Preek Prediker 3:1-15 – Alles heeft zijn tijd Liturgie 14 maart 2012 - BIDDAG - ds. D. Vonck te Houten Psalm 121:1,2 Votum/ zegengroet Opwekking 518 Gebed Belijdenis van geloof Gezang 38 Zoek eerst het Koninkrijk van God Lezing: Prediker 3:1-15 Tussentijds 47 (melodie Psalm 77/86) Johannes 16:19-33 Preek Alles heeft zijn tijd Gezang 34 (Al zou de vijgenboom niet bloeien) Gebed Gezang 134:1,2 Gebed Gezang 134:3,4 Gebed Gezang 134:5 Gebed Gezang 134:6 Collecte Psalm 121:3,4 Zegen
Het thema van de preek is: Wat zullen we bidden? Dat is de vraag die ik mijzelf gesteld heb in de aanloop naar biddag. Het is goed om een moment te hebben waarop je zegt: nu nemen we de tijd om samen God te zoeken, om Hem te bidden, om een zegen te vragen. Tegelijk kun je zeggen dat vroeger de noodzaak om God te bidden voor gewas en arbeid om te zorgen dat er voldoende oogst was, in mijn dagelijks leven een veel mindere realiteit is dan dat het toen was, want het ligt nu wel in de supermarkt. Van alles. En natuurlijk is het heel belangrijk om te zeggen dat dit lang niet overal zo is. Het is goed om je daarvan bewust te zijn. Het is ook heel goed om te zeggen dat het je gegeven wordt, waarvoor je dankbaar kunt zijn. En toch … wat zullen wij bidden? Voor elke dingen zullen we vanavond bidden? Waarvoor zullen we God samen bidden en wat zullen we van Hem vragen? We hebben met elkaar gelezen uit Prediker. Het begint: 1 Voor alles wat gebeurt is er een uur, een tijd voor alles wat er is onder de hemel. en dan komt die opsomming…. Ik denk dat we over het algemeen die tekst wel vaker gehoord hebben.
1
Toen ik deze week met wat mensen bij elkaar zat en we het hierover hadden, zeiden we: ja.. het is haast een waarheid als een koe.. het klopt, ja, het is waar… Het is waar dat je in dit leven op allerlei verschillende manieren en op heel veel verschillende momenten in het leven tegen dingen aanloopt, dat is waar. Voor geen mens zal dit een vreemd lijstje zijn… Niemand zal zeggen: daar herken ik helemaal niets van. Toch is de vraag: mogen die momenten er ook in jouw leven zijn? Daarom gaan wij er vanavond verder over gaan nadenken. Want wat hier staat: 1 Voor alles wat gebeurt is er een uur, een tijd voor alles wat er is onder de hemel; God heeft alles een goede plaats gegeven in de tijd. Dat betekent dus dat alle verschillende dingen die hier genoemd zijn, dat we die niet alleen meemaken, maar dat God ze zo in de tijd heeft gezet dat Hij er ook iets mee wil. Als ik eerlijk naar mijzelf ben, kan ik zo de woorden eruit plukken waarvan ik zeg: kijk, daar zou ik om willen bidden … ja, Heer, geef dat er veel geplant mag worden en dat er ook veel gerooid mag worden, dat er herstelt mag worden, dat er gelachen mag worden, dat er gedanst mag worden, dat er omhelst mag worden, dat er gevonden mag worden. Ja, dat kan ik bidden voor mijn eigen leven, voor de levens zoals we hier zitten, van de gemeente… maar hoe vreemd zou het zijn – kunnen we vragen om een tijd om te breken, een tijd om te huilen, een tijd om te verkillen…. ? Waar gaan we voor bidden met elkaar? Het risico is namelijk dat wij denken te weten wat goed voor ons is. Dat we die momenten eruit halen en zeggen: dat is goed voor mij … het is goed voor mij dat ik kan lachen en blij kan zijn en kan opbouwen en kan bewaren en lief kan hebben… en laat duidelijk zijn: dat is ook zo. Maar het risico is dat we daar zo op gericht zijn, dat we daarin verkeert bidden. Ik kom daar straks nog op terug. Prediker Goed, laten we eerst even helder krijgen wie Prediker is en hoe komt hij erbij om dit op te schrijven. De Prediker is op zoek naar wat goed is, naar wat echt is, naar wat waar is in dit leven. Ik denk dat hij daarmee ook in onze tijd wel heel herkenbaar is. Prediker is heel authentiek. Prediker zegt: oké, even los van alle maatstaven en los van alles wat ik overgeleverd heb gekregen of wat dan ook, ben ik in dit leven gaan kijken. Ik ben gaan observeren. Ik heb er energie in gestoken om dit leven te gaan ontdekken, wat het inhoudt en waar goede dingen te vinden zijn, waar echte dingen te vinden zijn, dingen die waar zijn… Het hoofdstuk hiervoor laat zien hoe Prediker die zoektocht heeft gedaan. Prediker 2 en 3 geven aan: Prediker heeft flink van de wijn gedronken; Prediker is flink op stap geweest en hij heeft stevig van de alcohol gedronken en zich afgevraagd: levert dit mij ook echte blijdschap, echte vreugde op? Dat deed het hem niet. Hij zegt achteraf zelfs: het was eigenlijk een beetje een dwaasheid dat ik het daarin zocht. Maar goed, hij kwam daar in ieder geval achter. Hij zei: ik heb me daar in gestort, maar wel steeds met het besef: ik wil ontdekken wat echt is, wat wijs is. Vervolgens is Prediker keihard aan het werk gegaan, hij heeft een schitterende carrière opgebouwd. 2
Hij is heel druk bezig geweest om te bouwen, te planten, tuinen aan te leggen, vul maar in …. Daarna heeft hij weer een andere stap gemaakt. Hij zegt: ik heb goud en zilver opgestapeld, hij is gaan sparen. Hij had een enorm banksaldo, zouden in onze tijd zeggen; hij had geld als water. Tenslotte staat er in hoofdstuk 2:8 Ik heb zangers en zangeressen aangesteld en het genot geproefd van vele, vele vrouwen. Dus ook op seksueel gebied heeft Prediker zich daar helemaal ingestort. Ook op dat gebied heb ik gezocht en gekeken: wat levert dit mij nu ten diepste op. Dat maakt Prediker wel iemand waarvan je kunt zeggen: oké, die man - met alles wat hij ontdekt heeft en de ruimte en vrijheid die hij had - heeft ons wel iets te vertellen! Heel veel mensen komen er niet aan toe om op welk van deze gebieden dan ook, zich daar zo in te storten en tegelijk daar ook een bepaalde afstand in te kunnen houden om te kunnen zeggen: ik wil zien wat er gebeurt. Zo komt Predikers conclusie: ik ben er achter gekomen dat het allemaal lucht is. Je kunt je er nog zo op richten en je kunt er nog zo mee bezig zijn en er zoveel hoop op hebben en er op uit zijn… maar het is lucht. Je kunt er niet echt van genieten; het is najagen van wind, het heeft geen nut zegt hij verderop. En het heeft ook nog eens heel veel gevolgen voor hem gehad. Op den duur werd ik er depressief van, zegt hij. In vers 17 zegt hij: 17 Ik kreeg een afkeer van het leven. Elke bezigheid onder de zon ging me tegenstaan, want het is niet meer dan lucht en najagen van wind. Hij werd vertwijfeld: 20 Vertwijfeling beving me over alles wat ik had verworven en waarvoor ik had gezwoegd onder de zon. Het is allemaal leegt, kwam hij achter. Herkenbare waarheid Herkenbaar? Ja, ik zou zeggen: dit is heel herkenbaar. Het is herkenbaar omdat wij daar in ons leven allemaal tegenaan lopen, omdat je in leven op wat voor manier dan ook aanloopt tegen beperkingen, tegen tijden dat je de dood, het afbreken en de rouw merkt, hoe je daar ook in staat en hoe je daar in leeft… Maar is het oké om dat daadwerkelijk ook te voelen? Dat ook daadwerkelijk te ervaren? Ik merk het in gesprekken die ik soms heb, dat mensen die leegte, die hele diepe lijn van het leven soms zo aanraken dat ze zeggen: ik vind het zo ontzettend moeilijk, want wat voor perspectief heb ik dan in dit leven… Ik denk dat mensen dat heel vaak voelen. Het psychologenbezoek is de afgelopen jaren sterk toegenomen. Hoe komt dat? Ik denk dat dit te maken heeft met dat we geen negativiteit meer willen voelen, dat we zo veel mogelijk het lijden willen uitbannen en eruit willen gooien. Je ziet het ook op een andere manier terugkomen, in bijvoorbeeld het aanhangen en het graag willen hebben van boeddha-beeldjes enz… want dat staat voor positiviteit, dat staat voor je
3
losmaken van het lijden en de negatieve ervaringen om te zorgen dat je verlicht wordt en daar geen last meer van hebt. Het is op zoek gaan naar verlichting van wat pijn doet en anders maar vluchten. Dan komt Prediker daar tegenin. Hij zegt: wacht even, in dit leven zijn er heel veel verschillende momenten en al die momenten heb je nodig om te ontdekken wat het leven is. God heeft alles wat er is in de tijd een goede plaats gegeven. Hij gaat verder en zegt dan in vers 11: 11 God heeft alles wat er is de goede plaats in de tijd gegeven, en ook heeft hij de mens inzicht in de tijd gegeven. God heeft de mens eeuwigheid in het hart gegeven, zo staat het er letterlijk. Hij heeft het de mens mogelijk gemaakt dat we na gaan denken, dat we tegen dingen aanlopen en zeggen: maar zo zou het niet moeten …. Dat we uit zijn om te genieten, dat we uit zijn op het goede: dat klopt, want daar is de mens voor gemaakt. En toch merk je dat we het wel herkennen in ons leven, maar het niet naar onze hand kunnen zetten. Dat is de grote kwelling in het leven. Het lukt je niet. Denk je net alles op orde te hebben en dan gebeurt er weer …. vul maar in. Wat zullen we bidden? Wat zullen we bidden, is de vraag. Ik zei al: pas op dat je niet invult wat je denkt nodig te hebben. Dat we alleen maar zouden bidden: Heer, geef me meer voorspoed, geef me meer werk, geef dat het meevalt met de crisis… Dan kan het heel gemakkelijk een heidens gebed worden, Mattheus 6 spreekt daar over. Dan kan het heel snel zo zijn van: God, geef mij wat ik nodig heb, zodat ik vooruit kan in dit leven. Maar hoe zit dat dan? Moeten we dan bidden om verdrukking, omdat we jaloers zijn op christenen in China die wel vol vuur kunnen zijn ? Moeten we dan bidden om tegenslag? Romeinen 8 zegt: wij weten ten diepste niet wat wij moeten bidden en daarom doet de Heilige Geest dat voor ons. Waar het voor nu om gaat: als je die lijn vanuit Prediker te pakken hebt, wordt het je ook duidelijk wat we hier vanavond doen. Waar zouden wij voor bidden? Ik weet niet waarvoor ik moet bidden, want ik weet niet wat goed voor mij is.
Johannes 16 We hebben ook uit het Nieuwe Testament gelezen. In Johannes 16 is er ook verwarring over de tijden. Jezus zegt: Ik ben nog een korte tijd bij jullie en dan zal Ik weg zijn, maar Ik zal weer komen. De discipelen snappen er echt helemaal niets van. Jezus gaat ze dan dat onbegrijpelijke plan van God uitleggen. Dat is al een belangrijke link naar Prediker toe, waar gezegd wordt dat God al de tijden in de hand houdt. Alleen Hij beslist over de tijden. Jezus legt het uit en zegt: jullie zullen een tijd meemaken waarin je zult huilen, zult klagen en verdriet zult hebben. De mensen om je heen zullen jullie voor gek verklaren, want dat zijn de 4
mensen die ervoor gezorgd hebben dat Ik daar aan het kruis hang. Ze zullen blij zijn en zeggen: moet je Hem daar nu zien hangen…. maar jullie, zegt Jezus, zullen daar huilen, weeklagen, smeken en verslagen bij elkaar zitten. Maar, belooft Jezus, Ik zal jullie verdriet in vreugde veranderen. Hij zegt: er zal een hele grote omwenteling komen wat je je niet voor kunt stellen. Wat eerst nodig is, is dat het jullie duidelijk wordt hoe erg jullie Mij missen, terwijl je merkt dat de wereld mij helemaal niet mist. Dan zal ik dat verdriet veranderen in vreugde, zegt Hij. Daarom deze zin: wanneer je inzicht in de tijd krijgt, dan zie je dat die slechte tijden goed zullen uitwerken. Wanneer je ontdekt dat God door al die tijden heen wil werken - dat je ook in de tijden waarin je het moeilijk hebt mag zien en mag ervaren dat God daarin aanwezig is - dan zul je zien dat je ook die andere momenten een diepe vreugde hebt geraakt waardoor het leven wel degelijk zin krijgt. Het voorbeeld dat Jezus geeft is een barende vrouw en het werkt echt zo. Tijdens de bevalling heb je te maken met een enorme pijn en na die tijd als het kind geboren is, kun je die pijn niet meer terughalen. Dat lukt niet meer; je weet dat het er was, maar hoe het er was weet je niet meer. Wat is de boodschap van het verhaal? Niet dat je in alle tijden maar moet zeggen: God doet alles meewerken ten goede …. dus richt je daar maar op, kijk maar vooruit, straks wordt alles wel beter… Nee, de tijd waar je nu in zit is ook een tijd die God wil gebruiken in jouw leven. Ook je verdriet, je moeite en je pijn horen erbij en het is de weg naar vreugde toe. Dat zal je echt blij maken. Wat dat betreft kan ik veel met Prediker in het pastoraat. Wanner je het niet zit zitten: weet je, het is logisch dat je het niet zit zitten… weet je, het is heel normaal, sterke nog: heel goed gezien dat je je niet prettig voelt in deze wereld met het lijden dat je meemaakt en het lijden dat je ziet van anderen. Het klopt, heel goed gezien, want zo is het leven ook niet bedoeld. Tegelijkertijd weet je: God is er nu al. Wanneer je Hem daarin leert herkennen, zul je een vreugde krijgen die straks veel en veel groter is als je Hem ziet. Dat is waar Jezus hier over spreekt, vers 23: dan zal Hij je een vreugde geven, die niemand je meer kan afnemen. Tot dat moment, zegt Jezus, vraag de Vader alles in Mijn Naam. Ja, dan kun je vrij bidden en mag je overal om vragen. Bid in Jezus’ Naam, want je mag weten dat je door Hem perspectief en uitzicht hebt. Bid de Vader als een kind van Hem; dat je jezelf zo mag zien van Hem. Wat zullen wij vragen? Wat zullen wij vragen? Ten diepste weten wij niet wat we zullen vragen omdat wij niet weten wat goed voor ons is. Jezus wijst ons een weg waarin we alle ruimte krijgen om te vragen Bid als een kind die zijn Vader vraagt om het goede. Daar mogen we om bidden: Heer, schenk mij het goede. En ja, dan mag je vrij vragen om werk, om vriendschappen, om goede tijden en welvaart… ja, daar mag je echt om vragen. Vader weet wat goed voor je is. Bid je Vader om het goede, omdat je weet dat je Vader ook het goede wil geven door alle tijden heen. Dat de verhoring van je gebed er niet van afhangt hoe jouw tijd eruit ziet, maar dat God de 5
tijd wil gebruiken ook in jouw leven, zodat je het goede daarin van Hem ontvangt. Dan kun je dat goede zoeken vanuit dat geloof, vanuit het vertrouwen dat je je Vader alles mag vragen, dat je Vader er op uit is om je het goede te geven, Dan ontvang je een vrede zodat je kunt zeggen: de tijd waarin ik nu zit doet pijn en ik snap het niet en overzie het niet, maar ik weet dat God mij op dit moment ook leert en geeft. Ik moet denken aan wat Johannes Bos zei over zijn collega in Malawi; moeilijke tijden, maar God bouwt mijn karakter, zei hij. Dat is er vanuit gaan dat God het goede wil geven, datgene dat goed is voor jou. Ja, dan mogen we vrij bidden en dan mogen we heel veel aan Hem vragen. En dan mogen we nog veel meer gaan verlangen dan wij voor mogelijk houden. Dat geeft alle ruimte om Hem zo te zoeken in ons gebed.
Amen
6
