Preek Prediker 3:14-15, oudejaar 2015, nr 503, JWB. Votum en zegengroet Zingen Bidden Lezen Zingen Tekst 4x Preek Tekst Zingen Voorlezen Gebed Collecte Zingen Zegen
Ps 100:1,2(t),3(t),4 Prediker 3:1-15 GK 138:1,2,3,4,5 Prediker 3:14-15 Prediker 3:14-15 (nog een keer lezen) Ps 90:1,2,3,8 Geboren en overleden
Lb 393:1,2,3,4
Gemeente van Christus, gasten, Mag ik eens vragen: wie luistert er naar de top 2000? …. Radio 2, al 15 jaar van kerst tot aan Nieuwjaar de beste 2000 liedjes. Wie luister daar naar? …. Is dat vooral iets voor ouderen? Wie onder de 30 jaar heeft afgelopen week geluisterd – gedwongen door ouders in de auto of woonkamer niet meegerekend. …. Ik denk meer iets voor ouderen dan voor jongeren. De dienst van vanavond misschien ook wel. Ik merk het aan mijzelf. Ouder worden, meer herinneringen, meer dingen die achter je liggen. Meer nostalgie, meer om op terug te kijken. Daardoor meer neiging tot beschouwen. Terugkijken op een jaar, mooi en goed om dat dan ook in de kerk te doen; God daarbij te betrekken. Nog even naar de top 2000. Wie weet wat er straks vlak voor middernacht gedraaid wordt? Wie staat er dit jaar op nummer 1? …. [Imagine van John Lennon, 1 van de 4 beatles, liedje uit 1971, in 1980 na zijn dood vooral populair geworden]. (klik) Een jaar verloopt onvoorspelbaar. Vorig jaar stond dit lied nog op nummer 37; echt een stuk lager. Dit jaar gekozen tot het mooiste, beste lied, ooit gemaakt. U weet misschien de reden dat dit lied dit jaar zo populair is? Na de aanslag in Parijs speelde een pianist, Davide Martello, dit vlak bij theater Bataclan. ‘Stel je voor (Imagine…), er is geen hemel, er is geen hel. Er zijn geen landen om voor te vechten; geen godsdienst om voor te sterven. Stel je voor… Je mag zeggen dat ik een dromer ben, maar ik ben niet de enige. Sluit je alsjeblieft aan.
2015 is volbracht
1
Ik hoop dat ooit heel de wereld zich aansluit1’. Dit lied, herkenning, een algemeen gevoel. Verlangen naar een wereld van vrede. Sluit je aan bij de beweging van vrede. Laat geweld het toch niet winnen op aarde. Stel je voor… een broederschap van alle mensen. Ineens was dit lied populair en werd het naar nummer 1 gestemd2. Ik ga er niets negatiefs over dit lied zeggen3. Dat kan natuurlijk best; maar het haakt aan bij verlangen naar een betere wereld. Dit voelen we allemaal aan. Dat past bij het hele afgelopen jaar. Het is het jaar van aanslagen, ISIS en vluchtelingen geworden. Een jaar verloopt onvoorspelbaar. En vandaag kijken we terug. Ik weet niet hoe u dat ervaart; ik ervaar ergens twee werelden. Het wereldnieuws, heftig, trekt onze aandacht. Ook in kerkdienst vaak genoemd, vooral de vluchtelingen. En haast daarnaast ons leven hier in vrede en welvaart. En met alles wat we hier meemaken en dingen, positief en negatief. Alsof het twee werelden zijn, die weinig met elkaar te maken hebben. Maar overeenkomst is – en misschien had u dat ook tijdens het bijbellezen – ‘er is niets aan toe te voegen; er is niets aan af te doen’. Wat er gebeurt in de wereld en in je leven…. Wat voeg je nu zelf aan je leven toe en waar heb je echt invloed op? Het wereldnieuws overkomt ons en je voelt je er machteloos bij. En in je eigen leven nauwelijks beter, ziek worden, schrikken van een slecht bericht. En meer: ik hoor veel mensen die het gevoel hebben geleefd te worden, te veel aan hun hoofd hebben, dingen niet kunnen veranderen. (klik) Je kunt van alles willen en plannen, een jaar verloopt onvoorspelbaar, voor ons…. Het begin van hoofdstuk 3 is bekend, een tijd voor dit en een tijd voor dat (staat ook in de top 20004). Dat gaat niet zozeer over de aangename afwisseling of ritme van het leven. Er zit iets in van ‘wie had dat gedacht… van personal trainer thuis, naar sporten voor de buis’. Of ‘wie had dat gedacht…. van shoppen in Parijs naar shoppen voor de laagste prijs5’. 1
wat vrije vertaling van een aantal zinnen uit dit lied. de pianist, opgespoord door radio 2, vond deze plotselinge populariteit door hem ‘crazy en vererend’. 3 dat kan natuurlijk best: geen hemel, geen hel…. Alleen deze wereld, dan ook geen herstel of recht doen aan slachtoffers. 4 Nummer 1872, The Byrds, Turn! turn! turn! 5 Reclames van Tele 2. 2
2015 is volbracht
2
Het leven heeft vaak een onaangename en ongedachte wending. Een vredelievend volk dat zich plotseling in een oorlog bevindt. De verzamelaar die gedwongen wordt uit te delen. Innige vrienden die verbitterd uit elkaar gaan. Dat je moet spreken over dingen waar je daarvoor over moest zwijgen. Alsof alles wat we doen, wordt bepaald door anderen. Gedwongen veranderingen. Wie had dat gedacht…. Verandering is geen probleem, maar er geen grip op hebben. Afwisseling is zelfs aangenaam. Probleem is dat je de verandering niet begrijpt. Geen overzicht hebben, het niet meer bij kunnen houden. Dat hoor ik nog wel eens: ik voel me niet meer bij de wereld horen. Alsof het leven zijn eigen gang gaat, ik ben speelbal, er gebeurt maar van alles. Geen grip op je leven, niet zelf aan het stuur. (klik) Een jaar verloopt onvoorspelbaar, voor ons, niet voor God. God, zegt Prediker hier, is de stabiele factor. ‘Alles wat God doet, doet Hij voor eeuwig’. Wij zien soms geen kop of staart aan het leven; onze God wel. Hij was bij de kop, het begin. Hij blijft ook tot de staart, het eind. Hij heeft het overzicht. En wij, ook ons heeft Hij inzicht gegeven. We denken na, zoeken zin, zoeken reden. Maar wij hebben het overzicht niet. [beneden] Kijk ik heb hier een kaart van Frankrijk. De hele kaart, is als het ware wat de Heer heeft. Wij zien maar een klein stukje. De plaats waar wij staan, die zien wij, stukje er omheen. Wat onder het vergrootglas ligt, dat zien we, meer niet. Wij weten weinig of niets over de route die al afgelegd is door de mensheid. We lezen er wel wat van in de bijbel, maar niet zo gedetailleerd. We weten nog minder over wat er nog moet komen. Echt overzicht hebben wij niet, zelfs niet op welk deel van de route we zijn. Zijn we er bijna of duurt het nog een tijd? Het is alsof wij met het vergrootglas met de tijd langzaam over de kaart schuiven. Het overzicht missen wij. Wij zien vooral ons eigen leven. Vaak lijkt het, dat je de verkeerde kant op gaat. Je moet naar het zuiden, naar de zon, maar de route loopt west, soms noordwest. Je begrijpt het niet. Had je de hele kaart, dan zag je, dat je anders de rivier niet over kunt steken of een gebergte. Alles buiten het vergrootglas zie je niet. [naar boven]
2015 is volbracht
3
We kijken terug op een jaar. Dingen lopen soms vreemd in je leven, wie had dat gedacht…. Dingen die niet goed lijken en zelfs niet bij God lijken te passen. God heeft alles een goede plaats in de tijd gegeven (vers 11). Wat God doet, doet Hij voor altijd (vers 14). Voor Hem geen ongedachte wendingen, voor Hem niet onvoorspelbaar. (klik) Een jaar verloopt onvoorspelbaar, voor ons, niet voor onze God. Hij deelt ons ons leven toe. Wij zien maar een klein stukje van de kaart. God doet het zo, opdat wij ontzag voor Hem hebben (vers 14). Dat komt aan het eind van het boek als conclusie. ‘Bij alles in het leven is dit het beste: heb ontzag voor God’6. Daarin zit vooral: laat alles aan Hem over. Geniet van het leven, maak je niet te druk over alles wat je niet weet. God heeft alles in zijn hand, Hij deelt ons het leven toe dat we hebben. Dat kan mooi zijn, dan kan minder mooi zijn, Hij geeft het. Hij is op weg en alles komt goed. Ontzag voor God, dat Hij alles bestuurt, dat maakt ontspannen. Leg je er bij neer, dat jij het overzicht niet hebt. Dat is niet: het is nu eenmaal zo. Maar ontzag, dat is: God deelt je het leven toe, zoals Hij in Israël iedere stam zijn eigen erfdeel gaf. Dit stukje Israël, dat is voor jou. Leef daar met Mij. Zo gaf de Heer ons alle omstandigheden; soms geen touw aan vast te knopen waarom en hoe, ziek, ongeluk, geen werk, studie mislukt. Maar toegedeeld door de Heer: dit leven geeft ik jou. Leef daarin met Mij. Daarin helpt misschien weer het beeld van het vergrootglas op de kaart. Of beter misschien navigatie. Op je scherm zie je alleen de plek waar je rijdt, de details, de rotondes, de afslagen. Maar het geheel zie je niet. Zo werkt de Heer ook met ons. Het geheel zien we niet, wel zijn aanwijzingen. En dit is zijn de aanwijzingen die Hij op de detailkaart geeft: (klik) twee woorden ‘verzoening’ en ‘vernieuwing’. We leven van verzoening. De Heer Jezus is geweest. Hij haalt het kwaad uit de wereld. Hij haalt het kwaad uit onszelf. Wie in Hem gelooft, zal niet meer sterven7. Wie aan Hem verbonden is, kan ontspannen leven. Het kwaad mag je zien verdwijnen, uit anderen, uit jezelf. Het kwaad vergeeft Hij. 6 7
Prediker 12:13 Johannes 11:26
2015 is volbracht
4
God verbindt geen gevolgen aan je domme keuzen en slechte daden. En Hij verandert je ook. Je mag oefenen in een leven zonder kwaad. In allerlei omstandigheden heeft Hij één opdracht: volg mij. Laat je leiden door genade en goedheid; verzoening en vernieuwing. Je leven is onvoorspelbaar, je hebt het overzicht niet. Maar we leven in ontzag voor God. God schikt je leven. Allerlei omstandigheden creëert Hij, waarin maar één opdracht is: ‘leef met Mij. Leef van vergeving, geef de vernieuwing vorm. Ik zorg voor de rest’. We leven op Gods kaart, ook al zien we maar een deel. Hoe meer ontzag voor God, hoe meer je je leven ziet als toegedeeld door de Heer om in alles met Hem te leven, hoe meer je ook ontspannen kunt zijn. (klik) Onze God deelt ons ons leven toe, wat wij ook proberen of verzinnen. En wij verzinnen nogal wat. Bedenk eens voor uzelf wat u in 2015 aan nieuws gekocht heeft. Meubels? Keuken? Huishoudelijke apparaten? Nieuwe auto? Nieuw mobiel? Die kans is vrij groot. We kopen ongeveer om de 3 jaar een nieuwe; één op de drie mensen kreeg afgelopen jaar dus een nieuw mobiel. Dat mobiel is ongetwijfeld beter en sneller dan de vorige. Er zitten ook nieuwe mogelijkheden op. Dat is bij vrijwel al onze nieuwe spullen: altijd beter dan de vorige: zuiniger, mooier, geavanceerder. Zeker als je over een periode van 10 jaar kijkt; wat een vernieuwing: We gebruikten toen Windows XP, ledlicht het was er nog niet. 4G niet, een tablet nog niet, whatsapp, verkeersbordherkenning, automatisch file rijden. Allemaal nieuw. Ook 2015 was een jaar met nieuwe uitvindingen en gadges. ‘Wat er is, was er reeds lang. Wat zal komen, is er allang geweest’ (Prediker). Lijkt wat anders dan onze tijd. En niet alleen in spullen, maar misschien in trends nog meer. Draait ons leven niet om vernieuwen? Wie kan het bijhouden? Morgen zijn er dingen die alweer zóóóó 2015 zijn en dus uit. (Ook deze uitdrukking, ik weet het: niet meer doen, is al ouderwets). We leven van vernieuwing naar vernieuwing. Even niet opletten en je loopt achter. Worden we daar met elkaar niet ontzettend moe van? 2015 is volbracht
5
‘Er is niets nieuws onder de zon’8, een bekende uitdrukking Prediker. Hier staat het ook: ‘Wat er is, was er reeds lang. Wat zal komen, is er allang geweest’. Dat betekent niet dat soms iets terugkomt, zoals Imagine van John Lennen na 30 jaar ineens weer nummer 1 kan zijn. Het betekent ook niet, dat er nooit iets nieuwe bedacht, gemaakt of ontdekt wordt. Nee, de wereld verandert voortdurend. Wij leven niet in de tijd van Israël, we leven niet in de middeleeuwen. We leven ook niet in de jaren ’70 of de jaren ’90. Nee, we leven nu met alle veranderingen die er om ons heen gebeuren. We maken deel uit van deze tijd; in deze omstandigheden schikt de Heer ons ons leven toe. Op dit stuk kaart laat de Heer ons leven. Prediker bedoelt: wat we ook proberen en verzinnen…. Wat we als mensen ook doen aan vernieuwingen en uitvindingen…. We komen nooit boven ellende en kwaad uit. Geweldig dat er vooruitgang is, denk alleen al aan penicilline, aidsremmers, chemo. Levensverlengend; we zijn er geweldig blij mee. Maar dood verdwijnt niet van de aarde. Het kwaad niet, de zonde niet, het verdriet niet. Bij alle vernieuwingen: schuld laten we niet achter ons. Wat we ook proberen en verzinnen, zeker als we terugkijken: overal zat toch ook het kwaad in? (klik) Een jaar verloopt onvoorspelbaar, voor ons, niet voor onze God. Hij deelt ons ons leven toe: wat wij ook proberen of verzinnen, mooi wordt het alleen door Hem. Het paradijs, wij bereiken het niet. Alleen God haalt het terug. Het slot van vers 15: ‘God haalt terug wat voorbij is weer terug’. Mooi wordt het alleen door Hem. Hij gaat terug naar het paradijs. Dat is de keus die we hebben. Hoe kijk je terug op een jaar? Kijk je naar jezelf, naar je omstandigheden? Wat wij gedaan en bereikt hebben? Of kijk je ook naar dat grote geheel, de hele kaart, Gods werk? Een keus waar je naar kijkt. Het paradijs komt weer terug; hoe? Waar? Wanneer? 8
Prediker 1:9
2015 is volbracht
6
Door ons? Of door God? Natuurlijk, alleen door God, dat lezen we in de bijbel, dat geloven we. Iedereen in de kerk mee eens. Maar toch…. De sfeer in de maatschappij: vernieuwen, meedoen, niets missen, vooral niet achter lopen. Beter beveiligen, meer afluisteren, meer controleren, beter regelen, beter organiseren. Die wendbaarheid en flexibiliteit, dat maakt ons leven beter, mooier, rijker, gelukkig. Wie is er niet vatbaar voor? Je leven maak je zelf; jij bent verantwoordelijk voor jouw geluk. Zit dat niet achter veel vermoeidheid en stress: je moet, je wil, aan alles meedoen. Dat hou je ook in de kerk nauwelijks buiten de deur. Ik zelf ben er in ieder geval vatbaar voor. Stel je voor (Imagine…) een kerk die echt anders is dan de koude wereld. Stel je voor, een kerk die iets van de hemel laat zien, echt een broederschap zonder ruzie of gedoe. Daar zetten we ons voor in: vernieuwen, anders aanpakken, nieuwe trends volgen in kerkmuziek, preken, theologie bijhouden, weten wat er in de maatschappij leeft…. Problemen analyseren, wijken of bijbelstudie reorganiseren, jeugdwerk fris aanpakken, nieuwe wijken bereiken. Allemaal heel goed, maar brengen wij het paradijs? Brengen wij geloof, brengen ik mensen terug in de kerk? Houden wij mensen vast? Wat wij ook proberen en verzinnen, mooi wordt het alleen door onze God. Zo kijken we naar ons werk. Zo kijk je naar hoe je met je kinderen omgaat, naar je neefjes en nichtjes. Zo kijk je naar de kerk. We hebben van alles gedaan, hard gewerkt, veel gedaan, of juist weinig. Gehinderd door je gezondheid, door je dingen die je tegenhielden of geen idee hoe het kwam. We hebben geprobeerd in alles met de Heer te leven, een jaar door God ons toegeschikt. Misschien maar weinig gedaan. Mooi wordt het alleen door Hem. Niet onze droom, maar Gods droom. Dat is onze belijdenis. God brengt het paradijs. Hij heeft geen correctie nodig. God heeft een zinvol jaar achter de rug, bij alles wat wij meemaakten. Alles waar we van genoten, het was dank zij de Heer, voorproefje van het paradijs. Alles wat moeilijk was, God liet ons volhouden bij Hem; oefenen daarin. 2015 is volbracht
7
Bij alles wat er aan fout was: heb je Hem lief, het gaat door de het filter van verzoening. Zelfs alle mislukking en alle middelmatigheid, de Heer kan het aan. Hij brengt het paradijs zonder ons. Daar is de Heer Jezus voor op aarde geweest. Wij leven met Hem, we leven van vergeving. We oefenen ons in vernieuwing. En dan is het goed. 2015: het is volbracht. Door Hem. Amen. 31 december 2015 Jaap Boerma GKv Rotterdam-Oost.
8
2015 is volbracht
