager nodig. Door de technologie zal de 24 uurszorg snel en adequaat plaats vinden. Door de sensoren wordt wellicht voorkomen dat een cliënt zijn/haar baan dreigt te verliezen. Hierdoor zijn er minder financiële problemen en de cliënt ervaart een beter dagelijks ritme. De cliënt gaat beter in zijn/haar vel zitten en het voorkomt mogelijk andere gezondheidsproblemen. Hierbij kan onder andere gedacht worden aan klachten van stress en spanning. Met andere woorden: de kwaliteit van leven neemt toe. Niet alleen NOVO heeft invloed op het feit dat cliënten wel of niet willen deelnemen aan het project, maar ook omgevingsfactoren, zoals familie, spelen een belangrijke rol. Deze omgevingsfactoren kunnen de cliënt stimuleren wel deel te gaan nemen aan het project, of juist niet.

14

1.6 Afbakening De volgende punten worden niet door het project ‘Zorg, LVG-ers & technologie’ uitgevoerd. Deze punten zijn al uitgevoerd, worden naar anderen overgedragen of worden helemaal achterwege gelaten. •

Nulmeting: de vragenlijst die gebruikt wordt voor de nulmeting is al gemaakt en besproken door NOVO, maar moet nog verbeterd worden. De uitvoering van de 1-meting zal niet door het project ‘Zorg, LVG-ers & technologie’ worden uitgevoerd in verband met de tijd. De 1meting zal mogelijk doorgeschoven worden naar een volgende projectgroep van de minor Zorg & Technologie. De gegevens van de nulmeting worden verwerkt, maar er wordt niet met literatuur onderbouwd in hoeverre het onderzoek betrouwbaar en valide is. Er wordt geen pilot/trial van de nulmeting uitgevoerd.

•

Ontwerp en implementatie: de ontwerpfase is afgerond, de implementatiefase is in volle gang. Het implementeren van de sensoren wordt niet door het project ‘Zorg, LVG-ers & technologie’ uitgevoerd, maar door Avics en andere bedrijven.

•

Pilot/Trials: het bestellen van de materialen en de technische voorbereiding van de woningen zijn uitgevoerd. De software wordt geplaatst en geïnstalleerd. Cliënten voor het onderzoek worden geworven.

•

Werving en samenwerking LVG-ers: in dit onderdeel wordt niet beschreven wat de technische obstakels zijn.

•

Obstakels personeel: Tijdens het project is geen rekening gehouden met de obstakels van personeel die kunnen optreden. Denkend hierbij aan begeleiders die ’s avonds laat geen cliënten willen bellen.

15

1.7 De aanpak Tijdens het project is gewerkt met gestructureerde organisatie-aspecten. Door gestructureerd te werk te gaan is de kans op succes groter. In het project is gebruik gemaakt van zes stappen, namelijk de standaardfasering. Initiatieffase In de initiatieffase is kennis gemaakt met de opdrachtgever en het project. Daarna is gestart met brainstormen. In deze fase zijn een aantal onderwerpen aan bod gekomen die de projectgroep zou kunnen uitvoeren. Definitiefase In deze fase zijn de onderwerpen verder gedefinieerd. De onderwerpen zijn omgezet in deelvragen. Deze deelvragen zijn beoordeeld door NOVO en zo nodig aangepast. Met deze deelvragen/doelen is het project verder gegaan. Ontwerpfase In de ontwerpfase zijn de doelen verder beschreven. Bij elke deelvraag is beschreven wat de taken daarbij zijn. Ook de eisen waaraan het project moet voldoen en de beheersfactoren zijn gedefinieerd. Voorbereidingsfase In deze fase zijn de voorgaande werkzaamheden, Door het project ‘Zorg, LVG-ers & technologie’ opgesomd, en is een draaiboek gerealiseerd. Door middel van dit draaiboek kan het tijdpad goed gevolgd worden. Realisatiefase Het woord zegt het al, in de realisatiefase zijn alle probleemstellingen en doelen uitgewerkt en afgerond. Aan het eind van de realisatiefase voldoen alle uitgewerkte doelen en probleemstellingen aan de eisen die gesteld zijn. In deze fase is ook alvast een nazorgprogramma opgesteld. Nazorgfase In de nazorgfase is beoordeeld of de geleverde kwaliteit voldoet aan de eisen. Er is terug gekeken op het project. Hierbij is vooral beoordeeld of de beheersfactoren nagestreefd zijn. Verder zijn eventuele niet afgeronde producten zodanig vastgelegd zodat dit overgedragen kan worden aan derden.

16

1.8 Randvoorwaarden en beperkingen Elk project kent zijn beperkingen en randvoorwaarden. Zo ook het project 'Zorg, LVG-ers & technologie’. In het begin is een planning gemaakt, zodat de deadlines duidelijk zijn en hier naar toe gewerkt kan worden. Tevens is stilgestaan bij de regelgeving, dit kan namelijk invloed hebben op het project. Deadlines • • • • • • • • • • •

Eind week 38 is het beslisdocument initiatieffase ingeleverd bij Anke Kornfeld en Addie van Rossum. Eind week 41 is het beslisdocument definitiefase ingeleverd bij Anke Kornfeld en Addie van Rossum. Eind week 44 zijn de beslisdocumenten ontwerpfase en voorbereidingsfase ingeleverd bij Anke Kornfeld en Addie van Rossum. Eind week 49 zijn de vragenlijsten voor de LVG-ers met betrekking op de 0-meting afgenomen. Eind week 49 zijn de gegevens van de vragenlijst en de ‘harde’ gegevens, met betrekking tot de 0-meting verwerkt. Eind week 49 zijn de aannames voor de 1-meting beschreven. Eind week 50 zijn de redenen voor LVG-ers beschreven om niet deel te nemen of niet deel te blijven nemen aan een dergelijk project. Eind week 2 is het eindverslag ingeleverd bij Anke Kornfeld en Addie van Rossum. Eind week 4 zijn de beslisdocumenten realisatiefase en nazorgfase ingeleverd bij Anke Kornfeld en Addie van Rossum. Eind week 5 is het voorlichtingsmateriaal over de ‘slimme computers’ voor LVG-ers afgerond. 9 februari wordt de eindpresentatie van de minor gegeven.

Regelgeving De privacy van de cliënten wordt gedurende het project gewaarborgd. De privacy is in de WGBO, Wet Geneeskundige Behandelingsovereenkomst, geregeld. (Rijksoverheid, 2010) Tijdens het doorlopen van iedere fase zijn geen namen van cliënten genoemd. Beperkende factoren Beperkende factoren tijdens het project zijn tijd, geld, kennis en communicatie. •

Tijd: Door veel vertraging in het begin van het project is aan het eind tijd tekort gekomen. Hierdoor is het voorlichtingsfilmpje minder professioneel dan van tevoren werd gehoopt.

•

Geld: Door een te klein budget van NOVO is er geen gebruik gemaakt van een professioneel producer voor het maken van het voorlichtingsfilmpje.

•

Kennis: Tijdens het project was weinig kennis te verkrijgen over het leren van LVG-ers en over verschillende methoden van 0-metingen.

•

Communicatie: Doordat de communicatie hoofdzakelijk over de e-mail verliep en eens in de twee weken een vergadering was, verliep de communicatie soms wat traag.

17

Hoofdstuk 2: Projectbeheer

18

2.1 Organisatie

19

2.2 Tijd

Tabel 1: GANTT met Work Breakdown Structure

20

2.3 Geld Aan dit project werken 7 minorstudenten mee, die allen 40 uur per week aan het project werken, gedurende 20 weken. Dit komt neer op 7 x 40 x 20 = 560 uur aan geïnvesteerd werk. Het project ‘Intelligente cliënt monitoring van licht verstandelijke gehandicapten’ wordt gesubsidieerd door de provincie Groningen en het Europese Fonds voor Regionale Voorzieningen.

2.4 Kwaliteit Aan het begin van het project zijn kwaliteitscriteria opgesteld. Het document moet op HBO-niveau geschreven zijn. Daarnaast moeten de documenten met wetenschappelijke literatuur onderbouwd zijn. Voor de vragenlijst van de nulmeting is geen pilot gehouden, maar de vragenlijst is wel gecontroleerd door de begeleiders van de LVG-ers en een orthopedagoog. De begeleiders kennen het niveau van de cliënten, hierdoor weten de begeleiders of de vraagstelling duidelijk is. De orthopedagoog heeft geholpen met het controleren van de vraagstellingen, zij is professional op het gebied van LVG-ers. Dit kan als een test gezien worden en hierdoor voldoet de nulmeting aan voldoende kwaliteit, betrouwbaarheid en validiteit. Bij het opstellen van het document over de werving en samenwerking van cliënten zijn verschillende bronnen gebruikt. Door het gebruik van verschillende bronnen wordt de verkregen informatie gecontroleerd op betrouwbaarheid. Het interview met de focusgroep is getest door middel van een pilot. Hierbij zijn twee begeleiders geïnterviewd en is er gebruik gemaakt van een voicerecorder. Door deze test kunnen eventueel aanpassingen plaatsvinden, waardoor het interview beter aan de kwaliteitsnormen voldoet. Voor beide vragenlijsten is gebruik gemaakt van de kennis en ervaring van Roos Nieweg. Roos Nieweg is een professionele onderzoekster en heeft veel ervaring op het gebied van vragenlijsten. Aan de hand van bestaande instructievideo’s voor LVG-ers en het document ‘Hoe leren LVG-ers?’, wat is gemaakt door middel van literatuur, is de instructievideo ontwikkeld. Door te vergelijken met ander voorlichtingsmateriaal is getracht een methode te kiezen die goed aansluit bij de leerstijl van LVG-ers. De documenten worden ook beoordeeld door de stuurgroep en begeleiders van cliënten, dit zorgt mede voor hogere kwaliteit. De artikelen die voor het verslag zijn gebruikt zijn aan de hand van evidence based practise normen gecontroleerd. De artikelbeoordeling is te vinden in bijlage 1.

21

2.5 Risico’s In een project kunnen risico’s worden tegengekomen. Door hier van tevoren bij stil te staan, wordt geprobeerd te voorkomen om tegen onverwachte problemen aan te lopen en kan nagedacht worden over eventuele oplossingen. •

•

•

•

Onvoldoende medewerking van cliëntengroep: als cliënten onvoldoende meewerken bij het afnemen van de vragenlijsten is er geen duidelijk beeld van de beginsituatie. Als er geen duidelijk beeld is van de beginsituatie kan na de 1-meting geen duidelijke inschatting worden gemaakt over de probleemstelling. Ook voor de 1-meting geldt dat voldoende medewerking van belang is. Onduidelijke overdracht van de 1-meting: als de overdracht van de 1-meting naar de volgende studentengroep niet eenduidig verloopt bestaat het risico dat de inschatting van de 0-meting en de inschatting van de 1-meting niet correct met elkaar vergeleken kunnen worden. Hierdoor zou geen duidelijke inschatting van de probleemstelling geformuleerd kunnen worden. Manipulatie van technologie: doordat meerdere cliënten in een huis wonen kan het voorkomen dat er een foute meting wordt gedaan, hierbij denkend aan bijvoorbeeld het bedmatje. De partner van de cliënt kan op het bed gaan liggen waardoor het de uitkomsten van de meting beïnvloedt. Hierdoor zou een verkeerde conclusie kunnen worden getrokken. Communicatie met verschillende personen: in het project ‘Intelligente cliënt monitoring van licht verstandelijke gehandicapten’ werken verschillende instanties samen om tot een resultaat te komen. Ook binnen het project ‘Zorg, LVG-ers & technologie’ zijn verschillende instanties betrokken. De communicatie met deze verschillende instanties kan een valkuil zijn voor de projectgroep.

Bovenstaande risico’s zijn projectrisico’s. Bedrijfsrisico’s zijn binnen het project ‘Zorg, LVG-ers & technologie’ niet aan de orde.

22

2.6 Informatie •

Elke week vindt een tutorbijeenkomst plaats waar alle projectleden, Anke Kornfeld en/of Addie van Rossum-Lefeber aanwezig zijn. De agenda en de notulen van deze bijeenkomsten worden door de projectgroep verzorgd.

•

Om de week vindt een vergadering met NOVO plaats. Hierbij zijn een aantal projectleden en Alie Leeuwis, Petra Helmantel, Nicky Telgen en/of Krista Droog aanwezig. De agenda en notulen van deze bijeenkomsten worden verzorgd door de projectgroep.

• Contactpersoon van de projectgroep is Inge Velderman. Zij heeft contact met de opdrachtgevers en geeft dit door aan de andere projectleden. • De projectgroep maakt onderling afspraken om samen te werken aan het project. Dit is opgenomen in het samenwerkingscontract, zie bijlage 2. • Documenten worden op file exchange geplaatst. Degene die een nieuwe versie plaatst, verwijdert de oudere versie. • De twee subgroepen van de projectgroep spreken tegelijk af, zodat bij vragen direct hulp ingeschakeld kan worden van de overige projectleden. • Wanneer Anke Kornfeld, Addie van Rossum-Lefeber en NOVO een ‘go’ hebben gegeven aan een beslisdocument, wordt dit door Anke Kornfeld op surfgroepen geplaatst.

23

Hoofdstuk 3: Algemene beschrijving LVG-ers

24

3.1 Wat is een verstandelijke beperking De ernst van de verstandelijke beperking kan worden onderverdeeld in verschillende categorieën. In de DSM-IV5 is het niveau als volgt ingedeeld: • • • • •

Zwakbegaafd Lichte verstandelijke handicap Matige verstandelijke handicap Ernstige verstandelijke handicap Diepe verstandelijke handicap

IQ 70/75-85/90 IQ 50/55-70 IQ 35/40-50/55 IQ 20/25-35/40 IQ lager dan 20/25

(www.nationaalkompas.nl)

Er is sprake van een verstandelijke beperking als iemand een aangeboren stoornis heeft van de cognitieve functies6 of deze op jonge leeftijd heeft ontwikkeld. De beperking van de cognitieve functies is het meest opvallend en het moeilijkst bij de sociale redzaamheid. De American Association of Mental Retardation (AAMMR) definieert een verstandelijke beperking als volgt: iemand met een verstandelijke beperking heeft een aanzienlijk aantal beperkingen in het functioneren. Iemand moet aantoonbaar een intellect hebben onder het gemiddelde niveau. Verder moet er sprake zijn van beperkingen in twee of meer van de volgende vaardigheden: • communicatie; • zelfverzorging; • wonen; • sociale vaardigheden; • deelname aan de samenleving; • zeggenschap; • gezondheid en veiligheid; • toegepaste kennis; • vrijetijdsbesteding en werk. De verstandelijke beperking moet voor het 18e levensjaar tot uiting komen. (www.nationaalkompas.nl & Kerr, van Humbeeck,2010))

5

Dianostic and Statistical Manual of Mental Disorders is een Amerikaans handboek voor diagnose en statistiek van psychische aandoeningen. Deze wordt in de meeste landen als standaard in de psychiatrische diagnostiek gebruikt. De huidige versie wordt aangeduid met DSM-IV. (www.humanconcern.nl) 6

Het geheel van processen die bij het opnemen en verwerken van informatie betrokken zijn.

(www.encyclo.nl)

25

Oorzaken Er zijn veel verschillende oorzaken voor verstandelijke beperkingen. Het kan een aangeboren afwijking zijn en het kan tijdens de geboorte gebeuren, maar er zijn ook gebeurtenissen waardoor een verstandelijke beperking zich na de geboorte kan voordoen. Voor de geboorte kan schade aan het centrale zenuwstelsel een oorzaak zijn. Verder kunnen genetische oorzaken, ziekte of lichamelijk ongeval van de moeder tijdens de zwangerschap een oorzaak zijn van een verstandelijke beperking. De meest voorkomende genetische oorzaken van een verstandelijke beperking zijn het syndroom van Down, het fragiele-X-syndroom en het prader-Willisyndroom. Het Down syndroom wordt veroorzaakt door een derde exemplaar of een gedeelte van het chromosoom 21. Mensen die niet het syndroom van Down hebben, hebben twee exemplaren van het chromosoom 21. Er zijn drie typen van het syndroom van Down: trisomie 21, mozaïcisme voor chromosoom 21 en translocatie van chromosoom 21. Het fragiele-X-syndroom wordt veroorzaakt door een mutatie van een gen op de lange arm van het X-chromosoom. Niet alle mensen met een fragiele-X hebben een verstandelijke beperking. Bij het prader-Willi-syndroom is er schade aan chromossom 15. Baby’s met deze aandoening hebben spierverslapping. Onvoldoende zuurstof of een vroeggeboorte kan tijdens de geboorte een oorzaak zijn. Na de geboorte gaat het vaak om vroege kinderziekten of lichamelijke ongevallen. (Kerr, van Humbeeck,2010)

Impact De impact van een verstandelijke beperking varieert per persoon, er zijn nooit twee personen die hun aandoening op dezelfde manier zullen ervaren. Mensen met een verstandelijk beperking zijn individuen en hebben allemaal verschillende persoonlijkheden en vaardigheden. Mensen die geen verstandelijke beperking hebben zijn ook niet allen gelijk, dit hangt af van de levenservaring, geschiedenis, culturele omgeving en de genetische factoren. (Kerr, van Humbeeck,2010)

NOVO Licht verstandelijk gehandicapten kunnen bij NOVO terecht voor dagbesteding, maar ook woonaanbod en gezinsondersteuning. Er is een ambulant team dat op afroep en op afspraak werkt. De cliënten die NOVO begeleidt, hebben een AWBZ- of een WMO-indicatie. Om bij NOVO in aanmerking te komen voor begeleiding, moet de cliënt bepaalde documenten in zijn bezit hebben en laten zien aan NOVO. Deze documenten zijn onder andere een psychologisch onderzoek, hulpvraag, hulpverlenerverslagen en voorgeschiedenis. (presentatie NOVO, 12 oktober 2010)

26

3.2 Leergedrag Elk persoon is uniek, ongeacht IQ. Iedereen heeft zijn eigen persoonlijkheid en moeilijkheden. Verstandelijk gehandicapten zijn licht tot ernstig verstandelijk gehandicapt, gedefinieerd op basis van IQ. Aan de hand van het IQ wordt bepaald welk niveau van ondersteuning nodig is, maar de manier waarop een persoon functioneert in zijn leven hangt af van vele andere factoren. Voorbeelden hiervan zijn: persoonlijkheid, stress, teleurstelling, de aanwezigheid van een andere handicap (motorische, sociale of zintuiglijke), de manier waarop een individu omgaat met anderen en het voldoen aan maatschappelijke rollen. Een verstandelijke handicap is een beschadiging van de cognitieve processen, wat er toe leidt dat leerproblemen ontstaan. LVG-ers zijn onder andere beperkt in het plannen en beslissen hoe te handelen, het verwerven van nieuwe informatie, de uitvoering van de handeling en het aanpassen of selecteren van de omgeving waarin ze verkeren. De opvatting over het leren van LVG-ers wordt de ontwikkelingsvisie genoemd. Het principe van de ontwikkelingsvisie is dat leerproblemen bij LVG-ers centraal staan. De ontwikkelingsvisie legt de nadruk op de volgende kenmerken: • LVG-ers doorlopen dezelfde volgorde in ontwikkeling als andere mensen; • bij LVG-ers liggen dezelfde processen ten grondslag aan het verstandelijke functioneren als bij andere mensen; • LVG-ers reageren op dezelfde wijze op omgevingsfactoren als andere mensen; • de ontwikkelingsgang vertraagt geleidelijk naarmate mensen ouder worden; • bij LVG-ers is vaker sprake van terugval. (http://burgemeestre.ex-tra.org)

Categorieën van leren Leren doet men zelf. Een vaardigheid heeft men van iemand anders geleerd of een ander heeft men gemotiveerd om iets nieuws te leren. Leren gebeurt in een sociale context. Er zijn twee categorieën van leren: direct leren en indirect leren. Direct leren Direct leren houdt in dat men leert van wat men meemaakt, ervaart, leest en bekijkt. Een LVG-er kan direct leren door zijn omgeving en van de informatie waar hij dagelijks mee wordt geconfronteerd. Voor een LVG-er is direct leren echter erg moeilijk, zelfstandig leren kost voor LVG-ers veel moeite. Als gevolg van zijn beperking kan een LVG-er minder afstand nemen van de informatie die op hem afkomt, hij heeft moeite om deze informatie te verwerken. Veel LVG-ers hebben slechte ervaringen met direct leren, ze weten dat ze op dit terrein vaak falen. Indirect leren Indirect leren doet men met hulp van andere mensen, bijvoorbeeld ouders, docenten, vrienden en/of collega’s. Voor LVG-ers is deze vorm van leren erg belangrijk, aangezien ze moeite hebben met direct leren. Bij indirect leren is het voor LVG-ers belangrijk om de informatie en/of omgeving zó gepresenteerd te krijgen dat hij hiermee kan omgaan. Niet alleen het direct of indirect leren heeft invloed op het leerproces van de LVG-er, een uitdagende omgeving kan een verrassende impuls geven aan zijn ontwikkeling. (van Dijk, van Doorn, 2004)

27

Ontwikkelingzones Bij ontwikkeling spelen twee zones een rol: ‘de zone van de naaste ontwikkeling’ en ‘de zone van actuele ontwikkeling’. Wanneer je met een probleem geconfronteerd wordt dat je al eerder hebt ervaren en de oplossing er voor weet, kan dit probleem aangepakt worden door ‘de zone van actuele ontwikkeling’. Deze zone wordt ook wel voorkennis genoemd. Wanneer je iets nieuws wilt leren, moet je aansluiten bij deze voorkennis. Het is interessant om iets nieuws te leren wanneer dit aansluit bij ‘de zone van de naaste ontwikkeling’. Deze zone is het gebied waarin je, met hulp van anderen, nieuwe informatie eigen kunt maken. Informatie moet niet te makkelijk en net niet te moeilijk zijn. Zo word je uitgedaagd om nieuwe kennis op te nemen. (van Dijk, van Doorn, 2004) Cognitieve ontwikkeling Cognitieve ontwikkeling houdt de ontwikkeling van het verstand in; het opnemen en verwerken van kennis, waarnemen, taal, denken, concentratie, aandacht etc. LVG-ers hebben moeite met het cognitieve functioneren, waarbij de volgende moeilijkheden optreden: zelfstandig (zonder hulp) de omgeving gericht waar nemen (informatieverwerking); • informatie selecteren (selectie); • informatie ordenen en volgorde te bepalen (ordening); • informatie onthouden, vooral als deze alleen verbaal wordt aangeboden; • (geheugen)informatie/vaardigheid meteen toe passen; • geleerde informatie in een andere situatie toe passen (transfer/generalisatie); • de goede woorden gebruiken en zich duidelijk uit drukken. Het is dan ook belangrijk om bijvoorbeeld visuele ondersteuning te bieden, om te voorkomen dat LVG-ers falen als ze niet goed kunnen lezen of de woorden niet kennen. Ook is herhaling belangrijk, zodat een groeimogelijkheid ontstaat. Verder zijn stapsgewijze, expliciete instructies van belang, aangezien LVG-ers zo minder falen en de kans groter is dat een succeservaring ontstaat. (www.lvgnet.nl)

Geheugenprocessen Om te kunnen leren is een goed functionerend geheugen nodig. Wanneer je niet in staat bent om nieuwe informatie te bewerken en op te slaan of wanneer je de opgeslagen informatie snel vergeet, dan leer je niet bij. Er zijn twee belangrijke geheugenprocessen, namelijk het werkgeheugen en het langetermijngeheugen. Het werkgeheugen is een systeem dat zorgt voor de opslag van informatie wanneer cognitieve vaardigheden worden uitgevoerd. Het werkgeheugen is dan ook nodig om nieuwe vaardigheden te leren en nieuwe kennis te ontwikkelen. Hierbij kan gedacht worden aan taalbegrip, lezen en rekenen. Wanneer het werkgeheugen de informatie heeft verwerkt, wordt het opgeslagen in het langetermijngeheugen. Uit studie blijkt dat personen met een verstandelijke handicap problemen hebben met het werkgeheugen. Deze studies zijn vooral gericht op mensen met een matige tot ernstige verstandelijke handicap. Een onderzoek naar geheugenprocessen bij LVG-ers laat zien dat ze geen problemen hebben met het langetermijngeheugen, maar wel met het werkgeheugen. In het onderzoek zijn naast LVG-ers ook gemiddeld begaafde leeftijdsgenoten en gemiddeld begaafde kinderen met een vergelijkbare mentale leeftijd betrokken. Het blijkt dat LVG-ers een beperkte opslagcapaciteit hebben vergeleken met gemiddeld begaafde leeftijdsgenoten. Worden LVG-ers vergeleken met gemiddeld begaafde kinderen met een vergelijkbare mentaliteit, dan is geen beperking te zien in het werkgeheugen. Uit dit onderzoek is ook naar voren gekomen dat LVG-ers een achterstand hebben in de tijdelijke opslag van verbale informatie. LVG-ers kunnen snel overspoeld raken wanneer in lange zinnen gepraat wordt met daarin veel informatie. Het is belangrijk om korte zinnen te gebruiken wanneer een gesprek wordt gevoerd met een LVG-er. (www.lvgnet.nl) 28

Aandachtspunten Er zijn een aantal aandachtspunten die belangrijk zijn om LVG-ers iets te leren of iets te laten veranderen. Zien werkt beter dan horen en doen werkt beter dan uitleg krijgen. Wanneer een LVG-er zijn eigen voordeel of belang inziet, zal hij sneller iets leren of veranderen. Ook leren ze beter wanneer de informatie ze persoonlijk raakt. Herhalen, enkelvoudige informatie en een speelse benadering zijn belangrijk om LVG-ers te laten leren. Gesprekken met LVG-ers moeten duidelijkheid verschaffen; wie doet wat en wanneer, maar ook waar en hoe. Hierbij moet ingespeeld worden op de denkstijl van een LVG-er. Verder is het belangrijk om in korte zinnen de informatie over te brengen. (www.lvgnet.nl)

29

Hoofdstuk 4: 0-meting

30

Inleiding Tijdens het project ‘Intelligente monitoring voor licht verstandelijk gehandicapten’ worden er sensoren geplaatst in de woningen van de cliënten. Om te kijken wat voor een effect de sensoren op de cliënten hebben wordt er vooraf een 0-meting uitgevoerd. Nadat de sensoren een tijd hun werk hebben gedaan wordt er een 1-meting uitgevoerd. De vragenlijst is samengesteld door medewerkers van NOVO en een communicatiedeskundige. Tijdens het project wordt er kritisch gekeken naar de opzet van de vragenlijst en de vraagstellingen die door NOVO zijn gemaakt. Ook heeft de projectgroep bij de vraagstellingen het doel van de vraag beschreven. Tevens is gekeken naar verschillende methoden van 0-metingen, om te kunnen beoordelen of NOVO voor de juiste methode heeft gekozen. Na het aanpassen van de vragenlijst wordt de 0-meting afgenomen, de 1-meting zal door een volgend projectgroep worden uitgevoerd. De resultaten van de 0-meting zal worden verwerkt in grafieken waaruit conclusies kunnen worden getrokken. Ten slotte worden aanbevelingen gedaan voor het uitvoeren van de 1-meting.

31

4.1 Methoden nulmeting Er zijn verschillende methoden om een nulmeting uit te voeren. Om hier informatie over te verkrijgen, zijn verschillende wetenschappelijke onderzoeken vergeleken. Al deze onderzoeken hebben gebruik gemaakt van een dergelijke nulmeting. De onderzoeken die vergeleken zijn gaan van kleinschalige projecten tot grootschalige projecten zoals Rijkswaterstaat. •

In het rapport radiotherapie: nulmeting en monitoring wachttijden, is een nulmeting uitgevoerd door middel van monitoring. In 10 van de 21 radiotherapeutische centra zijn monitoren geplaatst die de wachttijden registreert. De monitor kan alleen worden toegepast indien de centra werkt met digitale systemen. Onderzoeksbureau Prismant heeft de nulmeting in nauwe samenwerking met de NVRO uitgevoerd. Er is een continue monitor gemaakt die voldoet aan de noodzaak en de voorwaarden. De nulmeting wordt jaarlijks herhaald om te beoordelen of de wachttijden veranderd zijn. (Smand, C.R., 2002)

•

In het onderzoek van Agentschap Telecom is een nulmeting uitgevoerd met betrekking tot de invoering van de Wet bewaarplicht telecommunicatiegegevens (Wet bewaarplicht). Het is een onderzoek naar de stand van zaken betreffende de naleving van de Wet bewaarplicht bij Internet Service Providers. Tijdens het uitvoeren van de nulmeting is gebruik gemaakt van een vragenlijst / enquête. De onderzoeksvragen zijn ontwikkeld door alle geregistreerde aanbieders die onder de Wet bewaarplicht vallen te bevragen. Op deze manier is de enquête tot stand gekomen. De vragenlijst/enquête is naar 322 marktpartijen verstuurd, waarvan 138 partijen hebben gereageerd. Het doel van de nulmeting is om te beoordelen of bedrijven de Wet bewaarplicht nastreven. Wanneer de één-meting heeft plaats gevonden is onbekend. (Agentschap Telecom, 2010)

•

Colfield heeft in opdracht van VROM een nulmeting uitgevoerd naar de stand van zaken met betrekking tot de grootschalige topografie bij de toekomstige BGT (basisregistratie grootschalige topografie) bronhouders7. Het doel is inzicht krijgen in de huidige stand van zaken bij de toekomstige bronhouders. De enquête is verstuurd naar 477 bronhouders waarvan 438 hebben gereageerd. De enquête kan online ingevuld en geretourneerd worden. Wanneer de één-meting wordt uitgevoerd is niet duidelijk. (Hoogevorst, B., Kruk, van der J., 2009)

7

Bronhouders zijn onder andere: afnemende en zelfmuterende gemeenten, provincies, topografie producerende gemeenten, Rijkswaterstaat en Prorail. 32

•

Het doel van het onderzoek ‘Koe & Wij’ is om de factoren te onderzoeken die de keuze voor beweiding beïnvloeden. In dit onderzoek zijn melkveehouders telefonisch geënquêteerd. De enquête is opgesteld door CLM (onderzoek en Advies BV, Centrum voor Landbouw en Milieu). Hierbij is gekeken naar voorgaande onderzoeken met betrekking tot weidegang. De enquête is getest door 5 melkveehouders en daarna aangepast. Er is gekozen voor een proportionele steekproef naar regio. Van de 1032 melkveehouders hebben 683 gereageerd. Daarnaast is aan de interviewers extra uitleg gegeven betreffende enkele vragen. Aan het eind van het onderzoek wordt een eindmeting bewerkstelligt, echter is de datum onbekend. (Schans, van der F., e.a., 2006)

De verschillende bovenstaande nulmetingen worden vergeleken met de nulmeting die NOVO heeft gebruikt. In het rapport radiotherapie is gebruik gemaakt van monitoring om wachttijden te registeren. In het project NOVO is gebruik gemaakt van sensoren die gedrag registreren. Deze onderzoeken kan men met elkaar vergelijken, aangezien beide onderzoeken gebruik maken van monitoring. In het onderzoek van Agentschap Telecom is gebruik gemaakt van een vragenlijst / enquête. Dit is te vergelijken met de nulmeting die NOVO uitvoert. Echter, NOVO heeft een kleinere onderzoekspopulatie en het betreft LVG-ers. In het onderzoek grootschalige topografie, is gebruik gemaakt van een online enquête. Deze enquête is niet toepasbaar bij LVG-ers, want het maakt het onderzoek niet betrouwbaar. Men weet niet hoe de LVG-ers de vragen interpreteren en men kan niet controleren of de LVG-er daadwerkelijk de enquête zelf ingevuld heeft. In het onderzoek ‘Koe & Wij’ is bij de nulmeting gebruik gemaakt van een telefonische enquête. Het is niet duidelijk of deze enquête toepasbaar is bij LVG-ers, omdat men niet weet hoe LVG-ers hierop zouden kunnen reageren. Hieruit kan worden geconcludeerd dat de methode die wordt gebruikt voor een nulmeting afhangt van de vraagstelling. Is de vraagstelling kwantitatief, dan zoek je of ontwikkel je een meetinstrument om hetgeen je wilt weten te kunnen tellen. Is de vraagstelling kwalitatief, dan breng je hetgeen je wilt weten in kaart door interviews of observatie. Daarvoor ontwikkel je of zoek je een topiclijst of observatieschema. Je kunt ook combinaties van methoden gebruiken. Het gaat er dus niet om of iets een nulmeting is of niet; het gaat om het vinden (in de literatuur) of ontwikkelen van een methode die zorgt dat je de vraagstelling kunt beantwoorden. Als deze onderzoeken worden vergeleken met de vragenlijst van NOVO kan de conclusie worden getrokken dat de vragenlijst goed is afgestemd op hetgeen wat gemeten moet worden. Het onderzoek van NOVO betreft een kleinschalig onderzoek. Hierdoor worden cliënten persoonlijk benaderd. Wanneer een onderzoekspopulatie groot is, is dit niet meer te realiseren in verband met tijd. Voor de doelgroep LVG-ers is het betrouwbaarder dat de vragenlijst mondeling en persoonlijk wordt afgenomen. Tevens is het van belang dat het wordt afgenomen door de dagelijks begeleiders. Dit omdat de cliënten de dagelijks begeleiders vertrouwen en op deze wijze de respons hoger is.

33

4.2 Doel vragenlijst Om de nulmeting uit te kunnen voeren is er een vragenlijst gemaakt. Dit is ontwikkeld door NOVO en in bijlage 3 te vinden. Met deze vragenlijst wordt onder andere het zelfbeeld, de waardering door anderen en de vermoeidheid van de cliënt vastgelegd. De nulmeting wordt uitgevoerd voordat de sensoren in werking zijn gesteld. De vragenlijst wordt bekeken aan de hand van het boek “Handboek oplossingsgericht werken met licht verstandelijk beperkte cliënten”. (John Roeden & Fredrike Bannink, 2007) De begrippen validiteit en betrouwbaarheid komen vaak voor binnen het project ‘Zorg, LVG-ers & technologie’. Validiteit is de mate waarin een meetinstrument meet wat men wil meten. Om dit te bewerkstelligen wordt een meetinstrument vergeleken met een instrument waarvan zeker is dat dit het juiste effect meet. (Baarda, de Goede, 2000) Betrouwbaarheid kan als volgt worden gedefinieerd: onderzoeksresultaten berusten niet op toeval. Dit houdt in dat een meetinstrument meet wat er gemeten moet worden en bij herhaling tot dezelfde resultaten komt. In het verslag worden deze begrippen nader toegelicht. De vragenlijst bestaat uit cijferschalen van 10 t/m 0. De reden waarom voor deze schaal is gekozen staat beschreven in het verslag. Schaalvragen zijn toe te passen in verschillende domeinen zoals de vooruitgang, de hoeveelheid energie, de mate van hoop, mate van vertrouwen en de mate van motivatie. Deze domeinen zijn terug te vinden in de vragenlijsten.

34

4.3 Betrouwbaarheid en validiteit Betrouwbaarheid heeft te maken met de stabiliteit van het onderzoeksresultaat. Wanneer het onderzoek zou worden herhaald, zouden dezelfde resultaten naar voren moeten komen. Bij deze vragenlijst is dat lastig te zeggen. Dit komt, omdat je te maken hebt met LVG-ers. De vragenlijst gaat over het gevoel van de cliënt. Het is moeilijk in te schatten hoe stabiel het gevoel van een LVG-er is. Je zou misschien kunnen zeggen dat het een momentopname is. Validiteit zegt iets over de inhoud: wordt er gemeten wat de bedoeling is. Bij elke vraag in de vragenlijst is beschreven wat er met deze vraag gemeten moet worden. De vragen zijn gecontroleerd aan de hand van de beschreven achterliggende gedachte van elke vraag. Bij validiteit wordt ook wel onderscheid gemaakt tussen: • •

Interne validiteit: de mate waarin de conclusies van het onderzoek geldig zijn voor de onderzoeksgroep. Externe validiteit: de mate waarin de conclusies ook van toepassing zijn op de gehele populatie (oftewel de generaliseerbaarheid die mede afhankelijk is van de representativiteit van de onderzoeksgroep).

De 0-meting heeft vooral te maken met de interne validiteit. De 0-meting wordt afgenomen bij 2 cliënten. Omdat dit aantal erg laag is kan je niet de uitkomst voor de gehele populatie generaliseren. Met de 0- en 1-meting kunnen er verschillende bedreigingen ontstaan: •

•

Confounding: delen van de onderzoeksgroep zijn op verschillende manieren beïnvloed door de onafhankelijke variabelen. Denk bijvoorbeeld aan verschillen in tijdsperioden. De cliënt kan net een slechte dag hebben waardoor hij de vragenlijst negatief in zal vullen. Sociale wenselijkheid: personen reageren op basis van geldende normen en verwachtingen.

(www.2reflect.nl)

Stelling Het is belangrijk dat beide stellingen die worden geformuleerd bij een vraag met elkaar overeenkomen. Hierdoor wordt er een betrouwbaar en valide resultaat verkregen. Elke stelling moet gericht zijn op één onderwerp. Onderstaand een voorbeeld van een onjuiste en juiste stelling. Onjuist: • Ik kom altijd op tijd op school, waardoor ik geen problemen heb. • Ik kom nooit op tijd op school, waardoor ik problemen heb. Juist: • Ik kom altijd op tijd op school. • Ik kom nooit op tijd op school. De reden dat de tweede zin in de stelling is weggelaten is dat het voor de cliënt moeilijk is om een cijfer te geven wanneer hij/zij bijvoorbeeld nooit op tijd op school komt, maar hierdoor geen problemen ervaart. Dit is geen betrouwbaar en valide antwoord.

35

Titel Tevens moet de titel van de vraag met de stelling overeenkomen. Onderstaand een onjuist en een juist voorbeeld: Onjuist: • Titel: Zelfbeeld. • Stelling: Ik heb veel zelfvertrouwen. Juist: • Titel: Zelfvertrouwen • Stelling: Ik heb veel zelfvertrouwen.

36

4.4 Schaal & open vragen In de aangepaste vragenlijst is nog steeds gebruik gemaakt van schaalvragen. De schaalvragen bestaan uit een schaal van 10 t/m 0. Dit is een oplossingsgerichte manier, omdat je kijkt waar je nu staat en waar je graag naar toe zou willen op de schaal. Het project van NOVO wil immers dat het dag/nachtritme en de stookkosten van de cliënten verbeteren. Schaalvragen zijn goed om de mening of gevoel van de cliënt naar boven te halen. Daarnaast kunnen de schaalvragen bij de 0- en 1-meting makkelijk met elkaar vergeleken worden. Omdat sommige vragen bij schaalvragen oppervlakkig zijn, is in de nieuwe versie ook gebruik gemaakt van open vragen. Bij open vragen krijg je persoonlijkere antwoorden. Het nadeel hiervan is dat open vragen moeilijker te analyseren en te vergelijken zijn. Echter gaat het hier om drie cliënten en zal het voor dit onderzoek te verwaarlozen zijn. Open vragen Door open vragen te stellen kan je veel informatie vergaren. Dit in tegenstelling tot gesloten vragen. Met een open vraag geef je de cliënt alle ruimte om een goed antwoord te geven. Open vragen beginnen vaak met: • • • • •

wie wat waar wanneer hoe

Het woord ‘ waarom’ is niet in het rijtje opgenoemd. De reden hiervoor is dat het woord ‘waarom’ voor de cliënt als een verwijt kan overkomen. Een goede open vraag voldoet aan een aantal eisen. Eisen voor een goede open vraag: • • • • •

Neutraal Zo kort mogelijk Met het juiste vraagwoord Uitnodigend uitgesproken Ondersteund met lichaamstaal

De open vraag moet neutraal gesteld worden. De beste manier om een open vraag te beginnen is met ‘ wat vindt u…’ . Zo kan de meeste informatie verkregen worden over de mening van de cliënt, zijn kennis, de waarde die hij/zij hanteert en de gevoelens die de cliënt heeft bij een bepaald onderwerp. Met de vraag ‘ wat denkt u...’ verkrijgt men alleen verstandelijke informatie van de cliënt, terwijl de gevoelens van de cliënt vaak belangrijker of net zo belangrijk zijn. (www.educatie-en-school.infonu.nl)

Schaalvragen Geschiedenis oplossingsgerichte schaalvraag De techniek van de schaalvragen is ooit begonnen toen een cliënt bij een tweede sessie van De Shazer min of meer toevallig op de vraag ‘ hoe gaat het’ antwoordde met ‘ Ik sta nu al bijna op een 10!’. Hierna volgde dat deze arts begon te spelen met het gebruik van cijfers bij zijn sessies met cliënten. Zodoende begon de ontwikkeling van de schaalvraag. De cliënt heeft hierbij dus een belangrijke rol gespeeld. (Malinen, 2001, De Shazer, 1999)

37

Ideale situatie De 10 op de schaal moet niet worden gedefinieerd als de ideale situatie. Het is beter om het te definiëren als de gewenste toestand, de toestand zoals de cliënt wil dat het wordt. In sommige gevallen ligt de positie van de 10 wel dichtbij de ideale situatie, in andere gevallen ligt de 10 meer bij ‘ goed genoeg’, ‘ acceptabel’ of ‘ dragelijk’ . Als de 10 omschreven wordt als de ideale toestand , kan als onbedoeld effect daarvan zijn dat de cliënt zijn huidige positie lager inschaalt dan wanneer je de 10 positie benoemt als de gewenste situatie. Cliënten realiseren zich hierdoor dat hun situatie verre van ideaal is, wat de cliënt moedeloos kan maken. Als de 10 gezien wordt als ‘ zoals je wilt dat het wordt’, schaalt de cliënt zich hoger in waardoor het optimisme toeneemt. De kans op beweging op de schaal neemt hierdoor toe. Moeten mensen perse op de 10 uitkomen? Vaak is het zo dat de cliënt werkt aan een verandering die hij/zij graag wenst te hebben omdat hij/zij een veranderbehoefte heeft. Meestal is er een iets waar de cliënt last van heeft of een onvervulde wens. De reden voor het bewust aan de slag gaan om een oplossing te vinden om vooruit te komen, is de veranderbehoefte. Vaak is het zo dat als de cliënt op de schaal vooruit begint te komen, de veranderbehoefte minder intens wordt. Wanneer de cliënt eenmaal op een 8 staat, merken ze dat ze het eigenlijk wel voldoende vinden. Dit kan ook komen omdat de cliënt inmiddels een ander vraagstuk heeft wat hem bezighoudt. Op de schaal waar het in eerste instantie om ging staat de cliënt op een 8; op een andere schaal ( een ander onderwerp) staat de cliënt nu een 5. De aandacht van de cliënt gaat dan over op een ander onderwerp/andere veranderbehoefte. Het is dus normaal om niet altijd 10 op de schaal te halen, de cliënt heeft vaak een goede reden om zijn aandacht op een ander onderwerp vast te leggen. (www.oplossingsgerichtmanagement.nl)

38

4.5 Vragenlijst De projectgroep ‘Zorg, LVG-ers & technologie’ hebben van NOVO een vragenlijst gekregen. Bij deze vragenlijst ontbrak de achterliggende gedachte waarom elke vraag gesteld wordt. Tevens ontbrak de informatie hoe de vragenlijst tot stand is gekomen. Onderstaand is beschreven wat de projectgroep ‘Zorg, LVG-ers & technologie’ met de vraagstellingen wil meten. A1. Zelfbeeld van de cliënt Schaal/stelling 10: Ik ben goed in de dingen die ik moet doen. Schaal/stelling 0: Ik ben niet goed in de dingen die ik moet doen. Het doel van deze vraag is om te beoordelen hoe het zelfbeeld is van de cliënt. Het zelfbeeld wordt getoetst voor- en nadat de sensoren in werking zijn gesteld. Met deze vraag is te beoordelen of het zelfbeeld is beïnvloedt. Na de meting kan worden beoordeeld of het zelfbeeld beïnvloed is door de sensoren. A2. Waardering door anderen Schaal/stelling 10: Ik voel me zeer gewaardeerd door anderen. Schaal/stelling 0: Ik voel me totaal niet gewaardeerd door anderen. Deze vraag hangt samen met vraag A1. Het doel van deze vraag is om te achterhalen of de cliënt zich gewaardeerd voelt door anderen. Hoe meer de cliënt het gevoel heeft dat hij/zij gewaardeerd wordt hoe meer positieve invloed dit heeft op het zelfbeeld. Na de meting kan worden beoordeeld of het gevoel van waardering beïnvloed is door de sensoren. Indien de cliënt het begrip waardering niet begrijpt, kan ook gekozen worden voor gerespecteerd worden door of anderen zijn blij met mij. B1. Incidenten werk/school Schaal/stelling 10: Ik ben altijd op tijd op het werk/de school. Schaal/stelling 0: Ik ben altijd te laat op werk/school. Open vragen: Is het een probleem als je te laat op je werk/school komt, en waarom is het een probleem? Wat is de reden dat je te laat op je werk/school komt? Het doel van deze vraag is om te bekijken of de cliënt vindt dat er problemen zijn met het op tijd komen op het werk of op school. Wanneer dit het geval is worden de open vragen gesteld om een beter beeld te krijgen waarom ze te laat komen en of dit een probleem geeft. Na de 1-meting kan men aannemen dat de eventuele veranderingen voortkomen uit de sensoren.

39

C1. Vermoeidheid Schaal/stelling 10: Ik slaap voldoende. Schaal/stelling 0: Ik slaap weinig. Met deze vraagstelling wordt gekeken of de cliënt vindt dat hij/zij genoeg slaapt. De achterliggende reden van deze vraag is dat er sensoren worden geplaatst, zodat de cliënt genoeg slaap krijgt. Het doel van deze vraag is om te bekijken of de cliënt het idee heeft nu voldoende te slapen, nadat de sensoren in werking zijn gesteld. Dit is pas te concluderen wanneer de 1-meting is uitgevoerd. Met behulp van het bedmatje wordt geprobeerd de cliënt op tijd naar bed te laten gaan, zodat hij/zij de rust krijgt die hij/zij nodig heeft. C2. Regelmaat in mijn leven Schaal/stelling 10: Ik heb regelmaat in mijn leven. Schaal/stelling 0: Ik heb geen regelmaat in mijn leven. Er wordt getoetst of de cliënt voor- en na het in werking stellen van de sensoren regelmaat heeft in zijn/haar leven. Door de sensoren en deelname aan het project, kan de cliënt het gevoel hebben dat er meer regelmaat is in zijn/haar leven doordat hij/zij bijvoorbeeld elke avond op een vast tijdstip naar bed gaat en er ’s ochtends op een vast tijdstip uit gaat of op tijd naar zijn werk vertrekt. Indien de cliënt het woord regelmaat niet begrijpt kan ook worden gekozen worden voor het woord structuur. C3. Stress en spanning Schaal/stelling 10: Ik heb geen last van stress of spanning. Schaal/stelling 0: Ik heb vaak last van stress of spanning. Met deze vraag wordt getoetst of de cliënt last heeft van stress en spanning voor- en nadat er sensoren in werking zijn gesteld. Door middel van sensoren en deelname aan het project kan eventuele stress en spanning toe- of afnemen. D. Stookkosten Schaal/stelling 10: Ik heb mijn stookkosten in de hand. Schaal/stelling 0: Ik heb mijn stookkosten niet in de hand.

40

Open vragen: Waarom heb je de stookkosten niet in de hand? Indien de cliënt moet bijbetalen: hoe komt het dat je moet bijbetalen? Met deze vraag wordt vastgesteld of de cliënt problemen ervaart met de stookkosten. Met de 1meting wordt bekeken of de cliënt het gevoel heeft dat zijn de stookkosten zijn veranderd. Er kan worden doorgevraagd hoe het komt dat de cliënt de stookkosten niet in de hand heeft, hierdoor kan gekeken worden of de cliënt zelf door heeft hoe het komt dat de stookkosten hoog zijn. E. Leereffect Schaal/stelling 10: Ik denk dat ik van het project veel kan leren. Schaal/stelling 0: Ik denk dat ik van het project niet veel meer kan leren. Open vragen: 0-meting: Wat denk je te gaan leren tijdens het project? 1-meting: Wat heb je geleerd tijdens het project? Bij de 1-meting wordt bekeken of de cliënt denkt dat hij/zij geleerd heeft van het project. Het kan zijn dat de cliënt tijdens de 0-meting denkt niet meer te kunnen leren, maar dat dit is veranderd tijdens het project en omgekeerd. Om te kijken wat de verwachtingen van de cliënt zijn, wordt bij de 0meting aan de cliënt gevraagd wat en of hij zelf denkt te gaan leren. Na de 1-meting kan men zien of de verwachtingen zijn uitgekomen. F. Rol slimme computer Schaal/stelling 10: Ik verwacht dat de slimme computer mij veel zal opleveren. Schaal/stelling 0: Ik verwacht dat de slimme computer mij weinig zal opleveren. Open vragen: 0-meting: Wat denk je dat het je op gaat leveren? 1-meting: Wat heeft de slimme computer je opgeleverd? Met deze vraag wordt bekeken of de cliënt denkt dat het sensoren systeem hem iets zal opleveren. Vooraf en achteraf wordt bekeken of het iets heeft opgeleverd. Met de open vraag kan worden gekeken wat de cliënt denkt dat het sensoren systeem hem/haar zal opleveren. Na de 1-meting kan bekeken worden of de verwachting is uitgekomen.

41

G. Motivatie voor het project met de slimme computer Schaal/stelling 10: Ik ben gemotiveerd voor dit project. Schaal/stelling 0: Ik ben niet gemotiveerd voor dit project Hiermee kan de motivatie van de cliënt worden gemeten voor het project. Met de 1-meting kan worden gekeken of de motivatie hoger of lager is geworden. Dit laat zien of de cliënt positief tegenover het project staat. Indien de cliënt het woord gemotiveerd niet begrijpt kan ook worden gekozen voor het woord gedreven of enthousiast.

42

4.6 Aanbevelingen met betrekking tot de vragenlijst Door middel van literatuurstudie is onderzocht wat veranderd zou kunnen worden aan de vragenlijst. Deze veranderingen hebben betrekking op de betrouwbaarheid en validiteit van de vragenlijst. De vragenlijst is per stelling aandachtig bekeken, hieruit zijn onderstaande aanbevelingen/conclusies gekomen. De aanbevelingen/conclusies die de projectgroep ‘Zorg, LVG-ers & technologie’ hebben gegeven zijn besproken met Roos Nieweg, senior onderzoekster. De aanbevelingen die Roos Nieweg heeft gegeven zijn onderstaand verwerkt. Naar aanleiding van de aanbevelingen/conclusies die de projectgroep en Roos Nieweg hebben gegeven is de vragenlijst aangepast door de projectgroep, een orthopedagoog en een persoonlijk begeleidster van NOVO. Deze aangepaste vragenlijst is toegevoegd in bijlage 4. A1. Zelfbeeld van de cliënt Met deze vraag wordt het zelfvertrouwen van de cliënt gemeten. Het doel is om te beoordelen of het zelfvertrouwen is beïnvloedt door de sensoren. Maar met deze vraagstelling is niet duidelijk of het zelfvertrouwen daadwerkelijk door de sensoren is beïnvloedt, of door het project en dergelijke. Het gaat over het zelfbeeld en over vertrouwen, dit is niet hetzelfde. Zelfbeeld verdeel je in verschillende onderdelen, waaronder zelfvertrouwen. De zin ‘ik heb veel vertrouwen in mezelf’ kan weggelaten worden. Het zelfbeeld wat bij A1 staat moet worden veranderd in zelfvertrouwen. Wat ik ook doe: alles gaat mis. Dit is fatalistisch en het komt niet overeen met de bovenste stelling. A2. Waardering door anderen Met deze vraag wordt beoordeeld in hoeverre de cliënt zich gewaardeerd voelt door anderen. Er moet alleen wel duidelijk zijn wie ‘anderen’ zijn. Worden hiermee collega’s, familie, kennissen of iedereen bedoeld? B1. Incidenten werk/school Beide stellingen moeten worden omgedraaid. Het negatieve moet bij 0 staan en het positieve bij 10. Je kan ook altijd te laat op het werk komen, maar geen problemen hebben of vice versa. Is deze vraag relevant voor de cliënten? De cliënten gaan niet meer naar school, dus dit woord kan worden weggelaten. B2. Incidenten onderweg Krijgen alle cliënten een mobiele telefoon mee onderweg? Anders is dit niet te beoordelen tijdens de 1-meting. Waarom wordt deze vraag gesteld? Dit is niet relevant voor deze cliënten. Beide stellingen komen niet overeen, bij de onderste stelling zou moeten staan dat de cliënt niet op tijd komt. C1. Vermoeidheid Met deze vraag wordt beoordeeld of de cliënt goed slaapt. Maar wat is goed? Kan hier niet beter worden gevraagd of de cliënt vindt dat hij/zij genoeg slaapt? Iedere cliënt heeft een verschillend aantal uren slaap nodig. Heeft moe zijn en goed slapen met elkaar te maken? Je kan ook moe zijn en goed slapen.

43

C2. Regelmaat in mijn leven Wat is grip? Het woord grip wordt nader toegelicht door de begeleiders van de lvg-ers. Dit moet echter wel op één lijn zitten. Want pas dan is het een valide meting. Er moeten onderlinge afspraken worden gemaakt met beide begeleiders, over hoe zij dit gaan uitleggen. Moet er niet een woord worden gebruikt dat de cliënt zelf begrijpt. Hierdoor wordt voorkomen dat begeleiders op verschillende manieren een woord uitlegt. C3. Stress en spanning Met deze vraag wordt beoordeeld of de cliënt zich goed voelt omdat alle dingen goed gaan. Wat wordt hier bedoeld met alle dingen? Het is een ruim begrip. Beide stellingen komen niet overeen. In de onderste stelling wordt spanning genoemd, maar in de bovenste niet. Je kan je ook slecht voelen terwijl alle dingen wel goed gaan. D. Stookkosten Waarom wordt deze vraagstelling gebruikt? Het in de hand hebben is alsnog een gevoelsvraag. E. Leereffect Leereffect waarvan? Deze stelling zou anders kunnen worden geformuleerd: Ik geloof niet dat ik tijdens het project nog veel kan leren. F. Rol slimme computer De stelling bij de 0- en 1-meting zijn verschillend. Bij de 1-meting zou je ook opleveren kunnen gebruiken. G. Motivatie voor het project met de slimme computer Moeite, tijd en energie zijn drie verschillende begrippen. Misschien wil de cliënt wel moeite in het project steken, maar heeft hij er geen tijd voor.

44

4.7 Resultaten In deze paragraaf worden de resultaten van de vragenlijst van de 0-meting gepresenteerd. De vragenlijsten zijn in totaal bij drie cliënten afgenomen. Cliënt 1 en 2 zijn partners van elkaar en wonen in hetzelfde huis, cliënt 3 woont in een verblijf. De resultaten van de vragenlijsten worden in grafieken gepresenteerd. Bij de grafieken wordt een korte toelichting gegeven en naast de schaalvragen worden de open vragen behandeld. Aan het eind zal een conclusie volgen en tot slot eventuele aanbevelingen. In bijlage 5 zijn de ingevulde vragenlijsten te vinden.

Uit bovenstaande grafieken blijkt dat het zelfbeeld van de cliënten hoog scoort. Ook de vraag over de ‘waardering door anderen’ scoort positief. Dit kan te wijten zijn aan het feit dat ‘zelfbeeld’ en ‘waardering door anderen’ dicht bij elkaar liggen, en het één het ander beïnvloed.

45

B.2: is het een probleem wanneer je te laat op je werk komt? Ja/nee Waarom is het een probleem? B.3: Wat is de reden dat je te laat op je werk/school komt? Cliënt 3: verslapen Bij deze vraag werd gekeken of de cliënten op tijd op hun werk arriveren en wat de eventuele reden voor te laat komen is. Alle cliënten hebben op deze vraag een 10 gescoord. Hieruit kan geconcludeerd worden dat de cliënten geen problemen hebben met het op tijd komen op het werk. Uit de open vraag blijkt dat mocht de cliënt te laat op zijn/haar werk komen dit komt doordat hij/zij zich verslaapt.

46

Uit de vragenlijst blijkt dan twee van de drie cliënten geen last heeft van vermoeidheid en één cliënt regelmatig last heeft van vermoeidheid.

Uit deze vraag blijkt dat de cliënt die meer last heeft van vermoeidheid ook minder regelmaat in zijn/haar leven heeft. De twee andere cliënten scoren hoog en hebben veel regelmaat in hun leven.

47

Alle cliënten kampen in meerdere en mindere mate met spanning en stress. De cliënt die lager scoorde op vermoeidheid en regelmaat heeft ook meer last van stress en spanning. Echter de cliënten die veel regelmaat hebben in hun leven en geen last hebben van vermoeidheid scoren ook negatief op stress en spanning.

48

Waarom heb je de stookkosten niet in de hand? Cliënt 3: woont op verblijf, dus geen inzicht in stookkosten Indien de cliënt moet bijbetalen: hoe komt het dat je moet bijbetalen? De vraag over stookkosten is maar door 1 cliënt beantwoord. De reden dat de anderen niet geantwoord hebben is, omdat zij geen inzicht hebben op hun stookkosten en deze vraag dus niet konden invullen. De cliënt die deze vraag wel heeft ingevuld scoort een 6, zij/hij heeft in mindere mate de stookkosten in de hand. Echter woont deze cliënt wel in een verblijf waarbij hij/zij geen inzicht heeft in de stookkosten.

49

0-meting: wat denk je te gaan leren tijdens het project? Cliënt 3: Vroeg naar bed, vroeg opstaan. Eerst kijken naar het raam voordat ik de kachel aan doe. Bij deze vraag wordt gekeken of de cliënten verwachten veel of weinig te leren tijdens dit project. De vraag over het leereffect van de sensoren scoort bij twee cliënten een vijf en bij één client een zeven. Omdat er geen open vraag is, is het moeilijk te zeggen waarom men deze score heeft gegeven. De cliënt die een hoger cijfer heeft gegeven, heeft aangegeven wat zij/hij verwacht te leren tijdens dit project.

50

0-meting: wat denk je dat het je op gaat leveren? Cliënt 3: Dat de slimme computer mij een ritme aan gaat leren. Met deze vraag wordt bekeken wat de cliënten verwachten wat het project hen zal opleveren. De verwachting van twee cliënten is dat het project hen weinig zal opleveren, omdat zij hier een vijf scoren. De laatste cliënt scoort hier net als bij de vorige vraag een zeven. Zij/hij verwacht meer van het project.

51

De motivatie voor het project liggen bij alle cliënten bijna op dezelfde lijn. Twee van de drie cliënten scoort een zes en één cliënt scoort een zeven.

52

4.8 Conclusie Uit de vragenlijst blijkt dat de drie cliënten een goed zelfbeeld hebben en zich gewaardeerd voelen door anderen. Ook hebben zij er geen last van dat zij te laat op het werk komen. In dit gedeelte wordt dus hoog gescoord. De vragen in categorie C worden iets minder positief beantwoord. Alle drie de cliënten hebben behoorlijk veel last van stress en spanning. Waar dit aan te wijten is, is helaas niet bekend. Over het algemeen wordt er hoog gescoord op regelmaat, dus dit kan de oorzaak niet zijn. Over de stookkosten is moeilijk een conclusie te trekken omdat twee cliënten deze vraag niet beantwoord hebben en de cliënt die wel geantwoord heeft, in een verblijf woont waarbij zij geen inzicht in de stookkosten heeft. Men verwacht over het algemeen niet heel veel van het project en denken dan ook niet zoveel te leren van dit project. De motivatie voor dit project is dan ook niet heel erg hoog en scoort gemiddeld met ongeveer een zes. Uit de vragenlijst blijkt dat de cliënten niet veel verwachten van het project. Er kan geprobeerd worden hier beter aan te werken. Als cliënten meer van het project verwachten zullen zij hoogstwaarschijnlijk langer aan het project meedoen.

4.9 Aanbevelingen met betrekking tot de 1-meting Hieronder staan aanbevelingen beschreven met betrekking tot de 1-meting. Door middel van deze aanbevelingen kan men de 1-meting op dezelfde manier afnemen als bij de 0-meting. Op deze manier wordt de betrouwbaarheid en validiteit nagestreefd. •

De dagelijks begeleider neemt de vragenlijst zowel bij de 0- als bij de 1-meting op dezelfde plaats af. Het is belangrijk om in dezelfde situatie de vragenlijst af te nemen, zodat de cliënt niet beïnvloed wordt door de omgeving. Ook wordt hierdoor de vragenlijst betrouwbaarder.

•

De vragenlijst voor de 1-meting wordt op hetzelfde dagdeel afgenomen als bij de 0-meting. Het is belangrijk om in dezelfde situatie de vragenlijst af te nemen, zodat de cliënt niet beïnvloed wordt door de omgeving. Ook wordt hierdoor de vragenlijst betrouwbaarder.

•

Indien de cliënt geen antwoord weet op een vraag, mag de begeleider helpen met het antwoord geven door vragen te stellen als ‘Vind je het boven de vijf of onder de vijf?’ en ‘Vind je het meer een zes of een zeven waard?’ etc. Op deze manier wordt de cliënt wel geholpen met het invullen van de vragenlijst, maar niet beïnvloed door de begeleider. Het is belangrijk om de mening van de begeleider achterwege te laten.

•

Indien de cliënt een begrip niet begrijpt moet de begeleider zijn/haar uitleg bij de 0-meting noteren. Hierdoor wordt bij de 1-meting dezelfde uitleg gebruikt. Dit is belangrijk, zodat de cliënt bij beide metingen dezelfde opvatting over begrippen heeft.

53

Hoofdstuk 5: Werving van en samenwerking met LVG-ers

54

Inleiding Dit hoofdstuk is gericht op de werving van en samenwerking met LVG-ers. De werving van cliënten door NOVO voor het project ‘Intelligente cliënt monitoring van licht verstandelijk gehandicapten’ verliep moeizaam. Uiteindelijk is het project gestart met twee cliënten. Om bij nieuwe cliënten voor een dergelijk project de werving gemakkelijker te laten verlopen, wordt in dit hoofdstuk aandacht besteed aan gedragsveranderingsprocessen die een belangrijke rol kunnen spelen. Dit hoofdstuk richt zich op de werving van toekomstige cliënten van een dergelijk project én op de cliënt die al zijn geworven. Voor deze geworven cliënten geldt dat wordt gekeken wat redenen zijn om deel te nemen en hoe ze gemotiveerd blijven om mee te blijven doen. Het hoofdstuk heeft als uiteindelijk doel het in kaart brengen van eventuele punten waarop gelet moet worden bij de werving en de samenwerking. Aan de hand van verschillende literatuur en interviews met dagelijkse begeleiders van LVG-ers, worden de punten in kaart gebracht die tegengekomen kunnen worden bij de werving en samenwerking. In de eerste paragraaf wordt ingegaan op de verschillende modellen die invloed kunnen uitoefenen op gedragsverandering. Vervolgens wordt in deze paragraaf een verklaring gegeven waarom is gekozen voor de stappenreeks die gebruikt wordt in het project ‘Zorg, LVG-ers & technologie’. In de tweede paragraaf worden de doelen uitgelegd van de verschillende stappen van de stappenreeks. Paragraaf drie gaat over de persoonsgebonden factoren die van invloed kunnen zijn op gedragsverandering. De persoonsgebonden factoren worden in kaart gebracht zodat een begeleider per cliënt kan in spelen op deze factoren en de gedragsverandering beter kan worden aangepakt. In de vierde paragraaf wordt per stap van de stappenreeks beschreven hoe deze uitgevoerd zou moeten worden en wat aandachtpunten hierbij zijn. In paragraaf vijf zijn de stappen van de stappenreeks geconcretiseerd en zijn hier vraagstellingen uit verkregen. Paragraaf zes geeft een verklaring waarom is gekozen voor de methode en voor de doelgroep van het interview.

55

5.1 Gedragsveranderingsmodellen Cliënten die mee (willen) werken aan een project moeten vaak een gedragsverandering ondergaan. Wanneer een cliënt weet dat zijn gedrag verandert moet worden, wil dit nog niet zeggen dat de cliënt ook werkelijk zijn gedrag verandert. Mocht de cliënt zijn gedrag hebben aangepast wil dit nog niet zeggen dat het de cliënt lukt om het gedrag vol te houden. Weten is voor de cliënt nog geen doen en doen is nog geen blijven doen. Om een gedragsverandering te ondergaan moeten een aantal stappen worden doorlopen. Er zijn een aantal modellen die de verschillende stappen van gedragsverandering beschrijven. Health counseling (Gerards) Het model voor Health counseling van Gerards vormt de basis van een model voor voorlichting. In dit model worden drie fasen onderscheiden, die te maken hebben met ‘een strategie voor het effectief begeleiden van gezondheidsadviezen’ (Balm, 2000). In de eerste fase worden de adviezen voorbereid en verstrekt, in de tweede fase wordt begeleiding gegeven aan de cliënt om het advies uit te kunnen voeren. De laatste fase is de nazorgfase, hierin wordt de cliënt ondersteund bij het volhouden van het advies. Tijdens deze drie fasen wordt door de cliënt zes stappen genomen: bewustwording, afweging, besluitvorming, gedragsverandering, gedragsbehoud en terugval preventie. (Balm, 2000 & Gerards, 1997) Model van Kok Het gedragsveranderingmodel van Kok maakt gebruik van drie doelstellingen: Informatie overdracht, mening- en attitudevorming en oefenen van attitudes en vaardigheden. Tijdens het uitvoeren van deze drie doelstellingen worden zes processen onderscheiden, die bij gedragsverandering in een persoon afspelen. Deze zes processen zijn: aandacht, begrip, attitudeverandering, intentieverandering, gedragsverandering en gedragsbehoud. (Laurent,2003 & Balm,2000) Model van Hoenen e.a. Het cliënt voorlichtingsmodel van Hoenen e.a. is gebaseerd op het informatieverwerkingsproces van de cliënt. Het accent ligt op het verkrijgen, verwerken en toepassen van de informatie. Dit model is onder te verdelen in vier stappen: openstaan, begrijpen, willen en doen. (Balm, 2000) Model van Sluijs Het model van Sluijs is gebaseerd op gedragsverandering met de aspecten kunnen en volhouden. Verder kunnen er drie andere aspecten worden onderscheiden: weten, willen en doen. Vergeleken met het model van Hoenen e.a. zijn in dit model openstaan en begrijpen samengevoegd tot weten en zijn de stappen kunnen en volhouden toegevoegd. (Balm, 2000 & Sluijs,2000)

56

Stappenreeks Het stappenreeksmodel dat gebruikt is in dit project is gebaseerd op de modellen van Hoenen e.a., Sluijs en op het model voor Health counseling van Gerards. Door deze modellen te combineren wordt uiteindelijk gekomen tot de stappenreeks: openstaan, begrijpen, willen, kunnen, doen en blijven doen. Al deze modellen hebben een aantal stappen die gebaseerd zijn op het veranderen van gedrag. De reden dat voor de stappenreeks is gekozen, is dat alle stappen invloed hebben op de werving van en samenwerking met LVG-ers. In de modellen van Gerards, Hoenen e.a. en Sluijs ontbreken een aantal van de stappen (zie tabel 2).

Tabel 2: Overzicht modellen voor gedragsverandering (Balm,2000).

Het model van Kok bevat bijna dezelfde stappen als de stappenreek alleen ontbreekt de stap ‘kunnen’. Juist bij de doelgroep LVG-ers is dit van belang, aangezien er beperkingen zijn met het kunnen uitvoeren.

57

5.2 Stappenreeks In deze paragraaf wordt per stap van de stappenreeks de doelen beschreven die van belang zijn bij gedragsverandering. Het boek ‘Doen en blijven doen, patiëntenvoorlichting in de paramedische praktijk’ (van der Burgt, Verhulst, 1998) wordt als leidraad gebruikt bij het beschrijven van de stappen. Openstaan Openstaan: welwillend zijn tegenover een idee of plan.

De eerste stap is zorgen dat de cliënt openstaat. Er kan aandacht opgebracht worden voor informatie, voor het bespreken van de situatie en voor het zoeken naar eventuele oplossingen. Het openstaan kan per moment verschillen, dit hangt van verschillende factoren af. Hierbij kan gedacht worden aan een afleidende omgeving, privacy en degene die vraagt om medewerking. Belangrijk bij de persoon die vraagt om medewerking is geloofwaardigheid, vertrouwen en identificatiemogelijkheid. Uit verbale en non-verbale signalen kan blijken dat iemand niet meer luistert of meedenkt. Tevens is het van belang om uit te zoeken waar iemand behoefte aan heeft, pas dan kan de missie geformuleerd worden. Begrijpen Begrijpen: met je verstand kunnen volgen.

Bij deze stap wordt informatie verstrekt over het project. Erg belangrijk bij deze stap is het controleren of de informatie begrepen en opgenomen is. De volgende factoren hebben hier invloed op: • • •

Wat weet de cliënt al? Het is belangrijk om de voorkennis te controleren of deze juist en volledig is. Ook moet er worden aangesloten bij het niveau van de cliënt. Wat wil de cliënt weten? Informatie over het traject geeft een gevoel van controle. Wat voor soorten informatie zijn er? Naast technische informatie, dus hoe iets in zijn werk gaat, moet ook aandacht worden besteed aan belevingsinformatie en procedure informatie.

58

Willen Willen: bereid zijn.

Na openstaan en begrijpen komt de stap willen. De bereidheid en motivatie van een cliënt om een oplossing te zoeken voor zijn problemen staan in deze stap centraal. Het willen wordt bepaald door het evenwicht tussen A, S en E. De A staat voor attitude, S voor sociaal en E voor eigen effectiviteit. De attitude is weer onder te verdelen in verwacht resultaat, risico-inschatting en voor- en nadelen. A: resultaat; wanneer er een beeld is van het te verwachten resultaat kan een afweging worden gemaakt. Het is dus belangrijk om de verwachtingen duidelijk te maken én te contoleren of dit overeenkomt met de verwachtingen van de cliënt. A: risico-inschatting; er zal een risico-inschatting gemaakt kunnen worden om zo af te wegen of het oplossen van het probleem positief zal zijn. A: voor- en nadelen; door de nieuwe situatie kunnen veranderingen ontstaan, deze kunnen voor- en nadelen hebben. S: sociaal; de omgeving speelt een grote rol bij veranderingen. Bij verandering van gedrag kan niet altijd worden gerekend op de steun van de omgeving. Zo kan terug gevallen worden in de oude situatie. E: eigen effectiviteit; het vertrouwen in eigen kunnen, denkt de cliënt dat de oplossing een positieve bijdrage kan leveren aan zijn problemen. Kunnen Kunnen: in staat zijn.

Om nieuw gedrag uit te kunnen voeren zijn bepaalde vaardigheden nodig, hierbij denkend aan motorische, cognitieve en communicatieve vaardigheden. Bij motorische vaardigheden moet de cliënt lichamelijk in staat zijn om de veranderingen toe te kunnen passen. Cognitieve vaardigheden zijn van belang in het nemen van besluiten of het maken van keuzes en communicatieve vaardigheden om zich assertief te kunnen opstellen en om te gaan met andere personen. De sociale omgeving kan invloed hebben op het gedrag van een cliënt. Afhankelijk van de situatie waarin een cliënt zich verkeerd, kan dit uiteenlopen van veel invloed naar weinig invloed op de situatie. Doen Doen: het uitvoeren.

Duidelijke afspraken, waarmee beide partijen instemmen, maken het beter mogelijk om aan opdrachten te voldoen. Als een cliënt niet precies weet wat hij moet doen is het niet te verwachten dat hij het gewenste gedrag zal uitvoeren. Hoe concreter de afspraken en hoe meer deze op de cliënt zijn toegespitst, des te beter de cliënt weet wat er van hem wordt verwacht. Verder is het van belang dat de cliënt feedback krijgt op de uitvoering.

59

Blijven doen Blijven doen: voortzetten.

Feedback op het nieuwe gedrag is bij het volhouden van belang. Positieve feedback kan het gedrag versterken, deze feedback kan bestaan uit zelf weer iets kunnen, complimenten van een ander of een andere ‘beloning’. Ook kan er negatieve feedback ontstaan, dit treedt op wanneer het nieuwe gedrag het probleem niet verlicht of vervelende bijeffecten heeft. Een ander aspect dat ‘blijven doen’ beïnvloedt, is de wijze waarop een cliënt reageert wanneer deze terugvalt in het oude gedrag. Het toeschrijven van falen en succes wordt attributie genoemd. De reactie ‘zie je nou wel, het lukt me toch niet’ heeft een totaal ander effect dan ‘je kunt niet alles in één keer’. Het is belangrijk om na te gaan in welke situaties de cliënt denkt zijn gedrag vol te kunnen houden. Door hier van te voren over na te denken, kan er op ingespeeld worden. Tevens zijn zelfmanagementtechnieken een goede stimulans om te blijven doen. Jezelf een doel stellen, jezelf belonen en ervoor zorgen dat je steun van je omgeving krijgt zijn hierin belangrijk. Het is uiteindelijk de bedoeling dat het ‘blijven doen’ veranderd in een automatisme. Dit vraagt om begeleiding en doorzettingsvermogen.

60

Schema stappenreeks en ASE Resultaat Risico inschatting Voor- en nadelen

Attitude

A

Sociale steun

Sociale invloed

S

Vertrouwen in eigen kunnen

Eigen effectiviteit

E

Openstaan

Begrijpen

Willen

Behoefte Belemmeringen - omgeving - privacy - gelijkwaardigheid Persoon die vraagt om Medewerking

Kennis Informatie behoefte Doelgerichtheid van de informatie Soorten informatie Onthouden

Kunnen

Doen

Blijven doen

Motorische vaardigheden Cognitieve vaardigheden Sociale vaardigheden Omgevingsfactoren

Feedback Afspraken en doelen

Feedback Attributie Zelfmanagement - doelen - beloning - steun

(van der Burgt, Verhulst, 1998)

61

5.3 Persoonsgebonden factoren De stappenreeks ‘doen en blijven doen’ beschrijft met name de algemene factoren die van invloed zijn op gedragsveranderingen. Er zijn echter ook persoonsgebonden factoren die een rol spelen bij het gedrag, hoewel deze factoren meer op de achtergrond spelen. In deze paragraaf zal kort aandacht besteed worden aan deze persoongebonden factoren en wordt de relatie beschreven met de werving van en samenwerking met LVG-ers. Deze persoonsgebonden factoren zijn ontleed aan het boek ‘ Doen en blijven doen, voorlichting en compliancebevordering door paramedici’. (van der Burgt, Verhulst, 2009) De persoonsgebonden factoren worden in kaart gebracht zodat een begeleider per cliënt kan in spelen op deze factoren en de gedragsverandering beter kan worden aangepakt. Demografische kenmerken Demografische kenmerken zijn onder andere leeftijd, geslacht, opleiding, burgerlijke staat, beroep en culturele achtergrond. Deze kenmerken geven een algemene indruk van de cliënt. Deze demografische kenmerken geven aan of een cliënt in de onderzoekspopulatie valt. Locus of control Sommige cliënten ervaren dat ze invloed kunnen uitoefenen op hun leven(internals), terwijl anderen hun leven als niet beïnvloedbaar zien (externals). Cliënten die een interne locus of control hebben, ervaren dat ze meer invloed hebben op het resultaat en zullen de uitkomst positiever ervaren dan externals. Door in te spelen op de locus of control van de cliënt kan deze goed begeleid worden en loopt de samenwerking tussen de begeleider en de cliënt fijner. Attribueren Attributie is een concretisering van locus of control. Ook bij attributie kan onderscheid worden gemaakt tussen internals en externals. Interne attributie heeft te maken met eigen invloed op verandering terwijl externe attributie te maken heeft met invloeden van buitenaf. Naast interne en externe attributie kent attribueren nog twee dimensies: stabiliteit/instabiliteit en specifiek/globaal. Bij de stabiliteitsdimensie wordt een invloed als stabiel ervaren als deze blijvend en onveranderbaar is en als onstabiel wanneer deze tijdelijk en veranderbaar is. Ten slotte kan de cliënt de situatie als globaal of specifiek omschrijven. Hierbij kan gedacht worden aan: ‘ik kan niet voor mezelf zorgen’ (globaal) en ‘ik kan niet koken’ (specifiek). Een interne, instabiele en specifieke stijl van attribueren is in de meeste gevallen effectiever dan een externe, stabiele en globale stijl (van der Burgt, Verhulst, 2009). In het contact met de cliënt is het dan ook belangrijk om aan te sturen op een interne, instabiele en specifieke stijl van attribueren. Stress Er is sprake van stress wanneer een cliënt niet kan voldoen aan de eisen die aan hem worden gesteld. Dat geldt ook wanneer een cliënt denkt niet aan de eisen te kunnen voldoen. De ene gebeurtenis brengt meer stress met zich mee dan anderen. Of een situatie stress veroorzaakt, hangt af van een aantal punten, zoals de duur, intensiteit, voorspelbaarheid, het gevoel van competent zijn en gesteund worden door anderen. Wanneer een cliënt stress ervaart is de kans groot dat deze afhaakt.

62

Coping Coping is de manier waarop een cliënt omgaat met stress. Er zijn twee manieren van coping: probleemgeoriënteerd en emotieregulerend. Probleemgeoriënteerde coping is gericht op problemen oplossen door daadwerkelijk te handelen. Wanneer een cliënt gedrag vertoont dat gericht is op anders tegen het probleem aankijken, dan wordt dit emotieregulerende coping genoemd. Deze twee manieren kunnen worden onderverdeeld in drie concrete stijlen, namelijk actief, passief en vermijdend. Wanneer een cliënt probleemgeoriënteerd is, zal hij een actieve houding aannemen ten aanzien van het probleem, terwijl een emotieregulerende cliënt een passieve aan zou nemen. Het is belangrijk dat de begeleider rekening houd met de manier van coping van de cliënt. Het kan zo zijn dat begeleider niet in kan spelen op de copingstijl van de cliënt, waardoor de cliënt kan besluiten om niet mee te werken of af te haken.

63

5.4 Dimensieschema Door middel van het dimensieschema zijn de verschillende begrippen uit het gedragsveranderingsmodel ‘stappenreeks’ geconcretiseerd. De begrippen zijn vertaald in indicatoren, dat wil zeggen dat factoren zijn gezocht die in principe meetbaar zijn. Deze indicatoren zijn afgeleid uit paragraaf 5.2, Schema stappenreeks en ASE. Aan de hand van deze indicatoren zijn de vragen geformuleerd.

Begrip Openstaan




Begrijpen




Kennis




Informatie verstrekken Informatie behoefte Attitude

Willen

Indicatoren Aandacht voor informatie Behoefte Belemmeringen

Sociale invloed Eigen effectiviteit Acties Kunnen

Doen




Vaardigheden




Omgevingsfactoren Feedback Afspraken en doelen

Blijven doen




Attributie Feedback Zelfmanagement

Vragen Zijn LVG-ers bereid om aan hun problemen te werken? Welke belemmeringen hebben invloed op het wel of niet meewerken van LVG-ers aan een dergelijk project? Denk hierbij aan de omgeving en privacy. In hoeverre hebben LVG-ers kennis van technologie? Aan welke informatie hebben LVG-ers behoefte? Hoe belangrijk is het voor LVG-ers om voor- en nadelen op een rij te zetten? Kunnen LVG-ers rekenen op steun uit de sociale omgeving? Hebben LVG-ers genoeg vertrouwen in het eigen kunnen voor een dergelijke project? Wat zouden eventuele acties van LVG-ers kunnen zijn om de techniek te beïnvloeden? Hebben LVG-ers de vaardigheden om aan een dergelijk project mee te werken? Denk hierbij aan motorische, cognitieve en sociale vaardigheden. Hoe en waardoor worden LVG-ers beïnvloed? Hoe reageren LVG-ers op het krijgen van feedback? Komen LVG-ers afspraken na? Hoe reageren LVG-ers op een terugval? Hoe reageren LVG-ers op het krijgen van feedback? Op welke manier stimuleren LVG-ers zichzelf om de gedragsverandering vast te houden.

Tabel3: Dimensieschema

64

5.5 Vragenlijst In deze paragraaf wordt beschreven welke keuzes zijn gemaakt bij het opstellen en afnemen van de vragenlijst. Tevens worden deze keuzes, met betrekking op de methode en de doelgroep, verantwoord. De vragenlijst van de focusgroep is te vinden in bijlage 6. Methode Zoals in het dimensieschema te zien is, zijn er open en gesloten vragen opgesteld. Bij de gesloten vragen wordt doorgevraagd om zo tot een uitgebreider antwoord te komen. De vragen hebben allen betrekking op objectieve zaken, zoals gedrag. Door deze zaken te verwoorden in open vragen, worden de respondenten niet beïnvloed door antwoordmogelijkheden. Tevens is de kennis niet aanwezig om antwoordmogelijkheden te formuleren. Dit zijn allemaal redenen om voor open vragen te kiezen. (Baarda, De Goede, Kalmijn, 2007) De vragen zijn algemeen gesteld zodat niet alleen de mening van de respondenten wordt verkregen maar ook informatie van derden. De vragenlijst kan op verschillende manieren afgenomen worden. Hierbij kan gedacht worden aan een schriftelijke enquête, een één-op-één interview en een focusgroep. In dit project is gekozen om een focusgroep te organiseren. Door middel van een focusgroep krijgen deelnemers de kans om elkaar te bevragen en aan te vullen, zodat uitgebreidere antwoorden worden verkregen. Daarnaast is een focusgroep een relatief goedkope en flexibele methode. Een focusgroep is nuttig om te bepalen welke bijkomende informatie of veranderingen nodig zouden kunnen zijn met betrekking tot het onderwerp. Om de gegevens uit de focusgroep te kunnen verwerken, wordt gebruikgemaakt van een voice-recorder. Doelgroep De focusgroep wordt gehouden onder dagelijkse begeleiders, van LVG-ers, werkzaam bij NOVO. Deze personen hebben veel contact met deze cliëntengroep, op deze manier wordt meer informatie verzameld over LVG-ers. Er is gedacht om familieleden van LVG-ers te betreken bij de focusgroep, hier is uiteindelijk van afgezien. Het doel is om een algemeen beeld van LVG-ers te vormen, wanneer familieleden bij de focusgroep betroken worden krijg je informatie over een individu. Dit geld ook wanneer een individueel interview met LVG-ers plaats vindt. De verwachting is dat dagelijkse begeleiders een algemener beeld kunnen geven.

65

5.6 Uitwerking Zijn LVG-ers bereid om aan hun problemen te werken? Er zijn LVG-ers die ontkennen dat ze problemen hebben, die zien niet dat iets een probleem is. Er zijn ook LVG-ers die wel aangeven dat ze een probleem hebben, maar het probleem bij iemand anders neerleggen. Ze zeggen bijvoorbeeld: die persoon maakt een probleem met mij. Voor veel LVG-ers is het lastig om inzicht te hebben in de problemen. LVG-ers leven in het hier en nu, dus moeten ze direct aan hun problemen kunnen werken. Welke belemmeringen hebben invloed op het wel of niet meewerken van LVG-ers aan een dergelijk project? Denk hierbij aan de omgeving en privacy. Naast privacy is informatie een belangrijke belemmering. In dit project is voor de cliënten niet duidelijk wat er allemaal gebeurt en wat er met de verkregen informatie gebeurt. Uitleg hierover is dus belangrijk. De omgeving speelt niet zo’n belangrijke rol. Wel is het zo dat de twee cliënten die meewerken aan het onderzoek, elkaar kennen en dus invloed op elkaar kunnen uitoefenen. De ouders zijn minder belemmerend. Ook onbekendheid, wantrouwen en niet kunnen overzien wat het hen oplevert. Het overzicht is er niet, er komen mensen van allerlei instanties die wat komen aanleggen/regelen. Dit zorgt voor onrust bij de cliënten doordat ze bijvoorbeeld de verkeerde spullen bij zich hebben of op een ander tijdstip komen. Er is vaak een vertrouwensband tussen de LVG-er en de begeleider, hierdoor mag de begeleider vaak gewoon in huis komen. De LVG-er zal een andere band hebben met anderen en ze niet vertrouwen waardoor het al moeilijk wordt om in het huis te komen. In hoeverre hebben LVG-ers kennis van technologie? Kennis van technologie is heel verschillend per LVG-er. Twee gezinnen die wel mee doen aan het project hebben technisch inzicht, ze weten hoe ze om moeten gaan met bijvoorbeeld een computer. Als je bij sommige cliënten begint over bijvoorbeeld sensoren en ADSL-lijnen, dan vinden ze het te moeilijk en willen niet meewerken. Kenmerkend voor LVG-ers is dat ze snel afhaken. De LVG-er kan bij een eventuele uitleg de technologie snappen, maar ze kunnen het er ook niet mee eens zijn wat er gezegd is. Ze wantrouwen de technologie, ook al wordt er vaak uitgelegd hoe de technologie werkt dan nog kunnen ze denken dat er bijvoorbeeld een cameraatje in de sensor zit. Aan welke informatie hebben LVG-ers behoefte? LVG-ers hebben behoefte aan duidelijkheid. Punt voor punt, geen lange verhalen en antwoord geven op hun vragen. Voor LVG-ers is het belangrijk om gevisualiseerd te hebben wat er allemaal in huis wordt geplaatst en wat dit allemaal doet. Dit kan aan de hand van een CD-ROM of foto. Schrijven is geen optie, aangezien niet alle LVG-ers kunnen lezen. Informatie moet in kleine stapjes worden verteld. Er moet een persoon zijn waar ze op terug kunnen vallen, die direct bereikbaar is voor vragen. Hoe belangrijk is het voor LVG-ers om voor- en nadelen op een rij te zetten? Voor LVG-ers is het belangrijk om de voordelen van een project in te zien. Begeleiders benadrukken de positieve aspecten en gaan niet diep in op de negatieve punten. De begeleider moet wel eerlijk zijn en de nadelen proberen zo te draaien dat de LVG-er dit niet als nadeel ziet. LVG-ers willen graag een bevestiging krijgen van hun visie, de insteek van de begeleiders is om de LVG-ers daar bij te helpen.

66

Kunnen LVG-ers rekenen op steun uit de sociale omgeving? De ouders van de LVG-ers die nu meedoen, steunen hun kinderen hier niet in, die weten amper wat er gebeurt. LVG-ers hebben vaak geen sociaal netwerk en mochten ze dat wel hebben dan zijn de mensen vaak op hetzelfde niveau als hen zelf. Die zullen de LVG-ers juist eerder negatief beïnvloeden. Door medecliënten maar ook door ouders kunnen ze onzekerder worden gemaakt. Ouders weten ook niet wat er precies gaande is en gaan naar begeleiding toe om te klagen waardoor de LVG-er nog onzekerder kan worden. Hebben LVG-ers genoeg vertrouwen in het eigen kunnen voor een dergelijke project? LVG-ers zullen niet snel laten merken dat ze er geen vertrouwen in hebben dat ze het kunnen, ze zullen zichzelf eerder overschatten. Wanneer LVG-ers niet voldoende informatie hebben gaan ze zelf een verhaal verzinnen waardoor ze angstig kunnen worden en vertrouwen dan niet meer op zich zelf. LVG-ers kijken niet naar hun eigen vertrouwen, maar omdat ze het probleem hebben, bijvoorbeeld de hoge stookkosten, willen ze dit oplossen. LVG-ers willen bewijzen dat het probleem niet aan hen ligt. Wat zouden eventuele acties van LVG-ers kunnen zijn om de techniek te beïnvloeden? LVG-ers zouden bijvoorbeeld de knop kunnen uitzetten, een sensor door knippen of het bedmatje uit het bed gooien. De cliënten zijn niet gedwongen maar gevraagd, dus ze zullen wel aangeven dat ze geen zin in het project meer hebben. Als begeleider probeer je dan aan te geven dat ze met het unit hoofd moeten overleggen over hoe nu verder. Het kan ook zo zijn dat ze een knop uitzetten of een kabeltje uit het modem plukken en dit melden bij de begeleiders. De begeleiders gaan uit van het positieve. Wanneer LVG-ers gefrustreerd of boos zijn over iets wat ‘buiten’ het project staat kunnen ze dit gaan afreageren op de sensoren. Hebben LVG-ers de vaardigheden om aan een dergelijk project mee te werken? Denk hierbij aan motorische, cognitieve en sociale vaardigheden. De motorische vaardigheden zullen waarschijnlijk geen problemen veroorzaken. De cognitieve vaardigheden zijn de grootste valkuil, LVG-ers hebben moeite om informatie te verwerken en er mee om te gaan. Sociaal gezien zal het stuk over de regie over het eigen leven belangrijk zijn, de indruk is ontstaan dat ze het gevoel hebben dat ze gecontroleerd worden. Hoe en waardoor worden LVG-ers beïnvloed? De begeleiders hebben een grote invloed, zo kunnen ze aangeven dat de LVG-er nog even moet doorzetten met het project. Er hoeft maar één misser tussen te zitten en dan heb je kans dat ze afhaken. Doormiddel van beloningen wordt de LVG-er positief beïnvloed, voorbeelden van een beloning zijn geld, complimenten, benoemen wat ze hebben gedaan in een bepaalde media en voorlichting laten geven over het project. Negatieve invloeden zijn onder anderen eigen gevoel, media, bezoek, familie en medecliënten. Hoe reageren LVG-ers op het krijgen van feedback? LVG-ers zijn gevoelig voor positieve feedback, complimentjes zijn altijd welkom. Feedback gericht op iets problematisch is anders. Dit moet volgens de feedback regels gebeuren. Erg belangrijk is om niet met een wijzend vingertje of betuttelend te gaan praten. De feedback moet duidelijk en kort zijn, to the point. Je moet de LVG-er het gevoel geven dat hij degene is die het project maakt. LVG-ers hebben vaak in hun leven negatieve ervaringen opgedaan, waardoor ze het soms moeilijk vinden om met complimenten om te gaan. Ze proberen er vaak toch nog wat negatiefs uit te halen. Positieve feedback moet met regelmaat worden gegeven. Ze moeten regelmatig het idee hebben dat ze goed bezig zijn, hierdoor houden ze het beter vol.

67

Komen LVG-ers afspraken na? Het gezin dat mee werkt aan het project, komt haar afspraken na, ze zijn stipt wat betreft tijd. Sommige afspraken zullen ook niet nagekomen worden, omdat het een afspraak is met een bepaalde instantie, een afspraak wat negatief is, het een afspraak is die als bedreigend wordt ervaren of dat de cliënt het nut er niet van inziet. Wanneer een afspraak wordt gemaakt door de cliënt en de hij ziet er tegenop, kan een cliënt er niet heen gaan. Wanneer de begeleider hier achter komt, kan hij als ondersteuning mee gaan. Als cliënten hun afspraken niet nakomen komt het vaak door onduidelijkheid of dat er iets gebeurt. Hoe reageren LVG-ers op een terugval? LVG-ers reageren verschillend op een terugval. Sommige cliënten die er echt aan willen werken, alles op de regel hebben en die zelf aangegeven dat ze graag willen dat begeleider duidelijk beschrijft wat wanneer moet gebeuren. Daarnaast zijn er cliënten die op een gegeven moment te veel zaken aan hun hoofd hebben en die ondernemen wat ze op dat moment wel belangrijk vinden. Deze cliënten filteren niet. Wanneer een cliënt niet meer de waarschuwing krijgt, dan kan hij gewoon vergeten om de actie uit te voeren. Dit heeft verder geen kwade bedoeling. Hier moet op ingespeeld worden door de begeleiding, het moet een automatisme worden. Heel veel cliënten hebben niet door dat ze een terugval hebben en denken dit overkomt me gewoon. Op welke manier stimuleren LVG-ers zichzelf om de gedragsverandering vast te houden? Het op tijd op het werk komen is al een soort beloning omdat er geen ontslag volgt. Als de technologie de LVG-ers iets oplevert, dan is het al een soort stimulans. Voor de LVG-er is het een stimulans als anderen hen stimuleren. Zelf stimulatie zullen ze niet snel doen Wat zijn de redenen voor de huidige cliënten om deel te nemen aan dit project? De reden voor een van de huidige cliënten om mee te doen is het verminderen van de kosten. De LVG-er ziet het verminderen van de kosten als een beloning. Een ander cliënt doet het om meer structuur in zijn leven te krijgen. Het project moet dus wat opleveren. Wanneer een begeleider met een bepaalde status de cliënt vraagt om mee te doen, is deze geneigd om ja te zeggen. Dit heeft dan niet zozeer met het project te maken, maar met de status van de begeleider. Verder is er een stel die meedoet omdat ze hun gelijk willen krijgen dat het niet aan hun ligt maar aan de meters. Wat kunnen redenen zijn voor de cliënten om tussentijds af te haken? Wanneer er teveel op de cliënt afkomt, kan deze afhaken. Er kan gedacht worden dat er een te grote inbreuk op de privacy is. Ook speelt onduidelijk een grote factor in het tussentijds of voortijdig afhaken. Wantrouwen door bijvoorbeeld berichten of een ander gezin die iets verteld, kan tevens een reden zijn om af te haken Het gaat meestal om te veel gedoe, ze vinden het een gezeur en zijn vaak het overzicht kwijt. Het is moeilijk voor LVG-ers om de stap te zetten om hun probleem te pakken. Ze begrijpen het wel, maar het doen is een ander verhaal. LVG-ers kunnen heel radicaal zijn en er in één keer uitstappen. Bij een cliënt die is afgehaakt gedurende het project worden nog wel de meterstanden genoteerd waardoor de cliënt er bewuster mee omgaat. Door het geld dat ze terug heeft gekregen is dat een motivatie voor haar geweest om er bewust mee om te blijven gaan. In bijlage 7 zijn de gehele uitwerkingen van de focusgroepen te vinden.

68

5.7 Conclusie In de voorgaande paragrafen is beschreven wat belangrijke stappen zijn bij gedragsverandering. In deze paragraaf wordt per stap beschreven hoe deze uitgevoerd zouden moeten worden en wat aandachtspunten hierbij zijn. Deze paragraaf is geschreven naar aanleiding van het boek: ‘Doen en blijven doen, patiënten voorlichting i n de paramedische praktijk’ (van der Burgt, Verhulst, 1998), ‘Doen en blijven doen, voorlichting en compliancebevordering door paramedici’. (van der Burgt, Verhulst, 2009) en de paragraaf ‘Uitwerking’ van de focusgroep.

Openstaan Openstaan is om twee redenen misschien wel de belangrijkste stap in de stappenreeks. Voorlichting zonder deze stap is niet mogelijk en deze stap blijft niet beperkt tot het begin van een verandering. De stap openstaan moet voortdurend herhaald worden: bij elk contact, gedurende een gesprek en bij nieuwe informatie. Om iemand te laten openstaan moet stil worden gestaan bij de volgende punten: •

•

•

•

•

•

Rustige omgeving en geschikt moment Denk hierbij aan een ruimte zonder afleiding, zoals telefoons, andere personen en/of lawaai op de gang. Kies een moment om de voorlichting te geven wanneer de cliënt fit is en niet tijdens momenten die inspanning of aandacht vragen. Privacy Zorg ervoor dat de informatie die gegeven wordt alleen bij de betreffende cliënt terecht komt, zorg er tevens voor dat de cliënt zijn gevoelens kan uiten zonder dat anderen dit kunnen horen en/of zien. Samenwerkingsrelatie Om een gelijkwaardig gesprekssituatie te creëren is het van belang dat de cliënt zich in dezelfde positie bevindt. Pas je niveau aan op het niveau van de cliënt, toon empathie en laat merken dat je het probleem begrijpt. Geef aan dat je de cliënt wilt helpen, maar dat je daarvoor zijn hulp nodig hebt. Moedig de cliënt aan om mee te denken en formuleer naar aanleiding hiervan een voorstel. Behoefte en verwachtingen van de cliënt Wat jij denkt dat de cliënt zou moeten weten hoeft niet aan te sluiten bij de behoefte van de cliënt. Het is dan belangrijk om hiervan een inschatting te maken. Emoties Het is belangrijk om op de non-verbale signalen van de cliënt te letten en hierop te anticiperen. Ga ervan uit dat jouw informatie ook emoties op kan wekken en dat de cliënt af kan haken doordat deze te veel informatie te verwerken krijgt. Probeer de cliënt niet te overdonderen met informatie, vertel liever één ding tegelijk. Informatie. Zorg ervoor dat je zelf duidelijk hebt hoe het project werkt, zodat je de juiste informatie kan overbrengen en kunt reageren op vragen. Geef duidelijk aan in welk tijdsbestek het project zal starten en hoe lang het project zal duren.

69

Begrijpen Bij de stap begrijpen moet de informatie zo gebracht worden dat de cliënt deze informatie kan opnemen en onthouden. Deze informatie moet voldoen aan de zogenaamde vier B’s: belangrijk, bruikbaar, begrijpelijk en boeiend. •

•

•

•

Belangrijk Zorg ervoor dat je op de hoogte ben van wat de cliënt al weet. Geef in het begin informatie die hierop aansluit en schat in of er behoefte is aan meer informatie. Bruikbaar De informatie moet naast aansluiten bij de behoefte, voorkennis en belangstelling van de cliënt ook aansluiten bij zijn copingstijl en oplossingsstrategie. Wanneer de informatie niet past binnen de referentiekader van de cliënt, zal deze informatie niet worden opgenomen. De informatie moet concreet verteld worden, waarbij onder andere aangegeven wordt wat de cliënt kan verwachten en wanneer. Begrijpelijk Zorg bij het brengen van informatie voor een logische volgorde en vertel dit de cliënt van te voren. Maak geen gebruik van spreekwoorden en dergelijke, dit kan verwarring scheppen bij de cliënt. Probeer niet te snel te praten, maak gebruik van pauzes en vermijd beroepstaal. Maak geen gebruik van te moeilijke woorden, sommige cliënten weten bijvoorbeeld niet wat een ADSL-lijn is of wat sensoren zijn. Informatie komt beter over als deze via meerdere zintuigen aangeboden worden, denk hierbij aan voordoen, gebaren, tekeningen en/of kernwoorden op papier zetten. De cliënt wantrouwen hebben in de technologie, probeer dit weg te nemen met bijvoorbeeld het voorlichtingsfilmpje of laat sensoren zien. Controleer of de cliënt de informatie heeft opgenomen door aan het eind te vragen of hij het in eigen woorden kan vertellen. Boeiend Het is van belang dat je de cliënt recht aanspreekt. Probeer de informatie zo specifiek mogelijk te vertellen en relateer dit aan de patiënt en zijn situatie.

Willen Bij deze stap gaat het om de bereidheid van de cliënt om iets te doen, iets niet te doen of iets anders te doen. Deze stap richt zich op het ASE-model. •

•

•

Attitude Wees je er van bewust dat het moeilijk kan zijn voor een cliënt om een vertrouwd beeld of vertrouwde manier van denken los te laten. Laat blijken dat je begrip hebt voor de moeite en verdriet van de cliënt wanneer hij dit doet. Zet samen met de cliënt de voor- en nadelen op een rij. Laat duidelijk merken dat het zowel voor de cliënt als voor jezelf belangrijk is om te weten wat de cliënt te winnen en te verliezen heeft. Bedenk wat de voordelen op korte termijn kunnen zijn, zodat dit als stimulans kan werken. Benoem ook de nadelen, dit geeft aan dat je begrijpt dat het niet makkelijk is wat je van de cliënt vraagt. Probeer de nadelen wel naar het positieve te draaien. Sociaal Ga na van wie de cliënt steun kan verwachten. Wanneer de omgeving positief staat tegenover de verandering, probeer dit dan te benutten. Als de omgeving negatief tegenover de verandering staat, probeer dan de cliënt weerbaarder te maken of de sociale omgeving te betrekken bij de voorlichting. Dit kan de cliënt zekerder maken. Eigen effectiviteit Maak duidelijk dat het uiteindelijke resultaat mede wordt bepaald door zijn eigen inzet. Wanneer een cliënt zich met iemand kan identificeren kan dit een voordeel zijn. De cliënt kan dan denken: ‘als hij het kan, dan moet ik het ook kunnen’. Cliënten zullen waarschijnlijk niet snel toegeven dat ze iets niet kunnen, ze overschatten zichzelf, probeer hierop in te spelen. 70

Kunnen Bij de stap kunnen staan de vaardigheden centraal die nodig zijn om de verandering uit te kunnen voeren. Ook moeten de mogelijkheden aanwezig zijn om deze vaardigheden uit te kunnen oefenen. •

•

Problemen in de uitvoering Ga na of het voor de cliënt haalbaar is om het gedrag uit te voeren, zowel thuis als ergens anders. Besteed hierbij aandacht aan de problemen die de cliënt verwacht. Vervelende reacties uit de omgeving en andere praktische problemen kunnen een belemmering vormen. Bespreek dit met de cliënt en bedenk samen mogelijke oplossingen. Cognitie vaardigheden Doordat de cliënt moeite heeft met het verwerken van informatie moet hier veel aandacht aanbesteed worden. De informatie moet stap voor stap worden behandeld.

Doen In de stap komt het op afspraken aan, van belang hierbij is dat er overeenstemming bestaat. Ruim voor de afronding start de voorbereiding van de stappen doen en blijven doen. Wanneer problemen ontstaan bij deze stappen, is het raadzaam om opnieuw na te gaan of de vorige stappen wel goed doorlopen zijn. • Goalsetting Stel de doelen die behaald moeten worden samen op met de cliënt en maak hierbij onderscheidt tussen doelen op lange termijn en op korte termijn. De doelen die jullie samen hebben opgesteld moeten zowel voor jou als voor de cliënt haalbaar zijn. • Feedback Geef positieve feedback wanneer een doel is bereikt en laat je waardering blijken bij alles wat gelukt is. Geef duidelijke en korte feedback volgens de feedback regels. Geef je feedback met regelmaat. • Barrières Wanneer er onvoorziene barrières optreden, geef dan aan dat je samen met de cliënt wil kijken waarom het niet gelukt is. Ga bij het oplossen uit van de oplossingsstrategie van de cliënt. Blijven doen Blijven doen na afronding is moeilijker dan blijven doen tijdens een project. Het is dan ook belangrijk om dingen aan te reiken die de cliënt daarbij kunnen helpen. Terugvallen in de oude situatie komt veel voor, daarom is het van belang om de cliënt te leren omgaan met een terugval. •

•

Feedback Bespreek regelmatig met de cliënt hoe het gaat en laat de cliënt zelf positieve effecten benoemen. Het verwoorden van effecten helpt de cliënt om zich hiervan bewuster te maken. Aangezien je als begeleider niet continue bij de cliënt bent, kan er ook gezocht worden naar andere vormen van beloning. Wanneer een cliënt niet meer de waarschuwing krijgt, dan kan hij gewoon vergeten om de actie uit te voeren. Dit heeft verder geen kwade bedoeling. Hier moet op ingespeeld worden door de begeleiding, het moet een automatisme worden. Zelfmanagement Belangrijke zelfmanagement principes zijn: o doelen stellen op lange en korte termijn o hulp inroepen van familie en vrienden

71

Hoofdstuk 6: Voorlichtingsmateriaal

72

Inleiding Uit de praktijk is gebleken dat de cliënten behoefte hebben aan informatie over het project. Er is vaak veel onduidelijkheid waardoor cliënten niet of niet meer mee willen werken. Om LVG-ers te informeren over de werking van de sensoren, is besloten om voorlichtingsmateriaal te ontwikkelen. In dit hoofdstuk wordt in eerste instantie ingegaan op de keuze van het soort voorlichtingsmateriaal. Hierbij is gebruik gemaakt van voorgaande paragrafen. In de tweede paragraaf wordt ingegaan op de keuzes die zijn gemaakt bij het ontwikkelen van het voorlichtingsmateriaal. Hierbij denkende het script, acteurs etc. Uiteindelijk is voorlichtingsmateriaal ontwikkeld die stap voor stap uitlegt wat sensoren in de woning doen.

73

6.1 Keuze voorlichtingsmateriaal Voor het project ‘Intelligente cliënt monitoring voor licht verstandelijk gehandicapten’ worden sensoren geplaatst in de woningen van LVG-ers. Hiervoor is het nodig om cliënten te werven. In de praktijk is gebleken dat het vrij lastig is om cliënten te werven. Cliënten willen niet deelnemen aan het project omdat zij het niet begrijpen en bang zijn voor inbreuk op hun privacy. Om een duidelijk beeld te krijgen wat het beste voorlichtingsmateriaal is, wordt er aan de hand van de documenten ‘Werving en samenwerking met LVG-ers’ en ‘Hoe leren LVG-ers’ een keuze gemaakt voor het voorlichtingsmateriaal. In het document ‘Werving en samenwerking met LVG-ers’ staan in het begin verschillende modellen beschreven die invloed kunnen hebben op gedragsverandering. Uiteindelijk wordt het model ‘de stappenreeks’ nader toegelicht. De stappen uit de stappenreeks: openstaan, begrijpen, willen, kunnen, doen en blijven doen zijn gebaseerd op gedragsverandering. Er wordt voorlichtingsmateriaal ontwikkeld voor cliënten die al meewerken aan het project en cliënten die nog geworven dienen te worden. Voor de cliënten die al meewerken aan het project kan het stimuleren om langer deel te nemen aan het project. Voor de laatste groep cliënten kan voorlichtingsmateriaal bruikbaar zijn om een beeld te krijgen van het project. Door middel van voorlichtingsmateriaal wordt gehoopt dat meer cliënten gaan deelnemen aan het project. Effect van voorlichtingsmateriaal Er zijn verschillende manieren om voorlichting te geven, maar per doelgroep moet worden bekeken welke het meest effectief is. Folders en brochures hebben invloed op het kennisniveau en heeft daarmee invloed op de stap begrijpen. De andere stappen zijn minder te beïnvloeden door schriftelijk materiaal. Een folder, poster of video kan de aandacht van de LVG-er trekken en hebben hierdoor te maken met de stap openstaan. Het kan herkenning bieden en hierdoor steun geven. Door de gepresenteerde afwegingen en de geboden informatie kan de besluitvorming van de LVG-er worden ondersteund. (Doen en blijven doen, 1998)

Voorlichtingsmateriaal komt eigenlijk pas om de hoek kijken als er een beeld is van de uitgangssituatie en het voorlichtingsdoel. Pas dan wordt de vraag relevant welk voorlichtingsmateriaal nuttig is. (Doen en blijven doen, 2009)

Hoe leert een LVG-er Het document ‘Hoe leert een LVG-er’ beschrijft het leergedrag van LVG-ers. Dit is nodig om een keuze te maken voor het geschikte voorlichtingsmateriaal. Door middel van duidelijk voorlichtingsmateriaal wordt de kans vergroot dat een cliënt wel deel wil nemen aan een dergelijk project en deel blijft nemen, omdat de cliënt zo een beter beeld krijgt van de sensoren. Wat naar voren komt in het document ‘Hoe leert een LVG-er’ is dat de LVG-er tijdens zijn leerproces herhaling nodig heeft. Tevens is het van belang dat het project wordt voorgedaan, zodat de LVG-er een beeld kan schetsen van de situatie. (burgemeestre.ex-tra.org)

Verder staat in het document beschreven dat er twee categorieën van leren bestaan. Direct leren betekent het leren van wat je meemaakt. Een LVG-er leert op deze manier door informatie waar hij dagelijks mee te maken heeft. Indirect leren doe je door anderen. Informatie moet zo gepresenteerd worden, zodat de LVG-er weet hoe hiermee om te gaan. (van Dijk, van Doorn, 2004)

Om deze redenen is gekozen voor een video als voorlichtingsmateriaal. De video biedt voorbeelden aan, omdat de situatie wordt nagebootst. Tevens kan de video verscheidene keren opnieuw worden afgespeeld, zodat het herhaling biedt. 74

Beeldmateriaal Het is belangrijk dat stap voor stap het proces wordt uitgelegd. Door middel van beeldmateriaal kan de LVG-er een beeld visualiseren. Door beeldmateriaal kan de LVG-er zien wat de sensoren doen in de woning. Tevens kan de cliënt zien wat de sensoren voor invloed hebben op de privacy. Er zijn cliënten die wel kunnen lezen en er zijn cliënten die niet kunnen lezen. Door middel van beeldmateriaal worden beide doelgroepen bereikt. Voor LVG-ers is het belangrijk om te herhalen. Een voorlichtingsfilm kan zo vaak als gewenst afgespeeld worden. Het voordeel van een videofilm is dat een grote populatie bereikt kan worden aangezien men het voorlichtingsmateriaal makkelijk via internet kan versturen of aanbieden op DVD. Omdat de video zowel beeld als geluid bevat, kan de cliënt het materiaal zelfstandig bekijken zonder hulp van een begeleider, wat kostenbesparend is voor de instantie.

75

6.2 Onderbouwing voorlichtingsfilm Om een goede leidraad te hebben voor de film is gekozen om een script te schrijven. Hierdoor weten de acteur, de voice over, de regisseur en de cameraman wat er van ze verwacht wordt en wat ze van anderen kunnen verwachten. Het script is te vinden in bijlage 8. Bij het maken van de film zijn bepaalde keuzes gemaakt. Er is bijvoorbeeld gekozen om gebruik te maken van een voice over. Door middel van een voice over kan de gesproken informatie op een rustige manier overgebracht worden. Door lange shots te gebruiken, kan de informatie beter inwerken op de kijker. De ruimte die gekozen is voor het filmen, komt het best overeen met de realiteit. Realiteit is belangrijk, omdat de LVG-er zich in deze situatie kan verplaatsen. Verder is gekozen om gebruik te maken van een rustgevende achtergrond melodie. Hierdoor kan de aandacht van de kijker vastgehouden worden en kan duidelijk worden gemaakt wanneer de film op zijn eind loopt. Wanneer de film wordt opgestart komt er een keuze menu in beeld. Wanneer alle situaties in één film te zien zijn, kan het voorkomen dat er situaties zijn die niet van toepassing zijn op de cliënt. De cliënt kan hierdoor de film vroegtijdig stop zetten en zou dan het voor hem relevante deel missen. Dit alles heeft geleid om een menu met drie opties in te stellen. De drie opties bestaan uit het bedmatje, verwarming/raam sensoren en het woon/werk verkeer. Er is bewust gekozen om geen LVG-er in de film mee te laten spelen. De reden hiervoor is dat er weinig tijd is om de LVG-er te instrueren. Om de opname te vergemakkelijken zou er eerst geoefend moeten worden met de LVG-er. Het tijdsbestek voor het voorlichtingsmateriaal is te kort om dit te realiseren. Ook kan het zijn dat de kijker de LVG-er uit het filmpje herkent, wat voor afleiding kan zorgen. Er is niet gekozen voor een professionele acteur, omdat dit teveel tijd en kosten met zich mee brengt. Om deze redenen is gekozen om een projectlid als acteur in te zetten. In de film is gebruik gemaakt van drie acteurs. De acteurs zijn zowel mannen als vrouwen, zodat de LVG-er niet denkt dat één persoon alle problemen moet hebben om aan het project mee te doen. Ook is gebruik gemaakt van verschillende geslachten zodat de LVG-er zich in de situatie kan verplaatsen.

76

Discussie Bij het project ‘Intelligente cliënt monitoring van licht verstandelijk gehandicapten’ zijn op dit moment vier cliënten betrokken. Om conclusies te kunnen trekken die generaliseerbaar zijn, zijn meer cliënten nodig. Het project is echter een pilot waardoor generalisatie niet van belang is. Ondanks de kleine steekproef is het voor NOVO heel waardevol om te kijken of en hoe het gebruik van sensoren aanslaat bij licht verstandelijk gehandicapten. Om het project in goede banen te leiden, is een planning gemaakt door zowel het project ‘Intelligente cliënt monitoring van licht verstandelijk gehandicapten’ als de projectgroep ‘Zorg, LVGers & technologie’. De projectgroep ‘Zorg, LVG-ers & technologie’ is afhankelijk van de planning van het andere project. Doordat de planning van het laatstgenoemde project is uitgelopen, klopte de planning van beide projecten niet meer. De planning is gedurende het project constant aangepast. Desondanks is het project ‘Zorg, LVG-ers & technologie’ binnen het tijdsbestek afgerond. Een focusgroep moet net zo vaak worden georganiseerd tot er geen nieuwe antwoorden worden gegeven op vragen. Dit was echter niet haalbaar in verband met tijd. Tevens waren er te weinig persoonlijke begeleiders die tegelijk mee konden werken aan de focusgroep. Evengoed kwamen bij de tweede focusgroep weinig nieuwe antwoorden boven tafel. Bij het filmen en monteren van de voorlichtingsvideo bestond de mogelijkheid om André Postma in te huren. Nadat André Postma een offerte had ingediend bleek dit niet in het budget te passen. Het filmen en monteren is dan ook door de projectgroep zelf uitgevoerd zonder hulp van derden.

77

Bronvermelding Boeken: Baarda, D., Goede, M. de (2000). Basisboek kwalitatief onderzoek. (1e druk). Groningen: Noordhoff bv. Baarda, D., Goede, M. de, Kalmijn, M. (2007). Basisboek Enquêteren. (2e druk). Groningen/Houten: Wolters-Noordhoff. Balm, M. (2000). Gezond bewegen kun je leren. (1e druk). Utrecht: Lemma. Burght, M. van der, Verhulst, F. (1998). Doen en blijven doen. (2e druk). Houten/Diegem: Bohn Stafleu Van Loghum. Burght, M. van der, Verhulst, F. (2009). Doen en blijven doen, Voorlichting en compliancebevordering door paramedici. (4de druk). Houten: Bohn Stafleu van Loghum Dijk, P. van, Doorn, E. van (2004). Ontwikkelingsgericht begeleiden in alledaagse situaties. (2e druk). Soest: Nelissen. Franx, K., Bouwmeester, J. (2010), Nulmeting Wijziging toegangstijden horeca, (1e druk). Hoorn: I&O Research BV. Gerards, F. (1997). Health Counseling. (1e druk). Baarn: H. Nelissen. Humbeeck,B. van, Kerr,D. (2010). Verstandelijke beperking en dementie, ( 2e druk). Antwerpen/Apeldoorn : Garant. Kuiper, C., e.a. (2008) Evidence-Based practice voor paramedici. (2 e druk). Den Haag: Lemma. Laurent, A. (2003). Vrij vriendelijk. (2e druk). Antwerpen/Apeldoorn: Garant. Offringa, M., Assendelft, W.J.J., Scholten, R.J.P.M. (2003) Inleiding in evidence-based medicine. (2e druk). Houten/Antwerpen: Bohn Stafleu van Loghum. Roeden, J., Bannink, F. (2007). Handboek oplossingsgericht werken met licht verstandelijk beperkte cliënten.(1e druk). Amsterdam: Pearson Assessment. Schans, F. van der, Oerlemand, N., Well, E. van. e.a. (2006), Nulmeting Koe & Wij. (1e druk ). Utrecht: MultiCopy. Sluijs, E. (2000). Therapietrouw door voorlichting. (3e druk). Amsterdam: SWP. Smand, C.R. (2002), Radiotherapie: nulmeting en monitoring wachttijden. (1e druk). Amstelveen: College voor zorgverzekeringen.

78

Internetpagina’s 2 Reflect. (2008). Betrouwbaarheid en validiteit. Bezocht op 25 november 2010, van http://www.2reflect.nl/validiteitenbetrouwbaarheid.htm Agentschap Telecom. (2010). Eindrapport Nulmeting Wet bewaarplicht telecommunicatiegegevens. Bezocht op 1 december 2010, van http://www.agentschaptelecom.nl/binaries/content/assets/agentschaptelecom/Veiligheid/Eindrapp ort-nulmeting-wet-bewaarplicht-telecommunicatiegegevens AVICS. (2010). Over AVICS. Bezocht op 13 december 2010, van http://www.avics.nl/over-avics Bransen, E., Dijkstra, M., Leeman, M. (2010). Alcohol en drugsgebruik door (jonge) mensen met een lichte verstandelijke beperking. Bezocht op 20 december 2010, van http://www.lvgnet.nl/vobc/pdf/OenP_Najaar2010.pdf Gennep, A. van. (2007). De betekenis van leren voor mensen met een verstandelijke handicap. Bezocht op 20 december 2010, van http://burgemeestre.ex-tra.org/content/view/72/370/ Groot, A. de. (2006). Onderwijs: van speciaal naar een speciaal cluster. Bezocht op 20 december 2010, van http://www.lvgnet.nl/vobc/pdf/OenP_voorjaar2006.pdf Hoogevorst, B. Kruk, J., van der. (2009) Nulmeting Grootschalige Topografie November 2009. Bezocht op 1 december 2010, van https://wiki.noiv.nl/xwiki/bin/download/Stelselhandboek/Basisregistraties/nulmeting-grootschaligetopografie.pdf Jantrao. (2009). Schaal & Open vragen. Bezocht op 25 november 2010, van http://educatie-en-school.infonu.nl/methodiek/38809-hoe-maak-ik-een-goede-vragenlijst-ofenquete.html Langeveld, I. (2004). Open vragen. Bezocht op 26 november 2010, van http://www.carrieretijger.nl/functioneren/communiceren/mondeling/vaardigheden/vragenstellen/open-vragen-stellen Lennartsson, J.A.M. (2009). Ik leef omdat ik voel. Bezocht op 23 november 2010, van http://www.surfsharekit.nl:8080/get/smpid:2921/DS1 Molen, M. van der. (2002). Werkgeheugen bij licht verstandelijk gehandicapte kinderen en jongeren. Bezocht op 20 december 2010, van http://www.lvgnet.nl/vobc/pdf/OWO_2002_1.pdf Molen, M. van der. (2003). Werkgeheugen bij licht verstandelijk gehandicapte kinderen en jongeren (II). Bezocht op 20 december 2010, van http://www.lvgnet.nl/vobc/pdf/2003.pdf Nibud. (2011). Energie en water: hoeveel betaald u? bezocht op 24 januari 2011, van http://www.nibud.nl/uitgaven/wat-kost/energie.html

79

Online encyclopedie. Encyclo. Bezocht op 2 januari 2011, van http://www.encyclo.nl/begrip/Cognitieve%20functies NIGZ. Voorlichtingspijl. Bezocht op 1 december 2010, van http://www.nigz.nl/upload/NIGZ%20Voorlichtingspijl.pdf NOVO. (2008). Elke cliënt heeft unieke mogelijkheden. Bezocht op 13 december 2010, van http://www.stichtingnovo.nl/Visie_&_missie_3.html Slocum, N. (2006). Participatieve methoden. Bezocht op 1 december 2010, van http://www.samenlevingentechnologie.be/ists/nl/pdf/participatievemethoden/methfocusgroep.pdf Stichting Human Concern. DSM (-IV-TR) classificatiesysteem. Bezocht op 2 januari 2011, van http://www.humanconcern.nl/eetstoornissen/dsm.php Visser, C. (2008). Schaalvragen. Bezocht op 26 november 2010, van http://www.oplossingsgerichtmanagement.nl/coaching-advisering/schaalvragen-3wetenswaardigheden/ Volksgezondheid Toekomst Verkenning (2010). Nationaal Kompas Volksgezondheid. Bezocht op 2 januari 2011, van http://www.nationaalkompas.nl/gezondheid-en-ziekte/ziekten-en-aandoeningen/psychischestoornissen/verstandelijke-handicap/wat-is-een-verstandelijke-handicap/

80

Bijlage 1 Artikelbeoordeling Radiotherapie van meten naar weten; wachttijdenmeting 2002 Website http://www.cvz.nl/binaries/live/CVZ_Internet/hst_content/nl/documenten/rapporten/2004/rpt0411 +wachttijden+radiotherapie.pdf Geeft het artikel antwoord op de vraagstelling? Ja, want er werd gezocht naar verschillende methoden van nulmetingen. In dit artikel wordt een nulmeting beschreven. Is het artikel door een onafhankelijke instantie bekeken voordat het geplaatst is? Is niet bekend Is het artikel in een gerenommeerd en toonaangevend tijdschrift gepubliceerd? Het artikel is geschreven ter informatie voor de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en is daarom niet gepubliceerd in een tijdschrift. Is het artikel afkomstig van een universiteit? Het artikel is niet afkomstig van een universiteit. Is het artikel afkomstig van een betrouwbare database als Pubmed, Cochrane, Picarta? Het artikel is niet afkomstig van een database, maar van de betrouwbare website van het College voor zorgverzekeringen. Samenvatting volledig? Aan het begin van het artikel staat een samenvatting vermeld. Hierin wordt in het kort vertelt waarom en hoe het onderzoek is uitgevoerd en wat de uitkomsten zijn. Inleiding volledig? Na de samenvatting volgt de inleiding. Hierin staat beschreven waarom het onderzoek is gedaan en wie hiervoor de opdracht heeft gegeven. Ook staat in de inleiding hoe het artikel verder is opgebouwd. Probleemstelling duidelijk + hoe luidt deze? De probleemstelling wordt duidelijk in het artikel omschreven. Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), zorgaanbieders, patiënten, verzekeraars en het College voor zorgverzekeringen (CVZ) heeft behoefte aan inzicht in de wachttijden en wachtlijsten en vooral de ontwikkelingen daarin. Onderzoeksmethode beschreven? Bij zes tumorsoorten is onderzocht hoe lang de wachttijden zijn. Het gaat hierbij om de wachttijden vóór aanmelding voor radiotherapie en dus niet op het gehele oncologische proces (bijv. wachttijden oncologische chirurgie voor radiotherapie behandeling). Er is gekozen voor zes tumorsoorten, omdat de populaties van de overige soorten te klein zijn en het minder homogene groepen betreft. Het is nog onduidelijk hoe representatief de zes tumorcategorieën zijn voor de radiotherapie productiecijfers in ons land (mogelijk is dit 60-70 procent). Wel staat vast dat met deze zes tumorsoorten wel de grootste patiëntengroepen zijn verwerkt in de wachttijdenmeting (kwantitatieve representativiteit). Beschrijving van de respondenten (steekproef)? 10 van de 21 radiotherapeutische centra hebben deelgenomen.

81

Bevindingen helder weergegeven? De gegevens zijn vastgesteld door middel van monitoring en uitgewerkt in grafieken. Vervolgens wordt de grafiek toegelicht. Conclusie helder en eenduidig? De conclusie is puntsgewijs en helder en eenduidig weergegeven. Discussie Er is geen discussie in het artikel aanwezig. Literatuuropgave + Literatuurverwijzingen? Er is geen gebruik gemaakt van een literatuuropgave en literatuurverwijzingen. Eventueel bijlage Het artikel bevat drie bijlagen. Deze hebben een goede toegevoegde waarde op het artikel. Hoeveel concessies heeft de onderzoeker gedaan? Onbekend. Zit het onderzoek degelijk in elkaar? De populatie is groot genoeg voor en degelijk onderzoek. Ook is met de zes gekozen tumorsoorten de grootste patiëntenpopulatie onderzocht. Geven de resultaten een duidelijk en verantwoord antwoord op het onderzoeksprobleem? De resultaten geven een duidelijk en verantwoord antwoord op het onderzoeksprobleem. “De gemiddelde wachttijd is voor 4 van de 6 tumorsoorten toegenomen (voor mammasparend significant). Voor hoofd/hals tumoren is de wachttijd afgenomen en voor hersenmetastasen is de wachttijd exact gelijk gebleven.” Staan er referenties in om de conclusie te controleren? Er zijn geen referenties aanwezig in het artikel.

82

Eindrapport Nulmeting Wet bewaarplicht telecommunicatiegegevens. Website http://www.agentschaptelecom.nl/binaries/content/assets/agentschaptelecom/Veiligheid/Eindrapp ort-nulmeting-wet-bewaarplicht-telecommunicatiegegevens Geeft het artikel antwoord op de vraagstelling? Ja, want er werd gezocht naar verschillende methoden van nulmetingen. In dit artikel wordt een nulmeting beschreven. In dusverre geeft het antwoord op de vraagstelling. Is het artikel door een onafhankelijke instantie bekeken voordat het geplaatst is? Dit is niet bekend. Is het artikel in een gerenommeerd en toonaangevend tijdschrift gepubliceerd? Het artikel staat niet in een tijdschrift gepubliceerd. Is het artikel afkomstig van een universiteit? Het artikel is niet afkomstig van een universiteit. Is het artikel afkomstig van een betrouwbare database als Pubmed, Cochrane, Picarta? Database Google is gebruikt. Via Google is het artikel van Agentschap Telecom gevonden. Samenvatting volledig? Na de inhoudsopgave staat in het artikel een samenvatting beschreven. In de samenvatting staat onder andere wat de aanleiding is van het onderzoek en een korte toelichting over de enquête die is gebruikt voor de nulmeting. Als volgt worden bevindingen met betrekking tot genoemde en onderzochte onderwerpen kort samengevat. Inleiding volledig? Na de samenvatting volgt een inleiding. Hierin wordt kort wat verteld over de Wet bewaarplicht. De manier waarop het onderzoek is uitgevoerd staat beschreven. Tot slot staat weergegeven hoe het artikel is opgebouwd. Probleemstelling duidelijk + hoe luidt deze? 1. Wat is de “IST-situatie” bij de ISP’s qua realisatie van de bewaarplicht en wat zijn de lopende ontwikkelingen door de providers zelf. Wanneer is de SOLL-situatie bereikt? 2. Is de beveiliging van de gegevens (conform het eveneens impliciet aangenomen Besluit beveiliging gegevens telecommunicatie) dan gewaarborgd? 3. Breng in kaart welke ISP’s aangeven dat disproportionele investeringskosten (in relatie tot de bedrijfsomvang en het aantal bevragingen) de reden is waarom zij niet voldoen of binnen redelijke termijn gaan voldoen aan de eisen. En wel zodanig dat op basis van deze bevindingen er eventueel een gericht vervolgonderzoek gedaan kan worden naar de omvang en de legitimiteit van deze bezwaren. Onderzoeksmethode beschreven? Uitgangspunt voor de aanpak van het onderzoek is geweest, de mate waarin wordt voldaan aan weten regelgeving zoals opgenomen in de Wet bewaarplicht en het Besluit beveiliging gegevens telecommunicatie (Bbgt). Immers de wet, inclusief het Bbgt, betreft de opslag van gegevens, de beveiliging van de gegevens en de tijdige vernietiging daarvan. Tevens geeft deze onderzoeksopzet een stabiel kader waarmee in een later stadium vervolgmetingen gedaan kunnen worden. Deze vervolgmetingen maken deel uit van het toezicht door Agentschap Telecom.

83

Beschrijving van de respondenten (steekproef)? De enquête is aan 322 marktpartijen verstuurd. Deze aanbieders staan allen ingeschreven bij de OPTA in het register van openbare aanbieders. Van deze 322 partijen zijn 138 volledig ingevulde vragenlijsten retour ontvangen die, vervolgens door de onderzoekers, voor nader onderzoek zijn gebruikt. Op basis van de antwoorden kunnen de 138 partijen die de vragenlijst volledig ingevuld retour hebben gestuurd, aangemerkt worden als openbaar aanbieder die aan de Wet bewaarplicht moeten voldoen. Deze partijen vormen de volledige populatie voor de nulmeting. Bevindingen helder weergegeven? De bevindingen zijn weergegeven in grafieken. Deze bevindingen zijn naderhand toegelicht. Tijdens het onderzoek is duidelijk geworden dat er verschillen in de onderzoeksresultaten zijn, afhankelijk van de grootte van de aanbieder. Deze verschillen zijn wellicht te verklaren doordat grote organisaties meer capaciteit hebben om aanpassingen naar aanleiding van de Wet bewaarplicht te realiseren, dan kleine organisaties. Duidelijk is geconstateerd dat een beperkt aantal grote partijen op basis van hun betrokkenheid bij het implementatietraject van de Europese richtlijn in de Nederlandse wetgeving, anders scoren dan partijen die niet direct betrokken zijn geweest. Dit lijkt logisch gezien de voorsprong die de genoemde grote partijen hebben. Echter om een beeld van de gehele markt te verkrijgen zijn alle waarnemingen in het rapport verwerkt. Wel is het onderscheid tussen grote, middelgrote en kleine aanbieders overal weergegeven. Conclusie helder en eenduidig? Uit het onderzoek zijn twaalf conclusies getrokken. Deze staan allemaal beschreven in het artikel. Discussie Niet aanwezig. Literatuuropgave + Literatuurverwijzingen? Er zijn geen literatuurverwijzingen aanwezig. Eventueel bijlage Twee bijlagen zijn toegevoegd aan het artikel. De eerste bijlage betreft; Vragenlijst zoals verstuurd aan de ISP’s. De tweede bijlage betreft; Onderwerpen zoals behandeld tijdens de audits van de ISP’s. Hoeveel concessies heeft de onderzoeker gedaan? Onbekend. Zit het onderzoek degelijk in elkaar? Het onderzoek heeft gebruik gemaakt van audits en enquêtes. Een grote populatie heeft deelgenomen aan het onderzoek. Hierdoor zit het onderzoek degelijk in elkaar. Geven de resultaten een duidelijk en verantwoord antwoord op het onderzoeksprobleem? Drie probleemstellingen waren geformuleerd voor aanvang van het onderzoek. De conclusies die getrokken konden worden naar aanleiding van het onderzoek geven antwoorden op de probleemstellingen. Staan er referenties in om de conclusie te controleren? Nee. 84

85

Nulmeting grootschalige topografie Website https://wiki.noiv.nl/xwiki/bin/download/Stelselhandboek/Basisregistraties/nulmeting-grootschaligetopografie.pdf Geeft het artikel antwoord op de vraagstelling? Ja, want er werd gezocht naar een nulmeting. Dit artikel beschreef een nulmeting en de daarbij horende methodiek. Is het artikel door een onafhankelijke instantie bekeken voordat het geplaatst is? Is niet bekend gemaakt in het document. Is het artikel in een gerenommeerd en toonaangevend tijdschrift gepubliceerd? Het artikel is niet in een tijdschrift gepubliceerd, maar geschreven voor een Portefeuille voor Plaatsvervangend Secretaris-generaal aan het ministerie van volkshuisvesting, ruimtelijke ordening en milieubeheer. Is het artikel afkomstig van een universiteit? Nee. Is het artikel afkomstig van een betrouwbare database als Pubmed, Cochrane, Picarta? Nee, het artikel is afkomstig van googl.com Publicatie compleet? Nee, er is een korte samenvatting weergegeven met de belangrijkste resultaten erin. Dit is gedaan in 133 bladzijdes. Samenvatting volledig? Er is geen samenvatting weergegeven Inleiding volledig? Er is geen inleiding weergegeven Probleemstelling duidelijk + hoe luidt deze? Nee, het artikel bevat alleen een doelstelling: Het doel is inzicht krijgen in de huidige stand van zaken bij de toekomstige bronhouders. De uitkomsten worden gebruikt om te bepalen welke acties nog ondernomen moeten worden om de Basisregistratie Grootschalige Topografie te realiseren. Onderzoeksmethode beschreven? Ja, Colfield heeft in opdracht van VROM een nulmeting uitgevoerd naar de stand van zakenmet betrekking tot de grootschalige topografie bij de toekomstige BGT bronhouders. De enquête kon door de respondenten online worden ingevuld via een link in een email. Aansluitend heeft de actielijn Werkprocessen alle bronhouders aangeschreven die op 16 november de vragenlijst nog niet ingevuld hadden. Bronhouders werden persoonlijk aangesproken met de vraag of zij alsnog de vragenlijst in wilden vullen en kregen een anonieme link toegestuurd die hen direct toegang gaf tot de vragenlijst. Dit deel van het onderzoek werd op vrijdag 18 december afgesloten.

86

Beschrijving van de respondenten (steekproef)? Doelgroep zijn de verschillende toekomstige bronhouders: afnemende gemeenten, zelfmuterende gemeenten (ZMG), topografie producerende gemeenten (TPG), provincies, waterschappen en overige bronhouders (Prorail en Rijkswaterstaat). De vragenlijst is specifiek gericht aan de eindverantwoordelijken voor de grootschalige topografie binnen deze organisaties. De enquête kon door de respondenten online worden ingevuld via een link in een email. De vooraankondiging van het onderzoek is op donderdag 15 oktober verstuurd. Op maandag 19 oktober is de uitnodiging voor het onderzoek verstuurd. Maandag 26 oktober en woensdag 4 november zijn er herinneringen verstuurd. Op 16 november is het onderzoek afgesloten. Aansluitend heeft de actielijn Werkprocessen alle bronhouders aangeschreven die op 16 november de vragenlijst nog niet ingevuld hadden. Bronhouders werden persoonlijk aangesproken met de vraag of zij alsnog de vragenlijst in wilden vullen en kregen een anonieme link toegestuurd die hen direct toegang gaf tot de vragenlijst. Dit deel van het onderzoek werd op vrijdag 18 december afgesloten. Bevindingen helder weergegeven? De gegevens zijn via een vragenlijst vastgesteld. De gegevens zijn verzameld en in tabellen en grafieken weergegeven. Conclusie helder en eenduidig? De conclusie van het artikel is erg kort en bevat enkele regels met daarin verschillende conclusies. Het geeft geen uitgebreid antwoord op de vragen. Discussie Ontbreekt in dit artikel. Literatuuropgave + Literatuurverwijzingen? Ontbreken Eventueel bijlage Nee. Hoeveel concessies heeft de onderzoeker gedaan? Onbekend Zit het onderzoek degelijk in elkaar? Er is veel onderzoek gedaan en er is een nulmeting uitgevoerd naar de stand van zaken met betrekking tot de grootschalige topografie bij de toekomstige BGT bronhouders. Het op internet gepubliceerde artikel bevat alleen de resultaten van dit onderzoek. De inleiding, inhoudsopgave, probleemstelling, samenvatting, discussie en literatuurlijst ontbreken. Geven de resultaten een duidelijk en verantwoord antwoord op het onderzoeksprobleem? De doelen zijn behaald volgens de conclusies. Staan er referenties in om de conclusie te controleren? Nee.

87

Nulmeting Koe & Wij Website http://www.clm.nl/publicaties/data/647.pdf Geeft het artikel antwoord op de vraagstelling? Ja, want er werd gezocht naar verschillende methoden van nulmetingen. In dit artikel wordt een nulmeting beschreven. In dusverre geeft het antwoord op de vraagstelling. Is het artikel door een onafhankelijke instantie bekeken voordat het geplaatst is? Dit is niet bekend. Het onderzoeksverslag is geplaatst door CLM. Dit is een stichting. Of deze stichting her verslag heeft bekeken voordat het geplaatst is, is onbekend. Is het artikel in een gerenommeerd en toonaangevend tijdschrift gepubliceerd? Het artikel staat niet in een tijdschrift gepubliceerd, wel op een site van een stichting. Is het artikel afkomstig van een universiteit? Het artikel is niet afkomstig van een universiteit. Het is wel afkomstig van een onderzoek & advies bureau. Is het artikel afkomstig van een betrouwbare database als Pubmed, Cochrane, Picarta? Database Google is gebruikt. Via Google is het artikel gevonden op een site van een stichting. Samenvatting volledig? Na de inhoudsopgave staat in het artikel een samenvatting beschreven. In de samenvatting staat onder andere wat de aanleiding is van het onderzoek en een korte toelichting over de enquête die is gebruikt voor de nulmeting en de doelstellingen zijn duidelijk geformuleerd. Inleiding volledig? Na de samenvatting volgt een inleiding. In de inleiding worden de doelstellingen duidelijk beschreven en wordt aangegeven hoe ze de nulmeting uitgevoerd hebben. Probleemstelling duidelijk + hoe luidt deze? De uitgangspositie van melkveehouders voor wat betreft hun kennis,houding en gedrag ten aanzien van weidegang vast te leggen. Inzicht te krijgen in factoren die van invloed zijn op kennis. Houding en gedrag ten aanzien van weidegang. Het project te kunnen bijsturen zodat een maximaal resultaat wordt bereikt. In combinatie met de eindmeting, het effect van Koe&Wij te kunnen beoordelen. Onderzoeksmethode beschreven? Voor het onderzoek hebben ze gebruik gemaakt van een steekproef en een enquête . De opzet van het onderzoek is duidelijk beschreven. Beschrijving van de respondenten (steekproef)? In het onderzoeksverslag staat duidelijk aangegeven naar hoeveel mensen de enquête is opgestuurd. Daarnaast staat beschreven hoeveel mensen hebben gereageerd en hoeveel procent dit is per gebied. Al deze gegevens staan duidelijk aangegeven in een tabel. Bevindingen helder weergegeven? De bevindingen zijn helder weer gegeven. Alle resultaten zijn verwerkt in grafieken en tabellen. Daarnaast is er bij elke tabel of grafiek toelichting gegeven.

88

Conclusie helder en eenduidig? De conclusie die gegeven is geeft een duidelijk antwoord op de vraagstellingen. Discussie Niet aanwezig. Literatuuropgave + Literatuurverwijzingen? Er zijn geen literatuurverwijzingen aanwezig. Eventueel bijlage In de bijlage zit de enquête die is gehouden onder de veehouders. Bij elke vraagstelling zijn percentages weergegeven. Hoeveel concessies heeft de onderzoeker gedaan? Onbekend. Zit het onderzoek degelijk in elkaar? Het onderzoek heeft gebruik gemaakt van audits en enquêtes. Een grote populatie heeft deelgenomen aan het onderzoek. Hierdoor zit het onderzoek degelijk in elkaar. Geven de resultaten een duidelijk en verantwoord antwoord op het onderzoeksprobleem? De resultaten die uit het onderzoek komen geven duidelijk antwoord op de vraagstellingen. Staan er referenties in om de conclusie te controleren? Nee, het is immers een onderzoeksverslag door middel van een enquête.

89

Bijlage 2 Samenwerkingscontract 1.1 Organisatie Het onderzoek wordt uitgevoerd door zeven studenten. Deze zeven studeren aan de Hanzehogeschool te Groningen in diverse studierichtingen: • • •

4x 2x 1x

Medisch Beeldvormende en Radiotherapeutische Technieken Verpleegkunde Human Technology

Deze groep wordt begeleid door twee coachen, A. Kornfeld en A. van Rossum van de Hanzehogeschool. Binnen de groepsleden is er de hele week contact via e-mail, na colleges of op andere tijden op de Hanzehogeschool, MSN messenger en sms. Wekelijks vind er een vergadering plaats met de gehele organisatie. Binnen het project zijn afspraken gemaakt, die tijdens de vergadering naar voren komen en worden besproken. Dit is ook een moment om feedback te geven op elkaars werk. Hierdoor wordt de kwaliteit van het werk aanzienlijk verhoogt.

Figuur 1.1, Organisatie

90

1.1.1 Opdrachtgever Alie Leeuwis (NOVO)

Petra Helmantel (NOV0)

Telefoon: (050) 542 19 99

Telefoon: (050) 542 19 99

Email: [email protected]

Email: [email protected]

1.1.2 Coachen Naam: Anke Kornfeld A Telefoon: 050 - 595 7725 E-mail: [email protected] Kantoor: A0.08

Naam: Addie van Rossum-Lefeber Telefoon: 050- 595 7720 E-mail: [email protected] Kantoor :A 0.16

91

1.2 Rollen, bevoegdheden en verantwoordelijkheden De rollen zijn bij onze organisatie goed verdeeld. We hebben één vaste voorzitter, Inge Velderman. Zij is tevens de contactpersoon. Wel is er een roulatieschema opgezet waarin staat wie welke week notulist is. De gehele projectgroep is verantwoordelijk voor het project. Hieronder staan de taken van de groepsleden. Projectmanager • Joske Boudewijn Taken  Zorgt voor de projectmap en invulling en update deze elke week; o Notulen; o Agenda; o Planning; o Logboeken. Documenthouder • Herman Kuipers Taken     

Individuele logboek bijhouden; Bewaakt al het projectmateriaal en structureert deze; Zorgt voor de juiste documenttitels van bestanden; Zorgt dat al het projectmateriaal in de juiste lay-out komt te staan; Zorgt dat alle documenten met betrekking tot het project en dus ook van colleges in de juiste mappen komen binnen file-exchange.

Planner • Loeka Gorter Taken  Planning bijhouden;  Tijd bewaken (deadlines) en desnoods aan de bel trekken wanneer dit dreigt mis te lopen. Contactpersoon • Inge Velderman Taken  Tussenpersoon van derden of betrokkenen naar projectgroep.

92

Voorzitter • Inge Velderman Taken  Organiseren vergaderingen o Zorgt dat de uitnodiging, de agenda en de stukken worden vervaardigd en dat die op tijd bij de deelnemers zijn;  Zorgt dat de vergadergroep gemotiveerd en doelgericht is;  Structureren van het overleg o Introduceren agendapunten;  Bewaken van processen en procedures (regelgeving);  Leiden van de discussies;  Bewaking van takenlijst en de uitvoering daarvan samen met Planner;  Regelmatig samenvatten en voorstellen en/of afspraken helder verwoorden;  Controleert de notulen;  Vertegenwoordigt de projectgroep;  Is op de hoogte van de voortgang van het team en eventuele barrières, ondersteunt het team actief bij het zoeken naar antwoorden of oplossingen;  Evalueert vergaderingen. Spelling- en grammatica • De gehele projectgroep Taken  Zorgt voor gevalideerd APA verslaglegging;  Controleert en verbetert spellingfouten;  Zorgt voor correct Nederlands in de verslaglegging. Deelnemers • Projectgroep NOVO Taken           

Lezen van de agenda en de stukken; Informatie verzamelen over de agendapunten; Eigen mening vormen en naar voren brengen m.b.t. de inhoud; Actief luisteren; Respecteren van andere meningen; Informatie geven en voorstellen doen; Eigen logboek bijhouden zelf verantwoordelijk; Op de hoogte van wat er moet gebeuren; Taakverdeling bijhouden; Houd zich aan de gemaakte afspraken beschreven in de samenlevingscontract; Zorgt dat al het projectmateriaal in de juiste lay-out komt te staan.

93

1.3 Documentatie APA normen De American Psychological Association heeft regels gepubliceerd over de manier waarop literatuur verwijzingen dienen te worden gemaakt in de tijdschriften die de APA uitgeeft. Vele tijdschriften en andere gebieden volgen deze voorschriften. De projectgroep zal ook op deze manier refereren naar de gebruikte literatuur. Verwijzing in het onderzoeksrapport zullen met voetnoot worden geven. Dit houdt het onderzoeksrapport overzichtelijker.

1.4 Communicatie We hebben contact via surfgroepen, e-mail, Blackboard, persoonlijk contact, sms en MSN messenger. Afspraken kunnen zo snel en gemakkelijk gemaakt worden, net als feedback op het gemaakte werk. Communicatie met onze contactpersonen (Alie Leeuwis en Petra Helmantel) gebeurt aan de hand van e-mail. Deze communicatie zal via Inge Velderman verlopen.

1.5 Faciliteiten Benodigde faciliteiten (tussen aanhalingstekens staat er wie de middelen leveren): •

•



Tools      

Laptop (projectleden) Surfgroepen (projectleden) File Exchange Tekstverwerkingsprogramma: MS Word (projectleden) Notitie materiaal (projectleden) Printer (Hanze Hogeschool)

 

Studielandschap (Hanze Hogeschool) NOVO in de Bottelroosstraat 5 in Groningen

 

File exchange (projectleden) Internetverbinding (Hanze Hogeschool, projectleden)

Huisvesting

Logistiek

94

1.6 Leefregels Ondergetekenden verklaren middels dit contract zich te zullen houden aan de onderstaande normen en regels en bij overtreding de consequenties te accepteren. Wanneer veelvuldig overtreden van de regels door de groep als storend ervaren wordt, zal dit eerst door de overige groepsleden worden aangekaart. Blijft verbetering vervolgens uit volgt er een gesprek met de projectgroep en de coach. 1. Verwacht kan worden dat iedereen zijn taken optimaal uitvoert. Mocht dit niet mogelijk zijn door onvoorziene omstandigheden, dient men dit vroegtijdig (zo vroeg mogelijk) aan te geven bij de voorzitter; 2. Op tijd aanwezig bij groepsafspraken, bij later dan 10 minuten dit zo snel mogelijk communiceren naar de voorzitter; 3. Taken en rollen worden zo goed mogelijk uitgevoerd, indien hier problemen ontstaan dit vroegtijdig communiceren met de voorzitter; 4. Hanteer de standaard afgesproken lay-out; 5. Hanteer APA-normen; 6. Verslaglegging kort en bondig; 7. Alle materiaal wordt vastgelegd en verzameld in file-exchange; 8. Iedereen is ook verantwoordelijk voor het op orde houden van file-exchange; 9. De agenda voor de vergadering dient 24 uur voor de vergadering verspreid te zijn door de voorzitter; 10. Indien de notulist of voorzitter niet present is, zal de volgende notulist of voorzitter in de planning aangewezen worden of onderling besproken worden; 11. Bestanden krijgen de naam ‘titel_versienummer.ext’; 12. Er wordt gestreefd naar een cijfer 7.5+; 13. Als een groepsgenoot problemen heeft wordt dit in de groep besproken, in aanwezigheid van die persoon. Er wordt dan gezocht naar een oplossing; 14. Als er een afspraak gemaakt wordt, dan wordt hij ook nagekomen; 15. De notulist dient de notulen binnen 24 uur na de vergadering in file-exchange te plaatsen; 16. Als een projectlid drie maal niet komt opdagen en niet te contacteren is betekend dit direct exit, of de persoon moet een geldige verklaring hebben voor zijn ongein; 17. Bij ziekte moet zo snel mogelijk contact op genomen worden met de voorzitter. De voorzitter moet bevestigen dat het bericht is door gekomen;

95

18. De volgende consequenties worden gehanteerd bij het niet nakomen van afspraken en/of te laat komen: • Lichte waarschuwing (mondeling overleg/feedback met projectgroep) bij één keer te laat komen of je afspraak niet nakomen; • Gele kaart, bij twee keer je afspraak niet nakomen betekent trakteren; • Rode kaart (2 gele kaarten) betekent broodje kroket.

Datum: 6 oktober 2011 Naam:

Handtekening:

Joske Boudewijn

Herman Kuipers

Loeka Gorter

Inge Velderman

Chris Schnek

Thamara van der Pol

Lianne de Boer

96

Bijlage 3 Vragenlijst versie 1 VRAGENLIJST GEBRUIK SLIMME COMPUTER (0 en 1METING) Cliënt: Datum 0 meting:

Datum 1 meting:

A1. Zelfbeeld van de cliënt

Ik heb veel vertrouwen in mezelf. Ik weet goed wat ik kan 10 en waar ik hulp bij nodig heb. 9

8

7

6

5 Ik heb geen vertrouwen in mezelf. Wat ik ook doe: alles gaat mis.

97

A2. Waardering door anderen

10

Ik voel me zeer gewaardeerd door anderen

9 8 7 6 5 4 3 2 1 0

Ik voel me totaal niet gewaardeerd door anderen

B1 Incidentenwerk/ school Ik ben altijd te laat op school/ werk en heb daarom problemen

10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0

Ik ben altijd op tijd op het werk/ de school en heb daarom geen problemen

98

B2: Incidenten onderweg

10

Er gebeurt vrijwel nooit iets onderweg zodat ik altijd op tijd ben

9 8 7 6 5 4 3 2 1 0

Er gebeurt altijd iets onderweg waardoor ik te laat ben of niet aankom

C1: Vermoeidheid

10

Ik ben niet moe, omdat ik goed slaap

9 8 7 6 5 4 3 2 1 0

Ik ben vaak moe, omdat ik niet goed slaap

99

C2 regelmaat in mijn leven

10

Ik heb grip op mijn leven.

9 8 7 6 5 4 3 2 1 0

Ik heb geen grip op mijn leven.

100

C3: Stress en spanning

10

Ik voel me goed omdat alle dingen goed gaan

9 8 7 6 5 4 3 2 1 Ik heb vaak last van spanning omdat veel dingen niet goed gaan

0

D. Stookkosten (0 meting): Ik heb mijn stookkosten in de hand Helemaal eens

mee

Mee eens

Weet niet

Mee oneens

Helemaal oneens

mee

Bij (helemaal) oneens vraag: hoe komt het dat je de stookkosten niet in de hand hebt?:

101

(1 meting): Ik heb mijn stookkosten in de hand

Helemaal eens

mee

Mee eens

Weet niet

Mee oneens

Helemaal oneens

mee

Bij (helemaal) oneens vraag: hoe komt het dat je de stookkosten niet in de hand hebt?

E. Leereffect ( 0 meting) Ik geloof niet dat ik nog veel kan leren

Helemaal eens

mee

Mee eens

Weet niet

Mee oneens

Helemaal oneens

mee

( 1 meting) ik merk dat ik in het project veel geleerd heb en denk dat ik nog meer kan leren

Helemaal eens

mee

Mee eens

Weet niet

Mee oneens

Helemaal oneens

mee

102

F. Rol slimme computer ( 0 meting) Ik verwacht dat de slimme computer mij veel zal opleveren

Helemaal eens

mee

Mee eens

Weet niet

Mee oneens

Helemaal oneens

mee

( 1 meting) de ondersteuning door een slimme computer heeft mij erg geholpen de doelen te bereiken.

Helemaal eens

mee

Mee eens

Weet niet

Mee oneens

Helemaal oneens

mee

G. Motivatie voor het project met de slimme computer

10

ik ben bereid veel moeite, tijd en energie te geven om mee te werken aan het project

9 8 7 6 5 4 3 2 1 0

het moet me geen moeite, tijd en energie kosten om mee te werken aan het project

103

Bijlage 4 Vragenlijst versie 2

104

105

106

107

Bijlage 5 Ingevulde vragenlijsten

108

Bijlage 6 Vragenlijst focusgroep Wij zijn studenten van de Hanzehogeschool van de minor zorg & technologie. Wij werken mee aan het project ‘Intelligente cliënt monitoring van licht verstandelijke gehandicapten’. Door middel van deze focusgroep willen wij meer te weten komen over LVG-ers. Eerst even kort een uitleg over een focusgroep. Het idee van een focusgroep is een samengestelde groep mensen die met elkaar in gesprek gaan over bepaalde vragen. Een focusgroep kan dus gezien worden als een combinatie van een gericht interview en een discussiegroep. De vragen worden opgenomen met behulp van een voice-recorder, uw gegevens zullen anoniem blijven. Wij verwachten dat het ongeveer een uur zal duren. Bij het beantwoorden van de vragen hoeven jullie niet alleen jullie eigen ervaringen te noemen, maar er mag ook verteld worden over wat jullie hebben gehoord van anderen. Hebben jullie zelf nog vragen? Openstaan - Zijn LVG-ers bereid om aan hun problemen te werken?( Waar blijkt dat uit?) (algemeen) - Welke belemmeringen hebben invloed op het wel of niet meewerken van LVG-ers aan een dergelijk project? Denk hierbij aan de omgeving en privacy. (specifiek) Begrijpen - In hoeverre hebben LVG-ers kennis van technologie? (specifiek) - Aan welke informatie hebben LVG-ers behoefte? (specifiek) Willen - Hoe belangrijk is het voor LVG-ers om voor- en nadelen op een rij te zetten? (algemeen) - Kunnen LVG-ers rekenen op steun uit de sociale omgeving? (specifiek) - Hebben LVG-ers genoeg vertrouwen in het eigen kunnen voor een dergelijke project? (specifiek) - Wat zouden eventuele acties van LVG-ers kunnen zijn om de techniek te beïnvloeden? (specifiek) Kunnen - Hebben LVG-ers de vaardigheden om aan een dergelijk project mee te werken? Denk hierbij aan motorische, cognitieve en sociale vaardigheden. (specifiek) - Hoe en waardoor worden LVG-ers beïnvloed? (speciefiek) Doen - Hoe reageren LVG-ers op het krijgen van feedback? (algemeen) - Komen LVG-ers afspraken na? (algemeen) - Hoe reageren LVG-ers op een terugval? (algemeen) Blijven doen - Op welke manier stimuleren LVG-ers zichzelf om de gedragsverandering vast te houden? (algemeen) Huidige cliënten - Wat zijn de redenen voor de huidige cliënten om deel te nemen aan dit project? - Wat kunnen redenen zijn voor de cliënten om tussentijds af te haken?

109

Bijlage 7 Uitwerking focusgroep Focusgroep 02-12-2010 1) Intelligente cliënt monitoring voor licht verstandelijke gehandicapten wat hier vanuit NOVO en Avics uhh, wat... 2) Dat is die sensortechnologie. 1) Ja ja dat project. 2) Ja. 1) Wij hebben binnen dat hele project een klein deel projectje zeg maar, wij willen graag wat een algemener beeld over LVG-ers hebben. 2) Ja. 1) We nemen het op met een voice recorder en dat is puur omdat we het dan straks kunnen verwerken, de gegevens zijn allemaal anoniem, worden verder niets geen namen en dergelijk bij, het is puur om te kunnen verwerken. Uhh… Bij het beantwoorden van de vragen is niet alleen je eigen mening maar je mag ook van collega’s gehoord hebben of je heb ergens wat gelezen of wat dan ook maar mag je gewoon zegen. Mag je ook op die manier antwoord geven, het hoeft niet alleen uit eigen ervaring te zijn. Heeft u verder zelf nog vragen? 2) Nee hoor, ik wacht wel even af. Ik hoor jullie eerst wel even aan en dan probeer ik na te denken, antwoord te geven op de vragen die je hebt. 1) Oke, de eerste vraag, zijn LVG-ers bereid om aan hun problemen te werken? 2) Of ze bereid zijn om aan hun problemen te werken… Er zijn LVG-ers die zeggen dat ze geen problemen hebben. 1) Die dat eigenlijk ontkennen. 2) Ja, dat komt door anderen, dat komt niet door hun. 1) Ja. 2) Maar er zijn ook wel mensen die wel al aangeven… Ik heb daar een probleem mee of een ander maakt een probleem met mij, ligt dat wel bij deze persoon zelf. Hij doet zo, daarom reageer ik zo, en dus dan krijgen we inderdaad een probleem. 1) Ja op die manier. 2) Wil ik… Zal ik je een voorbeeld geven? 1) Ja dat mag, jazeker. 2) Ik beleid zelf LVG-ers die een enorme schuld hebben, die onder bewindvoering staan, een afspraken hebben, ze mogen geen schulden meer mogen maken, maar dat het eigenlijk… Nou ja, het is zo makkelijke via internet dingen bestellen weet je wel, en dan iets aangaan. Niet goed kunnen lezen, wat zijn de voorwaarden, naar een halve jaar gaat deze aanbieding over in een abonnement of wat dan maar ook, en zo maken ze nieuwe schulden. Goed... Wordt op gestuurd door mij of door de begeleiding naar de bewindvoerder, die zegt ja er wordt nu een schuld gemaakt. Ja, we kunnen het niet meer betalen. Oké, het budget is er niet. 1) Ja. 2) Oké, dus wordt het niet betaald. Dus dan krijg je deurwaarders en wat zegt deze cliënt dan zie je wel ze betalen niet eens voor mij. Ik meld wekelijks, jongens jullie hebben geen geld hiervoor, Jawel dit is onze uitkering en dit komt binnen. Maar zij betalen niet, zij maak die schulden wij niet. Snap je? 1) Ja op die manier, ze legen meer een probleem bij een ander dan of in het algemeen tenminste bij een ander dan. 2) Sommige sommigen niet allemaal. 1) Ja sommige. 2)Er zijn ook duidelijk mensen die echt duidelijk aangeven die zeggen ik heb hier een probleem of ik wil hier mee geholpen worden. 5) Er komt nog een iemand aan. 110

2) Hartstikke goed. 1) Hartstikke mooi. 1) Het word allemaal opgenomen maakt verder niet uit hoor, het is allemaal anoniem. 2) Daar ging het niet om, het is dat we niet allemaal uitgebreid er ergens ander over gaan praten. 1) Nee nee. 4) Maakt verder niet uit hoor. 3) Ow. 1) Ga zitten. Hai, ****. 3) Ik ben ****. 4) ****. 3) Ik ben ****. 1) Wij geven weer kort. 2) Ik ken jou ergens van. 4) Ik weet het niet. 1) Hahah. Wij zijn studenten van de minor zorg en technologie en we werken mee met het project intelligente cliënt monitoring voor licht verstandelijke gehandicapten die sensortechnologie ze maar. En wij willen eigenlijk door middel van deze interview enquête hoe je het maar noemen wil wat meer te weten komen over LVG-ers in het algemeen. De vragen die we stellen mogen niet allen eigen ervaring maar mogen ook ervaringen zijn van andere collega’s of als u iets over gelezen heeft of dat betreft. Niet alleen eigen ervaring maar eigenlijk alles, wat u er over kwijt wil mag u er over kwijt. 3) Oké. 1) We hebben net de eerst vraag gesteld of LVG-ers bereid zijn om aan hun problemen te werken. Ik weet niet wat uw ervaring daar in is? 3) Om aan problemen te werken? 1) Ja, of ze bereid zijn om aan hun problemen te werken. 3) Tja. 1) Hahah. 3) Ja daar kan je een hele discussie over hebben. 2) Ik heb dit geval uitgelegd van dat sommige cliënten van onze inderdaad wel problemen hebben en dat in zien, maar dat er ook zijn die zeggen die problemen heb ik niet, die creëert een andere. In dit geval het gezin wat we gezamenlijk begeleiden heb ik even uit gelegd over de bewindvoering en de financiën snap je? 3) Ja dat blijft, vaak dat inzicht is best wel moeilijk. 1) Ja, is eigenlijk een beetje... 3) Om inderdaad te weten waar eigenlijk de fout ligt of waar eigenlijk veranderen wilt. 2) En wat de problemen zijn. 3) Ja wat de problemen zijn. 2) Je heb ook wel mensen... Cliënten die aangemeld worden omdat ze bijvoorbeeld uh dit gezin toevallige dan woonlast overlast en hebben veroorzaakt en dan heb je ander instanties zoals... Wij hebben hier in de stad woonkans, woonkans is een overkoepelend boven de woningbouwvereniging die dan zeggen nou, jullie zijn nu tweede keer huis uit gezet je krijgt nog één kans maar die kans neem je aan maar dan ben je wel verplicht om hulp. Dus om hulp in te schakelen of onder bewindvoering te gaan. Dus dan heb je komen ook wel cliënten binnen dan is de stap ook wel wat groter maar vaak door de manier van omgaan in feite hoe je omgaat met de mensen komt het dan wel goed. Vinden het later dan ook wel prettige dat je over de vloer komt. 1) Jajaja. 2) Maar dat kan ook... Een ander kan dus ook, een andere instantie kan dat dus ook eisen van jullie hebben wel problemen dus.. 3) “Dwang”. 2) Een stukje dwang.

111

1) Oké en welke belemmeringen zijn er of kunnen wel of niet invloed hebben op wel en niet mee werken van LVG-ers aan een dergelijk project van intelligente cliënt monitoren, maar ook inderdaad om aan problemen te werken en dergelijke denk bijvoorbeeld aan omgeving of privacy in die trend welke belemmeringen zijn daar in. 2) Om mee te werken belemmeringen? 1) Ja. 3) Ja de privacy, je noemt het zelf al. 2) Ja de privacy. Dat is gewoon echt een heel belangrijk punt. 2) Ja. 3) Want ze zijn zich wel heel erg bewust van, dat zij….. Ze hebben ook niet het inzicht hoe het precies zit, dat hadden wij ook niet. We hebben net voorlichting gehad en dan is het wel fijn om even te denken wat even... Dit kunnen ze wel zien en dit kunnen ze niet zien, dus om ze daar ook in voorlichten. Maar ze zelf hebben ze daar ook fantasieën over en die gaan wel degelijk over, goh wat kunnen ze allemaal van me zien en uh wat komen ze allemaal te weten en wat maken ze dan daar van. 1) Ja. 2) Ja. 3) Privacy is echt heel belangrijk. Ja ja. 2) Ja het is gewoon ook heel belangrijk om daar heel duidelijke te zijn tegen deze mensen, goh wat gebeurt er in feite en wat komt er in je huis en wat wat er wel en niet geregistreerd en hoe wordt er mee om gegaan en waar komt het terecht en wie doen dat en wie leest dat en wie hoort dat. 1) Ja. 2) Duidelijkheid is gewoon ontzettend belangrijk. 1) Ja dat stukje informatie overdracht wat allemaal. 2) Ja uitleg uitleg uitleg! 3) Wie doet er wat mee met die gegevens. 2) Ja. 3) Komt dat bij de begeleiding terecht, of doen dat mensen die zitten ergens achter een computer. 1) Ja. 3) Dat moet helder worden. 2) Ja. 1) En kan de sociale omgeving daar in een rol spelen? Dat hun bijvoorbeeld zeggen wij vinden het niet zo’n goed idee of iets in die trend of trekken ze zich hier heel veel van aan? Of is het juist iets dat zich daar niet zoveel van aan trekken wat hun omgeving daar van vind? Dat er daar in belemmeringen in zijn? 2) Niet hun omgeving maar zich zelf. 1) Puur zichzelf? 2) Ja, puur zich zelf. 3) Nou ik weet toevallige van dat één gezin waar wij met name het over hebben dat zij contact hebben met het een andere gezin die ook mee doet, en zeg maar die informatie onderling. Als de één daar vraagtekens bij heeft en dat wisselen ze dan uit met het andere stel nou dan laait het als ware op! 1) Jaja. 3) En ja, dat versterk elkaar. 2) Ja, dat komt door de onduidelijkheden. Minder de echte directe echte omgeving de ouders of weet ik veel wat. Die zijn minder belemmerend. Zo ervaar ik dat nu bij onze concreet voorbeeld maar wel dat als die ene mee doet en iets vertellen en ja maar dat dan dat wel beland dat onderling het contact. 112

3) Ja dat, dat de ondeugdelijkheid is. 3) Ja precies. 1) In hoe verre hebben LVG-er kennis van technologie? Is hun dat duidelijk? 2) Wat bedoel je met de technologie? 1) Uhh… Niet specifiek alleen die sensortechnologie, maar gewoon de techniek. 4) Weten ze bijvoorbeeld wat een sensor precies doet, dat hij detecteert dat detecteert dat je er bent zulk soort dingen. 2) Ja, in dit geval wel. Ik weet niet voor iedereen... Kan niet voor iedereen spreken, maar het gezin wat mee doet wat wij dan toevallige begeleiden, die weet wel wat een sensor is, weet ook wel wat technologie is, althans omgaan met computers en daar in een technisch inzicht hebben. Technisch inzicht in gebruik van materialen. 1) Maar dat schilt wel heel erg per cliënt? 3) Dat verschilt heel erg per cliënt. 2) Ja absoluut. 3) Je zou binnen onze doelgroep die op dit moment nog niet mee doen, maar die zou je kunnen treffen die daar echt hellemaal niets van begrijpen. Die daar niets over weten. Die doen op dit moment niet mee met het project. Dat zou kunnen. 2) Ja. 3) De twee die nu mee werken aan dit project zijn op het gebied van computers heel erg wijs. 2) Maar dat is het zelfde dat bij wijze van spreke morgen naar een ander gezin ga, waar van ik denk die zou die zou morgen wel mee kunnen doen vanwege het feit, het optijd opstaan ik noem maar wat. En ik begin over sensoren, en uh ADSL-lijnen weet ik veel wat, dat ze al afhaken. Waar hebben we het over, veel te moeilijk, dat doen we niet. 1) Ja. 4) Het komt er op neer zodra ze het niet begrijpen haken ze direct af? 2) Kan men afhaken ja. 3) Onze doelgroep kan dat snel. 2) Ja. 3) Ja, die laten zich niet zomaar iets aan smeren. 3) Maar dat zie je nu ook wel we hebben een hele hoop cliënten, in feite cliëntenbestand, en doen eigenlijk nog maar 2 gezinnen mee. 1) Ja ja. We hebben net al een stukje gehad over de informatie, maar aan welke informatie hebben LVG-ers echt behoefte? Over het project zeg maar wat zijn belangrijke punten daar in? 3) De duidelijkheid, punt voor punt geen lange verhalen. PUNT voor PUNT en antwoord op hun vragen geven. Vooral het gezin waar wij het ook over hebben van hé wij doen mee, bijvoorbeeld om met onze stookkosten, maar we krijgen ook in onze bed of in de slaapkamer iets. Hè wat heeft dit met de stookkosten te maken? 3) Ja. 2) Weet je wel? Gewoon heel erg duidelijk zijn wat werkt er wel, en wat werkt er niet. Dat is gewoon heel belangrijk, DUIDELIJK zijn. Geen groot onsamenhangend verhaal, duidelijk zijn. Dit gebeurt er in jullie huis. Dus heeft daar mee te maken, dit staat aan dit staan aan. Wat kun je wel en wat kun je niet. 1) Ja. 3) Waarom ligt er bijvoorbeeld een matje wat niet aangeschakeld word. Ik kan hun dat ook niet vertellen wat dat is mij net verteld. Ik kan ze daar dus geen geruststellend antwoord op geven. 1) Ja. 3) Bij ons was ook wat onduidelijkheid, daar hebben we nu uitleg over gekregen. 1) Ja. 3) En ik denk iedereen is... Je zou bijvoorbeeld niet op papier kunnen zetten. Niet iedereen kan lezen, 113

dat is ook niet de goede manier. Ik heb zonet binnen ons groepje hier gevraagd om een CD-tje. Waar je dat in zichtbaar is. Dat het een plaatje is of een foto zou ook kunnen alvast, hoeft niet perse een foto te zijn. 1) Ja, een visualisatie zeg maar. 2 & 3) Ja precies. 1) Hoe belangrijk is het voor LVG-ers om voor en nadelen op een rij te zetten? Dat je afwegen als je ergens aan mee wil werken. Voordelen nadelen en tenminste zelf zet ik heel vaak die dingen op elkaar maar is het ook voor LVG-ers ook iets specifieks of is het bij hun iets wat niet zo speelt. 2) Ik denk dat, dat ook wel belangrijk is. Het is onder ander ook een heel groot voordeel dat er iets mee verdient wordt voor hun heel belangrijk. 4) Puur het geld denken LVG-ers dan aan? 2) Niet alleen puur het geld maar het speelt wel mee. Het speelt wel een rol mee. 3) Ja, dat je beloond wordt van de moeite. 2 & 3) Ja ja. 3) Ja dat denk ik ook, maar als je nou verder de voor- en nadelen... 2) Is niet zo over nagedacht... Ik zou verder wel de voordelen, oké want de warmte werkt allemaal niet goed bij ons. Dus dan zal het wel een voordeel zijn, dan gaan we wel even kijken hoe dat komt. Maar het ligt toch aan de verwarming, ligt niet aan het feit dat wij die knop op 30 graden zetten. Nee, het ligt aan de verwarming snap je wel? 1) Ja. 3) Zij willen een bevestiging van hun visie en wij denken van goh, hoe kunnen wij helpen dat je niet zoveel kosten maakt. Dus ook in het stoken bijvoorbeeld. 1) Ja. 3) Wij proberen daar de positieve kanten met name te benoemen. Dus wij maken niet echt een negatief/positief iets van. Eigenlijk steken wij in op het positieve. Je zou daar mee... Als daar iets uit komt, je stookkosten kunnen besparen, ook om te motiveren om mee te doen. Maar dan zeg ik niet... Maar ik zeg natuurlijk wel dan krijg je een kasje en dan komt er iemand, en dat je af en toe… Maar dat dan als dat negatief is. 1) Ja, benoemen wat is gebeurt zeg maar. 2 & 3) Ja. 3) En eigenlijk ook meer focussen op het positief zou ik denken. 2 & 3) Ja ja. 1) Kunnen LVG-ers over het algemeen rekenen op steun uit hun omgeving? Sociale omgeving. 2) Familie of begeleiding, wat bedoel je? Of buren. 1) Allemaal eigenlijk. 2) En omtrent dit project of om alles? Hun hele leven? 1) Dit project, maar ook eigenlijk alles eigenlijk wel, niet alleen specifiek dit project, maar wel... Is natuurlijk heel verschillend wat ze doen... 2) Sommige mensen hebben inderdaad familie en als je wat… Wat sommige mensen hebben, bijvoorbeeld een kerkelijke achtergrond, steun van de kerk. Het gaat nu dus even buiten dit project om, je bedoelt gewoon hun netwerk, hun sociale netwerk. 1) Ja, eigenlijk. 2) Ik merk wel dat dat steeds minder wordt, dat we… We hebben het allemaal druk, de kerk valt een beetje weg bij sommige mensen. Ook in dorpen wordt de boel wat anders, je merkt wel dat het netwerk soms wat kleiner wordt. Waardoor… Wat wij dan ook wel weer merken is dat er dan meer cliënten aangemeld worden weet je wel. 1) Ja.

114

2) Met dit project nou… Ik denk dat de gezinnen die wij kennen die mee doen, dat zijn twee gezinnen die elkaar dan weer kennen. Maar hun ouders steunen hun hier niet in, die weten amper wat er gebeurt bij wijze van spreke. 3) Nee, dan gaan ze echt af op ons, in zekere zin op ons oordeel. 2) Ja. 3) Van goh, laten we het uitproberen en en en en ik kan er niet slechter van worden. 1) Ja. 3) Dus meer dat. 2) Ze zullen ook niet naar de buurman gaan van goh, moet je eens luisteren, nou hebben we dit en dit in huis heb jij daar verstand van of wat dan ook. Nee, dat zal niet gebeuren. 1) Nee oke, ja. 2) Nee nee nee, het is puur dat ze dat heel goed beseffen van dat is vanuit NOVO en vanuit een bepaald project en dus hebben we vragen, dan moet het projectclubje moet hun daar antwoord op geven en anders wij. 1) Ja. 3) Ja. 2) Nou hebben we nu net ook weer voorlichting gehad in feite, omdat we zelf ook nog niet zo veel wisten. Voor de rest niet zo veel. 1) Ja, oke. 2) Ze zullen daarin toch echt hun eigen keuzes in maken hoor. 1) Ja. 3) Ja. 1) U laat zich wat dat betreft… Als je het over beïnvloeden hebt, hoe en waardoor worden ze beïnvloed? 2) Hun eigen gevoel. Ook zal ik in dit geval wel aangeven van het is toch beter misschien dat je nog even doorzet of wat dan maar ook. Het is maar net hoe dit loopt. Het is ook maar net hoe het verloopt, hoe het gaat dadelijk. 1) Ja. 2) Er hoeft maar één misser tussen te zitten of wat dan maar ook. Ja, en dan heb je kans dat ja dat toch iets kan afhaken. 3) Wat wel altijd belangrijk is, vond ik tenminste, ik denk dat het belangrijk is om dat er in te houden, dat het een soort autonoom systeem is waar je het over hebt hè. Een autonome, nou jah, modem, dat al die apparatuur gebeuren zeg maar echt helemaal buiten hun eigen hè. Niet de modem die ze zelf gebruiken voor hun computer, dat dat gewoon mengt of zo. 1) Ja. 3) Ik denk dat dat heel goed is om daar te denken, ook daar te investeren in zekere zin. 1) Ja. 3) Om dat er in te houden. Zodat je zegt, het van nou, dat is gewoon echt iets wat uh… 2) Het staat helemaal los van elkaar. 3) Het staat helemaal los van alles wat jij doet en en en dat is gewoon een project en je kan het aan en uit zetten en punt zo. 1) Ja. 3) Je hebt er ook een soort van macht over als het ware, je kan altijd uh jah… 2) Stoppen. 1) Ja. 1) Hebben LVG-ers genoeg vertrouwen in het eigen kunnen voor een dergelijk project? Dat ze qua jah… 2) Dat ze mee kunnen doen. 4) Ja, dat ze mee werken. De cliënten die nu zijn hebben dat dus wel. 115

2) Ja, die hebben dat wel ja. In zoverre, of ze daar over na hebben gedacht, van heb ik hier vertrouwen in, nee, dat kun je niet zeggen. Maar zij hebben gewoon gekeken naar van oké, in dit geval waar wij het dan over hebben uhm… We hebben vreselijke hoge stookkosten, hoe komt dat, zie je wel dat het door de verwarming komt? Dus dan doen we mee, laten ze dat maar registreren dat onze verwarming niet deugt. Nogmaals, dat zij die knop op 27 dag en nacht hebben staan omdat ze het ook ’s nachts niet warm uh niet koud willen hebben. Nee, die hoge stookkosten komt ergens vandaan. 1) Ja. 2) Snap je? 3) Het is een beetje gek. 2) Dan moet je. 4) Het is puur om te bewijzen dat het niet aan hun ligt aan. 3) Precies. 1) Ja. 3) Hun insteek is een ander dan die misschien wel… 1) Jaja, zo. 2) Nou hebben wij het dus even over dit gezin met de verwarming hè. Het andere gezin wat mee doet daar gaat het ook om over het opstaan, dus dat is even weer heel anders. Die personen kunnen heel slecht opstaan om om acht uur bijvoorbeeld op het werk te zijn. Snap je? 1) Ja. 2) En die persoon gaf ook aan, dat horen wij nu ook, en dat is op zich wel prettig. Ja een wekker wat tien keer afgaat om de tien minuten mwoh. Maar iemand die spreekt door of een telefoon of wat dan maar ook me persoonlijk aanspreekt van nou uh… Piet, luister, je moet nu toch echt op staan. Ik noem maar wat. Dat zal mij meer aanspreken, dat hoorden we dus nu ook vandaag. 3) Ja. 2) Maar ja. Wij kennen ook niet… We kennen de cliënten wel enigszins, maar niet allemaal. 1) Ja 2) Hè, dus dus, alle… Het is wel weer verschillend per cliënt en in dit geval zijn het dan maar 2 gezinnen. 1) Ja. 2) Hoe hun eigen insteek is. 3) Ja. 1) ja. 1) Uhm… Wat zouden eventuele acties van LVG-ers kunnen zijn om de techniek te beïnvloeden? 3) Je bedoelt iets voor een uh… 4) Te saboteren 3) Kastje hangen of uh… Owh jah… 1) Dat soort dingen. 2) De knop uitzetten. 3) De knop uitzetten, gewoon een sensor afknippen, gewoon een matje er uit gooien. 2) Ja. 3) Ik ik… Ik kan me van alles voorstellen. 2) In dit geval zullen ze, kijk want ze zijn niet gedwongen hè, ze zijn gevraagd. Dus om het te saboteren in dit geval zullen ze dus… Wij komen toevallig in het zelfde gezin. Zullen ze zeggen van joh, pff, wat een toestand, hier doen we niet meer aan mee hoor. Dan zullen wij aanraden, joh hè, wij gaan daar verder niet over, neem even contact op met Alie, unit hoofd, en en… Even kijken van wat… Wat voor vervolg het zou kunnen zijn. 3) Ja. 2) Ze zullen nu niet zelf bewust de boel nu kapot maken, dat… dat gebeurt niet! 1) Nee, oké. 116

2) Nee, nee, nee, nee. 3) Nee, maar… 2) Ze zullen het wel melden van we hebben geen zin meer hoor, wat uh... Het zal wel kunnen zijn er een knop zit ergens,dat ze die knop uitzetten en dat ze dan zeggen we hebben wel die knop uitgezet hoor. 1) Jajaja. 3) Of dat ze een kabeltje uit de modem plukken. 2) Bijvoorbeeld 3) Ik wil geen contact meer, weet ik veel wat er allemaal mogelijk is. Ik ik uh… Weet misschien wel minder dan zij van (hard gelach). 2) Maar we gaan uit vanuit het positieve, ze hebben zich vrijwillig ook aangemeld. 1) Ja. 2) Vanwege wat we nu ook net uitlegden, weet je wel en en… We zijn er op zich ook wel blij om omdat wij ook steeds wel aangeven van joh, maar jouw verbruik van je verwarming dat doe je zelf, want je zet die knop, je moet die knop ’s avonds naar 15 zetten als je op bed gaat hè. 1) Ja. 2) Dan verbruik je ook niet of weinig ’s nachts. Maar je denkt toch zeker niet dat ik het koud wil hebben als ik ’s ochtends opsta? Maar dan verbruik je wel, je moet er wel voor betalen. Ik niet, dat moet de bewindvoering doen. 1) Ja, jajajaja 2) Dus uh… Dat is wel een lastige soms hoor. 3) Het is wel een gekke combi, ik kan me voorstellen voor jullie ook dat… 1) Ja 3) Aan de ene kant zijn het wel mensen die bijvoorbeeld, nou jah, waarschijnlijk wel degelijk zouden kunnen saboteren of zouden kunnen weten waar ze gewoon dan even uh wat kunnen beïnvloeden. Maar aan de anderen kant kunnen ze dit soort dingen denken. Waar je dan van denkt, oeh, hoe kan dat nou, maar gewoon precies, dat is het. 1) Ja. 3) Dat is het gekke soms. En zo zijn er weer anderen die weer heel anders denken. Maar vaak jah , vaak niet volgens nou jah, misschien onze normen ofzo (gelach). 1) Ja. 2) Ja, toch wel een eigen gevoel volgen. 1) Ja. 1) Hebben LVG-ers de vaardigheden om aan een dergelijk project mee te werken? Zoals motorsiche, cognitieve en sociale vaardigheden? Hoe uh, staan ze daar in? 3) Nou jah.. Jawel, de vaardigheden hebben ze wel. Ik zou in principe zeg maar… Ze hoeven verder ja niks te doen in principe. 1) Ja. 3) Ze uh… Als ze daar één keer mee akkoord gaan zoals… Ik denk dat dat het grootste werk is, om ze zeg maar te overtuigen om mee te doen, en ook positief mee te doen. Wil zeggen gewoon echt met overtuiging, nou dan denk ik dan zou daar niet uh… Dan zouden ze de vaardigheden uh in principe hebben ja. Ik zie daar niet, nee ik zie daar geen problemen in. 2) Zeg uh in dit geval gaan ze ook af op vertrouwen hè. 3) Instemmend gemompel 2) Het vertrouwen omdat ze dus ook begeleid worden door NOVO, dus het vertrouwen. Ze ze hè... Vandaar ook wel dat ze het besef hebben, van nou, dan is dat ook wel goed, weet je wel. 3) Ja. 2) Zoals het ook verteld is, van het heeft toch ook te maken in dit geval dan weer met je verbruik, dus het vertrouwen van nou, zij belazeren me niet, dit is ook wel goed. Dus dat dat wordt ook wel heel gauw… 117

3) Ja. 1) Ja. 2) En het is gewoon belangrijk dat er veel uitgelegd word, dat er duidelijkheid veel uitgelegd wordt Hè. Ze hebben nu een aantal keer overleg gehad met elkaar. 3) Ja. 2) Wat wij in het begin ook zeiden, we hebben samen ook wel eens overleg… 3) Dat je serieus genomen wordt. 2) En dat als jij dat niet weet, dan ga ik daarmee op de hobbel en ik ga er mee op de hobbel, maar kom wel bij jou terug, dan wordt het een heel eigen verhaal en dan wordt het negatief. 3) Ja. 2) Dus daarom is het gewoon belangrijk om zo veel mogelijk ook uit te leggen van wat gaat er gebeuren, en wat is wel of niet de bedoeling weet je wel? 1) Ja. 3) Ja, serieus nemen, dat is wel… 2) Herhalen, veel herhalen. 3) Ja, dat is een belangrijk punt in alles. 2) Ja ja. 1) Ja. 1) Hoe reageren LVG-ers op het krijgen van feedback? (stilte) 1) Zijn ze daar gevoelig voor of? 3) Ja. 2) In het algemeen bedoel je? 1) Ja, in het algemeen. 2) We hebben het nu dus niet over het project maar in het algemeen. 1) Ja, in het algemeen. Hoe ze op feedback reageren. 2) Ja. 3) Ja. 2) Nou jah, als het positieve feedback is is het geweldig natuurlijk, complimenten zijn geweldig. 1) Ja. 3) Ja . 2) Maar uh, ja toch wat wat meer gericht op problematischer of wat dan maar ook, dat wordt toch vaak wel wat anders. 3) Ja. 2) Het is ook maar net wat je aan moet geven natuurlijk. 1) Ja. 3) En hoe je het doet denk ik. 2) En hoe je het doet ja. Dus als ik me voorstel… Ik neem aan dat als je deze vraag stelt binnen dit kader van het project en je komt er achter dat misschien wel de stookkosten wel degelijk liggen of dat daar… Dat zij iets kunnen veranderen hè dat dat niet gewoon vanuit de de de de de verwarming en zo maar gebeurt, maar dat zij daar ook invloed op zouden kunnen hebben. 1) Ja. 3) En en en dat zelf eigenlijk niet denken in eerste instantie dat je dat op een nou goede manier zou moeten terug geven, dat je… 2) Ja. 3) Ze maar de kritiek niet zomaar zou moeten uiten zeggen van goh ja, maar jij bent ook schuld dat je dat hebt gedaan, jij moet die knop gewoon naar beneden zetten. Maar dat je dat nou uh echt volgens de feedback regels doet. 1) Ja. 3) En gewoon echt heel zorgvuldig zegt. 118

2) Het is ook… Het is ook belangrijk dat je niet met een wijzend vingertje… 3) Ja. 2) En de betutteling niet. Als je achter dingen komt en je zou dat willen vertellen ook, dat je dat ook ook goed aan kan geven weet je wel. Goh, in dit geval van jullie met dit project en de verwarming, dat je ook zou kunnen zeggen, van goh nou, goh het blijkt toch echt wel zo dat je de knop iets toch iets meer naar beneden moet zetten, dat heeft… Dat is nu geregistreerd en dat hebben we opgenomen of dat hebben we gesignaleerd of gezien. 3) Ja. 2) Dat je dat soort dingen kunt vertellen ook. Dat je daarin je overtuiging kunt hebben. 1) Ja. 2) Dat moet je gewoon naast iemand kunnen doen en niet geen betutteling met je vingers van zie je wel blablabla… 1) Ja 2) Maar dat weet je zelf ook wel. 1) Jaja. 2) Hoe belangrijk het is om feedback te geven. 3) Ja. 2) Zo werkt het ook bij hun. Als maar duidelijk is en kort. Gewoon duidelijk en kort, to the point. Geen wilde verhalen er om heen. 1) Nee. 2) Daar draait het om. 1) Ja. 3) Misschien is het interessant… Ik vond toevallig bij dit gezin waar wij nu waren… Daar was ik bij toen toen iemand de sensoren kwam, tenminste kwam de de het huis inspecteren als het ware om te kijken als het ware van goh, waar zou je die sensoren kunnen plaatsen, waar zijn radiatoren en waar zijn ramen enzovoort. Uhm, uh zeg maar… Naar aanleiding daarvan dat hij dan zou komen, hadden we voor die tijd een gesprek van ja maar… Ik zeg waarom heb je dan in deze slaapkamer de verwarming aan? Ja, die moet aanstaan, want anders heb ik niet in mijn woonkamer warmte. Dan gaat als het ware gaat gaat die radiator daar niet aan of komt dit warmte niet door. En dit soort zeg maar fabeltjes als het ware hè hè, daar zou je… Dat is niet een feedback of kritiek, maar gewoon… Dat is een soort know-how, wat ze misschien toevallig op dat vlak niet hebben. Ze kunnen goed met computers overweg, maar dat is dan niet goed begrepen. Dat is ook wel interessant om daar achter te komen van goh, dit speelt ook. 1) Ja. 3) Er is een andere veronderstelling, waardoor ze het raam opzetten maar wel die verwarming aan houden, want anders hebben ze namelijk in de woonkamer geen warmte… 1) Ja. 3) En hebben ze het raam dicht. Nou jah, bijvoorbeeld hè? 1) Ja. 3) Ja inderdaad, op die manier, ja. 1) Uhm, heel belangrijk voor zo’n project, komen LVG-ers hun afspraken na? (stilte) 2) Gedoeld, doelend op dit project dus. Of in het algemeen. Of doelend op dit project? 1) Doelend op, nou jah, eigenlijk ook een beetje in het algemeen. 2) Ja, doelend op dit project, ja daar zij we nu dus net aan begonnen, dus dat moet nog… 1) Ja, blijken. 2) Blijken of dat gebeurt. Want het kan zo maar zijn… Ik heb toevallig net gevraagd van hoe lang duurt dit project. Nou, dat kan juni/juli worden, dus het is dan wel een poosje. Het kan zo maar zijn dat dat jah, na 3, 4 maanden afgehaakt wordt of wat dan maar ook.

119

3) Maar, daar waar wij komen dat zijn mensen die heel stipt zijn. Dus als ik om 9 uur zeg dat ik daar ben en ik kom om 5 over 9, dan is het uh, jij bent 5 minuten te laat! 2) Ja. 3) Dus. 1) Ja. 3) Het is uh… Hè als je… Tuurlijk, je loopt kans dat dat ze zeggen van ik zie hè… Dit vind ik helemaal niks meer. Dat kan, maar als je een afspraak maakt en je zegt, en ik kom tussen 10 en 12, om iets in te lezen of weet ik wat dan, dan zijn ze er ook. 1) Ja. 3) Dus in die zin komen ze absoluut hun afspraken na en kunnen ze gewoon uh… Heel goed dat bewaken zeg maar. 1) Jaja, daar zijn ze heel uh nou jah,streng in, dat niet zo zeer maar wel… 3) Dit gezin wat er nu aan mee doet, waar wij komen, wel. Bij die andere weet ik het niet. En je hebt heus in onze cliëntenkring als er nog anderen mee doen, waar het misschien wel anders ligt. 1) Ja. 2) Kijk, sommige afspraken zullen ook niet nagekomen zijn, omdat dat van bepaalde instanties zijn of of wat wat op een negatieve manier te maken heeft… 1) Ja 2) En daardoor zijn wij ook op een gegeven moment, kom je daarachter, dan gaan wij mee dan zijn wij mee voor de ondersteuning. Daarom is het ook belangrijk soms, dat wij dat ook weten. Ik heb toevallig dan ook met een ander cliënt, doet niet mee aan dit project, maar die zou op een afspraak moeten zijn vanochtend, maar dan ziet ze daar waarschijnlijk zo tegenop, en die afspraak heeft ze dus zelf gemaakt, dat ze dan wel met het verhaal komt: ja, ik kan niet gaan want ik heb een lekke band. 1) Jajaja 2) Nou gaan we dus wel samen, dan weet ik dat is mis gegaan. Dus nou moeten we samen en dan wil het wel. Je kan ook wel heel eh.. ja sommige afspraken kunnen ook heel bedrijgend zijn. Van oef, waar gaat het over. Dat ze dus niet gaan en uit vluchten bedenken. 1) Ligt een beetje aan de afspraak die gemaakt is of er wel of niet ….. 3) Of bedreigend wordt ervaren… of ze het nut ervan in zien. 2) Ja, ook dat is heel belangrijk of ze het nut ervan inzien. 1)Hoe reageren LVG-ers op een terugval? 2) Een terugval in wat? 1) Ehm, als je bijvoorbeeld nu bijvoorbeeld naar het project kijkt. Het project loopt laten we zeggen tot juni, daarna moeten ze natuurlijk wel vol blijven houden om het raam dicht te zetten in plaat van de thermostaat steeds maar hoger laten staan. Het is de bedoeling dat ze dat vol blijven houden, maar wat nou als ze dat op de een of andere manier toch niet lukt? Als ze dan terugvallen in hun oude gedrag, om het maar zo te noemen. Hoe reageren ze daar op? Hoe gaan ze daar mee om? 2) Ik denk dat dat ook voor ieder weer verschillende is, dat is echt voor iedere LVG-er verschillend. Daar kun je niet zeggen ‘ze’ doen dat op die manier. Nee, dat is voor ieder verschillend. Er zijn mensen die willen echt werken aan: oké, nu heb ik het mooi op de regel, je hebt me mooi geholpen en nu ga ik ervoor zorgen enne wil je dat voor me opschrijven wanneer ik weer moet gaan en dat soort zaken, die willen echt. Maar je hebt ook mensen die zoveel op een gegeven moment aan hun hoofd hebben... Nou ja, die dat... Nou… Nou dat is ehh... Nou dat komt wel hoor.. Nou dat vind ik niet erg... Die hebben alweer wat anders aan t hoofd. Of of ondernemen ze wat ze op dat moment wel belangrijker vinden. Die dus niet echt filteren van ehh owjaa, daar moeten we ook nog aan denken weet je wel. 1) Ja. 2) Maar dat verschilt echt hoor. 120

3) Ik zou me voor kunnen stellen dat je… Ehm … Stel nou dat zou nu zo zijn zoals we dat net hebben gepresenteerd gekregen, gewoon je wordt telkens gebeld als het raampje open is en omdat het belletje komt doe je het raampje dicht. Dat gewoon, dat je als een soort pavlov gewoon daar aan bent gewend en als dat belletje er dan niet is dat je het dan gewoon echt vergeet. Dat dat geen kwaaie bedoeling is . Dus op het moment dat dat project stopt, zou het kunnen dat het gewoon niet op gepakt wordt. Omdat je gewend bent dat dat belletje gaat en je pas dan in actie komt. Dat wil je natuurlijk anders en ik denk dat we zouden proberen om daar op in te spelen als begeleiding of zoiets dat dat dan vanzelf gebeurd. Ik zou me goed voor kunnen stellen dat dat een gevolg is van einde project en dus ook einde raampje dicht. 4) Dat het automatisme wordt... 3) Ja. 2) Of we hebben meegedaan aan het project , dus nu is het klaar. Ik kan het eigenlijk helemaal zelf invullen. 3) En ook de herinnering. 2) Wij kunnen ook zelf misschien meer fantasie daarbij gebruiken of over nadenken van: oja, onthouden. Maar dat is bij sommige LVG-ers dus niet. 1) Jaja. 3) Die onthouden het gewoon niet? 2) Het valt gewoon weg, het belletje valt weg, dus alles valt weg. Valt dat hele systeem weg, het is hun leefwereld dan ook niet meer. 1) Ja, ehm deze vraag was dan wat lastiger. Op welke manier stimuleren LVG-ers zichzelf om de veranderingen eigenlijk wel vast te kunnen houden? Ja, bijvoorbeeld jezelf belonen met weet ik veel wat, een zakje snoep, ik noem maar wat. Als ik dit heb gedaan, dan mag ik van mezelf dit doen of hebben ze daar bepaalde zelfmanagement technieken, heet dat, hebben ze daar iets in zeg maar? 3) Nou ja, ik denk dat je verschillende… Op het moment dat bijvoorbeeld het ene gezin wel altijd op tijd bij de baas is, dan wordt dat in zekere zin al beloont omdat je er bent en niet ontslagen wordt. 1) Ja. 3) Dus dat is een ander soort dan dat in betrekkelijk abstracte , als dan toch al schulden heb dat je dan minder schulden maakt omdat je verwarmingskosten wat lager zijn. Dat zit in een soort abstractie die moeilijk kan… Iets mee kan. Dat... Tenminste dat merken wij en ik kan me voorstellen dat daar eigenlijk meer de taak van de begeleiding dan liggen, van goh moet je eens kijken die afrekening, dit is jou loon als het ware, omdat je het zo mooi doet... Daarom lukt om die kosten laag te houden maar dat hoeft niet perse een zakje snoep te zijn. 1) Of een ander beloning. 2) Zo werkt het niet met... Met... Het zou misschien wel zo werken met ons maar niet met... 2) Nee. Ze belonen zichzelf niet zo in de zin van inderdaad als ik dit heb gedaan dan... 2) Je komt wel eens, ik kan me wel herinneren dat iemand hier het kantoor binnen, die dan een verhaaltje heeft van: Nou ik heb zo hard gefietst, ik heb me onderweg op een ijsje getrakteerd. Dat kan wel gebeuren. 1) Ja. 2) Dat soort dingetjes. 3) Dat is meer voelbaar als het ware. 1) Ja jaja. 3) Wij hadden dus juist met ons gezin... Dat de insteek van nou dat is hartstikke leuk als dat die technologie als dat iets oplevert ten opzichte van de kosten die ze maken. En bij dat andere gezin is dat haast in die zin abstracter als dat, ja je moet eerst nog uit bed komen en dan... En dan pas heb je daar rendement van. Maar aan de andere kant is het daar wel veel zichtbaarder omdat je gewoon echt om 8 uur op je werk bent en je echt geen ruzie maakt met je baas.

121

1) Daar wordt je dus als het ware elke ochtend mee geconfronteerd... 3) Ja, of beloond! Ja en dat is hier wat minder vertraagd. Dat zou het moeilijk maken, ik denk dat daar een taak voor ons is omdat telkens weer te bevestigen. 1) Ja , motiveren, bevestigen. Nou dit zijn inderdaad de wat meer algemene vragen. Jullie hebben inderdaad cliënten die wel mee doen. Wat zijn voor hun de redenen om eigenlijk mee te werken aan het project? 2) Ja, net wat we zeiden. Het ligt aan de verwarming , wat gek dat mijn stookkosten zo hoog zijn en dan de eventuele beloning. Omdat ze dus al veel schulden hebben, dus leven van week geld is alles wat beloond wordt om mee te doen is meegenomen natuurlijk. Heel simpel. 1) Ja dat is eigenlijk een beetje, kun je het zo zeggen , dat ze een beetje hun eigen gelijk willen halen , of is dat heel kort door de bocht? 2) Zodat het aangetoond gaat worden dat de verwarming… 1) Ja en niet aan hun zelf. 2) Nee neenee. 1) Dat is dan weer een andere gedachte. 3) Nee, dat is wel een gedachte maar dat is niet perse de reden om… 2) De motivatie... 3) Nee, dat is niet op de voorgrond. Ook omdat denk ik dat wij zeggen dat dat een hele mooie manier zou zijn om de kosten te beperken. 2) Het is ook vanuit ons gekomen om hun inzicht te laten geven van. Hè, want de bewindvoerder en wij zijn daar allemaal mee bezig. Maar als jij ’s nachts de knop aan hebt staan kost je geld en kost je warmte daarom moet je betalen. Dus is het voor ons ook heel prettig dat ook dit project er is, zo van het werkt allemaal met elkaar mee weet je wel. Ook dit project zal inzichtelijk maken van jongens, er mankeert waarschijnlijk niets aan jullie verwarming maar je moet de knop naar beneden zetten. Dus herhalen, herhalen van wat moet er gebeuren. 1) Ja , tenminste dat is wat ik hier een beetje uithaal, is dat jullie wel, ook wel… want jullie vertrouwen en weten wat ze aan jullie hebben. Dat jullie zelf inderdaad een grote rol spelen hierin als begeleider zijnde. 3) Dat denk ik wel. 2) Ja, ook wel. Kijk voor ons is het ook steeds weer herhalen en herhalen. En het... Ik ben nu ook wel blij dat we voorlichting hebben gehad. Want we weten wel nu wat er speelt dus we kunnen er nu in dit gezin ook nog op inspelen. Met name herhalen, zoveel mogelijk uitsluiten van nou dat er echt iets kapot is of wat dan ook , dus dat is wel belangrijk. Dus... Uhm, ik zat aan iets te denken van wat ik nou wou zeggen. Weet ik even niet meer. 1) Misschien dat het zo nog wel te binnen schiet. We hebben het er net ook al even overgehad, van wat redenen kunnen zijn van cliënten om tussentijds af te haken. Dat de informatie niet duidelijk is, dat ze denken van laat maar zitten. Maar ze kunnen nu nog meer redenen bedenken waarom ze over een paar weken/paar maanden, ik zeg maar wat, af kunnen haken? 4) Er is al een cliënt, die is al afgehaakt. Misschien weten jullie iets over die cliënt, waarom….? 2) Die heeft nooit meegedaan. 4) Nee, maar... Waarom die toch niet…..? 1) Waarom hij toch niet mee wou doen? 2) Zij! Nou, er kwam toch wat te veel op haar af, denk ik. Wel een te grote inbreuk op haar privacy. Wat ik begrepen heb over sensoren en registreren dat had dus toch wel een beetje de onduidelijkheid, want wij wisten ook nog niet… Het was niet onze cliënt hoor, wat ik vernomen heb/gehoord heb dat het toch wel een beetje meespeelt van: men moet toch wel in mijn huis en her en der wat sensoren,wat gebeurt ermee? Dus vandaar ook dat men afgehaakt is. Of zij dan in dit geval. 4) Door de onduidelijkheid? 122

2) Onduidelijkheid, ja. Maar ook hoe zit dat privé? Weet je wel. Het is wel in mijn huis, het is toch wel heel privé eigenlijk. 1) Ja. 2) Dat is bij haar de reden geweest, waardoor zij zei: ik doe niet meer mee. 4) Maar dat had opgelost kunnen worden doordat je bijvoorbeeld echt een... Iets liet zien wat er precies in het huis gebeurde en het systeem bij haar deed, dan had ze misschien… 2) Ja precies. Als het wat meer inzichtelijk was geweest, als het project was geweest en we hadden dat helemaal mooi kant en klaar en we hadden dat inzichtelijk kunnen laten zien dan was het al heel wat anders geweest. Wij hebben nu onze cliënten moeten vragen van: joh, er is een project binnen NOVO, blablabla... Zus en zo... Registreren dit, ja maar hoe werkt het? Ja dat weet ik eigenlijk ook nog niet, ik weet het eigenlijk ook allemaal nog niet, maar willen jullie meedoen? Dan zien we wel. Zo heb ik het ook gebracht. 1) Ja. 2) Ja, het was voor hun toen ook nog niet inzichtelijk. Voor niemand nog trouwens, maar als dat allemaal kant en klaar was geweest, met een pakketje was gekomen, hadden er waarschijnlijk meer meegedaan! 3) Of volgehouden, ik denk dat volhouden... Op de een of andere manier kan ik me haast alleen voorstellen dat dat een soort wantrouwen komt, of door verhalen die je hoort, of door de televisie of door nou ja... Wat dan ook! Dat wantrouwen komt van, nou dat weet ik niet of het allemaal nog wel goed is. 1) Ja. 3) Eigenlijk kan ik me dat bijna als enige reden alleen voorstellen en dat kan natuurlijk getriggerd worden door berichten, of inderdaad een ander gezin dat iets verteld. Waar je ineens een soort praat krijgt wat misschien wel helemaal niet waar is, maar waar je niet op tijd… Of of... Terug... Of verklaren ofzo, weet je wel. Waarom zouden ze anders niet doorgaan? 1) Dit waren onze vragen. Ik weet niet of jullie zelf nog iets kwijt willen, waarvan je denkt dit is heel belangrijk . 2) Wat gaan jullie hiermee doen, nu? 1) Wij gaan deze vragen allemaal helemaal uitwerken en wij gaan beschrijven in ons verslag wat redenen zijn om wel mee te werken. Maar ook wat redenen zijn om niet mee te werken. Bijvoorbeeld, het stukje informatie overdracht en dat het allemaal duidelijk is en dergelijke. En uiteindelijk gaan we nog een instructiemateriaal, waarschijnlijk een videofilm maken over dit project, wat het inderdaad overzichtelijker maakt... 4) Voor LVG-ers. 1) Voor LVG-ers inderdaad. Hoe dit project nu in elkaar steekt. Dus dat is ons uiteindelijk doel. 4) Er zijn nu twee gezinnen die meewerken. En die kennen elkaar ook 1) Ja. 4) Dus mocht het zo zijn dat een gezin bijvoorbeeld ophoudt is de kans groot dat die andere... 2) Nou… Dat zit er zeker in. 3) Zou kunnen, zoals het nu ging... Want ineens kwam er vorige week een verhaal en ik kon dat niet ontkrachten, want ik wist er gewoon helemaal niks van. Ik had helemaal niks meer gehoord van dit hele project en het liep nog allemaal niet. En... Ja ik wist ook niet wat de stand van zaken... Maar ja ineens kwam het verhaal van: nou ik krijg een bedje matje maar ik heb alleen meegedaan voor de verwarming. En nou, daar ga ik niet mee akkoord. Nou en dat was een verhaal van dat andere stel. En die hadden elkaar ergens ontmoet. Nou echt niet. Nou dan ga ik dan meestal, nou ja en dan zijn er ook die 1500 of wat dan ook aan eurie. Nja, dat doet er allemaal niet toe, hups! Nou en dan is het even zaak om: ja, wacht nog maar even ik weet niet, ik weet er ook niet zoveel van. Moeten we even Alie vragen. Dus dat was meer voor mij een teken van het kan zomaar, hè kunnen stoppen. 2) Het is ook belangrijk, als er berichtjes binnen komen, hoe de berichtjes binnenkomen. Daar hebben we het nu ook net over gehad, dat dat persoonlijk is. Dus dat dat op naam gebeurt van die persoon. Nou van, Bram, Klaas, Kees of hoe je ook maar heet, het wordt nu tijd dat je uit bed komt of 123

Piet je verwarming… Dat het persoonlijk is, weet je wel. Dat het gericht is naar de cliënt. 4) Zou het dan ook het best zijn dat een van de begeleiders het systeem gaat inspreken? Dat het een bekende stem is die dat tegen hem zegt? 2) Nou, daar hadden wij het net over. En dat leek ons niet zo verstandig. Want wij hebben ook een ander contact met de cliënt, weet je wel?! Dat contact moeten we vasthouden en het is… 4) Anders gaat de cliënt denken dat u er constant bij in de gaten bent. 3) Ja! Dat zou zomaar kunnen, dat is niet fijn! 2) Ook, dus wij zeiden ook van, nou dat moet een onbekende vrouwen stem zijn. Maar dan wel persoonlijk van nou... Jantina, je moet nu echt opstaan hoor! Weet je wel. Na ja, dan klinkt het wel weer erg liefelijk. Maar: Jantina, het is nu tijd om op te staan! 3) Of doe het raam dicht! Of Henk doe het raam dicht! Zo’n soort, weet ik veel. 1) Kort en krachtig. 3) Ja en ook waar we het net over hadden. Dat hadden jullie misschien wel niet, maar gewoon de actie. Dat er niet alleen zegt de verwarming staat aan en het raam is open. Maar dat zegt; welke actie moet je doen. Verwarming laag of raam dicht. Na ja, dat je dat dus heel duidelijk aangeeft. Aangeven wat de actie is. 2) Wat men moet gaan doen! Dat is wel het belangrijkst! 1) Is het nog wel makkelijk om aan te geven, in de trend van volhouden, van want als jij alleen maar te horen krijgt van doe het raam dicht. Maar als jij bijvoorbeeld van te voren... als je het in een sms doet als je eerst doet het raam staat open en de verwarming staat aan , doe het raam dicht. Is dat nog meer effectief dan puur alleen doe het raam dicht? 2) Nou, het eerste wat je zegt. 1) Wel duidelijk van wat is er aan de hand en dan de actie. 2) De verwarming brand, maar ook je raam staat open dus... Doe het raam dicht! Ja dat is het fijnst! Aangeeft ook wat er moet gebeuren. En niet alleen signaleren wat er is maar ook aangeven wat er moet gebeuren. Ja, dat is wel belangrijk. 3) Ja, je zou ook misschien dat nu je dat zo vraagt... Een soort beloning… Ik weet niet of dat kan maar jullie zijn allemaal van de technologie, dus gewoon dat je zegt van goh vorige keer heb je ook het raam dicht gedaan, goed zo! Weet je wel, ga zo… Nja.. Of zoiets. 4) Met feedback, dat je…. 3) Ja precies. Nja, dat je zegt vorige week ging het tien van de elf keer goed, hartstikke goed, ga zo door! Weet je wel! Dat ze zoiets tussentijds, zou me dat voor kunnen stellen… 4) Dat je meerdere verschillende stemmetjes in programmeert ? Zodat als hij het een paar keer goed gedaan heeft dat hij dan een bedankje komt. 2) Nee, zou ik niet doe. 3) Een bedankje? 2) Ja, een bedankje wel, maar niet verschillende stemmen. 4) Nee,neenee, dat bedoel ik ook niet. Wel dezelfde stem maar verschillende… 2) Op het moment dat iemand tegen zegt: wat goed, vorige week ging het tien van de elf keer hartstikke goed, maar ook… 1) Het is toch weer het stukje feedback.. 2) Een stukje feedback en goed aangedacht! Wat dat stimuleert ook!! Nou, ik heb er goed aangedacht, dus.. Dan wil ik nu wel! Ja, dat is wel belangrijk, een stukje een klein stukje feedback na een bepaalde periode van. 3) Ja, ik denk dat het wel iets is. 2) En als het niet goed gaat? Dan ook kunnen aangeven van goh, helaas, tot nu toe is het nog niet echt... Geen succes... 4) De LVG-er die op dit moment toch niet wil meewerken komt het ook doordat die geen andere cliënten die ook niet mee wilde werken, dat hij daardoor over is gegaan. 2) Nee, dat heeft er niks mee te maken. Het heeft puur te maken in dit geval met haar privacy. Wij als begeleiding komen al moeilijk binnen bij ze... Het heeft echt te maken met privacy, er komen dan 124

in een keer zoveel mensen over de vloer. Weet jij veel wie er allemaal over de vloer komen. In eerste instantie wilde ze wel, zag ze wel helemaal zitten , maar nee. Toen het duidelijker werd en mensen gingen praten over plaatsen van sensoren toen werd het wat moeilijker allemaal. 3) Nou ja, ik kan me voorstellen dat, het is wel echt belangrijk voor deze doelgroep, dat puur om de privacy . Voor ons als begeleiding is het al best wel een kunst bij sommige en... Zeg maar binnen te komen. En bij sommigen is het gewoon de kunst om daar te blijven zeg maar als het ware. Dus dat vertrouwen op te bouwen enzovoort. Dus... Nou dat zijn vaak mensen die trots zijn dat ze zelfstandig wonen en nou ja of die gewoon een slechte ervaring hebben gehad, dat is ook vaak wat een rol speelt. Of die natuurlijk via de televisie allemaal opsporingsprogramma’s enzovoort denken van na ja daar doe ik niet aan, want het is met allemaal vreemde mensen die wil ik allemaal niet. Dus allerlei aspecten op dat punt, het is mijn eigen terrein en hier laat ik alleen binnen waar ik een beetje vertrouwen in heb en dat punt is best wel lastig soms. Nou ja, ik denk dat dat belangrijk is voor deze doelgroep. 1) Ja. Wij hebben wel voldoende zo. 4) Kunnen we het uitwerken.

125

Focusgroep 05-01-2011 1) Wij zijn dus studenten van Hanzehogeschool van de minor Zorg en Technologie en wij werken dus mee aan het project, en door middel van deze focusgroep willen wij eigenlijk meer informatie te weten komen over de doelgroep LVG-ers in het algemeen, maar ook specifiek op dit project gericht. Dat willen we doen door middel van een focusgroep,het is eigenlijk een soort gericht interview waar je wat meer een discussie op gang krijgt dat je ook ander mensen wat meer invloed krijgt. Uh... Vragen worden opgenomen met een voice-recorder, de gegevens worden anoniem verwerkt en wij moeten het eerst helemaal letterlijke uit typen voor dat we het daadwerkelijk kunnen verwerken. Dus vandaar dat het allemaal opgenomen wordt. Bij het beantwoorden van de vragen hoef je niet alleen je eigen ervaringen te verwoorden maar mag je ook gegevens vertellen van horen zeggen, of wat dan ook dat mag je ook meenemen hierin. Ik weet niet of jullie zelf nog vragen hebben hierover? 2) De vragen zijn gericht over het project? 1)Uh ja, een aantal vragen die wat algemeen zijn zal ik het er even bij vertellen. Een goede vraag, zou ik nog vertellen. Zijn echt een aantal vragen die algemeen zijn en er zijn een aantal die heel specifiek zijn, maar dat zal ik er inderdaad bij vertellen. Verder nog vragen? 2) Waar kan ik zo’n ding krijgen ik zoek namelijk ook één. 1) Wij hebben hem op school geleend, verder weet ik het niet. Hhahah 2) Ik zoek een dictator, ik vergeet heel vaak dingen. 6) Het is wel een heel goede. 2) Heb soms wel een helder moment in de auto en dan ben ik thuis en dan ben ik het weer vergeten. 3) Hahah, dan ben ik het weer kwijt. 6) Type nummer overschrijven. 5) Het kan ook met je telefoon. 2) Sorry. 4) I-phone. 1) De eerste vraag: zijn LVG-ers bereid om aan hun problemen te werken? En dan in het algemeen gezien. 3) Phufff. 3) Als ze er zelf hinder van onder vinden vaak merk ik. (jajaja) 4) Wat is het probleem ook hè. (jajaj) 3) Hun zien vaak niet het probleem en wij wel. 2) Precies. 4) En juist door ervaring dat dingen niet lukken en dat het echt een probleem is zijn ze vaak wel geneigd dat wel. Maar dan moeten ze het zelf wel onder vinden. 2,3 & 5) Ja. 3) En dan soms nog hebben ze zo iets van ach het ligt aan iemand anders. 4) Het ligt altijd aan een ander. 2,3 & 5) Ja. 4) Ja, merkt wel bij een heleboel cliënten dat ze zo iets hebben, nou wij horen niet bij die gekken om het zomaar eventjes te zeggen hè dus uh... Waarom komen jullie eigenlijke bij ons over de vloer. Ze beseffen wel dat ze hulp nodig hebben, maar op het moment dat er iets is... Soms merk ik ook wel afhankelijk van het intelligentieniveau sommigen al iets meer hebben van, soms moet ik daar zelfs iets mee. Maar dat is dan meer een gegeven uit mijn gevoel ... 4) Ja. 2) Dan dat ze daar zelf mee komen. 4) Ja, het is vaak inderdaad iets dat je daar voorzichtig probeert in de week te legen en dan uh... En dan moet zij het licht gaan zien. 3) En er speelt ook mee hoe de ervaring is van de vorige hulpverleners en alles. 4) Ja ook. 126

3) Ze zijn natuurlijk vaak al het een en ander gewent hè, speciaal onderwijs, dat ze van alles moesten. 5) Ja. 4) Ook inderdaad van huis uit, ouders, hulpverleners, die hebben vaak ook behoorlijk veel weerstand. Dus ja, je moet wel van goede huize komen wil je dit kunnen oplossen hè. Maar ja, dat is ook niet de insteek. 3) Voor onze kant niet. 5) Van onze kant sluit ook... Ik heb dan een cliënt gehad met alcohol gebruik en die had op een geven moment wel iets ,ik wil er iets aan doen. En VNN en alles geweest maar dat sloot helemaal niet aan dus toen was het over. Terug bij af zeg maar en nu hoeft het van hem niet meer. Dus moet ook direct goed aansluiten en je moet denk ik ook direct iets hebben wat, denk ik… Niet dat het een paar… maanden duurt. 2,3 & 4) Ja. 4) Nee het moet gelijk. 5) Niet dat het een project is dat we over 3 maanden gaan starten. 3) Ze leven sowieso in hier en nu, dus het moet gelijk morgen/vandaag. 2, 4,& 5) Ja. 4) Nou jou, cliënt die ik dan ook begeleid, die had zo iets, ik heb begeleiding en die gaat er voor zorgen dat ik van de drugs af kom. Dus niet, ik ga daar aan werken , nee, ik heb daar voor begeleiders en die gaan mij daar vanaf halen. 1) Welke belemmeringen hebben LVG-ers aan het wel en niet mee werken van een dergelijk project. 3) Onbekendheid, wantrouwen, niet kunnen overzien wat eventuele consequenties zijn wat het voor hun kan betekenen. 2) Wat het oplevert. 4) Het moet vooral ook iets zijn wat het project te goede komt hè. Je doet niet iets zomaar voor een ander of zo. Niet van… Dit project is dan ook een beetje bedoelt om te kijken wat NOVO breed zou kunnen in zetten. Maar dat zijn hellemaal geen issues om dat bij een cliënt neer te leggen. Nou van, zo hiermee help je ook andere mensen mee. 5) Ja, dat is niet belangrijk. 4) Ja, het moet hun zelf iets opleveren. 3) En dan zo snel mogelijk. 2) En ik denk ook dat ze het overzicht niet hebben wat er… Er komen dus mensen van de KPN en die komen puur iets bepaald aanlegen. En weten niets over het project zelf maar hè, of komen ze inderdaad en dan hebben ze niet de juiste spullen of ze komen op een ander tijdstip hè. Dus het geeft een heleboel informatie aan de cliënten waar ze eigenlijk niet mee om kunnen gaan. Het geeft een heleboel onrust. Dus ik… De hoeveelheid informatie die op hun afkomt is dat het gewoon teveel is. En dat, dat een belemmering zou kunnen zijn. Dat je het inderdaad simpel moet houden. 3) Ja klopt. 1)En speelt privacy daar nog een belangrijke rol in? 2,3,4,& 5) Ja zeker. 3) Kijk, zo als nu wat ik met de ene cliënt heb met KPN die dan komt en zo. En ik heb haar begeleid dus zij vertrouwd mij. Ik mag van haar in haar huis komen zonder dat ze daar is. Maar iemand anders zou ze dat niet zo gauw accepteren. 2) Nee. 4) **** en **** daar mochten ze perse niet in de slaapkamer komen. Ja dan houd het op met het bedmatje en een sensor. 2) Ja, mijn cliënten hebben dan zo iets van dat bedmatje sensor mag dan nog wel, maar wat registreert hij allemaal hè. Registreert hij puurdruk verdeling? Stel hun hebben zo iets, ik wil overdag wel op bed gaan maar niet gaan slapen, maar wil wat anders gaan doen. Wordt dat dan geregistreerd en zit er dan iemand ergens te kijken en het idee heeft hé die zijn met iets anders bezig. Dat 127

benauwd ze wel heel erg en ik merk aan mijn cliënten dat ze zo iets hebben van waarschijnlijk wordt ik over een maand opgebeld en wordt mij verteld wat ik allemaal niet goed heb gedaan. En daar is het project naar mijn gevoel niet voor bedoelt, het is puur een stukje ondersteuning en zij hebben dadelijk het idee dat ze op hun vingers getikt gaan worden. Al met al komt er een helleboel informatie naar hun toe. 3) Ja controlerend. 2) Het is contoleren. Het werkt op je privacy, het is een heleboel informatie, het voor hun heel onoverzichtelijk omdat het van zoveel kanten dingen meespelen. Ja ja, dat bevalt hun dan niet. 3) En dat is hun beperkingen namelijk ook. 4) Ja. 3) En daardoor krijg je dat. 2) Ja. 4) Het maakt ook niet uit of je ze er 1 keer over informeert of 20 keer er zullen altijd onduidelijkheden blijven. Ze halen datgene er uit wat hun triggert zeg maar. Want dat gedoe met het bedmatje dat heeft hij ook nog zo letterlijk bij AVICS aangegeven. Terwijl hij dat bij **** heeft gevraagd, bij mij heeft hij het een paar keer gevraagd en bij AVICS doet hij het dan ook nog. 2) Ja precies, een aantal maanden was er inderdaad zo’n moment we stoppen er mee. We hebben geen overzicht en wat levert het op. Komen mensen bij mij over de vloer. 4) Duurt te lang. 2) Er komen mensen langs die weten nergens wat van, die komen een kasje aan de muur hangen. En als hij dingen half weet of niet weet. Dan gaat hij er zijn eigen verhaal van maken. En dan maakt hij het veel erger dan dat het eigenlijk is. 3) Dat heb je ook ja. 2) En toen is er meteen actie ondernomen en dingen uitgelegd. En voor mijn gevoel gaat het dan weer goed verder maar in 1 keer twee maanden bewijze van spreke. Later gebeurt bijna het zelfde. 5) Blijft niet hangen dan. 2)Nee, blijft gewoon niet hangen. Dus ik denk dat herhaling heel belangrijk is, en blijven stimuleren en motiveren. Dat ze anders misschien snel kunnen afhaken. 3) Ja. 1) In hoeverre hebben LVG-ers kennis van de technologie van de sensoren die in de huizen zijn geplaatst? 3) Eigenlijk... Eigenlijk niet. 2) Nee. 3) Ze zien het eventuele en als je het uitlegt waarvoor het werkt zijn ze het wel of niet mee eens. Maar verder hoe of wat… 4) Of is het niet echt alleen een bewegingssensor of zit er toch stiekem een cameraatje in zit. 3) Ja. 4) Zo’n bedmatje registreert die inderdaad alleen maar dat je er op ligt of registreert die bijvoorbeeld ook een bepaalde beweging. 1, 2,3,4, 5 & 6) Hahhaha. 3) Ja. 2) Ja, maar goed… Heb ik eerlijk gezegd… Dat zou ik ook willen weten . 3) Ja. 2) Ja het is niet iets wat je zomaar met iedereen wil delen ik… Ik denk wat dat betreft dat het goed is dat ze mee gegaan zijn naar AVICS dat ze zien… 2,3,4,& 5) Ja. 2) Dat daar geen personen bij betroken zijn, puur alleen de computer. Dat geeft al iets meer afstand, zodat ze veiligheid voelen heb ik het idee. 3) Toch sowieso hebben wij toch het idee dat wij het al heel klein gemaakt hebben, maar dan blijkt toch uit gespreken van de cliënt of van de reactie dat eigenlijk toch nog te grote stappen hebben 128

gedaan. Jullie zeiden dat naar die fabriek of uh… Zijn geweest met die stel mensen en daar had ik helemaal niet bij nagedacht, maar in feite bij hun belevingswereld is dat heel logische eigenlijk. Ze willen zien. 4) Precies ze willen zien, waar komen dan die seintjes binnen en dat is beveiligt met pasje. En daar zijn ook overal camera’s. 3) Ja precies. 4) Het begon daarna ook inderdaad ineens te werken. Bij mij zelf ook, dus wat moet dat wel niet bij een cliënt doen? 3) Ja maar goed, wat ik zonet zei van dat we vrij kleine stapjes doen om hun voor te bereiden. Maar vaak is dat nog te groot eigenlijk… Je moet nog kleiner stapjes maken.. 4) Ja. 2) Ik heb het idee dat **** en **** weet niet of ik de namen mocht noemen? 1) Wordt allemaal anoniem verwerkt. 2) Uh... Dat die wel redelijk weten wat die sensoren inhouden zo registreert is maar ja. Waarom moet er geregistreerd worden waarom de deur open en dicht gaat? Of het raam open en dicht gaat. Ze hebben daar wel weer hun vraagtekens bij waarom. En uh ja... Misschien dat ze op een gegeven moment niet meer eens beseffen dat ze aanwezig zijn, dat weet ik niet. Maar echt hoe zo’n sensor precies werkt? 1) Aan welke informatie hebben LVG-ers behoefte in dit project gezien. 4) Gewoon heel duidelijke informatie. Het liefst gewoon met voorbeeld apparatuur. Nou kijk, dit staat in jou huis, die doet dit. En dat apparaat is daar voor bedoelt. Ze hebben ook een presentatie bij AVICS gehad. Hadden ze het heel mooi met foto’s en tekeningen gewerkt om duidelijk te maken. 5) Dat denk ik ook, vooral met foto’s. 3) Het inzichtelijk kunnen maken. 2) Je zou bewijze van spreke een kleine mal moeten maken of zo van een appartement en dat je daar inderdaad de camera’s op plekken plaats en dat zij dat kunnen zien. Daar staat dan een raam open en er komt dan een seintje binnen bij de computer en dan gaat er een kabeltje van de computer dat je het inzichtelijk maakt dat de computer inderdaad het seintje terug geeft. Het raam staat open. 3,4,& 5) Ja. 3) Je moet dan inderdaad op passen dat je een maquette maakt, dat ze dan denken: ja maar dat is mijn huis niet. 2) Ja dat zou ook kunnen. 4) Ja in mijn huis werkt dat anders. 3) Daarom zeg ik ook… Wij denken wel vaak in kleine stapjes maar als dan… Cliënten die dan kunnen zich niet, die weten dan dat het hun eigen huis is maar hoe dat bij iemand anders kan zijn. Ze kunnen niet die ervaring, die gedachte kunnen ze niet over brengen naar een andere plek. 2) Nee. 4) We hadden wel die demokoffer, dat had je ook gezien? 2) Nee. 4) Nee, die had je niet gezien, dat werkt inderdaad ook met knoppen. Het ene knopje is dan de verwarming en als je dan een ander knopje in drukt is dan het raam wat open gaat. En dan verschijnt er inderdaad wat op het display een melding een seintje. Nou dat .. 2) Ja. Zou… Ze hebben vooral te veel informatie, is ook weer niet goed, maar duidelijk informatie over de nodige stappen. 2) En zij moeten heel goed weten, en dat kan je bewijze van spreke bijvoorbeeld heel goed op papier zetten, dat de mensen van KPN verder niet op de hoogte zijn van het project en dat je verder dan ook niet vragen hoeft te stellen. Dat die alleen dingen aansluit. Dat er dan voor de rest wel heel makkelijk en toegankelijk vraagbaken moet zijn. Gewoon iemand waar je inderdaad kunt mailen of kunt bellen. Hé ik snap het even niet, of hé, ik zit hier met een vraag. En dat ze eigenlijk meteen kunnen bellen. Ik merk gewoon bij mijn cliënten dat dat de meeste problemen opleveren. 129

130

1) Uhm... Hoe belangrijk is het voor LVG-ers om de voor- en nadelen op een rij te zetten? Maar dan in het algemeen, als ze... bijvoorbeeld inderdaad problemen aanpakken. 4) Heel moeilijk denk ik... Vooral... 5) Vooral de nadelen, dat daarop wordt gefocust vooral. 3) Ja. 4) Ik wou net zeggen... Die voordelen laten zien, dat is uh... 5) Die voordelen zal ik wel uh, echt uh... 3) Aan de andere kant moet je natuurlijk ook wel weer uh, eerlijk tegenover hun zijn. 2) Ja. 3) Maar goed dat is inderdaad, jah, pas en meet hoe je dat brengt eigenlijk. 2) Ja precies. 4) Ja. 2) Je hebt dan min of meer te maken met, jah sorry... 3) En en, maar dat ligt ook aan de cliënt zelf, bij de ene cliënt kun je dat op een andere manier doen dan bij een andere cliënt. Dat is ook heel persoonsgericht namelijk. 2) Ja. En volgens de officiële onderzoeken ben je natuurlijk... Heb je te maken met informed consent hè. Dat je alle deelnemers moet informeren over alles zodat ze onder de juiste omstandigheden deelnemen aan het onderzoek. Maar jah, de vraag is inderdaad in hoeverre zij dit kunnen bevatten en uhm... 4) Je bedoelt dat ze allemaal dezelfde informatie moeten krijgen en... 2) Ik weet eigenlijk niet waar het onderzoek... Jullie zijn met een bepaald onderzoek bezig waar het dan uiteindelijk naar toe moet leiden, of is het puur het ontwikkelen van een begeleidende methode voor de mensen met thuiszorg of zo? Of uhm... 1) Nou, waar dit zeg maar uiteindelijk voor bedoeld is? 2) Ja. 1) Uiteindelijk gaan we beschrijven wat uh... Obstakels is een groot woord, maar wat redenen zijn om wel mee te werken en niet mee te werken maar ook hoe het eventueel uh... Nou jah beter... Beter is een beetje een verkeerd woord, maar aandachtspunten van... Denk bijvoorbeeld hierbij na of hier is veel tegenaan gelopen... 2) Ja, zoiets 4) Ja. 3) Ja. Kijk, zoals ik net zei, je moet op een bepaalde manier eerlijk blijven. 2) Ja. 3) Als je alleen maar de voordelen vertelt en er komen toch een heleboel nadelen, nou jah, een heleboel... Er komen nadelen achter, dan zullen ze helemaal uh... Snel tot geneigd zijn tot stoppen en ik doe het niet en ik vind het een stom ding en het werkt niet... 4) Ja. 2) Ja, ik denk dat je ze wel moet benoemen, maar dat je duidelijk achteraan kunt aangeven van uh... Er komen hier wat mensen over de vloer, dat is misschien vervelend, maar dat is alleen in het begin om alles aan te leggen en daarna dan uh... Dan verdwijnt dat weer hè, of... Ik kan me voorstellen dat je vraagtekens hebt bij sommige sensoren, maar er wordt alleen geregistreerd... Ze moet het inderdaad wel benoemen, maar dan ondertussen ook wel uitleg krijgen over dat het voor hun uiteindelijk niet vervelend uitpakt. 4) Ze moeten meer voorbereid worden eigenlijk... 3) Echt. 2) Dat idee heb ik wel ja, en en en ja, steeds inderdaad de voordelen in het oog houden, van nou, wat levert het inderdaad op. Ja.

131

1) Uh, kunnen LVG-ers rekenen op steun uit hun sociale omgeving als ze mee willen werken of mee werken aan dit project? 3) Ze hebben sowieso over het algemeen geen uh... Geen sociale netwerk om hun heen en als ze er zijn, zijn mensen ook op uh... Op hun zelfde niveau. Dus dan is het ook best wel moeilijk om uh... 5) Die zullen ze juist nog eerder negatief beïnvloeden dan... 2) Ja precies. 3) Ja. 4) Ja. Ik wou zeggen, zou je dat nou wel doen, en... 5) Nog onzekerder maken. 3) Ja, dan wordt het nog meer uh... Wat meer uh... De nadelen wat je net zei... 4) Ja. 3) Van ja goh, ze kunnen overal wel kijken bij je, en ook als je naar de wc gaat. 4) Precies. 3) Hoe zit dat... 5) Daar worden ze weer onzeker van, dat levert waarschijnlijk heel veel vragen weer op. 3) Ja. 4) Ja. 2) En dat is niet alleen bij uh... Medecliënten, maar ook gewoon bij ouders of of of... 3) Ja. 4) Ja, dat bedoel ik. 2) Je merkt gewoon dat ze naar hun ouders dan gaan klagen over dingen die niet uh... Die ze niet prettig vinden, dus die horen alleen maar dat... 4) Ja. 2) En die komen daarmee weer bij ons, van hé, mijn zoon of dochter die uh... Ja, is dat wel prettig en ze worden gewoon de hele dag gemonitord en uh... Ja, dus dat uh... 4) Zij zijn ook niet in staat om te kijken naar, van goh, wat zou dat kunnen opleveren, net zo min als de cliënt dat kan. 5) Nee. 2) Zoals **** net al aangaf, sommige hebben helemaal geen sociaal netwerk, we hebben sommige bij ons die hebben ook geen familie meer. Die hebben puur alleen de begeleiding en medecliënten en neigen dan meer naar de begeleiding, omdat dat meer status heeft. Ja, dus dat uh... Dat is lastig, om daar het sociaal netwerk eigenlijk bij te betrekken. 3) Ja. 1) Hebben LVG-ers genoeg vertrouwen in het eigen kunnen voor een dergelijk project? 3) Dit is een leuke... 4) Tja. 5) Vanuit hunzelf denk ik wel. 3) Ja, ze ze... 5) Ze zullen niet laten merken van, ik kan het niet uh... 4) Nee. 3) Nee. Ze zullen inderdaad zichzelf eerder overschatten... 5) Maar goed, die onzeker... Ze hebben wel veel vragen, dus er blijft wel onzekerheid. 4) Jaha... Juist roept het heel veel angsten op hè!? 2) Ja. 4) Ook omdat ze niet... 5) Hoewel ze dat nooit als angst bestempelen hè? Van uh... 4) Nee nee... Maar ook omdat ze juist niet altijd met die vragen komen, of uh.. Hè... Of het zelf wel willen oplossen. 3) Ja, en ook wel... Ze kunnen wel... Als ik naar een cliënt van mij kijk ****, die was helemaal enthousiast, ja prima, ging over rondom haar stookkosten en zo. Leuk, wil ik wel aan mee doen. Maar 132

dan opeens zegt ze van... Dan beseft ze van, ik weet het eigenlijk niet, het is allemaal gedoe en een gezeur. Dan haakt ze heeeelemaal weer af. Het is leuk en geweldig en dat project, wat spannend en zo! Maar dan beseft ze op een bepaalde manier of... Dat het eigenlijk... Te veel gedoe aan hebben... Aan hun hoofd hebben. 4) Ja. Want het zijn ook vaak externe factoren waardoor ze inderdaad... 3) Ja. 4) Afhaken en... 3) Maar ja, het eigen kunnen, nou... 4) Nee. 2) Mijn cliënt inderdaad is uh... Puur uh... Op het moment dat er onvolledige of onduidelijk informatie is, die gaat er dan in zijn hoofd een eigen verhaal van maken en dan wordt ie echt angstig daarin. Zo van uh... Dit gaat mis, dat gaat mis en ik heb geen privacy meer. Ja, dus dat uh... Die zal dan helemaal niet op zichzelf vertrouwen om uh... 4) Nee. 2) Hier voldoende aan mee te kunnen werken. Nee... 1) Uhm... Wat zouden eventuele acties van LVG-ers kunnen zijn om de techniek te beïnvloeden? 3) O, ze kunnen eventueel wel heel, misschien wel heel inventief zijn. 4) Ja, iets voor een sensor zetten... 5) Dat zullen ze vanzelf wel mee te gaan knutselen, prutsen... 3) Ja precies. Of verplaatsen, weet ik veel of dat mogelijk is. 4) Ja. 3) Eigenlijk kan je van alles verwachten. 5) Opendraaien... 4) Ik ben er wel heel erg benieuwd naar. 2) Ja. 4) Ik vind het eigenlijk wel leuk. 2) Heb ik nog helemaal niet over nagedacht. 3) Wij wel toen een keer hè, in het team over gehad. 5) Zal mij ook niet verbazen. 3) Ze kunnen heel inventief zijn, er kan van alles gebeuren met dat ding, met spul. Ik... Ja. 2) Dat zal ook kunnen ja, dat ze die bedsensor weghalen... 3) Ach, weet ik veel! 2) En er gewoon iets zwaars op leggen. 4) Ja precies! Ja ja... 3) Gewoon kijken of dat werk of zo... 5) Zien ze dat ook... 3) Boek voorhangen voor de sensoren, ik noem maar wat. 2) Ja, dat zou kunnen. 3) Ik ik ik... Ik kan van alles verwachten, dat kan ik je nou al vertellen! 4) Ja. 3) Maar misschien ook weer niet. Ik bedoel hè... Ik bedoel dat kan ook weer... 4) Dat ze het toch ook wel spannend vinden of zo of bang zijn... 3) Eng of aan te raken of doen... Ik bedoel. 2) Ja. Sommige cliënten die zijn dan... Hebben dan zo iets van, oh ja... Dat zal bij mijn cliënten niet zo zijn, maar ik moet dit goed doen, dus dan hebben ze daar een bepaald soort respect voor en dan zullen ze wel af blijven. Maar anderen denk ik dat die daar wat uh... Op het moment dat ze zich belemmerd voelen dat ze zich eraan gaan irriteren of... 3) Losrukken of... 4) Maar ze kunnen ook op een knop drukken hè, als... 3) Ja maar goed. 133

4) Ze er uit willen stappen. 3) Ja maar goed, als zij boos zijn of... 2) Ja. 3) Niet zozeer rondom het project of zo hoor, maar gewoon iets anders wat ze frustreert en zo. 5) Ja. 3) Dan kunnen ze ook een bepaalde link leggen... Oh, dat komt van... Weet ik veel met sensoren, hoe ze bevestigd worden of zo... Maar ja, ik weet het niet. Maar goed. 2) Er is bij ons een keer een lichtknop gesneuveld, dus uh... Dat uh.. 4) Ja? 2) Uh... 4) Iets te hard in gedrukt. 2) Ja precies. Dus dat is maar de vraag of dat uh... Niet af en toe op de sensoren gericht wordt. 4) Ja. 3) Ja, en in hoeverre zijn ze schokbe uh... Bestendig? Ik weet het niet. 2) Bokitoproof. 3) Ja, daar hebben ze het tegenover altijd.. Ja, dus ja... 1) Van alles kan dus? 2) Ja, ik heb daar nog niks over ervaren, misschien anderen? 3) Nee maar goed. 2) Ik kan me voorstellen dat daar op een bepaalde manier, op een gegeven moment uh... 4) Dat daar op gebotviert wordt. 2) Ja. 3) Dat kan. 2) Of dat er per ongeluk koffie overheen gaat. 3) Je kan uh... Maar goed, je kan echt van alles verwachten. 1) Ja. 3) Ook in positieve zin hoor, maar ook eventueel in negatieve zin, ik weet het niet. 4) Ik hoop het. 3) Ja. 4) Ja, zou leuk zijn toch? 3) We hebben het er een keer in het team over gehad. 4) Dat er iets uh... 2) Dat ze een keer... 4) Dat ze iets gaan uithalen. 2) Wat het allemaal met de cliënten doet. 3) Ja. 4) Ja. 3) We hebben het er wel een keer over gehad in het team, dat ik weet ik nog wel, van goh, wat zullen ze er eigenlijk mee doe als het er staat? 4) Ja. 1) Hebben LVG-ers de vaardigheden om een aan dergelijk project mee te werken? Zowel motorisch als cognitief maar ook sociale vaardigheden. 4) Het ligt er aan wat we precies van ze verwacht wordt natuurlijk. Ik bedoel uh... 3) Kijk, hangt er van af waar ze mee doen voor het project of zo. Maar motorisch, als ik naar onze cliënten nu kijk... Motorisch... 4) Daar is niks aan de hand. 3) Totaal geen bezwaar, niks aan de hand. Cognitief... 2) Ik denk dat dat de grootste valkuil is. 3) Dat kan je... Daar kan je wel kanttekeningen bij zetten. 134

4) Ja. 3) Omdat ze toch heel veel moeite hebben met... Om informatie te verwerken en mee om te gaan. 2) Precies. 3) Dan dan, dat is uh... Ook rondom de sociale kant en zo. 4) En ook hoe het werkt hè... 3) Hoe het werkt. 4) Gewoon technisch gezien, wat jij ook al zei, van wat kunnen ze dan inderdaad allemaal monitoren en uh... 2) Ja. 4) Wie zit er dan achter. En sociaal inderdaad denk ik ook het stuk regie over het eigen leven. 3) Ja. 4) Toch enigszins kwijt raken, of het gevoel hebben dat ze dat kwijtraken. 2) Big brother is watching you. 4) Ja. 2) Nu zullen ze dat niet zo snel denken, maar... 3) Toch het gevoel dat ze gecontroleerd worden. 2) Ja precies, de controle. 4) Ja. 2) Wat ik zei al, het idee dat er opeens iemand gaat bellen van hé je doet het niet goed. En dan uhm... 4) Ja. 2) Dan heeft ie zoiets van daarom heb ik niet mee gedaan aan dit project dat mijn.. Dat je mij kun controleren. 3) Ja. 1) Hoe en waardoor worden LVG-ers beïnvloed? Als je naar dit project kijkt. 4) Uhm... Jah... 2) Hebben we het net ook al een beetje over gehad hè, ze kunnen beïnvloed worden inderdaad op positieve zin door ons, door de begeleiding en dergelijke... 2) Ja. 3) Dat er een bepaalde beloning tegenover staat. 5) Dat werkt ook goed, dat werkt vaak ook wel hoor! 4) Ja. 3) Ja uh... Zulke dingen, dat werkt...Van je doet het hartstikke goed, en die onzekerheid proberen bij hun te minderen of kwijt... Weg te halen. Aan de andere kant kan ook werk... Als ze het daar over hebben... 4) Ja. 3) Wat is dat dan, wat een onzin en zo, dat is meer de negatieve kant zeg maar hè. Dat ze zo ook beïnvloed worden. Ja misschien... Het kan zijn, ik weet niet of het al voorgevallen is, maar dat de apparatuur zeg maar op dat moment toch een bepaalde storing krijgt, ik weet het niet! Dat zou eventueel ook... Oeh, eng, er gebeurt iets. 5) Of ze zien er iets over op tv. 3) Ja. 5) Dan is er al weer onrust of uh... 4) Ja. 2) Ja precies. 5) Iemand die daar op bezoek komt zegt er iets over. 4) Ja! 2) Inderdaad, familie of medecliënten die uh... Daar een grapje over maken of negatief... 5) Ik denk dat dat soort dingen vooral, wat anderen ook zeggen. 3) Is heel belangrijk. 135

4) Ja, ja... 5) Wat de omgeving denkt. 2) Ik denk ook inderdaad dat de begeleiding of team, dat het dan uh... heel belangrijk is om ze regelmatig te stimuleren en motiveren. Ik denk dat dat jullie belangrijkste taak wordt of onze belangrijkste taak. 5) Stel dat de ouders en zo betrokken zijn, om die toch ook uh... 4) Ja. 5) Uitleg te geven en uh... 2) Ja. 5) Voorbeeld te bespreken met hun. 2) Precies. En ook dat zij dus uh... Op het moment dat hun zoons of dochters het er over hebben daar een positieve draai aan geven. Ja. Ik denk dat het anders heel lastig wordt voor hen om het vol te houden. 1) Als je naar beloningen gaat kijken, in wat voor beloning, idee moet je dan zoeken zeg maar? 4) Financieel een beloning tegenover staan. Ja. 2) Ja denk je? 5) Bij onze cliënten absoluut. 4) Ja. 3) Ja, onze doelgroep... Wij uh... Ja. Of in een vorm dat ze uh... Sommige hebben het geld... Dat kan soms wat problemen opleveren maar gewoon door iets uh... 5) Iets krijgen. 3) Krijgen van waar ze echt.. Leuk vinden of zo. Was laatst met kerst en zo... Martiniplaza hè, ik bedoel. Ja, als ze daar gratis 4) Kaartjes... 3) Zo iets ja, ik bedoel... 4) Ja. 2) Maar jij bedoelt financieel dus dat ze geld besparen op hun rekening? 3) Nee nee nee! 4) Nee nee nee,echt... Een beloning echt. 2) Zo van, je hebt meegedaan, hier heb je 100 euro. 4) Ja denk ik... 3) Wij zitten meer te denken... Wij hebben het er overgehad meer dan in de vorm van cadeaubonnen. 2) Ja ja ja. 4) Ja oké. 3) Daar had **** het toen laatst een keer over. Daar had ze het laatst over. Niet zo zeer echt dat geld geven, dan is een grote kans dat ze aan drugs of weet ik veel wat uh... Op gaat. 4) Ja ja. 3) Dat is niet onze instelling. 5) Cadeaubonnen ook. 3) Ja... 4) Kun je die bij de coffeeshop kwijt? 5) Weet ik niet. 3) Maar meer in die vorm van beloningen. 1) Ja. 2) Maar daarnaast denk ik ook wel gewoon de positieve stimulatie. 3) Ja absoluut! 4) Absoluut! 2) Bewondering uitspreken van knap van je dat je mee doet. 5) Soort van status voor hun ook... 136

2) Ja precies, ik denk dat het belangrijk wordt om ze het gevoel te geven dat ze gewoon heel bijzonder werk verrichten. 5) Echt benoemen denk ik misschien ook wel hè, in het NOVO krantje...Van die cliënt, foto erbij, hebben dat gedaan... 4) Ja. 2) Ja. Dat ze aandacht krijgen en dat ze uh... Dat ze zoiets hebben van... Misschien... Ik denk dat ze het daardoor langer vol houden. 4) Ja, want ook die ****... Dat bezoek aan Avics, dat was ook wel heel erg stimulerend hè... 2) Ja. 4) Zo van, leuk dat jullie er zijn, cake en weet ik veel wat er allemaal was. 2) Ja, nou precies. 4) Was heel positief, ja. 3) Wel leuk hoor. 5) Jullie hebben ook weer bijeenkomsten met z’n allen dan weer, met de cliënten? 4) Ja, af en toe inderdaad. 5) Dan hebben ze natuurlijk ook iets... Ow, we kunnen daar over gaan vertellen en uh... 2) Ja. 4) Misschien is het ook wel leuk om ze voorlichtende rol of zo te geven of... 5) Ja. 3) Ervaringen met elkaar uitwisselen. 4) Ja ja. 3) Dat kunnen ze in principe best wel goed. 4) Ja hoor! Absoluut. 3) Dus uh... 2) Ja. 4) Of iets in de cliëntenraad of zo. Of op de website iets over mogen vertellen. Je moet ze inderdaad eigenlijk een beetje op uh... 3) Omhoog tillen. 4) Opwippen. 2) Op een standbeeld zetten. 4) Ja. 5) Ja. 1) En stimuleren ze zichzelf... Ik ga nu helemaal struikelen. Stimuleren ze zichzelf ook om hè... Het gaat een beetje om gedragsverandering.... Bijvoorbeeld als je met het raam zit, dat ze het raam weer dicht moeten doen, een soort gedragverandering eigenlijk hè, ze moeten het nu anders doen. Maar stimuleren ze zich zelf dat ze dat vol blijven houden? 4) Dat is even afwachten. 5) Als ze gaan zien dat ze het wat oplevert, op de energierekening denk ik wel. 3) Ja, maar ik denk... We hebben niet zulke ervaring... We hebben niet zulke ervaringen hè, het project loop nog niet zo lang. 4) Nee nee. 3) Dat je daar echt kan doen... Maar ik denk uh... Als je toch vanuit hun beperking bekijkt en onze ervaringen ook met andere dingen... Het blijft herhalen blijven. 2) Ja. En wat **** net ook al aan het begin zei van uh... Ze plaatsen heel veel buiten zichzelf. Jullie lossen, volgens mij zei je het zelf ook al... Jullie lossen dat voor mij op. Ik denk dat deze stimulatie ook al sterk van ons verwachten, zo van ik doe mee en jullie moeten maar zorgen dat ik mee blijf doen. Dus dat verwacht ik eigenlijk ook wel een beetje. 4) Ja, dat ze er mee gaan dreigen van nou, anders stop ik er wel mee. 2) Ja, nee maar... Elke keer als het nu dreigde mis te gaan, hebben wij ze weer opgepakt en ze nieuwe informatie gegeven of je hebt ze mee naar Avics genomen. 137

4) Ja. 2) Dat heeft ze elke keer opnieuw gestimuleerd. 4) Ja, dat kunnen ze inderdaad niet vanuit intern of zo. 2) Niet vanuit zichzelf. Op het moment dat er geen nieuwe informatie komt, of geen nieuwe stimulatie komt... 3) Dan dan... 2) Dan denk ik dat ze op een geven moment. 5) Dan haken ze ook vaak af inderdaad. 2) Dat ze dan afhaken. 3) Ja inderdaad. 2) Dus zelfstimulatie, daar zal ik niet te veel op vertrouwen. 5) Nee. 6) Wijst wat aan op het blaadje van 1) 1) Dat was een mooie inhaak op de vorige vraag **** 1) Hoe reageren LVG-ers op het krijgen van feedback? Hebben we het net ook al over gehad maar... 4) Ja, daar kunnen ze wel vleugels van krijgen. 3) Ja. 4) Ja. 3) Absoluut. 4) Het gaat altijd bij ons in positieve zin. 3) Positieve feedback hè. 4) Ja, altijd. 5) Ja. 2) Ja precies. Opbouwen... 3) Ja, daar net ook over gehad hè... Rondom netwerk en al die dingen meer en omgeving, werk, vrienden, nou noem maar op... 4) Is altijd vanuit het negatieve. 3) Vaak in het negatieve. Misschien bedoelen diegene het dan niet zo. Maar gewoon, die hebben zo iets van... Wat heb jij nou. Dan kunnen hun gelijk zo voelen van dat is vast iets stoms of zo of iets uh... 5) Ja. 3) We hebben het er net al over gehad, vanuit... Echt vanuit begeleiding is het eigenlijk wel... 5) En die denken waarschijnlijk ook hetzelfde dat iedereen in het begin denkt van goh hè, ze zien alles en... 3) Ja. 4) Ja. 5) Dan haakt...Wat de begeleiding heeft verteld ebt weer een beetje weg. 4) Ja hoor. 3) Ja. Maar ook positieve feedback wat jij nou zei **** dan krijgen ze vleugels en helemaal... 4) Ja ja ja. 3) Klasse. 2) Ja, je moet ze echt het gevoel geven dat zij degene zijn die het project maken zeg maar uh... De rest er ontzettend hard ervoor en zij ondergaan het een beetje, maar zij moeten het gevoel krijgen dat ze het dragen, dat het dankzij hun is dat het goed verloopt. 4) Ja. 3) Wat ze in hun leven verder vaak hebben is negatieve ervaringen, ze weten soms ook heel moeilijk om om te gaan met complimenten en zo, positieve feedback. Daar moet je ook allemaal rekening mee houden. 4) Ja, absoluut! 138

3) Vaak is het zo ook van uh... Goh wat heb je goed gedaan. Ja zal wel. 4) Ja, altijd weer even kijken van goh, waar zit het ‘m erin dat het... Hoe kan ik er nog iets negatiefs uithalen. 3) Ja precies. 1) Je zou wel kunnen stellen dat vooral positieve feedback gewoon echt heel belangrijk is hiervoor? 2) Ja. 3) Ja, absoluut! 2) En ook daarvoor met bepaalde regelmaat. Ja, dat zij uhm... Ja, regelmatig het idee hebben van hé, we zijn goed bezig en dat ze het daardoor beter volhouden. 4) Ja. 2) Ja. 1) En komen LVG-ers hun afspraken na? In het algemeen gezien? 3) Als je een hele grote... Als je alles op één hoop gooi, echt, dan kan je over het algemeen zeggen, niet altijd, maar er zijn inderdaad cliënten die... LVG-ers die uitstekend met hun afspraken omgaan. 2) Ja. 3) Echt heel keurig, soms beter dan wij soms en zo. Maar je hebt ook een groep die, nou, daar moet je constant achteraan bellen en doen en... 5) En vaak ook uit onduidelijkheid. 3) Ja. 5) Omdat dingen niet duidelijk zijn. 3) Ja. 4) Ja ja ja. 2) Ja precies, wat jij zegt. Ik heb er ééntje bij die... Ik schrijf altijd op de kalender van dan en dan afspraak voor één of andere organisatie en dat weet hij helemaal geweldig en onthoudt hij beter dan ik en uh... Hij gaat ook altijd netjes en hij zou mij ook meteen op wijzen als ik twee minuten te laat ben en uh... 3) Ja. 2) Ja, zeker als er een bepaalde autisme bij komt kijken en uh... Sommigen hebben zo iets van jah, kan mogelijk ook of dat uh... 3) Dat hebben ze... Dat speelt... 5) Ja, maar ook overschatting hoor. Bij een cliënt schreef ik altijd op hoe laat ik kwam en nu teken ik klokjes en nu zegt ze af dan kom je, staat op de kalender. 4) Ja precies. 5) En toen ik het schreef wist ze het niet. 3) Ja. Maar door niet uh... Op de afspraken nakomen heeft een heleboel factoren. 4) Ja. 3) Dat is niet altijd uh... Van... 4)Onwil. 3) Onwil of uh... 5) Er gebeurt iets... 3) Komt vaak door de beperking eigenlijk wel ja of... Dat ontschoot dan hun of... 2) Sommigen zullen op een gegeven moment als ze het idee hebben dat ze uh… Ze meer het idee hebben dat ze benadeeld worden, ook bewuster de kont tegen de krib gooien, dan krijgt… Bewust de afspraken niet nakomen 3) Of ze zijn boos, of… 2) Ja. 3) En dan ineens naar ons begeleiders toe over situaties op het werk of weet ik veel wat… Daar kunnen ze al niet goed mee omgaan. Dus dan willen ze gewoon niemand zien of niemand … Dus ja…

139

1) En hoe reageren LVG-ers op een terugval? Mocht dat gebeuren… 2) Ten eerste vraag ik me af of ze al dingen zien als een terugval, of ze… 4) Dat al een term die ze liever niet zelf zullen gebruiken. 2) Een groei zullen ze al niet herkennen, een terugval zullen ze ook niet herkennen. 4) Nee. 2) Die mensen leven… Sommigen leven al 40 jaar binnen de NOVO of een andere instantie. Alles is zo geautomatiseerd en allemaal ingebouwd al het leven dat ze daardoor goed draaiende kunnen houden terwijl als je bijvoorbeeld alle hulp weg zou halen, zouden ze niet kunnen functioneren waarschijnlijk. Dus… Echt groei en terugval … Dat zijn termen… 3) En daarbij… 4) Ze zullen dat ook allemaal ook in ieder geval extern wegzetten.. 2) Ja. 4) Hè, zo van na ja… 2) Het komt door de sensoren… 4) Of dat de begeleider vakantie heeft. Of uhm uh.. 3) Ja en daarbij speelt ook, ze hebben in hun… Echte LVG-ers hebben altijd van die dippen gemaakt en ze hebben zoiets: dat overkomt me gewoon. Terugval zien zij niet echt.. 1) Nee. 3) Na ja… 5) Ze denken van, het komt wel weer goed. 3) Het komt wel weer goed! 5) Ze maken zich daar niet zo druk over. 3) Soms wel. 4) Sommigen wel. 3) Ze hebben niet…. Maar ze hebben niet echt besef dat ze een terugval hebben, van uh… Dat dat zien ze niet. Ze hebben iets van: ja god, dat heb ik al tijden gehad, wat is hier verkeerd aan. Kom weer bij mij weer. 2) Met **** en ****, hè, wel van ambulant naar ons als begeleid zelfstandig wonen, wel zagen als achteruit gaan. Ze hadden zoiets van: na ja goed, ik ga steeds… Ik zak steeds verder terug. 4) Ja, nee dat klopt. 2) Ik bedenk me nu in een keer, maar… Ja, vrij uh… 4) Maar ja, dat zagen ze ook als zijnde een beslissing van de begeleiding, hè? 2) Ja klopt. 4) Zo van, de begeleiding wil ons … 2) Ik denk dat er geen relativering zal zijn in de vorm van uh... 4) Dat is beter voor ons. 2) Ja, precies. Op langer termijn geeft dit voordelen ofzo.. 4) Ja. 2) Enne, dat zullen ze absoluut niet zien. 4) Alleen maar beheren. 2) Ja… 3) En over het algemeen kunnen mensen… LVG-ers heel moeilijk relativeren.. 2) Ja… 3) Dus dat is ook onze taak als begeleiders om dat … 4) Of om vooruit te kijken… 3) Nee, kunnen ze niet… Dus onze taak als begeleiders om daar in te ondersteunen namelijk… Dat kunnen ze niet. 2) Ja, goed… Ik neem aan dat we nu de hele tijd praten over LVG-ers met een licht verstandelijke beperking. Enne… Ja precies… Want anders dan uh… 5) Wordt het nog een ander verhaal… 2) Wordt het nog lastiger. 140

3) Jahaha…..Of ze zijn helemaal niet beperkt, ze kunnen sommige dingen gewoon niet goed. 4) Ze konden gewoon minder op school, ze konden niet lezen…

1) Er zijn nu natuurlijk een aantal cliënten die al wel meedoen. En wat zijn daar de redenen van dat ze wel mee willen doen? 2) Het moet wat opleveren… Nah… Ten eerste, begrip van hoge energie kosten en dat ze dat wel wat willen verminderen, dat stond hun wel aan. En… Ook wel, mijn cliënt had ook wel zoiets van: nou ik merk dat ik heel vaak ’s nachts nog achter de computer zit, dat ik heel lang op blijf... Dat ik films aan het downloaden ben en andere daar… En dat ik het moeilijk vind om af te sluiten. Dus dat ie daardoor wat meer structuur zou kunnen krijgen, tenminste dat is hem voor ogen gehouden. En uhm… Maar in hoeverre dat hem straks hem gaat opleveren, vraag ik mij een beetje af. 4) Of dat het alleen maar heel erg vervelend is dat je melding krijgt: goh, zal je niet es naar bed gaan. 2) Ja. Dat inderdaad niet als bemoeizuchtig gaan… Op pak… 4) Ja, ja… 2) Maar goed, ook daarin voor ons weer de taak dat het draaien daarvan naar positieve feedback. Ja, maar voornamelijk inderdaad in mijn geval, is een stukje financieel en een stukje structuur. 3) Nah… Ook de stimulans vanuit de begeleiding ook . Het enthousiasme die je dan eigenlijk probeert over te brengen dat die toch wel mee te maken heeft. 4) Ja zeker, want ik weet ook wel dat **** zei over **** bijvoorbeeld, nja, **** doet mee omdat **** het dan aan haar vraagt. Hè, zo van uh… Status en als er waarschijnlijk gevraagd of ze mee wou doen aan een verkeersonderzoek had ze ook ja gezegd. 2) Ja precies! 3) Ja precies… Maar uhm… Er is weer wat terug gekrabbeld, dus uh… De begeleider heeft haar dan weer positief en daardoor is ze weer . 4) Ja, ja.. 3) Gaat ze weer ervoor. Maar of ze echt het nut van dingen zien, vraag ik me echt af bij haar. Tenminste ik kan dat dan wel specifiek met **** over hebben, want ik ken haar. 4) Nou en ik weet bijvoorbeeld bij **** en **** daar hebben ze het gevoel dat hun meters: energiemeter, gasmeter gemanipuleerd wordt. 3) Ja 4) Enne, dat ze dus doormiddel van dit project uitsluitsel krijgen of dat dan ook echt zo is. 4) En tocht in huis enzo zou ook daarmee kunnen worden vastgesteld. Dat ze daarom zo hoog de verwarming aan moeten doen. Dus zo zijn er allerlei… Uhm... Leuke redenen te bedenken waardoor je… 2)Wantrouwende gedachten… 4) Ja, ja. Maar inderdaad gewoon zo van: goh ga ik er zelf wat van opsteken? Hè, kan ik inderdaad.. dat is eigenlijk bij **** is dat de enige van wie ik dat uit hem zelf dat heb gehoord. En ik wil daarmee aan de slag, met mijn eigen structuur. 2) Ja. 4) En niet alleen maar wanneer ik aan het werk ben, maar ook in de vakanties. 2) De vraag is dan: hij benoemd dat wel, daar is hij heel goed in. 4) Ja. 2) Maar het omzetten in handelen… 4) Ja, klopt. 2) Dat is dan een tweede. 4) Daar ben ik dan ook heel benieuwd naar. Ja, hij weet precies wat je horen wil. 3) Maar wat wel grappig is. Want **** is dan inderdaad afgehaakt, die ging het vooral om de stookkosten en uh... Ik ben wel verder met haar bezig geweest om gewoon dat te noteren elke keer en nu is de jaarafrekening geweest. Dat is van januari tot januari, zijn haar stookkosten, is onder het, 141

hoe noem je dat, is in bedwang nou, dus ik krijg geld terug en alles. Ze is nou wel daardoor… Ze doet niet mee met het project, maar ze is nou wel stuk beter… 4) Het is wel een gespreksonderwerp. 3) En is er wel bewuster verder mee omgegaan. En ze houdt er ook rekening mee en ik heb ook het er wel met haar over, dus het heeft… Ze doet dan niet mee met het project, dat is wel jammer vooral met het daar rond om heen. Maar goed, voor haarzelf heeft het tot nu toe zoverre opgeleverd dat ze er toch wel bewuster mee is omgegaan. 2) En bij ons zijn natuurlijk ze dus verhuist en op dat moment neemt de NOVO alle stookkosten en dergelijke over. Dat argument is dus een beetje weggevallen. 4) Ja, ze wonen inclusief, laat maar zeggen. 1) Oké. 4) Ze betalen gewoon hun eigen bijdrage. 2) Gas, water,licht wordt allemaal door de NOVO betaald en zij hebben daar… Zij betalen inderdaad een eigen bijdrage. 4) Ja, dat is een beetje jammer, maar goed.. Toch wel inderdaad met die… 2) Structuur, dat dat… Dan het hoofd…. 4) Ja, maar ook wel de stookkosten een halfjaar opgenomen. Ja, ik ben wel benieuwd. 1) En wat zouden redenen zijn voor de cliënt om toch tussentijds af te haken? Als ze dan meedoen en op een gegeven moment, zeggen: ja, ik stop ermee! Wat zouden daar redenen voor zijn? 4) Ach, dat kan van alles zijn! 3) Te veel gedoe, wat een gezeur! Wat een, manne… Ja... En ook niet kunnen… Niet kunnen overzien, ze zijn... Ze kunnen heel enthousiast zijn. Enthousiast zijn en willen graag meedoen. 4) Maar dan toch te veel… 3) Maar dan toch te veel… hè, ze kunnen dan wel redelijk beredeneren van: goh, dat is goed en het levert wat op. Maar om juist die stap over te zetten, ja dat is bij de meeste LVG-ers ook al een probleem namelijk. Ze kunnen… Ze willen wel en ze… Hè, ze snappen het ook wel maar net het uitvoerend, dat is vaak hun probleem dan. 2) Omdat ze inderdaad, dus tussentijds, hè, dat ze dan berichten krijgen wat hun niet zint. 4) Ja, net op het verkeerde moment. 2) Op het verkeerde moment. Het kan met het project te maken hebben, het kan ook helemaal buiten het project liggen, dat ze dat dingen buiten het project gewoon niet goed gaat… En dat… 4) En dat het daarop afgereageerd wordt. 2) Ja en dat een stapje binnen het project ook even niet goed gaat en dat er een… 4) Ik had toch vakantie… 2) Dat dat een reden is, van nou zoek maar uit! Ik heb hier geen… Dan kunnen ze ineens heel radicaal zijn. Niet van, ik geeft het nog een week en… 3) Nee, het is vrij slush! Het is ook heel moeilijk weer, om dat weer terug te halen. Want ze kunnen heel standvastig uh... Zijn. En soms lukt het wel maar gaat er weer een hele periode overheen. 2) Ja. 4) Ja. 2) Dus daarin is denk ik ook inderdaad dat er dus regelmatig contact is van jullie en van ons hierover. En dat regelmatig positieve stimulatie is dan daardoor erg belangrijk ja. Dat dus en dat ze op het moment dat ze ergens mee zitten meteen bij iemand terecht kunnen daarmee. 4) Ja. 3) Ja, maar ik denk ook vaak door… Door jullie, door de studenten ook. Dat wat… Ik denk ook dat een begeleider positieve feedback kan geven , maar ook vanuit het project zelf. 2) Met name van buitenaf denk ik dat veel meer effect heeft. 3) Ja. 4) Ja. 3) Ik denk eh… 142

4) Ja. 3) Het ene gezicht… 5) Vreemde ogen… 3) Vreemde ogen.. Ja,ja, dat kan! 1) Dit waren onze vragen. Ik weet niet of jullie zelf nog wat kwijt willen of... Vragen aan ons hebben of zo? 2) Nee. 3) Nee. 2) Ik heb daar straks al even wat dingen aan **** gevraagd over de werking inderdaad van de verschillende sensoren en dat er… Ik heb begrepen dat het inderdaad puur per computer is en dat het niet met interventie van andere mensen is die dus inderdaad… Uh... 4) Handmatig sms’jes sturen. 2) Ja, inderdaad. 4) Nee, dat gaan we allemaal… 2) Met de computer, dus als bepaalde sensoren afwijkende pulsen laten zien wordt er een bepaald sms’je gestuurd en daarvan hebben de cliënten zelf mogen kiezen op wat voor manier… 4) Ja en hoe vaak. Herhaling en uhm… 3) Ja. Maar ik zit ook te denken, we hebben nu over de LVG-ers, de cliënten die meedoen. Maar ik denk ook dat het voor de begeleiders en de teams gewoon, waar wij ook inzitten, dat ook meegenomen wordt en hoe het proces… Hoe de stand van zaken verder zijn. Want de cliënten bellen ook wel naar algemeen nummer van ons kantoor. Ik bedoel, ja… 4) Ja. 3)Hè, die kunnen ook gewoon vragen stellen. Ook wel om teamleden mee te nemen in het proces enzo. Dat ze ook… Stel dat ze cliënten hebben... Die ook op wat voor manier ook in aanraking kunnen komen... Of weet ik veel wat… 2) Ja precies. 3) Dat ook wel meer dingen kunnen uitleggen. 4) Ja. Nu komt het bij mensen terecht die er een beetje affiniteit mee hebben. 3) Ja. 4) Of die er juist al inzitten. 2) En sommige dagen zijn de begeleiders niet aanwezig, dus moet het team wel op de hoogte zijn. 4) En moeten ze niet de cliënten bevragen van… Hoe werkt dat? 3) Nee. 4) Hoe en wat… 3) Nee. 2) Nee. 5) Ik denk dat dat ook heel belangrijk is. 2) Ja dus dat netwerk, het sociale niet, maar dat netwerk waar begeleiders en team en eventueel ouders dat die daar wel goed geïnformeerd zijn over... Het hoe en waarom. 3) Goed, en je kan misschien denken hè… Ik bedoel als de cliënten echt een vaste vriend hebben. Dat ik die misschien een keer uitleg kan geven, of... Wie weet... Ik bedoel, ja 4) Ja. 3) Hè, of dat een beetje negatief kanne… die vrienden een beetje negatief beïnvloed die cliënt. Ik bedoel… Ja… 4) Maar ja goed, dan blijf je bezig. 3) Ja… Ik bedoel ook de vaste, echt de vaste … 5) Je kan ook gewoon huisbezoek doen als begeleider… 3) Ja… Goed maar… 4) Ja… Je kunt ook niet alle wegnemen. 3) Nee, dat weet ik. 143

2) En het project duurt twee jaar? 5) Twee jaar? 2) Ja, nee… dat Uh … 1) Ja, het is vorig jaar september begonnen, hè? Ja, wij zitten er ook pas dit jaar september in. En eind... Begin februari zijn wij ook wel weer klaar. Maar… Dus... In principe loopt... In principe is het een project van twee jaar, maar volgens mij loopt het nog wel uit… 4) Nou, ze hebben… Even kijken hoelang zijn we nou al bezig? Een jaar, denk ik toch?! 2) Vanaf de eerste gesprekken. 3) Nou, bijna een jaar. 4) Ja… Denk ik ook wel… En als het goed is dan wat we nu gaan doen, komende periode… Dat sensoren in werking worden gesteld. En interventies gaan… Dat gaat als het goed is een half jaar duren. 2) Oke. 4) Bij de cliënt duurt dit dan een half jaar, ja. Er wordt nou al gesproken van een verlenging. 5) Ja. 4) Tenminste, dat is mij wel een beetje… 3) Ja, precies. Maar dat merk je nu al. Bij jullie is het al zelfs nog onduidelijk en kun je nagaan voor iemand die uh… 4) Ja, maar tegen de cliënt is altijd gezegd… 3) Ja, maar daar moet je wel aan denken... Ja dat uh... Ja dat hoe iemand zoiets allemaal moet bevatten en dat dat inwerking heeft op hun leven. 4) Ja, maar dat is altijd tegen de cliënten altijd ander half jaar is. Maar nu zijn iemand inderdaad maandag: Ja, waarschijnlijk gaan we het overtrekken naar een jaar. Toen zei ik, dat moet je niet nu gaan doen met deze groep, deze groep is ingesteld op een half jaar. Kunnen we over een half jaar wel een gesprek van maken. 3) We kunnen het verlengen… 4) We kunnen het verlengen, maar als je wil stoppen gaan we stoppen! 3) Ja, precies! 2) Ja. 4) Maar niet zeggen van: goh verassing! We gaan een jaar verder. We gaan er een jaar van maken! 2) Nee. 1) Nou, dan willen wij jullie bedanken hiervoor! We zullen alles netjes uitwerken enne .. 3) Nou, succes ermee!

144

Bijlage 8 Script voorlichtingsfilm Betreft: licht verstandelijk gehandicapten Uitleg over: -Bedmatje -Sensoren bij het raam -Sensoren onderweg (mobieltje) Locatie: huis van cliënt of huis van Krista Anne: Chris Schnek Piet: Herman Kuipers Kim: Lianne de Boer Voice over: Thamara van der Pol Gesproken boodschap: nog onbekend Montage: André Postma De DVD bestaat uit drie hoofdstukken (Bedmatje, Incidenten onderweg en Stookkosten). Ieder hoofdstuk bestaat uit voorlichting over een sensor. Voorafgaand aan het voorlichtingsmateriaal verteld de voice over wat de bedoeling is van de voorlichtingsfilm. Er is gekozen voor een vrouwelijke voice over, aangezien men dat vaak associeert met vertrouwelijk, kalm en niet afleidend. Op de achtergrond wordt constant een rustig muziekje gespeeld, dit houdt de aandacht van de kijkers erbij. Muziek wordt op maat gemaakt voor de film. Kleurenverklaring: Groen: tekst voice over Zwart: datgene wat wordt gefilmd

145

Inleiding bij voorlichtingsfilm Slimme technologie zijn computers en sensoren die je kunnen helpen. Zo kunnen de sensoren je bijvoorbeeld helpen om een lagere energierekening te krijgen, voldoende te slapen, zodat je goed uitgerust bent en om te zorgen dat je op tijd op je werk komt. De sensoren zijn kleine apparaatjes die in je woning worden geplaatst. Deze apparaatjes registreren bijvoorbeeld gewicht, beweging of warmte. Op deze DVD wordt uitleg over de sensoren gegeven in drie verschillende hoofdstukken. Ieder hoofdstuk bestaat uit een voorlichting over een sensor. De hoofdstukken zijn: Slaapritme Incidenten onderweg Stookkosten Samen met je begeleider maak je afspraken over welke sensoren er bij jou thuis komen en hoe deze jou gaan helpen. Wanneer de sensor registreert dat er iets niet goed gaat, krijg je een bericht. Er wordt met jou afgesproken of dit bericht een sms of een gesproken bericht is en hoe vaak je deze ontvangt. Ook de inhoud van de sms of het gesproken bericht kan overlegd worden met jouw begeleider. In deze film laten we een aantal voorbeelden zien van hoe slimme computers jou kunnen helpen in het dagelijks leven.

146

Hoofdstuk 1 Slaapritme Voice over: Dit hoofdstuk gaat over het slaapritme. Anne gaat vaak te laat naar bed, waardoor zij ’s ochtends moeilijk uit bed kan komen. Hierdoor komt Anne soms te laat op haar werk en dit vind haar baas niet leuk. Hierdoor kan Anne misschien haar baan kwijtraken. Scene 1: Anne laat zien dat er een bedmatje onder het matras ligt. Voice over: er ligt een bedmatje onder het matras van Anne. Het bedmatje voelt als je in of uit bed komt. Scene 2: Anne zit achter de computer. - - - enkele seconden Anne laten computeren - - - De (niet digitale) klok wijst 23:00 uur. Voice over: Anne zit achter de computer. Het is alweer 11 uur geweest. Scene 3: Anne heeft de tijd niet in de gaten en computert door; hij speelt een potje patience. Voice over: Anne heeft niet in de gaten dat het al zo laat is en computert door. Het bedmatje merkt dat Anne nog niet in bed ligt. Scene 4: Anne krijgt een sms’je: Het is 11 uur geweest, tijd om naar bed te gaan. Voice over: Anne krijgt een sms’je: Het is 11 uur geweest, tijd om naar bed te gaan. Wanneer Anne na een aantal sms’jes niet naar bed gaat, gaat er een sms’je naar de begeleider. De begeleider neemt dan contact op met Anne, dit kan via een sms of een telefoontje. Scene 5: Anne sluit de computer af en loopt naar de slaapkamer. Voice over: Anne sluit de computer af. - - - tussenshot om te laten zien dat Anne zich heeft omgekleed - - Scene 6: Nadat Anne zich heeft omgekleed gaat hij in bed liggen. Voice over: Zodra Anne in bed ligt, merkt het bedmatje dit. Anne heeft zich aan de afspraak die hij met zijn begeleider heeft gemaakt gehouden en zal dus geen smsje meer ontvangen. - - - tussenshot om te laten zien dat het ochtend is. Het licht laten worden in de kamer - - Scene 7: Het is 8.00uur, de wekker gaat *piep piep piep*(wekkerradio). Voice over: Het is 8 uur ’s ochtends en de wekker gaat. Scene 8: Anne drukt de wekker uit en gaat verder slapen. Voice over: Anne drukt de wekker uit en slaapt verder. Scene 9: De wekker gaat voor de tweede keer af, maar opnieuw drukt Anne hem uit. Voice over: Anne kan maar niet wakker worden. Het bedmatje merkt dat Anne nog in bed ligt. Scene 10: Anne krijgt een sms’je: Het is 8.00uur geweest, tijd om op te staan. Voice over: Anne krijgt een sms’je: Het is 8.00uur geweest, tijd om op te staan. Wanneer Anne na een aantal sms’jes niet op staat, gaat er een sms naar de begeleider. De begeleider neemt dan contact op met Anne via een sms of een telefoontje. Scene 11: Anne staat op en maakt zich klaar om naar het werk te gaan (rekt zich uit, staat op en loopt weg). Voice over: Anne staat op en maakt zich klaar om naar het werk te gaan. Het bedmatje merkt dat Anne is opgestaan, waardoor Anne geen smsjes meer zal ontvangen.

147

Hoofdstuk 2 Incidenten onderweg Voice over: Dit hoofdstuk gaat over incidenten onderweg. Piet komt onderweg naar zijn werk vaak afleiding tegen, zoals de supermarkt. Als Piet besluit naar de supermarkt te gaan komt hij te laat op het werk. Dit vind de baas niet leuk. Hierdoor dreigt Piet zijn baan kwijt te raken. Scene 1: Piet moet 8:00 uur op zijn werk zijn en vertrekt van huis. Hij neemt zijn mobieltje mee. Voice over: Piet moet om 8:00 uur op zijn werk zijn en vertrekt van huis. Hij neemt zijn mobieltje mee. De sensor in het mobieltje merkt dat Piet zijn huis heeft verlaten. Scene 2: Onderweg loopt Piet langs de supermarkt en bedenkt dat hij nog boodschappen moet doen. Voice over: Onderweg loopt Piet langs de supermarkt en bedenkt dat hij nog boodschappen moet doen. Scene 3: Doordat Piet boodschappen is gaan doen is hij om 8:00 uur nog niet op zijn werk aanwezig. Voice over: Doordat Piet boodschappen is gaan doen is hij om 8:00 uur nog niet op zijn werk aanwezig. De sensor in het mobieltje merkt dit op, waardoor Piet een smsje ontvangt. Scene 4: Piet gaat snel naar zijn werk. Voice over: Piet gaat snel naar zijn werk. De sensor merkt het op wanneer Piet op zijn werk is aangekomen, waardoor Piet geen smsjes meer zal ontvangen.

148

Hoofdstuk 3 Stookkosten Voice over: Dit hoofdstuk gaat over stookkosten. Kim heeft vaak haar verwarming aanstaan en tegelijk het raam open. Hierdoor moet zij een erg hoge energierekening betalen, wat ervoor zorgt dat zij minder geld over houdt voor andere dingen. Scene 1: Kim komt thuis en doet de verwarming aan. Piet draait aan de thermostaat. Voice over: Kim komt thuis en doet de verwarming aan. De sensor merkt dat Kim de verwarming aan doet. Scene 2: Kim gaat achter de computer zitten - - - - - - - -enkele seconden zit Kim te computeren- - - - - Scene 3: Kim krijgt het warm en wappert met zijn handen in het gezicht. Voice over: Kim krijgt het warm Scene 3: Kim doet het raam achter zich (of ergens anders in huis) open. Voice over: Kim opent een raam zodat hij het minder warm heeft Scene 4: Sensoren bij het raam en de verwarming registreren dit (in het filmpje laten zien dat zij dit registreren d.m.v. videobewerking) Voice over: sensoren merken dat het raam open staat en de verwarming aan staat. Scene 5: Kim krijgt sms: het raam staat open en de verwarming aan Voice over: Kim ontvangt een sms: het raam staat open en de verwarming staat aan. Scene 6: Kim doet het raam dicht en de zet de verwarming lager. Voice over: Kim zet de verwarming lager. De sensoren merken dit, waardoor Kim geen smsjes meer ontvangt. Als Kim niet op de sms’jes reageert, krijgt de begeleider een sms en neemt contact op.

149