Zomercursus 2010 taal Hogeschool Edith Stein Spelling overige woorden
Spelling overige woorden
Klinker en medeklinker Begin en einde van een woord Meervoud Bijvoeglijke naamwoorden Samenstellingen en afleidingen Tweeklanken Hoofdletters Bastaardwoorden, moeilijke woordbeelden en oude naamvalsvormen
http://taalunieversum.org/
Klinker en medeklinker
Lange klinker blijft lang klinken: vraag/vragen Een lange klank in een open lettergreep schrijf je met 1 klinker. Korte klinker blijft kort klinken: rot/rotte Een korte klank in een gesloten lettergreep schrijf je met 1 klinker V aan eind v.e. woord wordt f : geven/geef Z aan eind v.e. woord wordt s : kazen/kaas
Begin en einde van een woord Maak woord langer: schrob-schrobben voorvoegsel: haal woord uit elkaar: ont-nemen (1x t), ont-trekken (2x t) Achtervoegsel: haal woord uit elkaar: onvergeeflijk (1x l), onmiddel-lijk (2x l) Ook: beroemd-ste C in woorden uit andere talen (comité), k als woorden vernederlandst zijn (kopij) (colonne, kolonie)
GOED OF FOUT? Er liggen onnoemellijk veel appels in de korfen
Meervoud enkelvoud
meervoudsvorming
meervoud
vader
-s
vaders
lamp
-en
lampen
ei
-eren
eieren
Meervoud met –s of „s
Gewoonlijk: –s Bij spraakverwarring (als de uitspraak zou veranderen: „s (achter –a, -i, -o , -u, -y)
Meervoud op –n of -en Enkelvoud + -(e)n (ruit-ruiten), behalve als enkelvoud eindigt op Beklemtoonde –ee Beklemtoonde –ie Onbeklemtoonde –ie
-ën (zeeën) -ën (knieën) -¨n(oliën)
Goed of fout? De feeën tilden met zijn driën de huiden van de runden uit de autoos.
Beide of beiden? Zelfstandig gebruikt: Geen –n bij zaakverwijzing: Sommige van deze plannen zijn goed. Er zaten twee apen op de rots; beide waren bavianen.
Wel –n bij persoonsverwijzing : Hij zag veel bekenden, onder anderen zijn ouders.
Als bijvoeglijk naamwoord gebruikt: Geen –n vóór zelfstandig naamwoord: beide ouders
Monniken of monnikken? Zelfstandige naamwoorden eindigend op –ik, -es, -et, -el, -em, -er, -it waarvan de klemtoon niet in de laatste lettergreep ligt: mv op -en: mónniken, dreúmesen, lémmeten engelen, vademen, wateren, kieviten Zelfstandige naamwoorden waarvan de klemtoon wel in de laatste lettergreep ligt: verdubbeling laatste letter: blíkken, krokétten
Meervoud bij woorden op onbeklemtoond –is of -us De –s in het meervoud wordt verdubbeld, ook als de klemtoon niet op de laatste lettergreep valt: vonnis – vonnissen krokus – krokussen functionaris – functionarissen
Goed of fout? Sommigen houden van rozen, anderen van tulpen. Beide kanunnikken hebben liever irisen.
Meervoud Latijnse woorden -us wordt –i (politici) -um wordt –a (musea/museums) -o wordt –i (saldi/saldo‟s)
Dus nooit: media‟s, musea‟s
Meervoud bij woorden op -f of -s De f wordt meestal een v en de s een z : kloven, laarzen Maar: fotografen, filosofen, en kaarsen! Maar: kruis - kruizen kluis - kluizen
Bijvoeglijke naamwoorden de
een
de-woord
de bange jongen
een bange jongen
het-woord
het zwarte paard
een zwart paard
Gewone bvnw: regels open en gesloten lettergreep (grote boom, natte was) Stoffelijke bvnw: eindigen op –en (houten bak), behalve moderne materialen (plastic beker) Volt dw gebruikt als bvnw: -en als volt dw op –en (gebroken vaas) -e als volt dw op –t of –d (geplante struik, gewonde soldaat)
Goed of fout? Fotografen die vroeger een zilver camera wonnen waren een soort chemici in hun donkere kamer.
Samenstellingen en afleidingen zoveel mogelijk aaneen schrijven (hogesnelheidslijn) -s als je die hoort (dorpsplein) -en als eerste deel alleen mv op –en heeft (perenboom) Bijvoeglijke naamwoorden aaneen als je ze als een woord ervaart (hoogstnoodzakelijk) Getallen tot en met het woord duizend als één woord (zevenentachtigduizend, drie miljoen) Samengestelde bijwoorden, voegwoorden en voornaamwoorden doorgaans aaneen (daartussen, diegene)
Samenstellingen en afleidingen Uitzonderingen op de regel uit voorgaande dia:
als eerste deel vd samenstelling ook een mv op –s heeft: groentesoep. als het eerste deel een znw zonder mv is: tarwebrood. als het eerste deel het tweede deel versterkt en de samenstelling een bvnw is: apetrots. als het eerste deel een persoon of zaak is van wie of waarvan er maar één bestaat: maneschijn, Koninginnedag. als je het niet meer ervaart als samenstelling, als het eerste deel een lichaamsdeel is én als het geheel een versteende uitdrukking is: ruggespraak, hartelust. als het eerste deel van de samenstelling geen znw is, maar een bvnw of een ww: lachebek, hogeschool.
schematisch
Klinkerbotsingen vermijden (bij spraakverwarring) In samenstelling: koppelteken (gala-avond, bureau-inhoud) In ongeleed woord of afleiding: trema (poëzie, beïnvloeden) Maar: koffieautomaat
Goed of fout? Op de poëzieavond van de hoge school sluiten ze de colaäutomaten en schenken ze in de serrekantine pruimesap.
Tweeklanken ij/ei Je schrijft ij in - woorden die eindigen op -lijk, -nij, -rij, lij of -ij - sterke werkwoorden, bijvoorbeeld: prijzen, schijnen ei in - woorden die eindigen op -heid, -lei, eit of -teit
Klanken ie/i/y
ie in - gesloten lettergrepen, als je een lange ie hoort, bijvoorbeeld: stier - aan het eind van een woord, bijvoorbeeld: knie - in een beklemtoonde open lettergreep die niet aan het eind van een woord komt: gierig, gieten, spiegel i in - in een onbeklemtoonde open lettergreep die niet aan het eind van een woord komt: figuur, gitaar, libel, miauw, riool - in veel uitheemse woorden: taxi, piramide, broccoli, ski, souvenir, bikini, alibi - namen van de maanden januari, februari, juni, juli - woorden die uit het Latijn afkomstig zijn of een Latijnse meervoudsuitgang hebben, bijvoorbeeld: academici - bijvoeglijke naamwoorden die eindigen op -isch, bijvoorbeeld: kritisch - bijvoeglijke naamwoorden die eindigen op ieel, bijvoorbeeld: financieel y in - woorden met een Griekse oorsprong, bijvoorbeeld: hypotheek - Engelse woorden, bijvoorbeeld: baby, hobby
Hoofdletters Begin van een zin; uitzonderingen: -als zin begint met apostrof: „s Morgens -als zin begint met cijfer: 250 leerlingen… Eigennamen Bvnw afgeleid van eigennamen: Hengelo‟s.. Citaat: Hij zei: “Dat is goed.” Titels en rangen: Hare Majesteit Namen van feestdagen: Kerstmis, Suikerfeest Afgekorte namen uitgesproken als woord een beginhoofdletter: Cito
Zie verder: schema hoofdletters of kleine letters
Goed of fout Jullie lelijke resultaten bij de Cito in julie schijnen in de Kerstvakantie in de tubantia te lezen te zijn.
Bastaardwoorden, moeilijke woordbeelden en oude naamvalsvormen * Uit hoofd leren!
Oefening spelling overig Antwoorden oefening spelling overig
