Zondag 29 april Thema: spoil yourself!
Lezingen:
2 Timoteus 3: 1-5 Prediker 3: 11-13 Prediker 9: 1-12
Preek In Zuid-Afrikaanse restaurants is het goed toeven. Als de ober de dampende schalen op tafel zet, zegt hij gegarandeerd: GENIET! Het is een vriendelijk gebod om je rekening te geven van al het goede dat het leven schenkt. En gelijk heeft die ober. Gij zult genieten kan aangeduid worden als elfde gebod en dat hebben de Zuid- Afrikanen goed door. Geniet! Spoil yourself, verwen jezelf, een van de 4 motti van het succesvolle tijdschrift FLOW gaat nog een stapje verder. Nu gaat het niet meer om te genieten van wat je aangeboden wordt maar om zelf op zoek te gaan naar verwennerij. Gezien mijn Bourgondische afkomst heb ik daar geen enkel probleemmee maar voor Noordelingen zoals U ligt het misschien minder voor de hand… Matigheid is in den lande een erkende deugd. En ik kan mij voorstellen dat als u denkt aan ‘de wereld met haar vele noden’, zoals wij in de uitzending aan het einde van de dienst zeggen, dit onderwerp klinkt als vloeken in de kerk. Maar het is de vraag of er toch niet iets waardevols zit in dat elfde gebod: geniet! Het zal u niet verbazen als ik U zeg dat het uitzoeken van teksten en liederen voor deze dienst een helskarwei was. Vreugdevolle teksten en liederen zijn, zoals u weet, in het kerkelijk repertoire al niet gemakkelijk te vinden maar teksten en liederen over jezelf verwennen… komen bijna niet voor. Als we Prediker niet hadden, waren we vandaag stemloos gebleven. En dat terwijl de joods-christelijke traditie somberheid juist verbiedt! We hebben het toch over een BLIJDE boodschap die aan de armen en onderdrukten gebracht moet worden? Er moet dus op een gegeven moment een verkeerde afslag zijn genomen. Dan zegt de route planner: Keer om, Keer om! Besef dat genieten en zelfs jezelf verwennen een spirituele opdracht is, een goddelijke opdracht zelfs. Het tijdschrift FLOW maakt van spoil yourself , verwen jezelf, een van de vier opdrachten die in elke aflevering heel praktisch toegelicht worden. 1 zondag 28 april 2012 C.M.G. Berkvens-Stevelinck, predikant Remonstrantse Gemeente Rotterdam
Vandaag wil ik, in het kielzog van het magazine FLOW, een pleidooi houden voor Bourgondisch leven in christelijke zin. Verwen jezelf omdat jeovertuigd christen bent!
De vreugde van het leven Als Prediker niet in de canon van de Bijbel was opgenomen, zou het voor deze dienst heel vervelend zijn geweest. Maar of zijn argumenten zo optimistisch zijn… Hij kijkt rond wat er in de wereld gebeurt, stelt vast dat het leven slechts een fractie van een seconde duurt en dat het ultieme lot van de mens, goed of slecht, de dood is. En daarna volgt het grote niets. Dus wat blijft de mens over dan dit:
7 Dus eet je brood met vreugde, drink met een vrolijk hart je wijn. 8 Draag altijd vrolijke kleren, kies een feestelijke geur. 9 Geniet van het leven met de vrouw, de man die je bemint. Geniet op alle dagen van je leven, die God je heeft gegeven. Het bestaan is leeg en vluchtig en je zwoegt en zwoegt onder de zon, dus geniet op elke dag. Het is het loon dat God je heeft gegeven. Het lijkt feestelijk, maar dat is het allerminst. Geniet omdat het bestaan leeg en vluchtig is? Vluchten in genot om de leegte van het bestaan te vullen? Dank je wel. Dat is geen Bourgondisch leven, dat is zelfkastijding!Met echt genieten heeft het, naar mijn mening, niets te doen. Het wordt steeds erger vandaag.
De tegenstelling U kon kiezen tussen twee introïtus teksten: een fragment uit de 1e brief van Timoteus en wederom een passage uit Prediker. Wat heeft U gekozen? 1: 2 Timoteus 3: 1-5 Weet dat de laatste dagen zwaar zullen zijn. De mensen zullen egoïstisch zijn, geldzuchtig, zelfingenomen en arrogant. Ze zullen God lasteren, geen ontzag tonen voor hun ouders, ondankbaar zijn en niets heilig achten. Ze zullen harteloos zijn, onverzoenlijk, lasterziek, onbeheerst en wreed. Ze zullen het goede haten en onbetrouwbaar, roekeloos en verblind 2 zondag 28 april 2012 C.M.G. Berkvens-Stevelinck, predikant Remonstrantse Gemeente Rotterdam
zijn. Het genot zullen ze meer liefhebben dan God, ze zullen de schijn van vroomheid ophouden, maar de kracht ervan miskennen. Keer je af van zulke mensen. Of (en daar komt hij weer) 2: Prediker 3: 11-13 11 God heeft alles wat er is de goede plaats in de tijd gegeven, en ook heeft hij de mens inzicht in de tijd gegeven. Toch kan de mens het werk van God niet van begin tot eind doorgronden. 12 Ik heb vastgesteld dat voor de mens niets goeds is weggelegd, behalve vrolijk te zijn en van het leven te genieten. 13 Want wanneer hij zich aan eten en drinken te goed doet en geniet van al het goede dat hij moeizaam heeft verworven, is dat een geschenk van God. -
Timoteus heeft het over de laatste dagen van de wereld, de afrekening, het laatste oordeel. Daar gelooft hij in. En wat hij rondom hem heen ziet is een egocentrische jacht op genot. Het genot zullen ze meer liefhebben dan God!
-
Terwijl Prediker, hier, zegt dat je pas echt kunt genieten van al het goede dat jezelf moeizaam hebt verworven. En de bron van het genot is God zelf. Genieten is gebruik maken van een Godsgeschenk. God verwent ons! Ten minste als we voldoende verwerven om van te genieten.
Er is dus een verschil tussen -zelf zoekend genot (Timoteus) en zelf verworven genot (Prediker) -tussen onecht genieten (uit egocentrisme en zonder aandacht voor wie of wat dan ook, Timoteus) en echt genieten (van hetgene God je schenkt, Prediker). Zeg maar tussen materieel hedonisme en spiritueel hedonisme.
Flow Flow en andere lifestyle-tijdschriften geven praktische tips om jezelf te verwennen. Eenvoudige leefregels om gelukkig te zijn, om voor lichaam en geest goed te zorgen. Lijsten van oorden waar je kunt mediteren of geschubd worden. Artikelen over de noodzaak om per dag minstens een half uur je niet te haasten en aandacht te hebben voor jezelf. Maar ook raadgevingen om je goed te voelen: door een oude tante regelmatig te bezoeken of een ander te helpen. Dat element zit er ook bij. Laten we het geheel noemen: spirituele oefeningen light. 3 zondag 28 april 2012 C.M.G. Berkvens-Stevelinck, predikant Remonstrantse Gemeente Rotterdam
Nu valt, vanuit het standpunt van Timoteus (de naderende laatste dagen) als vanuit het standpunt van Prediker (God is de bron van het genot), weinig daar tegenin te brengen. Maar ik heb wel een vraag. Levert spoil yourself(verwen jezelf) geen spoiled children op (verwende kinderen)? Hoort bij echt geluk, bij echt genieten, niet een zekere balans? Het hervinden van een zekere balans prijkt op het verlanglijstje van veel mensen. Balans Nu zijn er momenten in het dagelijks leven waar aan het herstellen van die balans goed kan worden gewerkt. Elke dag, elke week, gedurende het kerkelijk jaar. Rustpauzes, bezinningspauzes, droompauzes misschien. Als de dag begint met een rustmoment, mediterend bij een kaars, een beeld of een tekst, naar buiten kijkend met een kop thee in de hand, dan krijgt de dag een inbedding in de tijd. Het enige dat nodig is, is even aandacht. Als de ene week afgesloten wordt met een vrije dag, ingevuld op je eigen manier, dan krijgt de week daarop een frisse start. Als er twee keer per jaar, met de vier weken van Advent en de veertig dagen voor Pasen, aandacht is voor het verlangen naar het licht, naar de bevrijding van het verleden, dan zijn dat waardevolle bezinningsperioden. Het wordt ons door religie en cultuur aangeboden, op een presenteerblaadje. Het enige dat we hoeven te doen is er gebruik van te maken, met aandacht en toewijding. In hedendaagse vertaling: met mindfulness. De invulling van die rustmomenten is voor iedereen anders: luisteren naar muziek, een psalm lezen, een flinke wandeling maken, staren door het raam of, zoals ik las in Trouw : Zondag is voor mijom in mijn tuintje hier even verderop, te werken. Lekker met je handen in de grond, zelf opgekweekte stekken planten. Dan denk ik over heel veel dingen na. Ik noem het wel het andere deel van God: mindfulness.
Kortom, verwen jezelf: begin elke dag met een bezinningsmoment en keer terug naar de weldadige zondagsrust! Dan kun je je balans behouden of herstellen. Het belang hiervan, lichamelijk en geestelijk, is overduidelijk. Daarom keren allerlei oude gewoontes tegenwoordig in een modern jasje terug en dat is niet voor niets. Een voorbeeld. 4 zondag 28 april 2012 C.M.G. Berkvens-Stevelinck, predikant Remonstrantse Gemeente Rotterdam
Vasten Misschien is het u opgevallen: het vasten in de veertigdagen tijd is helemaal terug van weggeweest. Net voordat het dit jaar begon, vertelde ik aan een taxichauffeur van Afghaanse afkomst dat het vasten was begonnen en tot Pasen zou duren. Dat vond hij erg lang. Bij het uitstappen zei hij bezorgd: ‘sterkte bij het vasten’. Dat het bij mij alleen ging over een glaasje wijn en chocola heb ik niet durven opbiechten. Vasten is zelfs ronduit populair geworden. Kranten, tijdschriften, facebook en twitter stonden er vol van. Je kon er allerlei tips voor vinden op internet. Maar mensen bedenken tegenwoordig zelf hoe ze het willen aanpakken, wat ze zich willen ontzeggen en aan welk goed doel het bespaard bedrag kan gaan. En ze delen met elkaar korte teksten om overdag over na te denken. Vastengedachten. Ik volgde er een aantal op facebook en dat is bijzonder inspirerend. Daar was vorig jaar Fatima Elatik, stadsdeelvoorzitter van Zeeburg, mee begonnen. Elke dag van de ramadan gaf ze op facebook een concept, een idee, waar deze dag over gedacht konden worden: gerechtigheid, vrijheid, liefde. Het initiatief werd overgenomen door anderen die gedurende het vasten een bepaald boek lazen en de meest rakende passages de wereld in stuurden. Naar mensen die op hun beurt die gedachten doortwitterden. Ik vind dat fascinerend. Het nieuwe vasten begint zelfs een seculiere aangelegenheid te worden. Ik ben haast zeker dat Alain de Bottom het vasten in zijn atheïstische tempel gaat introduceren. Waarom doen mensen dat? Heel eenvoudig: ze verlangen naar een tijd van matiging, van overweging en reflectie, een tijd om je levenswijze onder de loep te nemen en misschien pas op de plaats te maken. Juist in onze tijd is dat hard nodig. Wat zeg ik: wat een verwennerij om tegen de razendsnelle stroom in te gaan! Dat vasten heb ik dit jaar, moet ik u zeggen, niet helemaal volgehouden. Maar het was ook voor het eerst sinds veertig jaar dat ik me eraan waagde. Bovendien had mijn Afghaanse taxichauffeur volkomen gelijk: 40 dagen is heel erg lang! Ik sneuvelde na 30 dagen... Volgend jaar beter. Want ik ga er een hernieuwde gewoonte van maken. Waarom? Omdat ik vasten ervoer als een weldoende parenthese in dit hectisch bestaan. Kortom, verwen jezelf: bezin voor je de dag begint, eerbiedig de zondagsrust en VAST!
Tussen overmaat en matiging Maar overdrijf het niet! Genieten (eventueel zelfs jezelf verwennen) vereist een zekere discipline. Een balans tussen overmaat en matiging. Het vereist ook dankbaarheid voor datgene je beleven mag én, ik zag u al fronsen voor zoveel 5 zondag 28 april 2012 C.M.G. Berkvens-Stevelinck, predikant Remonstrantse Gemeente Rotterdam
hedonisme, het vereist ook aandacht voor anderen om je heen. Want je kunt je natuurlijk afvragen: wat hebben anderen aan dingen die mij gerieven? De vraag kan verlammend werken, vooral bij degenen die geneigd zijn om zich volledig op het welzijn van de ander te richten en zichzelf intussen te vergeten. Want daarin wil de christelijke opvoeding weleens uit de bocht vliegen. Jezelf wegcijferen is geen deugd. Het bedreigt juist je goed functioneren in gezin en samenleving. Want iemand die goed in balans is, en zorgt dat het zo blijft, kan veel meer betekenen voor de omgeving dan iemand die zichzelf vergeet. Dit besef is geen nieuwigheid van FLOW of HAPPINEZ maar een aloude wijsheid, die we al vinden bij de Epicuristen, maar ook bij Jezus van Nazareth. Want zou ons thema van vanmorgen spoil yourself, verwen jezelf, niet gewoon degeseculariseerde versie kunnen zijn van het tweede gebod: heb de ander lief als jezelf? Amen
6 zondag 28 april 2012 C.M.G. Berkvens-Stevelinck, predikant Remonstrantse Gemeente Rotterdam
