Zonnepanelen > 10 kva. Hoe haal je energie uit zonlicht?

Zonnepanelen

> 10 kVA

Hoe haal je energie uit zonlicht?

Inhoud Waarom zonnepanelen? ........................................................................................................................................................................................................ 4 Ecologisch .......................................................................................................................................................................................................................................... 4 Financieel ............................................................................................................................................................................................................................................. 4 EPB-wetgeving .............................................................................................................................................................................................................................. 4

Veilig aansluiten - betrouwbare energiedistributie garanderen ............................................................................... 5 Stap 1: informeer je vooraf .................................................................................................................................................................................................. 6 Bepaal je vermogen .................................................................................................................................................................................................................. 6 Enkele technische vereisten toegelicht .............................................................................................................................................................. 7 Telecontrole ....................................................................................................................................................................................................................................... 7

Stap 2: een aansluitingsaanvraag indienen bij Eandis ........................................................................................................... 8 Indienen van een aansluitingsaanvraag ............................................................................................................................................................. 8 Uitvoering netstudie ................................................................................................................................................................................................................. 9 Opstellen gedetailleerde prijsofferte ...................................................................................................................................................................... 9 Opmaak van het aansluitcontract ............................................................................................................................................................................. 9 Akkoordverklaring offerte ................................................................................................................................................................................................... 9 Aanleveren schema’s beveiligingsconcept ..................................................................................................................................................... 9

Stap 3: de plaatsing van je pv-panelen ....................................................................................................................................................... 11 Zonnepanelen .............................................................................................................................................................................................................................. 11 Omvormer ........................................................................................................................................................................................................................................ 11 Netontkoppelkast ..................................................................................................................................................................................................................... 12 Groenestroommeter of productieteller ............................................................................................................................................................. 12 Verbruiksmeter ............................................................................................................................................................................................................................ 13

Stap 4: de AREI-keuring ...................................................................................................................................................................................................... 14 Stap 5: Aansluiting door Eandis ............................................................................................................................................................................. 15 Uitvoeren voorbereidende werken ........................................................................................................................................................................ 15 Aansluiten op het distributienet ............................................................................................................................................................................... 15 Uitvoeren opleveringstesten ....................................................................................................................................................................................... 15 Facturering uitgevoerde werken .............................................................................................................................................................................. 15

Stap 6: aanmelden bij de VREG .............................................................................................................................................................................. 16 Stap 7: het rendement bijhouden ......................................................................................................................................................................... 17 Maandelijkse productie-rapportering ............................................................................................................................................................... 17 Rendement door minder verbruik en de verkoop van elektriciteit ..................................................................................... 19 Rendement door groenestroomcertificaten ................................................................................................................................................ 20 Rendement door ‘Garanties van Oorsprong’ (GvO) ............................................................................................................................ 25 Distributienettarief injectie ............................................................................................................................................................................................. 26

2

Zonnepanelen > 10 kVA

BIJLAGE 1: Wat bij wijzigingen aan je PV-installatie? ........................................................................................................ 28 Wijziging 1: verplaatsing ................................................................................................................................................................................................... 28 Wijziging 2: verwijdering ................................................................................................................................................................................................... 28 Wijziging 3: uitbreiding ....................................................................................................................................................................................................... 28 Wijziging 4: vervanging omvormer ........................................................................................................................................................................ 29 Wijziging 5: stijging totaal piekvermogen van de panelen .......................................................................................................... 29 Wijziging 6: nieuwe eigenaar ....................................................................................................................................................................................... 29 Wijziging 7: Vervanging externe netontkoppelbeveiliging ........................................................................................................... 30 Wijziging 8: Defecte verbruiksteller ...................................................................................................................................................................... 31 Wijziging 9: Defecte productieteller ..................................................................................................................................................................... 31

BIJLAGE 2: Hoe ga je om met spanningsproblemen? ........................................................................................................ 32 Oorzaken spanningsproblemen ............................................................................................................................................................................... 32 Welke stappen volg je best? ........................................................................................................................................................................................ 32

BIJLAGE 3: Nuttige websites ...................................................................................................................................................................................... 34 Klantenkantoren ............................................................................................................................................................................................................................... 35


3

Waarom zonnepanelen? Er zijn tal van goede redenen om te investeren in zonnepanelen of ‘photovoltaïsche (PV) panelen’. Zo zijn er heel wat ecologische en financiële voordelen. Sinds januari 2014 kunnen zonnepanelen ook een rol spelen in het behalen van het E-peil voor nieuwe of verbouwde woningen.

Ecologisch

EPB-wetgeving

We kunnen er niet omheen: de aarde warmt op. Een belangrijke oorzaak ligt bij de verbranding van fossiele brandstoffen, zoals steenkool of aardolie. Daarbij worden broeikasgassen (CO2 en CH4) uitgestoten. Bovendien raken fossiele brandstoffen langzaam maar zeker uitgeput.

EPB staat voor ‘EnergiePrestatie en Binnenklimaat’ en heeft betrekking op het energetische totaalpakket van nieuwe of gerenoveerde woningen, waaronder isolatie, luchtdichtheid, zonnepanelen, ventilatie en verwarmingssystemen.

Zonnepanelen maken gebruik van een nagenoeg onuitputtelijke en duurzame bron: de zon. Ze wekken energie op zonder fossiele brandstoffen of broeikasgassen. Op die manier helpen ze het milieu een handje.

Alle gebouwen, waarvoor vanaf 1 januari 2006 een bouwaanvraag is ingediend (*), moeten op vlak van energie en binnenklimaat voldoen aan bepaalde eisen, uitgedrukt in een energieprestatiepeil of ‘E-peil’. De EPB-eisen worden almaar strenger. Dat betekent dat woningen energiezuiniger moeten worden en een lager E-peil moeten halen.

Financieel Ook je portemonnee kan meegenieten. Zo hebben zonnepanelen een directe impact op je elektriciteitsfactuur. Elektriciteit die je zelf produceert, hoef je immers niet te betalen. Bovendien ben je niet meer afhankelijk van de schommelende prijzen op de energiemarkt. Daarnaast garandeert de Vlaamse overheid het rendement van je investering, via het systeem van zogeheten ‘groenestroomcertificaten’. Meer informatie daarover staat op p. 20.

Vanaf 1 januari 2014 kun je ook opteren voor de plaatsing van een PV-installatie om, op een relatief eenvoudige en goedkope manier, te voldoen aan de EPB-eisen.

Let op! PV-installaties die werden geplaatst in het kader van EPB-vereisten komen niet in aanmerking voor de toekenning van groenestroomcertificaten (zie ook p. 24). (*) Voor de exacte modaliteiten en eventuele uitzonderingen op de EPB-eisen zie de EPB-wegwijzer op de website www.energiesparen.be.

4


Veilig aansluiten - betrouwbare energiedistributie garanderen Als grootste energiedistributiebedrijf van Vlaanderen ondersteunt Eandis de aansluiting van lokale producties van hernieuwbare energie, zoals zonnepanelen of windmolens. Eandis staat in voor een veilige aansluiting van de PV-installatie op het distributienet en doet ook al het mogelijke om een betrouwbare energiedistributie te garanderen.

In deze brochure bieden we je graag een overzicht van alles wat komt kijken bij een PV-installatie, waarvan het totale maximale AC-vermogen (wisselstroom) van de omvormers (op eenzelfde toegangspunt) de 10 kiloVoltAmpère (kVA) overschrijdt. Uiteraard is deze brochure enkel van toepassing in het werkgebied van Eandis. Let op: als de som van het maximale AC-vermogen van een of meerdere groepen zonnepanelen (op hetzelfde toegangspunt) kleiner dan of gelijk is aan 10 kVA, dan gelden er andere spelregels. In dat geval moeten de procedures en regelgeving voor de aansluiting van een lokale productie kleiner dan of gelijk aan 10 kVA worden gevolgd. Die staan beschreven in onze brochure ‘Zonnepanelen ≤ 10 KVA’. Het doel van dit document is om enerzijds een stappenplan aan te reiken voor een correcte aansluiting en registratie van je PV-installatie > 10 kVA en anderzijds praktische informatie te geven over zonnepanelen en hun werking. Daarbij horen onder andere het certificatensysteem, wat te doen bij wijzigingen aan je PV-installatie en nog veel meer.

Om aan te sluiten, volg je deze zeven stappen

Informeer je vooraf

Dien aansluitgingsaanvraag PV > 10 kVA in bij Eandis

Plaats PV-installatie

AREI-keuring PV-installatie

Aansluiting PV door Eandis

PV-installetie certificatiegerechtigd?

NEE

JA

Aanmelden PV-installatie bij VREG

Rendement bijhouden


5

Stap 1: informeer je vooraf Bepaal je vermogen Als je besluit om een PV-installatie te plaatsen met een vermogen van meer dan 10 kVA, dan is het zeer belangrijk om eerst - in samenspraak met je installateur - te bepalen welk vermogen je precies wenst te installeren. Met het vermogen bedoelen we de som van het maximale wisselstroomvermogen (AC) van alle omvormers. Dat vermogen dient als basis voor de netstudie die je zult moeten aanvragen bij Eandis. Wil je graag vooraf weten welk vermogen er kan worden geplaatst en welke aansluitkosten daarbij horen? Dan kun je eerst een oriënterende studie aanvragen bij Eandis. Die kun je bestellen door een aansluitingsaanvraag in te dienen (zie ‘Stap 2’).

Let op! Na de oriënterende studie moet er altijd nog een detailstudie worden uitgevoerd. Dat kan gevolgen hebben voor de doorlooptijd van je dossier. De kosten van een oriënterende studie worden wel in mindering gebracht van de kostprijs voor de detailstudie.

Welke regelgeving? Naast de specifieke voorwaarden die Eandis je eventueel oplegt in een offerte of aansluitcontract, moet elke PV-installatie > 10 kVA minstens tegemoetkomen aan de volgende reglementen. Die kun je best op voorhand consulteren: • C10/11 - Specifieke technische aansluitvoorwaarden voor gedecentraliseerde productie-eenheden die in parallel werken met het distributienet (Synergrid) • C10/11 FAQ - FAQ betreffende de toepassing van de C10/11 • C10/17 - Power Quality voorschriften voor netgebruikers aangesloten op hoogspanningsnetten • C1/107 - Algemene technische voorschriften voor de aansluiting van een gebruiker op het laagspanningsnet (indien injectie op laagspanning) (Synergrid) • C2/112 - Technische voorschriften voor aansluiting op het hoogspanningsnet (indien injectie op middenspanning) (Synergrid) • C2/116 - Interpretatienota van het document C2/112 • C10/19 - Aansluiten van storende belastingen in laagspanning (Synergrid) • Technisch Reglement Distributie Elektriciteit (TRDE) (VREG) • Algemeen Reglement op de Elektrische Installaties (AREI) • NBN EN50160: Voltage Characteristics of Electricity supplied by public electricity networks • Aansluitreglement distributienetbeheerder (Eandis) Meer info staat op p. 34 bij ‘nuttige websites’.

6


Enkele technische vereisten toegelicht We lichten kort enkele technische vereisten toe, die je altijd moet naleven. Bekijk ze vooraf. Zo vermijd je eventuele extra kosten na de plaatsing van de panelen.

Gevalideerd omvormertype De omvormers van je PV-installatie moeten voldoen aan de technische voorschriften beschreven in de Synergrid C10/11. Om dit te controleren kijkt Eandis na of de omvormers vermeld in het keuringsverslag gevalideerd werden door Synergrid en gepubliceerd zijn op de lijst C10/26. Zijn je omvormers niet conform de technische voorschriften van de C10/11 dan moeten ze vervangen worden door een conform exemplaar.

Eén aansluiting per PV-installatie PV-installaties gelegen op een perceel met een bestaande aansluiting dienen aangesloten te worden op dezelfde aansluiting voor zover het vermogen van de aansluiting dit toelaat. Het is met andere woorden niet zomaar toegelaten om een PV-installatie op jouw eigendom aan te sluiten op de teller van je buur. In dat geval moet je: • een toelating van de VREG krijgen voor de aanleg van de directe lijn. Daarover vind je de nodige informatie terug op de website van de VREG • als de VREG je die toelating verleent, moet je verdere concrete afspraken maken met Eandis voor de veilige uitvoering van de aansluiting en de installatie. Het mag bijvoorbeeld niet dat dezelfde PV-installatie via twee verschillende aansluitingen met het distributienet wordt verbonden.

Netontkoppeling Elke PV-installatie met een vermogen groter dan 10 kVA aangesloten op het distributienet moet, conform Synergrid voorschrift C10/11, uitgerust zijn met een aantal beveiligingen en veiligheidsprincipes geïntegreerd in een zogenaamde ontkoppelkast. Die zorgen ervoor dat de PV-installatie in specifieke situatie zichzelf ontkoppelt van het net. Meer informatie rond netontkoppeling kun je terugvinden op onze website www.eandis.be > Publicaties > Technische bijlagen zeer hoog vermogen.

Telecontrole Voor projecten met een globaal opgesteld productievermogen ≥ 1 000 kVA, of wanneer de netstudie aangeeft dat er tijdelijke productiebeperkingen noodzakelijk zijn bij uitzonderlijke omstandigheden, is de netgebruiker verplicht om op verzoek van de distributienetbeheerder een telecontrolekast te plaatsen. Met die telecontrolekast is het mogelijk om live basisinformatie uit te wisselen tussen de distributienetbeheerder en de productie-installatie van de distributienetgebruiker. Die informatie stelt Eandis in staat om - in uitzonderlijke uitbatingsomstandigheden - tijdelijke productiebeperkingen op te leggen. Productieinstallaties die volgens de standaardregels om veiligheidsredenen geweigerd zouden worden, kunnen dankzij de telecontrolekast toch worden aangesloten. Of een PV-installatie al dan niet moet uitgerust worden met een telecontrolekast, staat in de offerte die je ontvangt bij een aansluitingsaanvraag. Meer informatie rond het telecontroleconcept kun je terugvinden op onze website www.eandis.be > Publicaties > Technische bijlagen zeer hoog vermogen.

Groenestroommeter goed zichtbaar In overeenstemming met artikel V.2.4.2 §3 Technisch Reglement Distributie Elektriciteit (TRDE) moet je, voor PVinstallaties in dienst vanaf 1 september 2010, de productieteller op een zichtbare plaats installeren, in de buurt van de verbruiksmeter van Eandis. Voorzie hier dus de nodige ruimte in de buurt van je verbruiksmeter op het moment waarop Eandis de productieteller komt plaatsen (zie ook p. 12).


7

Stap 2: een aansluitingsaanvraag indienen bij Eandis Voor een PV-installatie met een vermogen van meer dan 10 kVA kan worden aangesloten op het elektriciteitsnet moeten een aantal belangrijke stappen worden doorlopen. We geven je graag mee hoe een aansluitingsaanvraag verloopt en wat we van jou verwachten.

Indienen van een aansluitingsaanvraag Als je een netgekoppelde PV-installatie wil plaatsen met een vermogen van meer dan 10 kVA, dan moet je eerst toelating vragen aan Eandis. De eerste stap is de aansluitingsaanvraag. Zodra je een aansluitingsaanvraag indient, krijg je een contactpersoon toegewezen die je zal begeleiden in het volledige traject van de aansluitingsaanvraag. Je staat er dus op geen enkel moment alleen voor.

Een aansluitingsaanvraag indienen bij Eandis voor een PV-installatie > 10 kVA loopt best online via www.eandis. be > Aansluitingen > Lokale productie vanaf 10 kVA > Een aanslutingsaanvraag indienen. Beschik je niet over een internetverbinding? Dan kun je de aansluitingsaanvraag ook indienen via één van onze klantenkantoren (zie p. 35). Via de aansluitingsaanvraag verzamelt Eandis de noodzakelijke informatie om een netstudie voor te bereiden. Afhankelijk van de aankoppelingswijze (bijvoorbeeld zonder of met een - bestaande of nieuwe - klantcabine) moet je de volgende documenten aanleveren:

Wanneer

Aan te leveren informatie

Altijd

• Het totale opgestelde omvormervermogen in kVA (max. AC-vermogen) • Het gewenste contractuele injectievermogen in kVA • Een digitale kopie van het liggingsplan van de site waar de PV-panelen komen.

Enkel bij een bestaande of nieuwe klantcabine

Een digitale kopie van: • het inplantingsplan van de cabine op de site • het ééndraadschema van de bestaande of toekomstige cabine • het meest recente (en geldige!) keuringsattest van de cabine • foto’s van de binnen- en buitenkant van de cabine • specificaties van de betrokken transformatoren.

Hoe meer concrete informatie je meegeeft bij de aansluitingsaanvraag, hoe vlotter alles kan verlopen in de verdere stappen van je aansluitingsdossier. Nog meer details over de aan te leveren informatie kun je terugvinden op de webpagina www.eandis.be > Aansluitingen > Lokale productie vanaf 10 kVA. De kostprijs van een aansluitingsaanvraag hangt af van het aangevraagde maximale AC-omvormervermogen. We hanteren de volgende tarieven (situatie januari 2015): Oriënterende studie

Detailstudie

Prijs excl. btw

Prijs excl. btw

≤ 25 kVA

€0

€0

Vermogen

8

≤ 100 kVA

€ 269,13

€ 538,25

≤ 1 000 kVA

€ 538,25

€ 1 614,75

> 1 000 kVA

€ 2 691,25

€ 4 306,00


Deze tarieven werden goedgekeurd door de Vlaamse Regulator van de Elektriciteit en Gasmarkt (VREG). Ze zijn van toepassing voor een welbepaalde termijn. De meest recente tarieven kun je altijd raadplegen via onze website www.eandis.be > Aansluitingen > Tarieven van een aansluiting.

Let op! Op basis van je aansluitingsaanvraag ontvang je een studiefactuur met de bijhorende kosten. Die moet eerst worden betaald, voor Eandis aansluitingswerken kan uitvoeren.

Uitvoering netstudie

Akkoordverklaring offerte

Via de netstudie onderzoekt Eandis of het gevraagde PV-vermogen aangesloten of geïnjecteerd kan worden op het gevraagde punt in het distributienet. Eandis gaat ook na welke netwerkaanpassingen daar eventueel voor nodig zijn.

Zodra je akkoord gaat met alle voorwaarden in je offerte, moet je dat bevestigen aan Eandis. Bezorg de akkoordverklaring in je offerte terug aan je Eandis-contactpersoon.

Opstellen gedetailleerde prijsofferte Het resultaat van de netstudie wordt door je contactpersoon vertaald in een gedetailleerde prijsofferte. Daarin staat de kostprijs en uitvoeringstermijn van de werken om je PV-installatie aan te sluiten. Neem de offerte aandachtig door. Ze zegt je welke voorbereidende werken je eventueel nog moet uitvoeren en aan welke technische voorschriften je moet voldoen. Daarnaast kun je er nog veel meer nuttige informatie in terugvinden over de aansluiting van je PV-installatie op het distributienet. De offerte is 6 maanden geldig. Daarna moet je een actualisatie van de netstudie aanvragen. Is uw offerte ouder dan 1 jaar en wil je het project alsnog realiseren? Dien dan een volledig nieuwe aansluitingsaanvraag in zoals hierboven omschreven.

Opmaak van het aansluitcontract

Op de akkoordverklaring kun je, rekening houdend met de uitvoeringstermijn in de offerte, ook al meegeven welke datum je het best past voor de start van de aansluitingswerken.

Aanleveren schema’s beveiligingsconcept Na je akkoordverklaring bezorg je best zo snel mogelijk schema’s van je beveiligingsconcept aan je Eandis-contactpersoon. Zo breng je de opgegeven uitvoeringstermijn niet in het gedrang. De schema’s omvatten onder meer een overzichtelijk ééndraadschema van de volledige installatie (op A3- of A4-formaat), schema’s met duidelijke aanduiding van de ontkoppelbeveiliging en de schakelaars waarop die ingrijpt. Op basis van die schema’s zal Eandis evalueren of aan alle technische voorschriften is voldaan m.b.t. de ontkoppeling van je PV-installatie van het distributienet. Als dat het geval is, dan ontvang je de instelparameters om de netontkoppelbeveiliging te laten instellen door een erkend keuringsorganisme.

Klanten die beschikken over een eigen klantcabine (middenspanning) krijgen naast een offerte ook een aansluitcontract. Daarin worden de rechten en plichten van de distributienetbeheerder en distributienetgebruiker contractueel vastgelegd. Naast de algemene voorwaarden van een aansluiting op het distributienet vermeldt het contract ook je aansluitvermogen, beveiligingsinstellingen en exploitatieafspraken. Het aansluitcontract moet je ondertekend terugsturen naar Eandis, voor de aansluitingswerken kunnen worden uitgevoerd. Klanten zonder een eigen klantcabine (laagspanning) vallen terug op het algemene aansluitreglement laagspanning dat je kunt terugvinden via www.eandis.be > Aansluitingen > Reglementen van je aansluiting.


9

De doorlooptijd van een aansluitingsaanvraag Aanleveren gedetailleerde prijsofferte In het Technisch Reglement Distributie Elektriciteit (TRDE) zijn doorlooptijden bepaald waarbinnen de offerte, na het indienen van de aansluitingsaanvraag en het bezorgen van alle noodzakelijke informatie, aan de klant toegestuurd moet worden. De termijn is afhankelijk van het totaal aangevraagde aansluitvermogen en terug te vinden in onderstaande tabel. Aangevraagd vermogen

Doorlooptijd

< 1000 kVA

30 werkdagen

≥ 1000 kVA

40 werkdagen

Uitvoeren aansluitingswerken De offerte vermeldt de verwachte doorlooptijd voor de realisatie van de aansluiting, te rekenen vanaf het moment waarop Eandis een akkoordverklaring ontvangt. Doorgaans is die termijn korter dan 18 weken. De termijn kan echter langer zijn voor grotere installaties (> 5 MVA) of bij uitzonderlijke omstandigheden, bijvoorbeeld wanneer Eandis eerst een belangrijke netuitbreiding moet realiseren en daarvoor zelf een vergunningsprocedure moet doorlopen. Als je wenst dat je aansluiting wordt uitgevoerd op een bepaalde datum, dan kun je dat aangeven in je akkoordverklaring. Dat kan ten vroegste op de datum van akkoord plus de vermelde doorlooptijd. Maar de richtdatum mag ook later vallen, bijvoorbeeld als je zelf meer tijd nodig hebt om de voorbereidende werken uit te voeren. Eandis contacteert je in elk geval om een exacte datum af te spreken.

10


Stap 3: de plaatsing van je pv-panelen Als uit de netstudie blijkt dat het aangevraagde vermogen mag geplaatst worden, kun je starten met de effectieve oprichting van de PV-installatie. Je kunt de PV-installatie zelf plaatsen of een beroep te doen op een installateur. In beide gevallen gelden dezelfde regels. Een PV-installatie bestaat uit verschillende componenten, elk met een specifieke taak. We overlopen de belangrijkste onderdelen.

Zonnepanelen

Verbruik Netontkoppelkast

Omvormers

Productieteller

Verbruiksteller

Distributienet

Zonnepanelen Een zonnepaneel of photovoltaïsch paneel is een paneel dat zonne-energie (licht) omzet in elektriciteit (gelijkstroom).

Omvormer De omvormer zet de opgewekte gelijkstroom om in een ‘bruikbare’ wisselstroom die door je elektrische toestellen (machines, computers … ) kan worden verbruikt. Als er meer stroom is dan wat de aanwezige toestellen verbruiken, dan wordt die geïnjecteerd in het distributienet. De omvormer beschikt bijna altijd over een geïntegreerd veiligheidstoestel: een netontkoppelbeveiliging. Als de omvormers van je installatie hiermee uitgerust zijn dan moeten ze voldoen aan de technische voorschriften van de Synergrid C10/11, en meer bepaald de parametersetting. Als dit niet het geval is, moet je deze omvormers vervangen door exemplaren die wel conform zijn.

Standaardparameters netontkoppelbeveiliging Parameter

Limietwaarde

Actuele minimale netspanning

184,0 V

Gemiddelde max. netspanning gedurende periode van 10 min.

253,0 V

Ogenblikkelijke max. netspanning

264,5 V

Ogenblikkelijke minimale frequentie

47,5 Hz

Ogenblikkelijke max. frequentie

51,5 Hz


11

Netontkoppelkast Een PV-installatie met een maximaal wisselstroomvermogen > 10 kVA moet verplicht worden uitgerust met een externe netontkoppelkast. Dat is een veiligheidstoestel dat de PV-installatie constant controleert en uitschakelt zodra de ingestelde drempelwaarden van de netontkoppelbeveiliging worden overschreden. Daarmee beschermt ze je PV-installatie tegen onvoorziene omstandigheden op het distributienet. De beveiliging garandeert ook de veiligheid bij de uitvoering van werken op het distributienet. Zodra de stroom van het netwerk wordt uitgeschakeld, zorgt ze ervoor dat ook jouw zonnepanelen geen stroom meer kunnen injecteren. Zo kunnen de technici van Eandis veilig werken aan de kabels. De netontkoppelbeveiliging, een onderdeel is van de netontkoppelkast, moet gevalideerd en gepubliceerd zijn op lijst van C10-21 van Synergrid. De netontkoppelkast maakt deel uit van het beveiligingsconcept dat ter validatie moet voorgelegd worden aan Eandis nadat je je akkoord hebt verklaard met onze prijsofferte. Na een positieve evaluatie van dit beveiligingsconcept ontvang je van ons de instelparameters die je nodig hebt om de netontkoppelbeveiliging correct te laten instellen. In een latere stap, de oplevering van je PV-installatie, zal je installateur - onder toezicht van een Eandismedewerker - een geslaagde ontkoppeltest moeten uitvoeren. Bij die oplevering zal ook gecontroleerd worden of de netontkoppelbeveiliging is ingesteld volgens de parameters die je van Eandis hebt ontvangen.

12


De programmering (en eventuele herprogrammering) van de ontkoppelbeveiliging is exclusief voorbehouden aan de door Synergrid erkende organisaties. Die zijn terug te vinden in de lijst veelgestelde vragen van Synergrid betreffende de toepassing van het voorschrift C10/11 (p. 32). Voor meer informatie rond de voorschriften rond het ontkoppelen van lokale productie-installaties zie www.eandis.be > Publicaties > Technische bijlagen zeer hoog vermogen.

Groenestroommeter of productieteller De productieteller is een dubbelrichtingteller die je netto opgewekte en verbruikte elektriciteit door je PV-installatie registreert en uitdrukt in kilowattuur (kWh). De meetwaarden van deze teller worden door Eandis vanop afstand uitgelezen en maandelijks gerapporteerd, zowel aan jou als aan de VREG. Bij een PV-installatie > 10 kVA wordt de productieteller voorzien door Eandis. De prijs en andere modaliteiten hierrond zul je terugvinden in de prijsofferte die je van ons ontvangt n.a.v. de aangevraagde netstudie.

De kostprijs van een productieteller is afhankelijk van het vermogen van je PV-installatie en of je een aansluiting in laagspanning of middenspanning hebt:

LS

MS

Vermogen

Prijs excl. btw

< 56 kVA

1 959,09 EUR

≥ 56 kVA

2 656,85 EUR

< 56 kVA

1 959,09 EUR

≥ 56 kVA - ≤ 1 000 kVA

3 102,53 EUR

> 1 000 kVA - ≤ 5 000 kVA

3 277,62 EUR

> 5 000 kVA

4 335,65 EUR

Pas op! De plaatsing van een aparte productieteller is altijd verplicht voor PV-installaties van > 10 kVA, ook als je niet in aanmerking voor de toekenning van groenestroomcertificaten. Meer informatie hierover kun je terugvinden in het Technisch Reglement Distributie Elektriciteit (TRDE) artikel V.2.4.2 §2

Verbruiksmeter De verbruiksmeter voor elektriciteit is een dubbelrichtingteller die alle afgenomen en geïnjecteerde energie apart registreert in kilowattuur (kWh). De meter dient als basis voor de opmaak van je elektriciteitsfacturen en vergoeding voor geïnjecteerde energie. De meetwaarden geregistreerd door de verbruiksteller worden door Eandis vanop afstand uitgelezen en maandelijks gerapporteerd, aan jou, aan de VREG en aan je leverancier(s). Conform de huidige regels van de geliberaliseerde marktwerking krijgt elke PV-installatie van meer dan 10 kVA telkens twee unieke EAN-GSRN nummers toegekend: één voor afname en één voor injectie van energie op het distributienet. Je kunt dus aparte leveranciers kiezen: een energieleveranciers die je moet betalen voor de verbruikte elektriciteit en een energieleverancier aan wie je de geïnjecteerde elektriciteit verkoopt.

Als er een nieuwe EAN-code nodig is, dan zal dat zo in onze offerte staan. In dat geval moet je voor dat nieuw toegangspunt ook een geldig leveringscontract afsluiten met een energieleverancier naar keuze. Doe dat zeker tijdig. Een leverancier heeft minstens 5 werkdagen nodig om dit contract bij Eandis te laten registreren. Zonder leveringscontract kan Eandis de aansluiting niet in dienst stellen. De verbruiksmeter zelf wordt voorzien door Eandis. De kosten en andere modaliteiten vind je terug in de prijsofferte die je van ons ontvangt na je aansluitingsaanvraag.

Wat is een EAN-code? EAN staat voor European Article Number: elke aansluiting - ook toegangspunt genoemd - op het elektriciteits- of aardgasnet heeft een unieke identificatiecode, de EAN-code. Ze bestaat uit 18 cijfers en wordt in heel Europa toegepast.


13

Stap 4: de AREI-keuring Is je PV-installatie geplaatst? Dan moet je ze laten keuren door een erkend keuringsorganisme. Daarbij wordt nagegaan of de PV-installatie werd aangesloten conform het Algemeen Reglement op de Elektrische Installaties (AREI). Is dat het geval, dan krijg je een ‘positief’ keuringsattest.

14


Pas op! Vergeet niet om een kopie van het positieve keuringsverslag te bezorgen aan Eandis. Zonder dat verslag kan je PV-installatie niet worden aangesloten op het distributienet.

Stap 5: Aansluiting door Eandis Deze vier stappen zijn belangrijk om je PV-installatie aan te kunnen sluiten op het elektriciteitsnet.

Uitvoeren voorbereidende werken Voor Eandis effectief kan starten met de werken uit de offerte, moet je aan een aantal voorwaarden voldoen. Zo moet je PV-installatie al geplaatst zijn. Daarnaast moet je ook hiermee rekening houden: • het beveiligingsconcept moet goedgekeurd zijn door Eandis • er moet een geldig leveringscontract zijn voor de toegangspunten afname en injectie • Eandis moet een kopie hebben van het AREIkeuringsverslag van de PV-installatie

Uitvoeren opleveringstesten Na de aansluiting moet je PV-installatie worden opgeleverd door Eandis. Daarbij voert je installateur - onder toezicht van een Eandismedewerker - enkele testen uit. Die tonen aan dat het beveiligingsconcept correct functioneert en dat aan alle noodzakelijk administratieve en technische vereisten is voldaan. Na een positieve oplevering kan je PV-installatie zonder toezicht worden opgestart.

• Eandis moet beschikken over een ondertekend aansluitcontract (enkel voor klanten op middenspanning)

Nadien ontvang je van Eandis een meterdossier dat je nodig hebt om je PV-installatie aan te melden bij VREG (zie ‘Stap 6’). Voor de VREG is het een bewijs dat je PV-installatie werd opgeleverd door Eandis.

• er moet een afgeregelde ontkoppelbeveiliging geplaatst zijn

Facturering uitgevoerde werken

• eventuele voorbereidende werken aan je meetopstelling moeten uitgevoerd zijn. Een gedetailleerd overzicht van alle voorwaarden vind je terug in de prijsofferte.

Aansluiten op het distributienet Hier voert Eandis alle werken uit die beschreven staan in de offerte. Daarbij wordt standaard ook een facturatieteller en een groenestroommeter geplaatst (of vervangen).

Na de uitvoering van de aansluitingswerken ontvang je van Eandis een factuur voor de geleverde diensten en het geplaatste materiaal. We hanteren tarieven die zijn goedgekeurd door de Vlaamse Regulator van de Elektriciteits en Gasmarkt (VREG). Die tarieven zijn van toepassing voor een welbepaalde termijn. De meest recente tarieven kun je altijd raadplegen via onze website www.eandis.be > Aansluitingen > Tarieven van een aansluiting.

Indien nodig, zal tegelijk ook je aansluiting worden vernieuwd of verzwaard, of zal Eandis kabels aanleggen op openbaar terrein.


15

Stap 6: aanmelden bij de VREG Om in aanmerking te komen voor groenestroomcertificaten moet je PV-installatie ook opgenomen zijn in de certificatendatabank van de Vlaamse energieregulator VREG. Op basis van de informatie vermeld op de factuur, de AREI-keuring en het meterdossier kun je de aanmeldingsprocedure bij de VREG voltooien.

Hoe kun je PV-panelen melden bij de VREG? Alle informatie over de aanmelding van je PV-installatie bij de VREG staat op de website www.vreg.be > Zonnepanelen. Geen internet? Dan kun je elke werkdag van 9 tot 19 uur gratis bellen naar 1700. Toets ‘4 - Andere vragen’ om doorverbonden te worden met de VREG. Vanuit het buitenland bel je 32 2 553 1700.

16


Pas op! Niet elke PV-installatie komt in aanmerking voor de toekenning van groenestroomcertificaten en moet aangemeld worden bij de VREG. Voor meer informatie over het al dan niet certificaatgerechtigd zijn van een PV-installatie zie ‘Stap 7: het rendement bijhouden’.

Stap 7: het rendement bijhouden Met zonnepanelen wek je zelf elektriciteit op. En dat kan verschillende financiële voor- of nadelen meebrengen:

+

Rendement door minder verbruik en de verkoop van elektriciteit

De elektriciteit die je zelf opwekt, hoef je niet te betalen aan een elektriciteitsleverancier.

De elektriciteit die je zelf niet verbruikt, kun je bovendien verkopen.

+

Rendement via groenestroomcertificaten

+

Om hernieuwbare energie te stimuleren, wordt de plaatsing van een PV-installatie - indien nodig financieel ondersteund door de overheid.

Rendement via garanties van oorsprong

–

Garanties van oorsprong worden uitgereikt per 1 000 kWh geïnjecteerde elektriciteit en kunnen verkocht worden aan een leverancier naar keuze. Negatief rendement via distributienettarief injectie Voor alle elektriciteit die je in het distributienet injecteert moet er, voor het gebruik van het net, een injectievergoeding betaald worden aan je distributienetbeheerder

Maandelijkse productierapportering Zodra de VREG de aanmelding van je PV-installatie heeft goedgekeurd, start Eandis de productie-rapportering op. Het rapport wordt maandelijks aangeleverd, zowel aan jou als aan de VREG. Voor de VREG is de maandelijkse productierapportering de basis voor de toekenning van groenestroomcertificaten en garanties van oorsprong (zie verder). In de productie-rapportering staat een overzicht van de meetwaarden van zowel je verbruiks- als productieteller. Alle afgenomen, geïnjecteerde, geproduceerde en verbruikte energie van de 12 voorgaande maanden staan erin.

Het verzendadres aanpassen Je kunt het verzendadres van je rapporten aanpassen op de website van Eandis, onder de rubriek Aansluitingen > Lokale producten vanaf 10 kVA. Daar staat een formulier dat je kunt invullen en versturen naar [email protected] .

Let op! Om je privacy te beschermen, ontvangt enkel de certificaatgerechtigde de maandelijkse productie-rapportering. Als je - bijvoorbeeld na een verkoop - de adresgegevens van de maandelijkse productie-rapportering wil aanpassen, dan moet je eerst melden aan de VREG dat er een andere certificaatgerechtigde is. Dat doe je via www.vreg.be. Pas als de gegevens in de certificatendatabank van de VREG zijn aangepast, kan Eandis het adres van de maandelijkse productie-rapportering aanpassen.


17

De betekenis van alle meetwaarden en enkele andere begrippen leggen we uit aan de hand van volgend schema:



Productie

• De productie is gelijk aan alle netto opgewekte elektriciteit door uw PV-installatie. • Deze meetwaarde is de basis voor de toekenning van uw groenestroomcertificaten.

Verbruik lokale productie



Dubbelrichting productieteller

Injectie

• De injectie is alle elektriciteit die je hebt geïnjecteerd in het distributienet.

➀

• Het is je productie, verminderd met je gelijktijdig verbruik (op de momenten waarop je meer produceerde dan verbruikte).



Verbruik lokale productie

• Het ‘verbruik lokale productie’ is gelijk aan de elektriciteit die de PV-installatie verbruikt als er niets wordt geproduceerd (bv. als de omvormer in standbymodus staat). Dat verbruik is echter zeer beperkt. De maandelijkse cijfers zijn dan ook meestal verwaarloosbaar.

Omvormers

Productie



➁

➅

Verbruik

Geli jkt verb ijdig ruik

Afname

➄

Af

na

m e

• De afname is alle elektriciteit die je hebt afgenomen van het distributienet, en dus niet van je zelf geproduceerde elektriciteit (op de momenten waarop je meer verbruikte dan produceerde).

Gelijktijdig verbruik

• productie - injectie = gelijktijdig verbruik.



Verbruik

• De totale hoeveelheid elektriciteit die door je toestellen werd verbruikt • Afname + gelijktijdig verbruik.

18


Dubbelrichting Verbruiksteller

➂

Afname

• Dit is de zelf geproduceerde elektriciteit die onmiddellijk werd verbruikt door je machines, verlichting, computers ...

Injectie



➃ Distributienet

Rendement door minder verbruik en de verkoop van elektriciteit Zonnepanelen leveren stroom als de zon schijnt. Als je elektrische toestellen inschakelt op een zonnige dag, dan kunnen die werken met je eigen opgewekte stroom. We spreken van een gelijktijdig verbruik. Omdat je bijna nooit exact evenveel zal produceren als verbruiken, blijf je afhankelijk van het distributienet. Produceer je meer dan je verbruikt, dan zul je elektriciteit in het distributienet injecteren. Verbruik je meer dan je produceert, dan zul je elektriciteit van het distributienet afnemen. Zoals eerder aangegeven wordt er bij PV-installaties > 10 kVA een dubbelrichting verbruiksmeter geplaatst die afname en injectie apart registreert en worden er twee toegangspunten met bijhorende EAN-nummers toegekend. Voor elk EAN-nummer moet je een leveringscontract afsluiten met een leverancier naar keuze. Op deze manier wordt elke kWh die je in het distributienet injecteert geregistreerd en verkocht aan de prijs en leverancier bepaald in het leveringscontract. Je hoeft enerzijds dus niet te betalen voor de elektriciteit die je zelf opwekt en direct verbruikt en ontvangt anderzijds een vergoeding voor de elektriciteit die je injecteert en verkoopt aan een leverancier. De prijs die je ontvangt per kWh die je injecteert in het distributienet ligt gemiddeld wel lager dan de prijs die je betaalt per kWh die je afneemt. Het is dus in je eigen voordeel om je PV-vermogen af te stemmen op je werkelijke verbruik. Probeer ook je verbruikspieken zoveel mogelijk te verplaatsen naar de momenten waarop je PV-installatie het meest produceert.


19

Rendement door groenestroomcertificaten Hoe werkt het systeem van groenestroomcertificaten? Om hernieuwbare energie te stimuleren, kan de plaatsing van een PV-installatie in Vlaanderen financieel worden ondersteund door de overheid. De datum waarop je installatie is opgestart, bepaalt welk systeem voor jou van toepassing is. • Voor PV-installaties met startdatum voor 1 januari 2013 is het eenvoudig: per 1 000 kWh geproduceerde energie ontvangen ze één groenestroomcertificaat. Hoeveel dat precies waard is, hangt af van de datum waarop de installatie in gebruik werd genomen. Meer informatie over de toepassing van het systeem van groenestroomcertificaten en de laatste actualisaties staat op de website www.vreg.be > zonnepanelen.

• Voor PV-installaties met startdatum na 1 januari 2013, geldt het volgende basisprincipe: wie investeert in een PV-installatie krijgt een jaarlijks rendement van 5 % op zijn investering, gespreid over een looptijd van 15 jaar. De waarde van een groenestroomcertificaat is altijd 93 EUR. Hier is het een stuk moeilijker om te berekenen hoeveel groenestroomcertificaten je krijgt. De ‘bandingfactor’, een soort correctiefactor die wijzigt in de tijd, is daarbij cruciaal. Op de volgende pagina’s gaan we dieper in op dat laatste systeem.

• Hoe werkt het systeem met bandingfactor? Het aantal behaalde certificaten kun je berekenen via onderstaande formule: Aantal GSC =

bandingfactor x productie (kWh) 1 000

Hoeveel kWh je moet produceren om een certificaat te ontvangen, kun je als volgt berekenen: Aantal te produceren kWh =

1 000 bandingfactor

Halfjaarlijks worden de bandingfactoren door het Vlaams Energieagentschap (VEA) geactualiseerd. Hierbij worden zowel de investeringskosten (zoals aankoopprijs PVinstallatie of keuringskost), vervangingskosten (vervanging omvormer) als de elektriciteitsprijs (eenheidsprijs elektriciteit + distributienetvergoeding) in rekening gebracht. Voor meer informatie over de berekening van de bandingfactoren zie www.energiesparen.be.

Voorbeeld: Voor jouw installatie is bandingfactor 0,5 van toepassing en je PV-installatie heeft 4 000 kWh geproduceerd. Dan heb je recht op twee groenestroomcertificaten: 0,5 x 4 000 kWh 1 000

= 2 GSC

Investeringskost

Vervangingskost

Elektriciteitskost

Bij een bandingfactor van 0,5 moet je PV-installatie 2 000 kWh produceren om recht te hebben op 1 certificaat: 1 000 0,5

20


= 2 000 kWh

Geactualiseerde bandingsfactor

Voorbeeld: Als we aannemen dat er steeds maar één parameter zou wijzigen, dan geeft dat bijvoorbeeld volgende mogelijkheden:  Stijging investeringskost = stijging kosten PV-eigenaar = stijging bandingfactor  Daling vervangingskost = daling kosten PV-eigenaar = daling bandingfactor  Stijging elektriciteitsprijs = stijging voordeel PV-eigenaar = daling bandingfactor

Actualisatie BF

Actualisatie BF

Actualisatie BF

Actualisatie BF

BF refperiode A = 0,5

BF ref A = 0,75 BF ref B = 0,8

BF ref A = 0 BF ref B = 0,4 BF ref C = 0,6

BF ref A = ... BF ref B = ... BF ref C = ... BF ref D = ...

Referentieperiode A

PV 1 start ref A BF = 0,5

Referentieperiode B

PV 2 start ref B BF = 0,8

Welke bandingfactor is van toepassing op je PV-installatie? Welke bandingfactor op jouw project van toepassing is, is afhankelijk van het moment wanneer je PV-installatie werd opgestart. Voor alle PV-installaties die werden opgestart in dezelfde referentieperiode zal altijd dezelfde bandingfactor van toepassing zijn. Die bandingfactor zal vervolgens halfjaarlijks worden geactualiseerd. PV-installaties die in een andere referentieperiode worden opgestart, hebben dus een andere bandingfactor die op zijn beurt altijd halfjaarlijks wordt geactualiseerd.

Referentieperiode C

PV 1 start ref A PV 1 start ref A BF = 0,75 BF = 0

PV 2 start ref B BF = 0,4

Voorbeeld: PV 1 – opgestart in referentieperiode A: Referentieperiode A  bandingfactor 0,5 Referentieperiode B  bandingfactor 0,75 Referentieperiode C  bandingfactor 0 PV 2 – opgestart in referentieperiode B Referentieperiode B  bandingfactor 0,8 Referentieperiode C  bandingfactor 0,4 Alle beschikbare bandingfactoren vind je op de website www.vreg.be > Zonnepanelen > Uitbetaling groenestroomcertificaten.

Pas op! Op de website van VREG zijn enkel de bandingfactoren gepubliceerd voor de categorieën ≤ 10 kVA, >10 kVA ≤ 250 kVA en >250 kVA - ≤ 750 kVA. Bij PV-projecten met een totaal maximaal AC-omvormervermogen van meer dan 750 kVA wordt er per project een bandingfactor bepaald door het VEA.


21

Hoe wordt het aantal groenestroomcertificaten precies berekend?

Hoe krijg je groenestroomcertificaten uitbetaald?

Bij de maandelijkse productie-rapportering worden o.a. je productiemeetwaarden gerapporteerd aan de VREG. De totale productie van de voorbije maand wordt telkens vermenigvuldigd met de bandingfactor die op dat moment van toepassing is op je PV-installatie. Op die manier worden er groenestroomcertificaten toegekend aan je PV-installatie.

Op basis van de maandelijkse productie-rapportering kent de VREG groenestroomcertificaten toe aan jouw PV-installatie. Die toegekende certificaten kun je verkopen aan:

Voorbeeld: In de maand januari produceerde je PV-installatie 3 000 kWh, in februari 2 800 kWh en in maart 4 000 kWh. Voor 1 maart was er een bandingfactor van 0,65 van kracht en vanaf 1 maart is die aangepast naar 0,5. kWh opgewekt in deze periode

Bandingfactor

Bandingfactor x opbrengst in kWh

Januari

3 000

0,65

1 950

Februari

2 800

Maart

4 000

Periode

1 820 0,5

2 000

Totaal

5 770

De geproduceerde elektriciteit van de maanden januari, februari en maart leveren dus 5 volledige certificaten op. Het overschot van 770/1000ste van een volgend certificaat wordt bewaard in de certificatendatabank en in rekening gebracht bij de berekening van de certificaten van de volgende maand.

Wat als de bandingfactor nul is? Als de bandingfactor nul is, wil dat zeggen dat je zonder subsidies meer dan 5 % rendement haalt uit je zonnepanelen. De geproduceerde elektriciteit in de maanden waar de bandingfactor 0 is komt dus niet in aanmerking voor het toekennen van groenestroomcertificaten. Mocht nadien blijken dat je het vooropgestelde rendement niet meer behaalt, dan zal de bandingfactor in functie daarvan worden bijgesteld waardoor je opnieuw groenestroomcertificaten kunt ontvangen.

22


• een andere partij, tegen een onderling overeengekomen prijs • Eandis, aan een wettelijk vastgelegde minimumprijs.

Aan een andere partij, tegen een onderling overeengekomen prijs Hiervoor moet je een manuele transactie doorvoeren in de certificatendatabank van de VREG. Dat kan via de website www.vreg.be, waar ook meer informatie staat over de verkoopmodaliteiten. In de praktijk zullen de meeste eigenaars van een PVinstallatie deze optie enkel kiezen als de marktprijs hoger ligt dan de wettelijk vastgelegde minimumprijs voor een groenestroomcertificaat. Voorbeeld: Bij een marktprijs van 85 euro en de wettelijk vastgelegde minimumprijs van 93 euro per groenestroomcertificaat is het voordeliger om je groenestroomcertificaten te verkopen aan Eandis. Bedraagt de marktprijs van een groenestroomcertificaat echter 110 euro, dan doe je meer voordeel (110 euro - 93 euro = + 17 euro) om je groenestroomcertificaat tegen de marktprijs aan een andere partij te verkopen. De evolutie van de marktprijs van een groenestroomcertificaat kun je opvolgen op de VREG-website onder de rubriek ‘Maandelijkse statistieken groene stroom’

Aan Eandis, tegen de minimumprijs

Je bent niet btw-plichtig

Standaard worden je groenestroomcertificaten aan Eandis verkocht. Welke procedure je daarvoor moet volgen, verschilt naargelang je btw-plichtig bent of niet.

Na de rapportering van je meetgegevens zullen je toegekende groenestroomcertificaten automatisch worden uitbetaald. Er zit maximaal een maand tussen de verkoop van je groenestroomcertificaten in de certificatendatabank en de daadwerkelijke uitbetaling op je bankrekening.

Meer informatie daarover staat op de website www.vreg.be > zonnepanelen > uitbetaling groenestroomcertificaten > factuur voor btw-plichtigen. Dit schema toont de procedure vanaf de maandelijkse productie-rapportering tot de uitbetaling van je groenestroomcertificaten:

Rapportering meetgegevens

Je bent btw-plichtig Op basis van de gerapporteerde meetgegevens worden er groenestroomcertificaten toegekend aan je PV-installatie. Zodra de groenestroomcertificaten beschikbaar zijn in de certificatendatabank van de VREG maakt Eandis een bestelbon op met de te factureren certificaten. Die bestelbon ontvang je - bij voorkeur - via e-mail. Enkel na ontvangst van een bestelbon zul je een factuur kunnen opmaken aan Eandis. Bij de opmaak van dergelijke facturen moeten volgende gegevens altijd vermeld worden: • bestelnummer bestelbon • je btw-nummer

Toekenning certificaten aan PV-installatie in databank VREG

• het identificatienummer van je PV-installatie bij de VREG (bv. PVZ123456) • het aantal verkochte groenestroomcertificaten • de eenheidsprijs per groenestroomcertificaat • de maatstaf van de heffing

Ben je BTW-plichtig?

JA

Ontvangen bestelbon Eandis

• het bedrag van de factuur, zowel exclusief als inclusief btw. Er zit maximaal een maand tussen ontvangst van een ‘conforme’ factuur en de uitbetaling van je groenestroomcertificaten.

NEE

Naar waar stuur je een factuur? Uitbetaling certificaten

Opmaak factuur certificaten

Je factuur moet opgemaakt en verstuurd worden aan: Eandis - t.a.v. Verkoopsadministratie Blok A - 1ste verdiep Brusselsesteenweg 199 - 9090 Melle BTW BE 0477.445.084


23

Wanneer heb je geen recht op groenestroomcertificaten? We gaan dieper in op de drie meest voorkomende scenario’s waarbij een PV-installatie niet in aanmerking komt voor groenestroomcertificaten.

Scenario 1: de isolatievoorwaarde van je woning voldoet niet

Scenario 3: je hebt de PV-installatie geplaatst om tegemoet te komen aan de EPB-vereisten

Als je een PV-installatie plaatst op een woning die niet voldoende is geïsoleerd, dan zal je PV-installatie niet in aanmerking komen voor de toekenning van groenestroomcertificaten.

Een derde uitzondering geldt vanaf 01 januari 2014 voor nieuwe PV-installaties die werden geplaatst op het dak van een kantoor, school- en woongebouwen, om tegemoet te komen aan de EPB-vereisten. In de praktijk gaat het om nieuwe of grondig gerenoveerde gebouwen waar de EPBwetgeving van toepassing is.

Concreet wil dat zeggen dat de totale isolatiewaarde van het dak en de zoldervloer een warmteweerstand (Rd) heeft van minstens 3 m² K/W. De Rd-waarde wordt bepaald door de dikte van de isolatie (in meter), te delen door de lambdawaarde (in W/mK). Deze regel is van kracht sinds 1 januari 2010 voor PVinstallaties op woningen of woongebouwen. PV-installaties die voor deze datum in gebruik werden genomen, of werden geplaatst op gebouwen die niet kunnen worden beschouwd als woning of woongebouw (alleenstaande garages, tuinhuizen …), moeten dus niet aan deze verplichting voldoen.

Scenario 2: je hebt je PV-installatie uitgebreid Een uitbreiding van een bestaande PV-installatie die aan elk van onderstaande vier voorwaarden voldoet, komt niet in aanmerking voor extra groenestroomcertificaten: 1. de uitbreiding is in dienst genomen op 1 juli 2011 of later 2. de uitbreiding en de oorspronkelijke PV-installatie zijn aangesloten op hetzelfde toegangspunt op het distributienet 3. er zijn minder dan 36 maanden verstreken sinds de ingebruikname van de oorspronkelijke PV-installatie, of sinds de ingebruikname van de laatste uitbreiding op datzelfde toegangspunt 4. na de uitbreiding heeft de totale installatie, aangesloten op eenzelfde toegangspunt, een maximaal AC-vermogen van de omvormers van meer dan 10 kVA. Deze regel is van kracht sinds 1 juli 2011. Voor PV-installaties die in gebruik werden genomen voor deze datum geldt deze regel niet.

24


Een uitgebreide toelichting bij meerdere varianten van deze en andere scenario’s vind je op de website van de VREG.

Rendement door ‘Garanties van Oorsprong’ (GvO) Een garantie van oorsprong is een uniek bewijsstuk dat aantoont dat een bepaalde hoeveelheid elektriciteit is opgewekt uit hernieuwbare energiebronnen of kwalitatieve warmtekrachtkoppeling. De garantie kan slechts eenmaal worden gebruikt ter staving van de herkomst van een overeenkomstige hoeveelheid geleverde elektriciteit.

Waarvoor dienen garanties van oorsprong?

Hoe garanties van oorsprong verkopen?

Elektriciteitsleveranciers kunnen aan de hand van deze garanties aan hun klanten bewijzen dat een deel van hun elektriciteit afkomstig is van hernieuwbare energiebronnen of kwalitatieve warmtekrachtkoppelingen. De GvO’s kunnen in principe vrij verkocht worden, los van de geproduceerde elektriciteit. Als er aan uw PV-installatie GvO’s worden toegewezen, dan kun je die dus te koop aanbieden aan een leverancier naar keuze.

Om garanties van oorsprong te verkopen moet je een transactie doorvoeren in de certificatendatabank van de VREG. Hoe dat moet, staat stap voor stap op de website www.vreg.be > Zonnepanelen > Uitbetaling groenestroomcertificaten > Garanties van oorsprong verkopen.

Wanneer wordt een garantie van oorsprong uitgereikt?

Elke maand publiceert de VREG statistieken die de handel in garanties van oorsprong in kaart brengt. In die statistieken kun je de gemiddelde prijs en het aantal verkochte garanties van oorsprong van de voorbije maanden raadplegen. Zie www.vreg.be > Energiemarkt > Statistieken > Groene stroom > Maandelijkse statistieken groene stroom.

Voor elke 1 000 kWh elektriciteit die in het distributienet wordt geïnjecteerd.

Wat is de prijs van een garantie van oorsprong?

Pas op! Het gaat hier wel degelijk over de geïnjecteerde elektriciteit, niet te verwarren met de geproduceerde elektriciteit die als basis dient voor de toekenning van groenestroomcertificaten zie schema pagina 18.


25

Distributienettarief injectie Na 3 positieve rendementen is er ook een bijkomende kost verbonden aan de plaatsing van een PV-installatie > 10 kVA. Naar analogie met de distributienetvergoeding voor alle elektriciteit die je afneemt van het distributienet, wordt er ook een vergoeding aangerekend voor alle elektriciteit die je erin injecteert. Naast die vergoeding is er ook nog een jaarlijkse vaste kost voor het meten, uitlezen en rapporteren van de telactiviteit. Deze kosten dienen om de distributienetten uit te breiden, te ontwikkelen, te exploiteren en te onderhouden. Ze omvatten alle reële kosten voor het beheer van de distributienetten, plus een redelijke vergoeding voor het geïnvesteerde kapitaal. De totale kost is de optelling van vele afzonderlijke elementen, zoals: • de ontwikkeling, aanleg en het onderhoud van het distributienet • de kosten in verband met acties voor rationeel energieverbruik en openbare dienstverplichtingen • de kosten van de distributienetbeheerder als sociale leverancier • de kosten voor de uitbetaling van groenestroomcertificaten • de kosten voor meteropneming en telactiviteit • de beheerskosten en de administratieve kosten • de kosten voor ondersteunende diensten (compensatie) netverliezen • de btw en de toeslagen. Alle tarieven staan gepubliceerd op de website van je distributienetbeheerder (Gaselwest, IMEA, Imewo, Intergem, Iveka, Iverlek of Sibelgas), telkens onder de rubriek Distributienettarieven > Gebruik elektriciteitsnet - afname en injectie.

26



27

BIJLAGE 1: Wat bij wijzigingen aan je PV-installatie? In de loop der jaren is het mogelijk dat je PV-installatie enkele wijzigingen ondergaat. De onderstaande tabel geeft een overzicht van de partijen bij wie je die wijziging moet melden en of je de PV-installatie al dan niet moet laten herkeuren. We gaan dieper in op negen mogelijke wijzigingen: Wijzing

Melden Eandis

Melden VREG (*)

(her)keuring

(her)oplevering

Verplaatsing

X

X

X

X

Verwijdering

X

X

Uitbreiding

X

X

X

X

Vervanging omvormer

X

Stijging piekvermogen panelen

X

X

Wijziging eigenaar

X

X

Vervanging ontkoppelbeveiliging

X

Defecte verbruiksteller

X

Defecte productieteller

X

X X

X X

(*) Enkel wijzigingen aan PV-installaties die in aanmerking komen voor de toekenning van groenestroomcertificaten en die geregistreerd zijn in de VREG-certificatendatabank moet je melden aan de VREG.

Wijziging 1: verplaatsing

Wijziging 3: uitbreiding

Als je PV-installatie wordt verplaatst naar een ander toegangspunt (met andere EAN-code), dan moet je voor de verplaatsing opnieuw een aansluitingsaanvraag indienen bij Eandis. Alle stappen die gevolgd worden bij de aansluiting van een nieuwe PV-installatie (netstudie, offerte, oplevering ... ) moeten hier opnieuw doorlopen worden op het nieuwe adres.

Elk bijkomend geïnstalleerd vermogen van je panelen wordt beschouwd als een uitbreiding van de bestaande installatie. Hiervoor moet steeds een aparte aansluitingsaanvraag ingediend worden bij Eandis. Alle stappen die gevolgd worden bij de aansluiting van een nieuwe PV-installatie (netstudie, offerte, oplevering ... ) moeten hier voor de uitbreiding opnieuw doorlopen worden.

Let op! Enkel PV-installaties die volledig worden verplaatst, dus zowel de panelen zelf als de omvormer(s) en de productieteller (zoals initieel geplaatst, AREI-gekeurd en aangemeld), behouden hun looptijd en minimumsteun voor groenestroomcertificaten.

Als je panelen bijplaatst, dan moet je ook een aparte omvormer en productieteller plaatsen.

Verhuizen er slechts één of enkele componenten naar een nieuw adres, dan verliezen ze het recht op groenestroomcertificaten. De oorspronkelijke PV-installatie werd immers ontmanteld en bestaat dus niet meer.

Wijziging 2: verwijdering Onder een verwijdering verstaan we: • de definitieve buitendienststelling van je PV-installatie • de verplaatsing van je PV-installatie buiten het werkingsgebied van Eandis. Dergelijke verwijderingen moeten na maximaal vijf dagen gemeld worden aan Eandis. De verwijdering van je PV-installatie kun je melden via de webiste www.eandis.be > Aansluitingen > Lokale productie vanaf 10 kVA. 28


Bijplaatsen van panelen bij een certificaatgerechtigde PV-installatie, waardoor het totale piekvermogen van de oorspronkelijke PV-installatie stijgt, is dus niet toegelaten als die niet zijn aangesloten via een aparte omvormer(s) en productieteller. Doe je dat toch, dan wordt dat aanzien als fraude! Ook als er nieuwe omvormers bijkomen, om diverse redenen (bv. batterijopslag), is dat een uitbreiding die je aan Eandis moet melden (zie p. 8).

Wijziging 4: vervanging omvormer

Wijziging 6: nieuwe eigenaar

Elke vervanging van de omvormer houdt in dat je PVinstallatie herkeurd moet worden. De omvormer(s) die in de plaats komen moeten voldoen aan de huidige technische voorschriften en dus vermeld zijn op de Synergridlijst C10/26 - Lijst van erkende uitrustingen voor de toepassing van §2.10, § 2.13 en bijlage 4 van C10/11 revisie 06.2012.

Als de PV-installatie door verkoop, echtscheiding of overlijden wijzigt van eigenaar, dan moet je dat melden bij VREG. Als de verandering van eigenaar ook betekent dat je facturatiegegevens voor de uitbetaling van de groenestroomcertificaten of het verzendadres van de maandelijkse productierapportering moet aangepast worden, moet je dat ook melden bij Eandis.

De vervanging van de omvormer heeft geen impact op de minimumsteun of op de lopende periode. De vervanging van de omvormer moet gemeld worden aan je contactpersoon uit het oorspronkelijke aansluitingsdossier. Bij deze melding bezorg je altijd ook het nieuwe keuringsverslag van de PV-installatie aan Eandis.

Wijziging 5: stijging totaal piekvermogen van de panelen Als het piekvermogen van de panelen toeneemt, dan moet de opbrengst van het bijkomende vermogen apart gemeten worden. De bijkomende panelen krijgen de minimumsteun van dat moment en er begint voor dit deel van de installatie een nieuwe periode (zie ‘Wijziging 3: uitbreiding’). Moeten je zonnepanelen worden vervangen na schade door brand of storm? Dan is het vaak moeilijk om nog panelen van exact hetzelfde vermogen te vinden. Daarom mag bij vervanging in geval van overmacht het totale piekvermogen met maximaal 10 % toenemen. Er mogen echter geen panelen worden bijgeplaatst om blijvend aanspraak te kunnen maken op groenestroomcertificaten.

Het verzendadres aanpassen Je kunt het verzendadres van je rapporten aanpassen op de website van Eandis, onder de rubriek Aansluitingen > Lokale productie vanaf 10 kVA. Daar staat een formulier dat je kunt invullen en versturen naar [email protected]. Let op! Om je privacy te beschermen, ontvangt enkel de certificaatgerechtigde de maandelijkse productierapportering. Als je - bijvoorbeeld na een verkoop - de adresgegevens van de maandelijkse productierapportering wil aanpassen, dan moet je eerst melden aan de VREG dat er een andere certificaatgerechtigde is. Dat doe je via www.vreg.be. Pas als de gegevens in de certificatendatabank van de VREG zijn aangepast, kan Eandis het adres van de maandelijkse productierapportering aanpassen.


29

Wijziging 7: Vervanging externe netontkoppelbeveiliging Als blijkt dat de netontkoppelbeveiliging van je installatie defect is en moet worden vervangen, dan moet je dat altijd melden aan Eandis. De instelparameters van die netontkoppelbeveiliging zijn intussen immers mogelijk niet meer geldig. De tijdige ontkoppeling van PV-installaties van het distributienet is cruciaal voor de veiligheid. De voorschriften hierover moeten dan ook altijd worden gerespecteerd. Neem deze stappen:



PV-installatie uitschakelen



Opmaken schema’s beveiligingsconcept

 contacteer je installateur en laat die de PV-installatie op een veilige manier uitschakelen

 vraag je installateur om de schema’s op te maken van het beveiligingsconcept

 meld de vervanging van de netontkoppelbeveiliging aan Eandis (contactpersoon initiële aansluitingsaanvraag). Bezorg Eandis de schema’s van het beveiligingsconcept

 na een positieve evaluatie van de aangeleverde schema’s bezorgt Eandis je de instelparameters om je nieuwe netontkoppelbeveiling te laten instellen



Meld vervanging ontkoppelbeveiliging en bezorg schema’s



Ontvangst instelparameters

 laat de nieuwe netontkoppelbeveiliging instellen door een erkend keuringsorganisme door Synergrid (zie punt 7.3 FAQ C10/11)

 laat je PV-installatie opleveren door een erkend keuringsorganisme (zie punt 7.3 FAQ C10/11) dat moet deze formulieren verplicht moet invullen en afstempelen: -- C10/11 - Sjabloon voor het testrapport van een ontkoppelingsrelais -- C10/11 - Functionele test ontkoppelbeveiliging

 bezorg de ingevulde en afgestempelde formulieren (bij-



Instellen ontkoppelbeveiliging



Heroplevering PV-installatie

lage 1 en 3 FAQ C10/11) aan Eandis om de technische conformiteit van het beveiligingsconcept aan te tonen

 na positieve heroplevering kan je PV-installatie terug opgestart worden. Het voorschrift C10/11 en de bijhorende veelgestelde vragen kun je terugvinden op www.synergrid.be > Technische voorschriften > Elektriciteit.



Aanleveren bijlages oplevering



PV-installatie terug inschakelen

30


Wijziging 8: Defecte verbruiksteller

Wijziging 9: Defecte productieteller

De verbruiksteller is eigendom van de distributienetbeheerder. Het is dan ook aan niemand toegestaan, behalve Eandis, om werken uit te voeren op deze teller. Als je een defect opmerkt aan deze teller moet je zo snel mogelijk contact opnemen met Eandis via 078/35 35 00.

Hoewel deze teller jouw eigendom is, gelden dezelfde regels dan bij de verbruiksteller. Geen enkele externe partij, behalve Eandis, mag werken uitvoeren aan deze teller.

Let op! Als na het onderzoek blijkt dat de verbruiksteller geen gebreken vertoont en correcte meetresultaten registreert zullen de kosten van de interventie aangerekend worden.

Als je een defect opmerkt aan deze teller moet je zo snel mogelijk contact opnemen met Eandis via 078/35 35 00. Let op! Als na het onderzoek blijkt dat de verbruiksteller geen gebreken vertoont en correcte meetresultaten registreert zullen de kosten van de interventie aangerekend worden.

Hoe meld je een wijziging? Aan Eandis De melding van wijzigingen aan Eandis doe je via www.eandis.be > Aansluitingen > Lokale productie vanaf 10 kVA. Aan de VREG De melding van wijzingen aan de VREG kan via www.vreg.be > Zonnepanelen > Uw dossier beheren > Wijzigingen aan uw installatie.


31

BIJLAGE 2: Hoe ga je om met spanningsproblemen? Schakelen je netontkoppelkast of omvormers zichzelf plots automatisch uit, zonder een stroomonderbreking in de straat? Dat wordt meestal veroorzaakt door een te hoge spanning aan de netontkoppelkast of de klemmen van je omvormers. In deze bijlage geven we je daarover graag wat meer uitleg. Nog meer informatie over het uitschakelgedrag van een omvormer en de bijhorende spanningen is te vinden via www.synergrid.be > Technische voorschriften > Elektriciteit > C10/11 > Wat te doen indien mijn fotovoltaïsche installatie zich regelmatig ontkoppelt van het net.

Oorzaken spanningsproblemen

Welke stappen volg je best?

Een te hoge spanning aan de netontkoppelkast of de omvormers kan op verschillende manieren ontstaan. De meest voorkomende zijn:

We raden aan om je bij deze stappen te laten bijstaan door een installateur.

• de toelaatbare spanningsval op je binneninstallatie wordt overschreden • het omvormervermogen is niet evenwichtig verdeeld over de verschillende fasen • de spanning in het distributienet is te hoog.

 Omvormers schakelen af - netontkoppelkast blijft ingeschakeld

In dat scenario schakelen één of meerdere omvormers zichzelf uit terwijl de netontkoppelkast blijft ingeschakeld.

 Controleer de instelwaarden van je omvormer

Eerst en vooral onderzoek je best of de instelwaarden van je omvormer, o.a. de spanning en de frequentie waarbij de omvormer moet uitschakelen, correct zijn ingesteld.

In het kader van de netstabiliteit is het belangrijk om eerst de frequentie na te kijken en indien nodig aan te passen. Deze parameter moet ingesteld staan met als ondergrens 47,5 Hz en bovengrens 51,5 Hz.

De correcte parametersetting kun je terugvinden op p. 11 of in het document C10/11 op de website van Synergrid.

 Controleer de spanningsval tussen je omvormers en de netontkoppelkast

Meet zowel aan de klemmen van de omvormers als aan de netontkoppelkast de spanning. De spanningsverandering mag - bij maximale productie van de PVinstallatie - maximaal 1 % bedragen.

Als de spanningsverandering meer is dan 1 %, dan kan dat de reden zijn van de te hoge spanning aan de klemmen van de omvormer. Pas in dat geval je bekabeling aan.

 Op welk spanningsnet is je PV-installatie gekoppeld

32


Hiermee bedoelen we spanning waarmee je aansluiting gevoed wordt. Dit is ofwel laagspanning (230V of 400V) ofwel middenspanning (10 kV, 11 kV, 12 kV of 15 kV) als je over een eigen klantencabine beschikt.



Omvormers schakelen af - netontkoppelkast blijft ingeschakeld

JA



NEE

Controleer de instelwaarden omvormers

Spanningsproblemen oplossen?

Contacteer je installateur

NEE

Einde

JA



Op welk spanningsnet is je PV-installatie gekoppeld?



Controleer de spanningsval tussen omvormers en netontkoppelkast

MS



NEE

Spanning tussen transfo en netontkoppelkast 1 %


LS



Schakelt de netontkoppelkast automatisch terug aan?

NEE




Uitschakeling waarschijnlijk te wijten aan onbalans

JA



Spanningsval tussen netontkoppelkast en net > 1 %

JA


NEE Contacteer je installateur

 Controleer de spanningsval tussen je transformator

 Schakelt de netontkoppelkast automatisch terug

en de netontkoppelkast

Meet zowel aan de secundaire klemmen van je transformator als aan de netontkoppelkast de spanning. De spanningsverandering mag - bij maximale productie van de PV-installatie - maximaal 1 % bedragen.

Specifieke acties als je PV-installatie aangesloten is via een eigen klantencabine:

aan?

 Uitschakeling waarschijnlijk te wijten aan onbalans

• Meet de spanning aan de secundaire zijde (LS-zijde) van de transformator en pas de tapstand eventueel aan zodat er nominaal 230V aanwezig is

Meet de spanningsval tussen de secundaire zijde van de transformator en de netontkoppelkast. De spanningsverandering mag maximaal 1 % bedragen

Hiermee bedoelen we dat er geen manuele reset van de netontkoppelkast noodzakelijk is om de PV-installatie terug op te starten.

Het vermogen van de omvormers is niet evenwichtig verdeeld over de verschillende fasen. Herverdeel het omvormervermogen zo evenwichtig mogelijk over de verschillende fasen. Doe hiervoor beroep op je installateur.

 Controleer de spanningsval tussen je netontkoppelkast en het distributienet

Meet de spanning zowel aan je netontkoppelkast als aan de verbruiksteller van Eandis. De spanningsverandering mag - bij maximale productie van de PV-installatie - maximaal 1 % bedragen.


33

BIJLAGE 3: Nuttige websites Op deze vier websites vind je heel wat informatie over zonnepanelen.

www.eandis.be Website waar je algemene informatie kunt terugvinden over de plaatsing van een PV-installatie. Via deze website doet je de melding van je PV-installatie > 10 kVA bij Eandis.

www.energiesparen.be Website met meer informatie over de berekening van bandingfactoren, EPB-wetgeving en energiezuinig bouwen of verbouwen.

www.vreg.be De VREG (Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt) biedt op zijn website informatie over de Vlaamse energiemarktwerking en wetgeving, en geeft ook toelichting over het systeem van groenestroomcertificaten en de toepassing daarvan. Via deze website doe je de melding van je PV-installatie > 10 kVA bij de regulator.

www.synergrid.be Website met meer informatie over de specifieke aansluitreglementen voor de aankoppeling van een PV-installatie aan het distributienet.

34


Klantenkantoren

Dit zijn de adressen* van onze klantenkantoren, gerangschikt naar postcode: • 1500 Halle, Vanden Eeckhoudtstraat 15

• 8630 Veurne, Ieperse Steenweg 1

• 1800 Vilvoorde, Toekomststraat 38

• 8800 Roeselare, Meensesteenweg 5

• 2018 Antwerpen, Appelmansstraat 12-14

• 8900 Ieper, Stationsstraat 39

• 2100 Antwerpen (Deurne), Merksemsesteenweg 233

• 9000 Gent, Sint-Pietersnieuwstraat 60

• 2220 Heist-op-den-Berg, Boudewijnlaan 20

• 9100 Sint-Niklaas, Heistraat 88

• 2300 Turnhout, Koningin Elisabethlei 38

• 9160 Lokeren, Oud-Strijderslaan 3

• 2440 Geel, Dokter Van de Perrestraat 218

• 9320 Aalst (Erembodegem), Industrielaan 2

• 2500 Lier, Kantstraat 6

• 9500 Geraardsbergen, Kaai 15

• 2800 Mechelen, Elektriciteitstraat 70

• 9600 Ronse, Zonnestraat 46

• 2960 Brecht, Lessiusstraat 18

• 9800 Deinze, Gentpoortstraat 20

• 3012 Leuven (Wilsele), Aarschotsesteenweg 58

• 9900 Eeklo, Molenstraat 135 bus 2

• 8000 Brugge, Scheepsdalelaan 56 • 8400 Oostende, Hendrik Serruyslaan 66 - 68

* Situatie maart 2015. De openingsuren en de meest recente adresgegevens vind je op onze website www.eandis.be.

• 8500 Kortrijk, President Kennedypark 12


35

Hoe contacteer je Eandis ? Dringende oproepen

Website Snel en makkelijk via het web.

0800 65 0 65

Gasreuk

Hier kun je een gasreuk melden, 24 uur per dag en 7 dagen per week. Deze oproepen worden prioritair behandeld. Dit is een gratis nummer.

9010119-v1 - Maart 2015 - v.u. : Isabel Van Cutsel, Communicatie Eandis - Brusselsesteenweg 199, 9090 Melle - Gedrukt op milieuvriendelijk papier

078 35 35 00

36

Storingen en defecten

Op dit nummer kun je terecht om storingen of defecten op het elektriciteits- of aardgasnet te melden. Het nummer is 24 uur per dag en 7 dagen per week bereikbaar. Je betaalt het zonale tarief. Mensen met een spraaken/of gehoorstoornis Mensen met een spraaken/of gehoorstoornis kunnen een gasreuk, storingen en defecten melden via een sms-codebericht naar 0477 77 70 80. Meer info vind je op www.eandis.be > Contact > Info voor mensen met spraak- of gehoorstoornis.

SMS

0477 77 70 80

078 35 35 34

Algemeen telefoonnummer

Voor alle vragen kun je ook terecht op dit nummer. We zijn iedere werkdag bereikbaar van 8 tot 20 uur en op zaterdag van 9 tot 13 uur. Je betaalt het zonale tarief.


www.eandis.be Aansluitingen gas en elektriciteit: nieuwe aansluitingen, verzwaring van aansluitingen, verplaatsing en vervanging van meters. www.eandis.be > Aansluitingen Doorgeven meterstanden www.eandis.be > Meteropname Melden van verhuizing www.eandis.be > Verhuizen Rationeel energiegebruik: premies, tips … www.eandis.be > Energie besparen Dienstverlening van de sociale leverancier en budgetmeters www.eandis.be > Sociale dienstverlening Vacatures www.eandis.be > Jobs Stroomonderbrekingen www.eandis.be > Stroomonderbreking Op deze pagina krijg je een overzicht van alle actuele en recente stroomonderbrekingen op het distributienet van Eandis. Defecte straatlampen www.eandis.be > Een defect doorgeven aan Eandis Een defecte straatlamp opgemerkt? Geef de adresgegevens van de paal door en we herstellen het defect zo snel mogelijk. Defecte straatlampen kun je ook telefonisch melden: 0800 6 35 35. Opmerkingen of klachten www.eandis.be > Eandis helpt je graag snel verder Heb je een probleem met de dienstverlening van Eandis? We horen graag je reactie, zodat we onze werking kunnen verbeteren. Klachtencommissie Eandis www.eandis.be > Over Eandis > Klachtencommissie Eandis Ben je niet tevreden over de manier waarop we je klacht behandelen? Dan kun je terecht bij de Klachtencommissie van Eandis. Je kunt ook schrijven naar: Klachtencommissie Eandis - Postbus 60, 9090 Melle.

Zonnepanelen > 10 kva. Hoe haal je energie uit zonlicht?

Recommend Documents