VANUIT DE VS IMAGINED DISTANCES? IMAGINED DIFFERENCES?
INTERVIEW MET: DUPUIS “IK WIL NU EENS ECHT LIBERAAL GEREGEERD WORDEN”
Zomer 2015
NIEUWE WIST-JE-DATJES EEN VERSE LADING SAPPIGE RODDELS
Woord van de hoofdredacteur
REDACTIE
De tweede van dit kalenderjaar en mijn laatste als hoofdredacteur. Op de 25e van deze maand vlieg ik naar de VS om daar een semester te studeren. Daarom is het dat Ivo Seinen met ingang van 1 augustus 2015 de taken als hoofdredacteur op zich neemt. De redactiecommissie was dit jaar wederom erg klein, maar krachtig! Door weinig mensen moest veel geregeld worden en
L UUK D OKTER
met steun vanuit het bestuur en van anderen is er veel gelukt. Ik kijk nog maar eens naar de website, de frequentie van artikelen en de hoge bezoekersaantallen. Ik heb erg van dit jaar genoten en ben heel blij om met Eline en Ivo aan dit mooie verenigingsblad gewerkt te hebben. Ik heb er daarom ook alle vertrouwen in dat Ivo de komende tijd, tot aan de ALV, het onderste uit de kan zal halen en u nog zal verrassen met leuke en interessante updates.
E LINE A DEMA
Tenslotte wil ik er nog op wijzen dat het zeer op prijs wordt gesteld als u zelf in de pen klimt en het resultaat mailt naar
[email protected]. Ook wil ik mijn speciale dank uiten richting mijn commissie, de commissie AP, het bestuur der JOVD Groningen en alle andere externe auteurs. Met, voor nu voor het laatst, een liberale groet, I VO SEINEN
Uw hoofdredacteur, Luuk Dokter
1
Woord van de voorzitter
Geachte lezer,
Gefeliciteerd! Ook het tweede exemplaar van ons liberale magazine is u onder ogen gekomen. Wederom een magazine met de mooiste, grappigste, opmerkelijkste of luchtigste artikelen van de afgelopen periode. De redactiecommissie heeft de afgelopen tijd wederom hard gewerkt om de site up to date te houden en ons te blijven verlichten met een knap staaltje liberale journalistiek. Ivo, Eline, Luuk en Tim zijn de afgelopen maanden veelal op pad geweest om ook eens een kijkje achter de voordeur te nemen. Eline is bijvoorbeeld veelal bij de commissies langs geweest om kennis te maken en eens te kijken hoe het reilt en zeilt binnen deze commissies. Het is mooi om te lezen dat de sfeer binnen deze commissies veelal goed is en dat ze ook trouw blijven aan hun auditoren. Ik ga het deze keer kort houden met het voorwoord, aangezien de inhoud van het magazine voor zich spreekt. Ik wens u veel leesplezier met dit magazine!
Met liberale groet,
M. R. Schwering Voorzitter JOVD Groningen
2
INHOUD [4]
[18]
.. V&D vs. Action
.. “Ik heb dingen gedaan waar ik ook echt in geloofde”
>> Ivo Seinen
>> Eline Adema
[6] .. Cyberoorlog: een kwestie van tijd?
[20]
>> Simon van der Pol
.. Red de binnenstad van Groningen! >> Wytze Spoelstra
[8] .. Dupuis: “Ik wil nu eens echt liberaal geregeerd worden” >> Eline Adema
[22] .. Amerikanen en hun politici – alles of niets >> Ivo Seinen
[12] .. Imagined distances? Imagined differences?
[24]
>> Pirmin Olde Weghuis
.. Wist-je-datjes!!
[14] .. Hoe kunnen wij KLM redden? >> Baue Bijleveld
[16] .. Terug naar gescheiden schoolklassen? >> Luuk Dokter
3
V&D VS. ACTION Door Ivo Seinen, redactie De Jonge Liberaal – 16 februari 2015 Warenhuis V&D is de laatste tijd in het nieuws gekomen door de gevolgen van haar structurele negatieve bedrijfsresultaat. Banken worden huiverig om krediet te verstrekken en om kosten te drukken wil het bedrijf korten in het loon van haar werknemers. Wat gaat hier mis? Wat zijn de problemen waar het bedrijf tegenaan loopt, en wat is er anders sinds Vroom en Dreesmann in 1887 een succesvolle Nederlandse formule hebben neergezet? De laatste weken is V&D aan de onderhandelingstafel zowel juridisch als zakelijk een veelvoud sterker geworden. Dit fenomeen, de laatste adem, ontstaat omdat geen der stakeholders baat heeft bij bedrijfsterminatie. Winkelpandeigenaren vrezen voor hun huur, banken voor hun lening, en werknemers voor hun baan. Derhalve probeert V&D een loonkorting van 6% door te drukken. Dit besluit wordt overigens vandaag juridisch onder de loep genomen, doordat vakbonden een kort geding in het verweer hebben gesteld. Maar neem dan budgetretailer Action, een formule waarbij de nadruk op kostenbesparing ligt: dit geldt voor de bedrijfsvoering, maar ook in de ogen van de consument is winkelen in de Action goedkoop. Zelfs de naam heeft enigszins een kitschy tongval. Maar Action blijft consequent bij haar identiteit, en de consument waardeert dat. In de winkel ligt 60% van de goederen tijdelijk in de schappen, omdat Action ze groot inkoopt. Gevolg is dat de consument frequentief de winkel binnenstapt om te kijken of er nog iets te scoren valt. Maar wat gaat er mis in de formule van V&D, daar waar het vorige eeuw nog succesvol was? Buiten het feit dat de consument de laatste jaren door de crisis minder luxe artikelen is gaan aanschaffen, zucht V&D ook onder de concurrentie. Met vergelijkbare formules neemt V&D het op tegen HEMA, De Bijenkorf, en C&A. Overigens is het bedrijfsresultaat van deze winkelketens ook niet rooskleurig. In de Action, waar chaos in de winkel een soort handelsmerk is, wordt chaos niet door de consument afgestraft: de consument komt soms zonder idee binnenwandelen en kijkt wat er is. In tegenstelling tot V&D, daar lijkt de chaos in de winkel in het nadeel te werken. V&D probeert wat luxe te bieden, en zich te richten op de iets hoger dan gemiddelde klasse. Maar met het shop-in-shop concept wordt het eerder onsamenhangend, en heeft V&D geen echte identiteit. 4
Maar dan is er nog een aanwijsbaar punt geweest in de geschiedenis, waarop de eigenaar van V&D doelbewust voor de korte termijn winst heeft gepakt, ten nadelen van de lange termijn. In 2004 plukt investeringsfonds KKR met twee kleinere partners het concern achter V&D van de beurs. Om vervolgens zoveel mogelijk onderdelen op te knippen, en vastgoed te verkopen. Sindsdien zit V&D op huurbasis in dezelfde panden, daar waar ze voorheen eigenaar van waren. In 2013 leed de V&D een verlies van 42 miljoen euro, daar waar de huurkosten 62 miljoen euro bedroegen. Dit wederom in tegenstelling tot de Action, die volledig in lijn met hun identiteit, goedkope locaties en panden betreedt om haar waren te verkopen.
5
CYBEROORLOG: EEN KWESTIE VAN TIJD? Door Simon van der Pol, commissie Actuele Politiek – 19 juni 2015 Zolang het internet bestaat, zijn er al problemen met de veiligheid ervan. Pas in 2000 kwam dit groot in het nieuws, namelijk met het ILOVEYOU-virus, dat via de e-mail verspreid werd en meer dan 50 miljoen computers heeft besmet. Sindsdien hoor je regelmatig verhalen over virussen, wormen, trojans, phishing, malware en DDOS. Gelukkig is de software die op onze computers draait steeds veiliger geworden en zijn wij steeds slimmer geworden in het herkennen van schadelijke software. Waar dit soort virussen in het begin vooral pesterijen waren waar de kosten voornamelijk te maken hadden met het verwijderen van de schadelijke software, wordt er nu grof geld verdiend met dit soort praktijken. Neem neppe e-mails van banken waarmee inloggegevens worden achterhaald of malware die je computer blokkeert, waarbij mensen geld moeten betalen om weer bij hun gegevens te komen. Nu zijn deze persoonlijke aanvallen, ofwel cybercrime, een probleem dat te overzien is. Als je je verstand gebruikt, heb je er niet al te veel last van en als het een keer echt fout gaat, is de schade beperkt. Nu hoor je echter steeds vaker dat landen elkaar virtueel te lijf gaan. Dit begon met de lekken van Edward Snowden, waar bleek dat de NSA wel heel veel toegang had tot ieders e-mails, chats en telefoontjes. Meer recentelijk is de Amerikaanse overheid gehackt (vermoedelijk door de Chinezen), waarbij persoonlijk informatie over ambtenaren gestolen is dat gebruikt kan worden om ze te chanteren. En uiteraard zijn er de recente aanvallen op het computersysteem van het Duitse parlement, waardoor deze wekenlang deels plat lagen. Terroristische organisaties worden ook steeds handiger op internet, waar hun activiteiten vroeger nogal amateuristisch waren, maakt bijvoorbeeld IS goed geproduceerde filmpjes en wint het nieuwe zieltjes d.m.v. social media. Neem nu onderstaand filmpje, waar jongeren met een soort GTA: Syria worden aangespoord te gaan vechten voor hun verdorven gedachtegoed. Dit alles speelt op een moment dat er bij de overheid een groot tekort is aan kennis over computers en het internet. Niet alleen in Nederland, maar ook internationaal, mislukken vanuit de overheid geïnitieerde ICT-projecten vaak: ze kosten veel te veel geld of werken niet goed. Bijvoorbeeld overheidsinstellingen in de gezondheidszorg kampen hier mee, maar zelfs bij defensie worden jaarlijks miljoenen verspild aan de ontwikkeling en het onderhoud van niet-werkende systemen. De overheid heeft een enorme achterstand op het gebied van ICT en aangezien de ontwikkeling hiervan razendsnel is, wordt deze alleen maar groter. Tegelijkertijd zie je dat burgers zelf maar wat gaan doen, zoals Jester, een hacker die al 170 Jihad-sites onschadelijk heeft gemaakt of de hackers bij Anonymous, die na de aanval op Charlie Hebdo verschillende vergeldingsacties zijn gestart. Ook sommige bedrijven nemen verantwoordelijkheid, door samen te werken met overheden, maar ook door ze voor de rechter te dagen als de belangen van hun klanten in het geding komen. 6
Nu hoor je verschillende geluiden over hoe deze problematiek aangepakt zou moeten worden. Sommigen menen dat de overheid zich helemaal niet met het internet zou moeten bemoeien, anderen proberen 19eeeuwse wetten toe te passen op de hedendaagse technologie. Het gaf altijd hilarische televisie als de voormalige minister van justitie Opstelten zijn beleid rondom cybercrime moest uitleggen, omdat hij er echt helemaal niets van begreep. Ik ben zelf van mening dat juist het internet een plek is om klassiek liberale waarden op toe te passen. Een soort digitale nachtwakersstaat: zo veel mogelijk vrijheid voor het individu en bedrijven om snel te kunnen innoveren, maar zeker ook bescherming tegen aanvallen van buitenaf. Om dit goed te kunnen uitvoeren heeft de overheid expertise nodig en moet ze laten zien dat dit onderwerp serieus wordt genomen. Begin eens met het aanstellen van een minister of staatssecretaris van ICT, die zich alleen bezighoudt met dit soort vraagstukken en een verdere modernisering van de overheid. Stel vervolgens duidelijk vast wat de rechten zijn van burgers op het gebied van privacy, want wat je ook doet, dit mag zeker niet in het geding komen.
7
DUPUIS: “IK WIL NU EENS ECHT LIBERAAL GEREGEERD WORDEN” Door Eline Adema, redactie De Jonge Liberaal – 21 mei 2015
“Ik kijk met veel plezier terug op mijn tijd in de Eerste Kamer,” stelt mevrouw Dupuis tijdens het interview dat we met haar mochten houden. Op 26 mei dit jaar vinden de verkiezingen voor de Eerste Kamer plaats en mevrouw Dupuis staat niet meer op de lijst voor de VVD. Na 16 jaar in de Kamer te hebben gezeten, vond ze dat het tijd was om ermee te stoppen. We blikken terug op haar tijd in de Eerste Kamer waarbij het functioneren van de huidige regering ook de revue passeert. Hoe bent u vanuit de wetenschap, als hoogleraar medische ethiek, in de politiek terecht gekomen? “Ik was eerst lid van D66, maar in 1995 ben ik lid geworden van de VVD, omdat ik Frits Bolkestein heel goed vond. In die tijd heb ik kennis gemaakt met de voorzitter, Willem Hoekzema en ben ik op bezoek geweest bij Frits. Toen heb ik in een commissie gezeten over het liberalisme en rond 1997 kreeg ik een brief of ik de Eerste Kamer in wilde. Dat leek me een mooie baan voor een hoogleraar. Er zitten leuke mensen in de Eerste Kamer en het is niet zo fanaat politiek.” Waar bent u het meest trots op uit uw tijd in de politiek? “Dat ik samen met Jan Hamel een paar novellen heb geforceerd in de tweede periode dat ik in de Eerste Kamer zat. Daarnaast heb ik me natuurlijk met het elektronisch patiëntendossier bezig gehouden waar de kamer het uiteindelijk unaniem over eens was dat het wetsvoorstel hierover verworpen moest worden. Daar zat ik goed in. Het is natuurlijk altijd fijn als je in je eigen deskundigheidsterrein zit. Tegelijkertijd is 8
dat ook het eeuwige conflict met journalisten. Als ze zeggen dat ik twee petten op heb, zeg ik altijd dat ik er wel zeven op heb. Ik heb zoveel banen in de gezondheidszorg, maar dat betekent niet dat ik daarmee alleen voor mijn eigen belang op kom of voor dat van een kleine groep. Ik heb sowieso geen eigen belang.” Bij Pauw en Witteman op 5 november 2014 werd u inderdaad verweten dat uw voorzitterschap en senatorschap elkaar overlapten. Hoe kijk u hier tegenaan? “Ik vind dat totale onzin. Ik zat daar in een ongelofelijk lastig parket. Ik wist wat er aan de hand was, maar ik kon dat niet in het openbaar zeggen. Mensen hebben alleen maar meningen, maar de feitenkennis is totaal afwezig. Op een gegeven moment ben ik maar gestopt met praten, want ik vond het zo’n zieke sfeer. Iedereen in de Kamer heeft andere banen, want van een lidmaatschap alleen is niet te leven. Fractievoorzitter Uri Rosenthal vond de verschillende voorzitterschappen prima en als er een wet was die heel dicht bij die sectoren zat, bekeken we in de fractie per keer of ik wel of niet woordvoerder zou worden.” U heeft altijd op terreinen met gevoelige onderwerpen gezeten. Zijn er wel eens verhalen geweest waardoor u bent gaan twijfelen of juist bevestigd werd in uw opvattingen? “Mijn opvatting is dat we bij medisch ethische vragen zoals abortus en euthanasie niet met alle neuzen dezelfde kant op hoeven. Het is privédomein van de moraal waar wel grenzen zijn, maar waar burgers in de essentie zelf keuzes moeten kunnen maken. Euthanasie is niet per se goed, maar de staat hoort zich er niet mee te bemoeien. Daar passen hele droevige verhalen echt in. Elk menselijk drama is er één, maar ik wil een wet en regelgeving die zelf geen drama’s veroorzaakt. Een regelgeving die iemand een zachte dood verbiedt, dat vind ik dramatisch. Je moet mensen sowieso niet terroriseren met regels, wat dit kabinet overigens wel doet. Ik ben blij dat ik eruit ga, want ik vind dat er grenzen overschreden worden wat betreft bemoeizucht van de overheid met de burger.” Heeft u hier een voorbeeld van? “Op elk gebied eigenlijk wel: werkgeverschap, arbeidsrecht, pensioenen, besturen en toezicht houden in de publieke sector. In de zorg worden de instellingen platgedrukt door regelgeving. De regering is de boosdoener, niet de zorgverleners, die doen het over het algemeen serieus goed. Er zitten natuurlijk altijd rotte appels bij, maar dat is onvermijdelijk. De kwaliteit van onze gezondheidszorg is hoog.” Wat vindt u van het laatst geopperde plan van verplichte sterilisatie voor bepaalde gevallen? “Ik wil me niet aan sterilisatie vastklampen, maar meer aan verplichte anticonceptie. Ik vind dat het soms te verdedigen valt. Het is lastig om daar een wet van te maken, dat zou ik ook niet willen. Je kunt beter een paar wijze mensen bij elkaar zetten die het probleem van binnenuit kennen en per verschillende casus kijken hoe of wat. Meteen een wet vind ik altijd zo dwaas. Er kan beter eerst gekeken worden of oplossingen ook echt werken voor er definitief een wet wordt ingevoerd. We zijn nu ook weer met zo’n star regeerakkoord bezig. Het regeerakkoord, dat wil ik eigenlijk aan de kaak stellen als het meest ondemocratische middel dat we in de samenleving hebben om tot politieke besluitvorming te komen. In een veel te korte tijd gaan een paar mannen die samen willen regeren, wat inderdaad moet gebeuren, allerlei dingen opschrijven zonder ze echt goed te overdenken. Vervolgens kijkt de Tweede Kamer er een 9
half uur naar en moeten ze tekenen. Zo worden ze enorm voor het blok gezet. Ik vind dat de Tweede Kamer dit niet zou moeten pikken. In de Eerste Kamer is het minder, want we hoeven niks te tekenen. Het betekent niet dat ik mijn regering niet wil steunen. Ik wil ook dat de samenleving liberaler wordt, maar dan moet dat ook wel zo zijn. Als er dan alsmaar plannen komen die linksaf slaan, tsja..” Heeft u vaker het idee gehad tijdens deze regering dat u moest kiezen tussen uw eigen idealen en met de partij meegaan? “Jazeker. De PvdA vindt dat de VVD dominant is in de coalitie, maar in mijn fractie vinden we het precies andersom. Bijvoorbeeld zo’n wetsvoorstel als de wet normering topinkomens. Het is een draak van een wet. De eerste was nog fatsoenlijk en daar hebben we voor gestemd om de coalitie te plezieren, maar de tweede was vreselijk. Hij zou pas in 2016 uitgevoerd gaan worden. Toch zei Plasterk doodleuk dat ze hem toch meteen in gingen voeren. Waar hebben we dan nog een parlement voor? Ik wil best loyaal zijn aan een liberale regering, graag zelfs, maar dan moeten er wel behoorlijke wetten afgeleverd worden.” U zegt dat u deels mee moet gaan met de coalitie, maar wat zijn idealen waar u nooit vanaf heeft geweken? “Een kleine, efficiënte, niet betuttelende overheid, maar een overheid die in alle redelijkheid naar regels kijkt en niet overal een onsje meer bij doet, vind ik heel belangrijk. De overheid moet gewoon zijn plicht doen. De manier waarop nu alles in detail wordt geregeld is totaal onproductief en het kost veel meer geld dan nodig is.” Met de ervaring die u nu heeft, zijn er dingen die u structureel anders zou hebben gedaan als u terugkijkt op uw tijd in de Eerste Kamer? “In het begin zat ik met toch wel de grote mannen van de VVD, zoals Leendert Ginjaar en Hans Wiegel, in de fractie. Ik ben toen soms niet op mijn intuïtie en kennis afgegaan, omdat ik vond dat ik niet de positie had om dwars te liggen. In je vierde termijn is dat wel anders. Ik ben heel loyaal met de fractie, maar als ik het ergens niet mee eens ben meld ik dat wel. We zijn hele goede kameraden en dat zorgt ervoor dat we ook kritisch naar elkaar kunnen zijn.” Zijn er naast Frits Bolkestein ook andere mensen die u bewondert of als voorbeeld ziet? “Ik vind dat er heel veel goede mensen rondlopen. In dit kabinet vind ik Jet Bussemaker heel goed. Onderwijs vind ik bijna zo belangrijk als gezondheidszorg en minstens zo ingewikkeld. Ze heeft het tot nu toe heel goed gedaan. Verder was ik ook erg gesteld op de twee mannen van justitie die nu het veld hebben geruimd. Edith Schippers doet ook haar best, maar wordt enorm voor de voeten gelopen door CDA en links in de Tweede Kamer. Ik vind toch dat zij allen heel veel dingen goed aangepakt hebben. Echter, als het gaat om een liberale koers vind ik dat we als VVD niet altijd duidelijk genoeg zijn naar de burger over wat dat dan is. We houden ons niet genoeg aan de grootste idealen van het liberalisme, een vrije en verantwoordelijke burger en een terughoudende overheid. Ik wil nu wel eens echt liberaal geregeerd worden.”
10
Hoe zou de VVD volgens u die liberale koers weer kunnen terugpakken? “Ik vind dat we terug moeten naar de bronnen en waar het echt over gaat. Dat betekent niet dat we mensen laten creperen, wat er altijd meteen weer aan toegevoegd wordt. Onze zorg zijn helemaal niet de rijken, maar de middenklasse in Nederland. Zij worden heel hard gegrepen door een enorm verschil tussen bruto en netto inkomen. Ook subsidieert de overheid van alles veel te makkelijk. Nu zie je een hele ingewikkelde uitvoering van werkloosheid, gezondheidszorg en huursubsidies, ik gooi alles even op één hoop. Het gevolg is dat negentig procent van alle huishoudens in Nederland wordt gesubsidieerd. Als we dat nou eens niet zouden doen. Er zijn steeds meer kosten en de overheid groeit en groeit maar. Er is geen enkele manier om die overheid te beperken als je met zo’n ingewikkeld subsidiestelsel zit. Hogere nettoinkomens, vooral voor de middenklasse, en minder subsidies, dat zou ik dus willen.” Zou het basisinkomen een oplossing zijn? “Dat weet ik niet. Ik weet zeker dat een kleinere wig tussen bruto en netto en veel minder subsidiëring de burger lucht zou geven.” Wat is het meest waardevolle dat tijdens uw jaren in de politiek heeft geleerd? “Ik denk dat politiek egoloos teamwork moet zijn. Je zit er niet voor de macht, je zit er niet voor jezelf, maar je moet met een team, wat een fractie echt moet zijn en onze fractie in mijn ogen ook is, egoloos samenwerken. Je moet proberen jouw idealen over hoe de publieke zaak gerund moet worden zo zuiver mogelijk te blijven formuleren. Dat egoloze teamwork is mij ook heel goed bevallen. Ik kijk met veel plezier terug, omdat het fijn is om met een team aan de slag te zijn.” Tot slot, u heeft inmiddels een zeer indrukwekkend cv waaraan te zien is dat u nooit stil heeft gezeten. Nu u de kamer uit gaat, heeft u nog plannen voor de toekomst? “Jazeker. Ik zit nog een tijdje in de Advies Commissie Pakket van het Zorginstituut, een heftige functie. Daarnaast ben ik nog een aantal jaren voorzitter van een stichting met veel verpleeghuizen. Ook heb ik nog een aantal kleinere banen, dus ik blijf gewoon bezig. Ik word nu weer voor allerlei besturen gevraagd op het gebied van cultuur en gezondheidszorg, maar ik wil het ook wel even rustig aandoen. In mei word ik zeventig en ik vind dat ik best wel veel heb gedaan de afgelopen jaren. Meer dan ik eigenlijk gewild had, maar als je eenmaal ergens mee bezig bent en als je ergens in rolt, rol je er niet zo makkelijk meer uit. Ik zal dus iets voorzichtiger zijn met het bekijken wat ik verder ga doen. Verder heb ik een tuin die ook genoeg aandacht vraagt en een hond die heel graag wandelingen maakt. Ik wil ook een beetje meer van de daagse dingen genieten.”
11
IMAGINED DISTANCES? IMAGINED DIFFERENCES? Door Pirmin Olde Weghuis, legislative assistant in het Huis van Afgevaardigden – 21 februari 2015 Er liggen slechts 6205 kilometers tussen Amsterdam en Washington, maar ik realiseer me eens te meer dat deze afstand eigenlijk groter is. De vraag is natuurlijk: wat is afstand in absolute zin? Natuurlijk zijn de 6205 kilometers een absoluut getal, maar de impact van afstand kan verschillen. Twee honderd jaar geleden was deze afstand enorm vanwege de reistijd en communicatie verliep langzaam. Tegenwoordig vlieg je in acht uren naar de Oostkust terwijl Skype de communicatie vele malen gemakkelijker maakt.Beide culturen worden aangeduid als ‘Westers’ en hiervoor valt uiteraard ook wel degelijk wat te zeggen. (Ik besef mij dat het gebruik van het begrip ‘cultuur’ in dit stuk vele simplificaties bevat). Echter, bijna 239 jaar na de Amerikaanse Onafhankelijkheid blijken de verschillen met betrekking tot vele alledaagse zaken enorm. Een van de beste voorbeelden is de eetcultuur. Op Capitol Hill heb je elke dag wel de mogelijkheid om een zogenaamde ‘luncheon’ bij te wonen. Dit is een bijeenkomst met sprekers waarbij er tevens lunch geserveerd wordt. Op het eerste gezicht is hier natuurlijk niks mis mee, maar wanneer de spreker praat over massamoord of medicatie bij weeskinderen (en er naast mij iemand ongegeneerd zit te smakken) voel ik me toch niet helemaal prettig. Ik kijk rond en kan me niet onttrekken aan de gedachte dat de helft van de mensen in de zaal er niet alleen is voor de spreker. Deze mensen lijken aanwezig te zijn voor een gratis lunch en verdelen hun aandacht voorzichtig tussen de iPhone en een sandwich. Een ieder is natuurlijk vrij om gebruik te maken van deze gelegenheden en een gratis lunch veilig te stellen. Ik houd het meestal bij een flesje water en een koekje. Het voelt gewoonweg onbeleefd om te eten terwijl iemand anders een betoog aan het houden is over een serieus onderwerp. Ondanks dat ik geen onomstotelijk bewijs kan leveren zie ik dit als een onderdeel van een sterk verschillende eetcultuur. Dan vergeet ik nog bijna te melden dat het ook de normaalste zaak van de wereld is om een aantal koekjes mee te nemen aan het einde van de bijeenkomst. Het past allemaal in een cultuur waar overvloedige aanwezigheid van eten op elk willekeurig moment van de dag de standaard is. Een van de effecten is dat ik me op dergelijke momenten sterker verbonden voel met Europa. Een observatie die wellicht enige relevantie heeft in deze dagen van Euroscepsis. Dit betekent echter niet dat er geen verbondenheid is met Amerikanen. Op vele gebieden kunnen we elkaar heel goed vinden en trans-Atlantische samenwerking is van cruciaal belang. 12
Mijn punt is dat je de Amerikaanse cultuur eigenlijk niet kunt benaderen met een Europese moraal. Sterker nog, om Amerika echt te beleven moet je deze Europese bril afzetten en je overgeven aan de Amerikaanse cultuur. Je bent dan niet slechts een buitenstaander die kritisch kijkt, maar je maakt het zelf mee. Is dit niet de enige manier waarop je de originaliteit en intrinsieke waarde van de Amerikaanse cultuur kunt herkennen? Laat ik de vraag scherper stellen: Wie geniet er meer vrijheid? De Europeaan die zich gebonden voelt aan allerlei normen met betrekking tot het dagelijks leven of de Amerikaan die een interessante bijeenkomst vluchtig combineert met een sandwich en de Facebook updates van zijn of haar vrienden. Voor mij is het denk ik een kwestie van het vinden van de juiste balans.V
13
HOE KUNNEN WIJ KLM REDDEN? Door Baue Bijleveld, commissie Actuele Politiek – 27 april 2015
De afgelopen jaren vliegt men steeds vaker met lagekostenluchtvaartmaatschappijen – in het Engels wel low cost carriers genoemd – zoals easyJet, TUIfly, Thomas Cook Airlines en Ryanair. Deze maatschappijen doen het financieel beter dan de traditionele luchtvaartmaatschappijen zoals KLM, Lufthansa, Air France en British Airways. In dit artikel probeer ik kort weer te geven wat de problematiek is binnen de KLM en wat een mogelijke optie is om de verlieslijdende holding Air France-KLM te verlaten. De oudste luchtvaartmaatschappij ter wereld die nog onder haar oorspronkelijke naam opereert is de te ‘s-Gravenhage op zeven oktober 1919 opgerichte Koninklijke Luchtvaart Maatschappij voor Nederland en Koloniën N.V. (KLM). Thans is de statutaire naam overigens Koninklijke Luchtvaart Maatschappij N.V. Voor de Tweede Wereldoorlog had ze een monopolistische positie in het wereldlijke luchtverkeer. In de loop der jaren heeft de KLM een zeer grote reputatie opgebouwd. In de Nederlandse luchtvaart hebben overigens ook vele andere (kleinere) maatschappijen een rol gespeeld in de naoorlogse periode. Sommige van deze ondernemingen maken thans deel uit van de KLM. De KLM is mede groot geworden door vluchten uit te voeren naar haar vroegere kolonie Nederlands-Indië. Na de Tweede Wereldoorlog verloor Nederland deze kolonie en daarmee vervielen vele vluchten. Dit werd gecompenseerd door trans-Atlantische vluchten maar spoedig nam hierop de concurrentie toe. Reeds in de ’50-er jaren werd er gesprokken over samenwerkingen en eventuele fusies. Deze trend zette zich voort. Vanaf de jaren ’90 zaten de KLM en British Airways drie keren om de tafel om een eventuele fusie te realiseren. Alle pogingen strandden. Onder leiding van de toenmalige KLM-bestuursvoorzitter Leo van Wijk werd de KLM uiteindelijk in 2004 overgenomen door Air France. Op vijf mei 2004 werd de holding Air France-KLM S.A. opgericht en daarmee ontstond een geheel nieuwe constructie. Aan het hoofd staat de genoemde holding, bestaande uit de luchtvaartmaatschappijen Air France en KLM en de 14
vrachtluchtvaartmaatschappij Air France-KLM-Martinair Cargo. Onder deze maatschappijen vallen de overige (lagekosten)(vracht)luchtvaartmaatschappijen die deel uit maken van Air France, KLM ofwel Air France-KLM-Martinair Cargo. De holding is onder Frans recht en staat thans onder leiding van de Fransman Alexandre de Juniac. In de begin jaren van de nieuw gevormde luchtvaartonderneming waren de resultaten positief. De hedendaagse financiële status is echter verontrustend. Air France-KLM kampt met blijvende verliezen. Factoren die een rol spelen zijn onder meer de zeer hoge personeelskosten, een opmerkelijke verliesgevende vrachtverkeersdivisie (in de afgelopen vijf jaren droeg het bij aan een verlies van ruim een miljard euro) en toenemende concurrentie van de hard groeiende lagekostenluchtvaartmaatschappijen. De vliegeniers van Air France-KLM behoren bijvoorbeeld tot een der best betaalde vliegeniers van Europa. Een reden voor de slechte financiële resultaten van de vrachtverkeersdivisie is dat de bezettingsgraad relatief laag is en daarmee gepaard blijft veel ruimte ongebruikt. Ook kiezen bedrijven voor andere manieren om goederen te transporteren. Betreft de laatstgenoemde factor: mensen willen (blijven) vliegen maar zijn niet bereid om meer te betalen voor een ticket om met een airline te vliegen als KLM. Het moet zo goedkoop mogelijk. Resumerend kan men stellen dat Air France-KLM de kosten niet onder controle lijkt te hebben en de groeiende concurrentie eveneens niet (meer) kan bijhouden. De KLM, en daarmee ook Luchthaven Schiphol, zijn belangrijke spelers in de Nederlandse economie. Om zowel het voortbestaan van de KLM te garanderen als de Nederlandse economie niet (nog) verder te laten krimpen moet de KLM kosten wat het kost gered worden van de ondergang. Een manier om de KLM los te koppelen van de holding kan door middel van een aandelenemissie. De KLM maakt als onderdeel van de holding Air France-KLM immers nog steeds winst. De gehele KLM met al haar dochterondernemingen zouden moeten worden teruggekocht door Nederlandse investeerders. Nadat herstructurering heeft plaats gevonden kan de KLM de concurrentie zelfstandig aan. Op naar de volgende 95 jaren!
15
TERUG NAAR GESCHEIDEN SCHOOLKLASSEN? Door Luuk Dokter, hoofdredacteur De Jonge Liberaal – 16 juni 2015 Als we kijken naar de vaardigheden van 15-jarige Nederlandse scholieren, gemeten in 2013, is er helaas ruimte voor somberen. Wereldwijd zijn we drie plaatsen gedaald (10 naar 13). Op het gebied van wiskunde een plek gestegen, maar weliswaar met een lagere score. Het Nederlandse onderwijs is in zijn algemeenheid aan vernieuwing en verbetering toe, maar we dienen ook te kijken naar het verschil tussen jongens en meisjes. Welke ontwikkelingen hebben in onze samenleving geleid tot een onderwijssysteem waarin meisjes excelleren en jongens op een grote achterstand staan? De graden in het hoger onderwijs raken steeds schever verdeeld. Volgens cijfers uit 2013 bestaat de groep met geslaagden voor 44 procent uit mannen en voor 56 procent uit vrouwen. Minister Bussemaker vroeg zich in datzelfde jaar af of er met het meisjessucces geen jongensprobleem bestaat. Terecht, zo lijkt het. Gaan het basisonderwijs en de citotoets nog gelijk op, op HAVO (52 procent meisjes, 48 procent jongens) en VWO (54 procent meisjes, 46 procent jongens) worden de verschillen duidelijk. In het hoger onderwijs ontstaan er écht grote verschillen: 15 procent meer vrouwelijke geslaagden op HBO, 10 procent meer vrouwelijke geslaagden op WO en 8 procent meer vrouwelijke geslaagden op een WO master. De uitval van mannen lijkt zo te ontstaan bij de overgang van het basisonderwijs naar het middelbaar onderwijs en deze trend lijkt zich door te zetten naarmate de jaren vorderen. De vaak geopperde oorzaak van de oververtegenwoordiging van vrouwelijke leerkrachten in het basisonderwijs (80%) kan niet direct op deze cijfers gelegd worden. Een verschil in citoscores voor jongens en meisjes is nauwelijks aanwezig en de prestaties op het basisonderwijs verschillen ook niet sterk. Het enige resultaat kan zijn dat het ontbreken van een mannelijke leraar kan leiden tot een gebrek aan rolmodellen en een gebrek aan discipline waardoor de weerbaarheid, van met name jongens, afneemt. Tevens zou het gebrek aan discipline later op de middelbare school wel zijn uitwerking kunnen hebben, maar daarvoor is op het middelbaar onderwijs nog genoeg ruimte voor interventie. Het middelbaar onderwijs lijkt dus de bron te zijn van het verschil dat ontstaat tussen jongens en meisjes. Het Nederlandse onderwijssysteem geeft veel ruimte aan autonomie en de stimulering van het eigen initiatief. Een manier van onderwijs waar vooral meisjes baat bij hebben en waar jongens moeite mee hebben. Die hebben met name baat bij structurering en kaders. Uit mijn eigen ervaring kan ik deze claims absoluut bevestigen. Natuurlijk brengen autonomie en de stimulering van eigen initiatief ons als mens erg veel. Echter, het onderwijs zou per definitie een platform moeten zijn waarop iedereen in zijn kracht gezet wordt. Het blijkt ook dat er bij scholen waarbij een balans wordt gevonden tussen autonomie/eigen 16
initiatief enerzijds en structurering/kaders anderzijds er goede resultaten worden geboekt door zowel jongens als meisjes. In het basisonderwijs wordt ogenschijnlijk een bodem gelegd voor het verschil dat zich op latere leeftijd ontwikkelt. Het gebrek aan een rolmodel, discipline en weerbaarheid vormt geen vruchtbare voedingsbodem voor de mate van autonomie en eigen initiatief die van elke leerling wordt verwacht op het middelbaar onderwijs. In het basisonderwijs wordt er al veel gedaan om het volgen van de benodigde opleiding aantrekkelijker te maken voor mannen. Om over te gaan tot beleidsverandering op middelbare scholen zijn er twee mogelijkheden denkbaar. Ten eerste kan een grotere mate van structurering en kaders worden geïmplementeerd in het huidige middelbare onderwijs. Hieraan zal iedereen onderworpen worden. Het waarschijnlijke resultaat zal een verbetering voor de jongens zijn, maar geen, of een minder effect voor meisjes. Ten tweede is een scheiding in het onderwijs een mogelijkheid. Jongens en meisjes apart les geven volgens de manier die zorgt voor het beste resultaat. Autonomie en stimulering van eigen initiatief voor meisjes, structuur en kaders voor jongens. Dit zal moeten gebeuren aan de hand van resultaten op de bestaande vakken. Gezien de groei van het aantal vrouwen in de studies waarvoor exacte kennis vereist is, ligt dit waarschijnlijk in de exacte vakken. Op projectbasis en bij vakken waarbij nauwelijks sprake is van verschil dient er wel interactie te zijn tussen jongens en meisjes. Het staat namelijk buiten kijf dat dit contact voor zowel jongens als meisjes zorgt voor verrijking, groei en een versterking van zowel kennis als persoonlijkheid. Het Nederlandse onderwijs is toe aan vernieuwing en verbetering, maar laten we daarbij niet voorbijgaan aan het oplossen van verschillen. Iedereen heeft het recht om in zijn kracht te worden gezet en het optimale uit de middelbare schooltijd te halen.
17
“IK HEB DINGEN GEDAAN WAAR IK OOK ECHT IN GELOOFDE” Door Eline Adema, redactie De Jonge Liberaal – 5 maart 2015 “Ik ben trots dat ik na tien jaar in de politiek naar mezelf kan kijken en kan zeggen dat ik dingen heb gedaan waar ik ook echt in geloofde.” Zo gaf de heer De Krom aan tijdens zijn bezoek aan de JOVD Groningen afgelopen dinsdag. Met zijn ervaring binnen het bedrijfsleven, als volksvertegenwoordiger en als staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid namens de VVD in het eerste kabinet Rutte had hij interessante verhalen te vertellen. Alle vragen uit de zaal werden beantwoord en onderwerpen wisselend van Shell tot ruzie met Samsom kwamen dan ook aan bod. In 2001 kwam De Krom terug naar Nederland. Hij had verschillende functies bij Shell vervuld in onder andere het Midden-Oosten en Londen. De overgang was heel groot. “Toen we in 1997 weg gingen, ging het heel goed in Nederland. Het geld gutste over de plinten. Toen we terug kwamen was dat wel anders.” Het was aan het begin ook wennen voor hem om zich in te leven in wat hier speelde. Tijdens de verkiezingscampagne stond hij in zaaltjes waar mensen klaagden over de treinen die zo slecht rijden. “Als je landen als India gewend bent, snap je daar aan het begin niks van. Dat was wel even omschakelen.” Na de verkiezingen kwam hij in de Tweede Kamer als volksvertegenwoordiger. “In mijn tijd in de kamer heb ik heerlijk ruzie gemaakt met Samsom. Heerlijke man is dat.” Samsom was een actievoerder die van Greenpeace kwam en wist hoe je actie moest voeren. Hij hield mooie praatjes met goede quotes in de kamer. De journalisten bleven driftig pennen. “Daar kwam ik dan met mijn analytisch prima verhaal. Alle journalisten legden meteen hun pen neer.” Hoe je iets inhoudelijk goeds ook effectief overbrengt, heeft hij later gelukkig wel geleerd, gaf De Krom aan. Na zeven jaar in de kamer te hebben gezeten, werd hij staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid in het eerste kabinet Rutte. Op de vraag of het moeilijk samenwerken was met de PVV, antwoordde De Krom dat het juist prima samenwerken was. Dat de PVV dan ook de stekker uit het kabinet trok kwam geheel onverwacht. “Ik denk dat Geert in paniek was, omdat Brinkman net uit de partij was gestapt en het college in Limburg was gevallen.” Verder gaf hij aan geen moeite te hebben gehad met de media. “Ik zal geen kwaad woord over ze zeggen.” Vaak werken ze heel hard voor weinig geld. De politiek 18
gebruikt hen net zo goed. Je moet alleen weten hoe je ermee om moet gaan. Weglopen of zwijgen voor de camera heeft geen zin. “Als je iets niet in de media wil hebben, moet je gewoon zo’n saai of ingewikkeld verhaal houden dat het niet wordt uitgezonden.“ Door zijn tijd in de politiek is de heer De Krom van mening dat de overheid in Nederland niet te weinig geld heeft, maar juist te veel. Nu wordt alles opgelost door er extra geld tegenaan te gooien. Is er een probleem wat we niet direct op kunnen lossen? Dan openen we toch een extra loket. Dit blijkt vaak toch niet te werken. “We moeten niet overal extra geld instoppen, maar de kern van het probleem zoeken en de oorzaak aanpakken.” “Wat ik deed kwam uit mijn tenen. Ik kan namelijk niet iets doen waar ik niet volledig in geloof.” Deze woorden beschrijven goed als wat voor man hij overkwam tijdens het gesprek dat we met hem voerden. Het is een man met duidelijke idealen; een toneelspel opvoeren is niet voor hem weggelegd. Lachend eindigde de heer De Krom dan ook met de mededeling: “Voor het grote geld hoef je het niet te doen en ook als je denkt dat de mogelijkheden oneindig zijn na een tijdje in de politiek te hebben gezeten, heb je het mis. De warme deken van dankbaarheid van het Nederlandse volk, daar moet je het voor doen.”
19
RED DE BINNENSTAD VAN GRONINGEN! Door Wytze Spoelstra, penningmeester JOVD Groningen – 29 april 2015 Beelden uit 1916: met de tram over de Vismarkt, een stuk door de Herestraat en weer terug naar het Hoofdstation van Groningen. Een kleine honderd jaar geleden was dit beeld in de stad Groningen zeer gebruikelijk. Vandaag de dag zou je het haast niet meer kunnen voorstellen. Het historische centrum heeft sindsdien immers veel veranderingen meegemaakt waarin estheticisme en functionaliteit niet altijd het credo bleek te zijn van de gemeente Groningen. Het stukje nostalgie dat nog terug te vinden is op oud beeldmateriaal is een schrille hoop bij de aanblik van de huidige situatie. Over enkele maanden zal een ‘ambitie’ van de gemeente Groningen aan de oostzijde van de Grote Markt verrijzen en waarvoor? Om Groningen kennelijk op de kaart te zetten en een nieuwe impuls te geven. Sinds mijn verhuizing naar Groningen enkele jaren terug heb ik mij verbaasd over de afgrijselijke gebouwen aan de noord- en oostzijde van de Grote Markt. Hoewel de markt natuurlijk al lang en breed prijkt op de ansichtkaarten kan ik het gevoel niet loslaten dat de stad Groningen zichzelf tekort doet met dit soort ‘communistische’ bouwstijlen. Een blik in het archief van Groningen toont al snel de ware aard van de stad enkele decennia geleden. De stad Groningen deed in geen enkel opzicht onder voor de Hanzestad Zwolle, het oude Amsterdam of het knusse Utrecht. Het jaar 1945 betekende echter het einde van deze glorietijd aan de markt. De Duitsers brachten enorme schade toe aan zowel de noord-, west-, als oostzijde van de markt vlak voor hun nederlaag. Hierop volgde een nieuwe constructie van de pleinwanden die tot op de dag van vandaag nog overeind staan, met uitzondering van de westwand (deze werd nogmaals herbouwd tussen de jaren zeventig en negentig) en inmiddels oostwand. Zoals aangegeven wordt er momenteel een ‘ambitie’ van de gemeente gerealiseerd aan de oostwand. Dit groteske gebouw is gekozen uit zeven ontwerpen met de steun van een aanzienlijk deel van de stadjers. Hoewel het draaiboek van de gemeente nog altijd een ruime marge heeft in de realisatie van dit Forum, lijken de vertragingen en de hoge kosten toch de overhand te krijgen. De kwestie aardbevingsschade en de slechte ondergrond zijn de revue inmiddels al gepasseerd en wie weet welke tegenslagen nog zullen volgen. Grote projecten en de gemeente Groningen, er ligt bijna een vloek op het goed inschatten en adequaat uitvoeren van deze combinatie. In tegenstelling tot de oostwand is de hoop voor de noordwand echter nog niet verloren. 20
De keuze over de noordwand zal naar verwachting in de nabije toekomst genomen worden. Ruim tien jaar geleden werden plannen voor de reconstructie van de noordwand verworpen per referendum door de mogelijke aanleg van een parkeergarage onder de Grote Markt. Sinds de bevrijding zijn de geluiden om de noordwand te herstellen in de oude glorie niet verdwenen. Het wordt tijd dat private partijen en de gemeente investeren in dit stukje nostalgie met als doel Groningen daadwerkelijk weer terug op de kaart te zetten. Groningen had immers niet voor niets een van de mooiste pleinen van Europa.
21
AMERIKANEN EN HUN PILITICI – ALLES OF NIETS Door Ivo Seinen, redactie De Jonge Liberaal – 14 mei 2015 In Amerika kan alles, tenminste, dat imago had ze een halve eeuw geleden. Iedereen kan rijk worden, iedereen kan het maken. Amerika is het land van de onbegrensde mogelijkheden. Met koelkast en kleuren-tv pronkt Henk de emigrant richting zijn achtergebleven familie in de Achterhoek. Maar hoe staat het nu met de kleinkinderen van Henk: Heather en Michael? Wat stemmen zij? Michael weet wel wat onbegrensde mogelijkheden zijn, hij stopt met zijn pick-up truck bij een drive-in van Mac Donalds, en bestelt eten en drinken. Hij krijgt een liter cola – kleiner is er niet – en een dubbele cheeseburger. De Amerikaan is in alles overdadig, en dat is terug te zien in het lichaamsgewicht. Heather zit in de woonkamer. Ook zij weet wat comfort is; er staat een enorme TV in de woonkamer en ook een koelkast. De koelkast heeft een ijsklontjes machine ingebouwd. Als de koelkast leeg is kan ze per applicatie op de telefoon boodschappen laten bezorgen. Ze hoeft enkel nog naar de voordeur te lopen. Op een kleine bank die zij in haar eentje bezet, kijkt ze tv. Op tv is alles nep, verzadigd van simpele retorica, omdat de gemiddelde Amerikaan een concentratiespan van 3 minuten heeft. Om deze korte concentratiespan te overbruggen, wordt zelfs sport per enkele minuten onderbroken om de mensen te indoctrineren met reclame van Starbucks, Apple, en politici. The Winner takes it all! Deze woorden passen meer bij Amerikanen dan bij wie dan ook. Als CEO van een groot bedrijf verdien je gemiddeld 280 keer het gemiddelde salaris van hun werknemers. Bovendien hoeft de CEO percentueel amper meer belasting te betalen. Maar ook in de politiek zie je dit fenomeen terugkeren: de kandidaat die de meeste stemmen in een bepaalde staat vergaart kan alle kiesmannen naar het kiescollege sturen. Het federale Congres bestaat uit het huis van afgevaardigden en de senaat, 435 en 100 zetels respectievelijk. Het huis is verdeeld door de staten naar verhouding van hun inwonertal, de senaat niet. Elke staat stuurt twee senatoren die zes jaar aanblijven. Elke 4 jaar wordt in het najaar een president gekozen, die de regering samenstelt. Door het alles of niets karakter van de verkiezingen, is er geen kans voor kleine partijen. Een stem op een partij die geen kiesmannen kan sturen is immers een verloren stem. Hierdoor zijn over het algemeen in elke staat maar twee partijen van significatie: de Democraten en de Republikeinen. Gevolg van deze vormgeving is dat de politiek alleen gedijt bij polariteit. Genuanceerde verhalen komen niet aan; en tezamen met de Amerikaanse concentratiespan van 3 minuten verwordt de politiek een verbale schermwedstrijd met losse woorden of zinnen als ‘Yes we can!’, ‘Hope!’, ‘Lower taxes!’, of ‘No more socialism!’. 22
Michael gaat Rand Paul stemmen. Paul is een libertariër binnen de Republikeinse partij, die een vlaktaks van 17% voorstaat. Verder is Paul tegen vervolging wegens wiet gebruik, en tegen alle vormen van wapenregulatie. Bovendien vindt Paul homohuwelijk een persoonlijke belediging. Heather gaat Hillary Clinton stemmen. Hillary is een democraat, voorstander van Obamacare, en voorvechter voor de positie van vrouwen om zowel een carrière te kunnen maken als voor kinderen te kunnen zorgen. Verder wil ze meer groene energie, ook om de olie import te beperken.
23
WIST-JE-DATJES Zomer 2015 Dankzij de vele roddelkoningen en -koninginnen van de JOVD (Groningen) zijn we in staat geweest om opnieuw een golf sappige roddels op papier te zetten. Van wilde nachten tot het gebrek aan zelfbeheersing: geen persoon blijft gespaard en geen daad blijft ongemerkt. Zet je schrap en geniet van de diepste geheimen uit de krochten van de JOVD! Wist je dat… … Niels en AFS een wilde nacht hebben beleefd? … LD en IS de voorkeur geven aan bouncende billen? … DR en MR nu echt voorbij zijn? … DR in plaats daarvan een ticket heeft geboekt naar een andere dame? … NJ door menig JOVD’er en de commissie AP op het terras gespot is met een vangst van tinder? … WS weer geen vrouw aan de haak heeft geslagen? … LD de ketting met zijn Enschedese prinses verbroken heeft? … CK op het congres zijn geluk heeft beproeft bij SH? … MB en EA tijdens het congres een uurtje zoek waren? … IS een liefhebber van confettifeestjes is? … MS zijn taak in het onderhouden van de relatie met een zekere andere PJO erg serieus nam? … CK en ASvdH nog een uitgebreide cooling down hebben gedaan na het hockeytoernooi? … MS ASvdH al eerder betast heeft en genoot van wat hij voelde? … SvdP door de hoeveelheid drankjes tijdens de borrel na het hockeytoernooi een echt brallertje bleek te worden? … KL erg fanatiek was tijdens het hockeytoernooi? … NJ de avond van het hockeytoernooi naar huis gebracht moest worden door DR? 24
… WS al heeft aangekondigd om te breken met zijn traditie van een fles wijn adten tijdens de wijnproeverij? … TK rugklachten had na op vakantie te zijn geweest met zijn vriendin? De ware toedracht van zijn ongemakken blijft echter gissen. … DR zijn kansen bij de vrouwen graag spreidt en ASvdH en EA daarom regelmatig berichtjes van dezelfde aard ontvingen?
25
