ZOEKCONFERENTIE SLIMMER ZORGEN VOOR MORGEN

ZOEKCONFERENTIE “SLIMMER ZORGEN VOOR MORGEN”

OP ZOEK NAAR ZORG & WELZIJN ECOSYSTEEM 2020 OP BASIS VAN DE WET VAN DE STIMULERENDE VOORSPRONG

Rapportering door Prof. dr. Geert Van Hootegem in opdracht van de Vlaamse overheid

Inhoudsopgave

1

Inleiding

5

2 De gemeenschappelijke basis of common ground 2.1 De relatie van de zorgvrager tot onbetaalde en betaalde zorg 2.2 Het design van de zorg & welzijnsketen 2.3 Het design van organisaties in de zorg & welzijnsketen 2.4 Opleiding 2.5 Systemen

8 9 9 9 10 10

3 Voorgestelde acties 3.1 De relatie van de (niet)zorgvrager tot (on)betaalde zorg 3.2. Het design van de zorg & welzijnsketen 3.3 Het design van organisaties in de zorg & welzijnsketen 3.4 Opleiding 3.5 Systemen

11 11 12 14 16 18

4 Waarderend onderzoek

19

5 Toekomstscenario’s

21

6 Fierheid en Spijt 6.1 Sociale partners 6.2 Zorgvragers 6.3 Beleid 6.4 Werkveld basis 6.5 Onderwijs 6.6 Interne Experten 6.7 Werkveld leiding

24 24 24 25 25 25 25 26

7 Trends 7.1 Sociale partners 7.2 Externe experten 7.3 Zorgvragers 7.4 Beleid 7.5 Werkveld basis 7.6 Onderwijs 7.7 Interne Experten 7.8 Werkveld leiding

27 27 27 28 28 28 28 28 29

8

Trend vandaag in Zorg en Welzijn

30

9 De wereld, het zorg- & welzijnsecosysteem en ik: de verbinding 9.1 De wereld 9.2 Zorg en Welzijn 9.3 De Persoonlijke tijdlijn 9.4 De verbindende over alle tijdlijnen

31 31 32 32 33

Woord vooraf Zorg om talent: het vormt één van de belangrijkste pijlers van Flanders’ Care, speerpunt van Vlaanderen in Actie, dat resoluut inzet op innovatie en ondernemen in de zorg- en welzijnssector. Deze pijler wijst op het engagement van de Vlaamse overheid om haar verantwoordelijkheid op te nemen om de aantrekkelijkheid van een job in de zorg- en welzijnssector te verhogen en zodoende bij te dragen tot een oplossing van de (nakende) tekorten aan medewerkers. Omdat het aantrekken van nieuw personeel alleen niet zal volstaan, moeten we nagaan hoe we het huidig zorgpersoneel ‘slimmer’ kunnen inzetten. Hoe kunnen we door de zorg anders te organiseren meer doen met de beschikbare medewerkers, met behoud van kwaliteit van zorg? In dat kader werd eind januari 2013 een zoekconferentie georganiseerd (via de methodiek van de Future Search). Hierbij werd een groep van zowel interne als externe experten en stakeholders en vertegenwoordigers uit het brede domein van zorg en welzijn samengebracht met als gezamenlijk doel ideeën en oplossingen te zoeken rond dit toekomstig beleid. Dit rapport vormt de integrale neerslag van deze 3-daagse zoekconferentie.

3

1. Inleiding “flow, honger naar meer, dynamisch, kleurrijk, goesting, verward, verwondering, goed gevoel, tevreden, meer van dat, hoop, verrassend, langzaam, verwachtingsvol, benieuwd, vréé wijs, veel energie, samen, zinvol, ...“ De eerste halve dag van de zoekconferentie “Slimmer Zorgen voor Morgen” zit erop en de deelnemers blikken met één woord terug op hun gezamenlijk werk. Vijf uur daarvoor had Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, Dhr. Jo Vandeurzen de contouren en de verwachtingen voor de zoekconferentie geschetst. De gidsende vraag waarover de deelnemers zich 48 uren zouden buigen werd geprojecteerd: “Welke toekomstige scenario’s willen we als actoren in zorg en welzijn tegen 2020 samen uittekenen en realiseren, om ondanks een continu veranderende context kwalitatieve dienstverlening te garanderen?” Om de vraag te contextualiseren werd daar meteen aan toegevoegd dat: • De onderliggende gedachte het tekort aan personeel is • We moeten de mensen slimmer inzetten. De vraag is dan ook hoe we met dezelfde human resources toch meer kunnen doen en dat minstens met behoud van de kwaliteit van zorg en welzijn • Het financieel kader waarin een en ander zich moet bewegen gekend is • Deze zoekconferentie geen vervanging van het sociaal overleg is • Het accent van de conferentie ligt op de organisatie van het werk en niet op de organisatie van het onderwijs • Wat niet wil zeggen dat er niet op een alternatieve manier kan gekeken worden naar hoe leren over en voor zorg, leertrajecten en stages en dat in functie van de organisatie van het werkveld Tijdens de conferentie werd door leden van het planningscomité herhaaldelijk én bezorgd de vraag gesteld of de gidsende vraag niet te algemeen en te breed was. Of de vermelde “continue veranderende context” niet scherper geformuleerd had moeten worden in de richting van de conferentietitel (“Slimmer Zorgen voor Morgen”). De vraag werd nog pregnanter toen kennis genomen werd van de gemeenschappelijke basis, de zogenaamde “common ground”. Die werd geformuleerd op het einde van de tweede dag. Afgaande op de bezorgde tweets, SMS’en en aanverwant emailverkeer ontstond er, zoals overigens voorspeld door de facilitatoren, een soort collectieve onrust. Die leek evenwel een gezonde voedingsbasis voor een spervuur aan voorstellen. Die voorstellen worden hieronder gerapporteerd zoals ze op de conferentie gepresenteerd zijn. Een snelle analyse leert dat de voorstellen variëren tussen: • • • • • •

Algemeen en zeer specifiek Korte termijn, lange tot zeer lange termijn Regionale versus federale materie Inter-en intrasectoraal Lopende zaken en nog op te starten zaken Binnen deze legislatuur nog te realiseren acties en vele regeringen verder nog op te zetten voorstellen • …

5

Bij het beoordelen van de voorstellen moet duidelijk rekening gehouden worden met het mandaat van deze “Future Search”. Deze kaderde in de werking van de projectgroep Z tot de Derde. Binnen deze projectgroep werd een onderscheid gemaakt tussen het uitstippelen van een beleid op korte termijn enerzijds en het uittekenen van een zorg & welzijnvisie op de ietwat langere termijn anderzijds. De opdracht van deze zoekconferentie kaderde in het uittekenen van toekomstige scenario’s richting 2020. Na het schetsen van de voorgestelde oplossingen, repertoriëren we –onder het motto we laten niets waardevols verloren gaan- al het materiaal dat de conferentie opgeleverd heeft. De verslaggeving is als het ware achterwaarts, van einde tot begin- opgebouwd. Onderstaand schema, ook tegen de klok in geprojecteerd, brengt misschien houvast of stut voor wie er bij was de herinnering.

6

Verslaggeving van een zoekconferentie of andere participatieve besluitvormingsmethodiek is geen sinecure. Uiteraard kan en mag alleen de conferentie spreken in dit verslag. Tegelijkertijd kan een vorm van ordening van de immense hoeveelheid informatie en inzichten misschien verhelderen. Wie er niet bij kon zijn, heeft misschien hier of daar nood aan enige duiding. We hebben geprobeerd om het materiaal maximaal voor zich te laten spreken. Af en toe – we hopen eerder zelden - spreekt een begeleidende commentatorstem. Dit verslag is de output in termen van voorgestelde acties, geformuleerde gemeenschappelijke basis, geuite fierheid en spijt, geobserveerde en vergeten trends, “ik-de zorg-en de wereld”-tijdlijn. Het lijkt in die zin dé gerealiseerde output. Toch is het product van deze conferentie veel meer. Het proces dat op gang gebracht werd waarbij los(jes) van posities en belangen in het zorg & welzijnsecoysteem gedialogeerd werd, zal in de toekomst misschien wel als dé output ervaren worden. Een dialoog waarbij o.i. een sterk wederzijds engagement tot uitdrukking gebracht werd. In dat gesprek werd de convergentie beklemtoond, zonder overigens blind te zijn voor mogelijke divergenties.

9.00h -13.00h 31/01/2012 UITWERKEN ACTIES

PRESENTATIE ACTIES

9.00h - 18.00h 30/01/2012 COMMON GROUND

GEWENSTE TOEKOMST

FIERHEID FOCUS OP EN SPIJT HET HEDEN

13.00h - 18.00h 29/01/2012 DE WERELD, DE ZORG & HET WELZIJN, EN IK

START FUTURE SEARCH DOOR MINISTER VAN WELZIJN, VOLKSGEZONDHEID EN GEZIN, JO VANDEURZEN

STAKEHOLDER MIX STAKEHOLDER HOMOGEEN OP BASIS VAN VRIJWILLIGHEID

7

2. De gemeenschappelijke basis of common ground De common ground werd geformuleerd in zestien, deels overlappende stellingen. De stellingen worden hieronder gegroepeerd weergegeven. De zoekconferentie was o.i. bijzonder duidelijk. De designprameters bij de uitbouw van het zorg en welzijnsecosysteem starten bij de zorgvrager. Zoals onderstaand schema laat zien, vertrekken van daaruit een aantal concentrische cirkels. De stellingen zijn dusdanig geordend en hebben o.i. achtereenvolgens betrekking op: 1. De relatie van de zorgvrager tot onbetaalde en betaalde zorg 2. Het design van de zorg & welzijnketen 3. Het design van organisaties in de zorg & welzijnketen 4. Opleiding a. Generiek b. Zorg & welzijn 5. Systemen Wetgeving Financiering

SYSTEMEN

G WE

IJS

TG E

RW

DE

VIN

ON

ZORG&WELZIJN

ORGANISATIE

S

TELZORGE AN R M

ZORG VRAGER

AN

CI

ER

GE

T N W E L ZIJ N - K E

EN

...

Z

OR

FIN

IN

G

8

2.1

De relatie van de (niet)zorgvrager tot (on)betaalde zorg 2.1.1 Zorgvragers moeten, in overleg met (hulp)begeleiders (zorgverleners), en voor zover hun toestand het toelaat, maximaal mee kunnen beslissen in de regie van hun hulpvraag. 2.1.2

Maatschappelijke verankering: community based zorgende buurt Om zoveel mogelijk mensen uit de zorg te houden (preventie) wordt een maatschappelijk weefsel uitgebouwd waarin hulpvragen waar geen professioneel antwoord nodig is en antwoord wordt geboden door burgers en lokale verenigingen.

2.1.3 Zorg is relationeel en wederkerig; veronderstelt dat mantelzorger en zorgverlener in dialoog met elkaar en complementair aan elkaar delen van info met elkaar en elkaar ondersteunen, vanuit hun specifieke competenties.

2.2



Tegelijkertijd moet worden nagegaan welke maatregelen er nodig zijn zodoende de niet-professionele zorgverlener in de mogelijkheid te stellen deze taak op te nemen (vb. impact op pensioen door deeltijds werk, aansprakelijkheid, ...)

2.1.4

Inzetten op preventie en GVO Vanuit alle domeinen is er aandacht voor een gezonde levenswijze en dat bij alle contactmomenten (prenatale zorg, kind en gezin, CLB, bedrijfsarts, preventieadviseur …) dat als een vast item wordt besproken.

Het design van de zorg & welzijnsketen 2.2.1 Transparantie en vereenvoudiging van zorgaanbod en structuren De huidige fragmentatie en versnippering van zorgaanbod wordt vereenvoudigd en transparant gemaakt zodat de zorgvrager zijn weg vindt in het beschikbare zorg landschap (kwantiteit, kwaliteit, toegankelijkheid, beschikbaarheid van competen ties). 2.2.2. 2.2.3

2.3.

In functie van een efficiëntere en voor de zorgvrager meer waarde-creërende inzet van middelen moet de financiering worden afgestemd op het principe van ontschotting. Een voorbeeld dat hier aan beantwoordt is het principe van artikel 107. Zorgcoach – verbindingscoach (in brede zorg) Via een transparant systeem wordt het zorgaanbod openbaar gemaakt. We maken gebruik van criteria en objectieve informatie, om de zorg- en welzijnsvrager te informeren. Dit levert laagdrempelige informatie op die leidt tot tijdige en toegankelijke zorg- en welzijnsverlening.

Het design van organisaties in de zorg & welzijnsketen 2.3.1

De professionele zorgverleners moeten (in functie van het tekort aan zorgpersoneel) optimaler kunnen worden ingezet. Concreet bedoelen we hiermee dat zorgverleners op verschillende werkplekken moeten kunnen worden ingezet (vb. thuisverpleging-woonzorgcentrum, logistiek assistent-thuiszorg,...) alsook de handelingen, taken die ze mogen doen, moeten worden herbekeken in functie van een maximale herinzetbaarheid

9

2.3.2

Gemeenschapsgevoel versterken om zorgvragen te voorkomen De lokale gemeenschap speelt een fundamentele rol in het uitbouwen van de collectieve plicht dat het welzijn van iedere inwoner verzekerd is. We bouwen de garantie in vanuit de formele en informele zorg, om deze doelstelling lokaal te bereiken.

2.3.3

Lokale transdisciplinaire zorgteams: Voor professionele zorgvragen staan laagdrempelige zelfregulerende zorgteams ter beschikking. Bijvoorbeeld transdisciplinaire zorgteams die in de lokale gemeenschap (bijvoorbeeld per 10.000 inwoners) worden georganiseerd en een integraal antwoord bieden op elke zorgvraag.

2.4. Opleiding 2.4.1 Generiek Zorg is een sleutelcompetentie in het onderwijs. We willen ervoor ijveren dat maatschappelijk in elke schoolloopbaan een kennismaking met zorg en welzijn wordt op maat beleefd. Bijvoorbeeld belangrijke thema’s als gezond leven, preventie en EHBO en respect in de maatschappij voor zorg- en welzijn in een basispakket aanbieden. 2.4.2 Zorg & welzijn Opleiding structureel inbedden en verankeren in belevingswereld en werkveld. De toekomstige en huidige zorg- en welzijnsmedewerkers engageren zich om in het werkveld op een holistische wijze om te gaan met zorg- en welzijnsvragers. Bijvoorbeeld door zowel in traditionele curricula als in levenslang leren de werknemers in de rol van zorgvrager te plaatsen en via hun belevingswereld hun eigen handelen in vraag te stellen. Transparantie , alertheid en openheid resulteren in symbiose onderwijs werkveld. De zorg/welzijnssector zet in op een competentiebeleid dat maximaal talenten benut van de (potentiële) werknemers, in combinatie met de diploma’s. De sector heeft eveneens nood aan een maximale afstemming met het onderwijs in functie van deze evolutie. (inclusief herziening KB78, EVC-beleid, grote sokkel in zorgberoepen) In de relatie patiënt-zorgverlener moeten de soft skills van de zorgverleners meer ontwikkeld en ingezet worden. Dit draagt bij aan het welzijnsverhogend karakter van de hulpverlening. 2.5. Systemen 2.5.1 HRM In functie van een doelmatige zorgorganisatie en retentiebeleid, is het nodig het zorgpersoneel de gelegenheid te bieden hun loopbaan zelfregelend in te plannen. Dit kan onder andere door middel van een (elektronische) ADV-kaart, waarbij de huidige regelgeving met betrekking tot een gedeelte van de 45+dagen over gans de loopbaan verspreid kan worden. 2.5.2 Elektronisch zorg- en welzijnsdossier: De zorgvrager heeft één elektronisch zorg en welzijnsdossier dat toegankelijk is voor alle relevante professionele hulpverleners. De zorgvrager bepaalt meer over wie, over wat, en wanneer inzage heeft.

10

3. Voorgestelde acties 3.1

De relatie van de (niet)zorgvrager tot (on)betaalde zorg 3.1.1 Zorgvragers moeten, in overleg met (hulp)begeleiders (zorgverleners), en voor zover hun toestand het toelaat, maximaal mee kunnen beslissen in de regie van hun hulpvraag. 3.1.2

Maatschappelijke verankering: community based zorgende buurt Om zoveel mogelijk mensen uit de zorg te houden (preventie) wordt een maatschappelijk weefsel uitgebouwd waarin hulpvragen waar geen professioneel antwoord nodig is en antwoord wordt geboden door burgers en lokale verenigingen.

3.1.3

Zorg is relationeel en wederkerig; veronderstelt dat mantelzorger en zorgverlener in dialoog met elkaar en complementair aan elkaar delen van info met elkaar en elkaar ondersteunen, vanuit hun specifieke competenties. Tegelijkertijd moet worden nagegaan welke maatregelen er nodig zijn zodoende de niet-professionele zorgverlener in de mogelijkheid te stellen deze taak op te nemen (vb. impact op pensioen door deeltijds werk, aansprakelijkheid, ...)



3.1.4

• • • • • • • • • •

“Kom op voor Mantelzorgers” ~alla “Kom op tegen Kanker” = actie Waardering voor zorgverleners – maatschappelijk en politiek bevestigen Tijdskredieten en verloven behouden maar meer levensloop gerelateerd Grondig nadenken over impact rsz-pensioen – vrijwaren rechten mantelzorgers Mantelzorgcredits opbouwen ‘in kind’ zorg inkopen ipv in geld (bv 14 dagen gratis kortverblijf) Crisisinterventie ook nodig– opvangen om welke readen ook Link naar onderwijs: in curriculum – in relatie gaan met mantelzorgers (empoweren, volhouden, durven en leren zien wat de grenzen zijn van mantelzorg) + ervaringsgerichte verhalen laten vertellen op terrein door mantelzorgers Succes ? Als het niet meer bevraagd wordt – wel plek nodig voor vragen Participatie van mantelzorger in besluitvorming

Inzetten op preventie en GVO Vanuit alle domeinen is er aandacht voor een gezonde levenswijze en dat bij alle contactmomenten (prenatale zorg, Kind en Gezin, CLB, bedrijfsarts, preventieadviseur …) dat als een vast item wordt besproken. Preventie is kostenbesparend, behoeft een holistische benadering en zorgt voor persoonlijke ontwikkeling (weerbaarheid en welbevinden vergroten) waardoor een groter draagvlak voor de gemeenschap kan gecreëerd worden.

• Organisaties tussen alle domeinen – 85% moet zich daar in kunnen vinden – anderen tijdelijke, verhoogde en slechts 5% permanente zorg (uitsluitingsmechanismen voorkomen) • Actoren ? Welzijn, zorg, cultureel, sport, onderwijs • Gemeenschappelijke taalkaders, trans-disciplinariteit, verder vragen blijven stellen en luisteren naar zorgvraag (structureel of naar omgeving terug te brengen – waar hoort het thuis ?) • Bewustzijn naar indicatoren risico, gemeenschapsrisico argumentarium/ vocabularium nodig • Stroming van info tss verschillende overheden, domeinen • niet pers se nieuwe structureren genereren 11

• • • • 3.2.

randvoorwaarden Kwaliteit! Ondersteuning door overheid Competent personeel inzetten

Het design van de zorg & welzijnsketen 3.2.1. Transparantie en vereenvoudiging van zorgaanbod en structuren De huidige fragmentatie en versnippering van zorgaanbod wordt vereenvoudigd en transparant gemaakt zodat de zorgvrager zijn weg vindt in het beschikbare zorglandschap (kwantiteit, kwaliteit, toegankelijkheid, beschikbaarheid van competenties). • Procesgerichte organisatiezorg rond patiënt met oog op service, kwaliteit en efficiëntie • Acties: • Organisatiestructuren durven loslaten • Bewegingsgrenzen durven overstijgen, vanuit competenties • Integrale zorgteams bouwen • Silo’s wegwerken in en tussen organisaties • Patiëntgestuurd • Medewerkerstevredenheid • Hoe functioneren • Arbeidsrecht • KB 78 • regelluwe ruimten nodig • Jobcrafting • Normering • Regie • Toegang nieuwe beroepsgroepen • competentiebeleid 3.2.2 In functie van een efficiëntere en voor de zorgvrager meer waarde creërende inzet van middelen moet de financiering worden afgestemd op het principe van ontschotting. Een voorbeeld dat hier aan beantwoordt is het principe van artikel 107. • Conditio sine qua non: politieke beslissing over structureel raamwerkmodel • Flemisch Health Service • (nu) collectief onderhandelingsmodel • (nieuw in de maak) Lokaal Zorgmarktmodel • Advies!: gemengd model • Suggesties KT en LT • KT- van cure naar care • Technologie assessment • Ontwikkelingstraject met gebruikers en leveranciers (verbetering efficiëntie) • Een Kafka-toets (efficiëntie winnen) • Meerwaarde creatie • Value based – financiering • Via gezondheids- en welzijnsdoelstellingen: formuleren en aftoetsen – meerwaarde creëren • Transversale coördinatie: • In lokale modellen – financiering afstemmen, systeem van day-keeping (waar aanmelden), herlokeren, persoonsgebonden budget (virtueel dan in samenspraak zorgverleners), 12

• Suggesties LT • Gemengde financieringssysteem • All-in, kwaliteit en resultaat • Shared Services principe • Verdere uitbouw verplichte solidariteit • Verdere staatshervorming • Transparantie • Gereguleerde eerlijke concurrentie • Behouden van principes, voorkeurregels • Afschaffen privé supplementen • REM gelden 3.2.3 Zorgcoach – verbindingscoach (in brede zorg) Via een transparant systeem wordt het zorgaanbod openbaar gemaakt. We maken gebruik van criteria en objectieve informatie, om de zorg- en welzijnsvrager te informeren. Dit levert laagdrempelige informatie op die leidt tot tijdige en toegankelijke zorg- en welzijnsverlening. • Begeleiding door taakomschrijving (triage, toeleiding, coördineren, vertrouwenspersoon) • Competenties # personen – in zorglandschap – gekend zijn (ook transparantie op dat vlak) • Kennis aanbod lokaal/buurt • Persoon begeleidersattitude + engagement (patiënt en begeleider) • Sectoraal (palliatief via huisarts; gehandicaptenzorg…) • Doelgroepen: kansengroepen, … • Op vraag van patiënt zelf – niet verplicht • Situering: wanneer de zorgvrager de regie wil delen of overdragen (cfr ander thema/stelling), moet een breed oriënterende en van de zorgvraag vertrekkende “coaching-functie” beschikbaar zijn. • Stelling 1: een intelligent ICT applicatie van het soort “zorgzoeker” (zoals in Brussel reeds ontwikkeld werd) kan al veel opvangen, aanbieden en verduidelijken, op voorwaarde dat het zorgaanbod en de zorgstructuren voldoende transparant en vereenvoudigd worden georganiseerd (cfr ander thema/stelling) • de ICT-zoekfuncties moeten vraaggeoriënteerd zijn • ook het hulpaanbod van de ad hoc coach-functie moet hierin worden opgenomen en intelligent aangeboden • Stelling 2: een diversiteit van zorgverleners hebben ook nu reeds de coaching- functie in hun kerncompetentie. Deze dienen optimaal te worden ingeschakeld. Waar nodig dienen nieuwe coachingfuncties te worden uitgebouwd. • Competentie : coaching omvat zowel • *de triage en de toeleiding, vertrekkend van een correcte vraagverheldering : dit vraagt een goede kennis van het terrein, en daarom is opsplitsing van de functie een noodzaak • *de geëngageerde opvolging: dit vraagt communicatie en coördinatie rond de zorgvrager • *de vertrouwensfunctie : dit onderdeel kan verzekerd worden door de “meest nabije zorgverlener” waarin de zorgvrager zijn vertrouwen stelt.

13

• Coaching veronderstelt een cliëntondersteunende benadering, en een competentie in vraagverheldering. Niet iedere zorgverlener hoeft hierop te worden opgeleid en getraind. Er zijn reeds een aantal zorgverleners actief die deze coaching kunnen opnemen. Voorbeelden zijn: • De 6000 huisartsen in Vlaanderen hebben de coachingfunctie op het terrein van de gezondheidszorgen in hun kerncompetenties, en hebben via het Globaal Medisch Dossier steeds meer een vaste relatie met de zorgvrager in deze opdracht • In de palliatieve zorg creëerden de 15 netwerken palliatieve zorgcoaches die deze functie op hun specifiek terrein kunnen opnemen • In de gehandicaptenzorg werden trajectbegeleiders geïnstalleerd (4 in Limburg, behoorlijk aantal in Vlaanderen) die deze coaching in gehandicaptenbegeleiding als opdracht hebben • andere zorgverleners kunnen worden in kaart gebracht zodat een coaching netwerk kan worden uitgetekend • Sommige terreinen zijn nieuw, en zullen, wanneer ze verder worden ontwikkeld, eveneens een coaching functie moeten voorzien. • als voorbeeld hiervan werd de “verbindingscoach” genoemd, die kennis heeft van de beschikbare mantel- en vrijwilligerszorg in de “zorgzame buurt”(cfr ander thema/stelling), eventueel een kennis en informatiebasis heeft als lid van de eventuele “lokale platformen” die kunnen worden opgericht om het gemeenschapsgevoel te versterken en zorgvragen te voorkomen (cfr ander thema/stelling) 3.3

Het design van organisaties in de zorg & welzijnketen De professionele zorgverleners moeten (in functie van het tekort aan zorgpersoneel) optimaler kunnen worden ingezet. Concreet bedoelen we hiermee dat zorgverleners op verschillende werkplekken moeten kunnen worden ingezet (vb. thuisverpleging-woonzorgcentrum, logistiek assistent-thuiszorg,...) alsook de handelingen, taken die ze mogen doen, moeten worden herbekeken in functie van een maximale herinzetbaarheid. • Uitgangspunt: stel patiënt centraal. Ga voor combi functionele specialisatie (vandaag, verticaal) + vanuit zorgvrager procesgericht aansturen (horizontaal) • Procesgericht; zowel binnen als tussen organisaties (silo’s wegwerken) • Geeft meer tevredenheid en autonomie aan medewerkers • Financiering? Voorstel… • Stuk uit pot subsidie (bv.5%) verticale en investeren in horizontale werking en gradueel aan werken/opbouwen (tijd nemen) • We lopen immers nu vast op huidige arbeidsrecht en KB 78, dus werken in proefprojectformule (regelluwe ruimte!) – oplijsten van problemen en daarmee regelgeving doen aanpassen • Qua efficiëntie? Impact • Minder personeel nodig – kwaliteitverbetering arbeid, ook kwaliteitsverbetering zorg • Jobcrafting (medewerker bouwt zelf uit samen met de anderen) = sterker geëngageerd, loopbaanontwikkeling hangt daarmee samen

3.3.1

14

3.3.2

Gemeenschapsgevoel versterken om zorgvragen te voorkomen De lokale gemeenschap speelt een fundamentele rol in het uitbouwen van de collectieve plicht dat het welzijn van iedere inwoner verzekerd is. We bouwen de garantie in vanuit de formele en informele zorg, om deze doelstelling lokaal te bereiken.



Door clustering van de vragen, worden tekorten in kaart gebracht en via ‘gedocumenteerde tafels’ (= discussie op basis van feiten, cijfers en de expertise rond de tafel), beleidsmatig opgenomen te worden om tot maatregelen te komen via overleg met de stakeholders om te bepalen wie het best geschikt is op dat moment om deze invulling te verzekeren. • Er is al veel qua community opbouw- verder in investeren • Ambassadeurs gemeenschapsvorming • Proeftuin actieve burgers samen denken en middelen krijgen om zorg te organiseren • Meldpunt: knelpunten melden • Oproep tot meer burgerlijke ongehoorzaamheid • Organiseren of faciliteren gemeenschapsvorming ? • Wie ? Lokale overheid ? Andere ? • Best platformen organiseren – wat kan samen, met burgers (boodschappen, kinderoppas…) – burgers zelf wat samen doen • Rol voor verbindingscoach ? Faciliteren • Rol voor actieve burgers/vrijwilligers ? Open houden Lokale transdisciplinaire zorgteams: Voor professionele zorgvragen staan laagdrempelige zelfregulerende zorgteams ter beschikking. Bijvoorbeeld transdisciplinaire zorgteams die in de lokale gemeenschap (bijvoorbeeld per 10.000 inwoners) worden georganiseerd en een integraal antwoord bieden op elke zorgvraag. • Keuzevrijheid patiënt – keuzebudget ? Shoppen ? = actieplan nodig (niet uit geraakt) – wel levensloopmodel uitwerken (# zorgvragen en dus omkadering nodig) • KT (binnen jaar) • Werkgroep: welke zijn de mogelijkheden – organisatie van transdisciplinaire teams vorm geven – nodig van overheid ? • Elektronisch dossier toegang nodig – voor iedereen die betrokken is • Gemeenschappelijke sokkel nodig – in opleiding • LT • Via leerprojecten, proeftuinen – ervaringen uitwisselen • Succes: concrete ervaringen uitwisselen • Nodig ? Regulier kader (bv NFC centrum ????)

3.3.3

15

3.4 Opleiding 3.4.1 Generiek Zorg is een sleutelcompetentie in het onderwijs. We willen ervoor ijveren dat maatschappelijk in elke schoolloopbaan een kennismaking met zorg en welzijn wordt op maat beleefd. Bijvoorbeeld belangrijke thema’s als gezond leven, preventie en EHBO en respect in de maatschappij voor zorg- en welzijn in een basispakket aanbieden. 3.4.2

Zorg & welzijn Opleiding structureel inbedden en verankeren in belevingswereld en werkveld. De toekomstige en huidige zorg- en welzijnsmedewerkers engageren zich om in het werkveld op een holistische wijze om te gaan met zorg- en welzijnsvragers. Bijvoorbeeld door zowel in traditionele curricula als in levenslang leren de werknemers in de rol van zorgvrager te plaatsen en via hun belevingswereld hun eigen handelen in vraag te stellen. • • • • •

Meer doen met dezelfde mensen in werkveld Doelstellingen uitwerken en structureel opvolgen Commitment onderwijs en werkveld In- en output stagiairs: evaluatie interdisciplinair opleiden (elkaars functies, kennis, vaardigheden..) in het werkveld – begeleiden – interdisciplinaire stageteams – 1x per maand alle stagiairs samenbrengen (leren van elkaar) • verankering van werkveld in secundair onderwijs (niet allen voortgezet) – structurele toetsingsgroep om alert te blijven – slimmer werken – afstand verkleinen • Belevingsgericht opleiden • Globaal en holistisch werken = attitude • Vanuit good practices • In belevingstrajecten meenemen • Druk op stagebegeleiders inperken • Interdisciplinair • Student Centered Education: • Van begin situatie, voorbereidende module, hoe studeren/werken combi • Competenties = noodzakelijk, via basisschool – respect voor ieders anders zijn (minstens 15 momenten) • Interdisciplinaire aanpak van stages: • Kennismaken elkaars competenties • Gezamenlijk module aanbieden • Multidisciplinair samenwerken in opleiding en praktijk • Interdisciplinair stageteam zet in praktijk om • verankering samenwerking werkveld, onderwijs, ook secundair • Gastcolleges • Bedrijfsstages • Adviesgroep • structurele toetsingsgroep voor coördinatie alle actoren die continu toetst en aanbeveelt • Belevingsgerichtheid • good practices van belevingsgericht onderwijs: • Stimul • Ervaringsdeskundige • Zelf beleven

16

• oplossingen zoeken die druk van stage niet ten koste van kwaliteit laat gaan • Relatie betere tewerkstelling • Perioden clusteren voor betere focus op behalen competenties • zorg verkennen wordt belevingsstage • Maatwerk / student geöriënteerd onderwijs • in functie arbeidsmarktpotentieel op maat trajecten inzetten voor ontwikkelen juiste competenties, vertrekkend van beginsituatie van elk individu; flexibeler wetgeving nodig voor flexleren • Sleutelcompetenties • Zorg en welzijn voor elke leerling belangrijk deel van schoolloopbaan • Onderdeel curriculum groeitraject alle facetten worden beleefd (van 3 – 18 jaar) • Na de pilootfase dienen belevingstrajecten structureel opgenomen in werkveld en onderwijs De zorg/welzijnssector zet in op een competentiebeleid dat maximaal talenten benut van de (potentiële) werknemers, in combinatie met de diploma’s. De sector heeft eveneens nood aan een maximale afstemming met het onderwijs in functie van deze evolutie. (inclusief herziening KB78, EVC-beleid, grote sokkel in zorgberoepen) • (prioritair) in social profit – alles in kaart brengen en inschalen in niveaus • Gemeenschappelijke of generieke in maatschappij én social profit • Sokkels aanbrengen = basis (bv ex-FORD werknemers of huismoeders zouden plaats kunnen krijgen tot op bepaald niveau) • Specifieke competenties ~ eigen aan jobinvulling • EVC decreet link met federale wetgeving – KB 78 op agenda te plaatsen • Innovatieplatforms uitwerken – proeftuinen creëren • Combi werken en leren • Doortrekken energie en dynamiek met deze groep van mensen – verder mee werken! In de relatie patiënt-zorgverlener moeten de softskills van de zorgverleners meer ontwikkeld en ingezet worden. Dit draagt bij aan het welzijnsverhogend karakter van de hulpverlening. • Niet iedereen heeft ze of kan ze ontwikkelen, dus nood aan flexibele oplossing • Focus op toekomstige generatie • Groepspraktijken waar skills er zijn- mix - eventueel rol voor zorg/ verbindingscoach • Vanuit rechten van de patiënt verbindingscoaches nodig gericht op dialoog (rechtbank vermijden) • Meldpunten (tussenpersonen) : info verkrijgen als patiënt, niet altijd via ziekenhuis (via skype, Facebook..zolang het niet medisch is) • Voortdurende vorming van mensen • Zelfreflectie inbouwen – houding aanleren - evaluatiecultuur • Zorgpraktijken bouwkundig aanpassen om dialoog toe te laten • Subsidiëring voorzien ? Voor aanpassingen • Tevredenheidsenquêtes ivm soft skills – net zoals diversiteitsplan in bedrijf ~plan van aanpak om hierop te werken – of zoals in ziekenhuizen via (huidige) sociale bemiddeling bv. erop inspelen

17

3.5 Systemen 3.5.1 HRM In functie van een doelmatige zorgorganisatie en retentiebeleid, is het nodig het zorgpersoneel de gelegenheid te bieden hun loopbaan zelfregelend in te plannen. Dit kan onder andere door middel van een (elektronische) ADV-kaart, waarbij de huidige regelgeving met betrekking tot een gedeelte van de 45+dagen over gans de loopbaan verspreid kan worden. • • • •

Durven we organisatiestructuren loslaten ? (silo’s) Groepsgrenzen overstijgen (complementariteit betrachten) Werken aan integrale zorg Verhogen autonomie medewerkers = uitgangspunt, inspelen op levensfases medewerker, versterken zelfregulerend vermogen medewerker (binnen werkcoördinatie) • Hoe ? • loopbaancredits opbouwen (anciënniteit etc) • inbouwen minimale tewerkstellingsgrenzen – kwaliteit • ontwikkelen loopbaanbeleid – rondgang in en buiten organisatie eventueel + aandacht kwetsbare medewerker • ontwikkelen van loopbaanbeleid (mutaties en kwetsbare mw.) • Doorstroming tussen instellingen • Ontwikkelen van leiderschap • Open,teamdraagvlak, ruimte mws., competentie driven • Uurroosters • Zelfroosteren in teamverband • Durven herzien van arbeidsduur-vermindering wetgeving 3.5.2 Elektronisch zorg- en welzijnsdossier:De zorgvrager heeft één elektronisch zorg en welzijnsdossier dat toegankelijk is voor alle relevante professionele hulpverleners. De zorgvrager bepaalt meer over wie, over wat, en wanneer inzage heeft.



• • • • • • • • • • • •

Elektronisch zorg- en welzijnsdossier Uitgangspunten Gegevensdeling ! = nodig = IT ook nodig Zorgzaam Vlaanderen: e-health ronde tafel – ICT-tools Acties: Dossier over elke zorgdrager – beveiligd voor alle relevante actoren ! Ook mantelzorgers bv., informele en formele zorgverleners Eenvoudig en toegankelijk systeem: ook voor doven en slechtzienden Moet interactie toelaten – zorgvrager als actieve mede-beslisser Bijdragen aan coördinatie van de zorg Privacy, veiligheid en toegangsrechten gegarandeerd In welke mate regie en zorg zelf in handen van zorgvrager? Kaders creëren om erover te kunnen nadenken • Financiering: gemengd en dynamisch model, mee evoluerend, in actuele situatie en opgevolgd door ondersteunende organisatie

18

4. Waarderend Onderzoek Wie doorheen de acties scrolt, kan er niet omheen. De zoekconferentie heeft de oorspronkelijke conferentietitel gaandeweg uitgebreid tot “slimmer & beter zorgen voor morgen”. “Beter” moet het vooral worden door de patiënt of zorgvrager meer centraal te stellen. Men vertrekt daarbij van de eerder gemaakte vaststelling dat het ecosysteem in de toekomst zeer veel diversiteit in zorgvragen zal moeten absorberen. In feite geeft de conferentie ook toe dat de huidige organisatie van het zorg & welzijnecosysteem niet of te weinig uitgaat van het “patiënt-centraal-principe”. Of dat er georganiseerd en geïnstitutionaliseerd wordt vanuit de gedachte dat er zoiets zou bestaan als een standaardzorgvrager. Voortgaand op de acties die verandering claimen, zien we dat het huidige ecosysteem gebouwd is op de assen: professie-organisatie-zuil-institutie. Dat omturnen zal geen sinecure zijn en ongetwijfeld een werk van lange adem. Tegelijkertijd stemt het hoopvol dat er al heel wat acties die onderweg zijn of in de pijplijn zitten, vertrekken vanuit diezelfde bekommernis. De consequentie van “patiënt centraal” is ook dat men opteert voor een zorg die lokaal ingebed is. Het verbaasd dan ook niet dat tal van acties oog hebben voor de ruimtelijke inplanting en het ruimtelijk en archtektonisch infrastructuurvraagstuk. De acties suggereren ook dat er nood is aan nieuwe functies, voorzieningen of instituties. Steevast werd daaraan de vraag gekoppeld of dat wel kan binnen de bestaande (en dus beperkte) budgettaire ruimte. Het valt op dat daarbij nogal wat soelaas verwacht wordt van de inzet van nieuwe technologie en het redesign van de zorg & welzijnketen. De ontwikkeling van het e-healthgebeuren moet gebeuren op basis van de principes van human centered design. Alleen dan kunnen efficiëntie en doelmatigheid naar omhoog. Wat het redesign van de keten betreft, wordt radicale taal gesproken. Teveel specialisaties, een te grote beschotting zowel op functie- als op organisatieniveau verhinderen zowel het “patiënt-centraal” als het “slimmer werken”-objectief. De conferentie toont zich in zijn radicaliteit tegelijkertijd heel pragmatisch. ER wordt gevraagd om niet te wachten tot alle rapporten en plannen tot in detail uitgetekend zijn. Er wordt reikhalzend uitgekeken naar experimenten op het terrein waarbij effecten kunnen geëvalueerd worden, iedereen ervaring kan opdoen en vandaaruit kritisch constructief kan meedenken en –bouwen aan het design van het nieuwe ecosysteem. Vanuit de expertengroep kwam er na de conferentie nog wel een kritische stem. Een constructieve waarschuwing dat we niet van nul moeten beginnen maar dat er al heel veel op tafel ligt. We citeren: “Er zijn de afgelopen jaren zeer goede plannen, decreten en onderzoeksrapporten geschreven over de toekomst van de zorg. Denk dan aan het KCE-rapport over chronische zorg, het woonzorgdecreet, de conclusies van de eerstelijnszorgconferentie, Perspectief 2020 in de gehandicaptensector. Al die plannen komen tot deze conclusies : meer generalisten, meer processturing, een sterke eerste lijn, meer vermaatschappelijking en samenwerking met mantelzorgers, familie, activering lokale gemeenschap, ontschotting, meer transdisciplinariteit ipv functionele differentiatie. Zelfs rond persoonsgebonden financiering is er een draagvlak, zelfs binnen de strategische adviesraad van de minister.”  

19

De Minister aanhoorde de voorgestelde acties met zichtbaar genoegen en sprak bij afsluiting van de conferentie zijn bewondering en dank uit voor eenieders inbreng. Hij benadrukte dat het niet vanzelfsprekend is om vanuit zo’n divers palet aan posities en bijhorende ervaringen en opdracchten tot zo’n substantieel resultaat te komen. Hij waardeerde ook de verbreding van problematiek en het taalgebruik. Vervolgens schetste hij de huidige beleidsmatige realiteit tegenover de resultaten van de conferentie. Wat is er beleidsmatig aan de orde? • Geen scheidingen tussen zorg en welzijn blijven koesteren = uitgangspunt van Vlaamse Conferentie; • Decretale initiatieven rond gegevensdeling zijn volop in ontwikkeling. Of men het nu graag heeft of niet, semantiek is daarin wel heel belangrijk en broodnodig want anders komt nooit tot implementatie; • Stakeholders moeten meegenomen worden in de piloottrajecten maar dat is zoeken en helemaal niet eenvoudig, • Deze conferentie is nodig geweest om bondgenoten te vinden – om zaken mee op te nemen, net om vanuit overleg en evaluatie aan nieuwe beleidsregels te werken. Het is tegelijkertijd een opdracht om daaraan verder te werken; • Regelluwe ruimte creëren is een interessant gegeven. Er zijn initiatieven op terrein. We moeten daarbij vooral nadenken over hoe we een veilige omgeving kunnen creëren om daarmee te werken, ervaringen op te doen; • Een deel van de analyse en voorstellen staan al in het groenboek en worden meegenomen in de staatshervorming. Daarbij zullen er ongetwijfeld fundamentele discussies komen, op vlak van financiering . Tot slot bedankt de minister nogmaals alle aanwezigen, de facilitatoren en observatoren. Hij belooft een rapportering van de conferentie en drukt de hoop uit dat die een nieuwe stap in besluitvorming en actieplannen zal betekenen. Vervolgens drukt de Minister de wens uit om de energie die ontstaan is door de future search vast te houden en te gebruiken om beweging te krijgen in het zorg- & welzijnsecosysteem. De Ronde Tafelconferentie van 18 februari 2013 zal daarbij ongetwijfeld een volgende stap zijn. “Die stappen moeten verbondenheid creëren. Ja zelfs, een Dan Brownachtige emotie waarbij we met een knipoog naar elkaar kunnen zeggen “ik was er ook bij. ” Ik hoop echt dat er POWER gemobiliseerd is. Dat Vlaanderen weerstaat aan de wet van de remmende voorsprong. Dat we EVOLUTIE maken door te bouwen op de wet van de stimulerende voorsprong. Op zoek naar een nieuw zorg- & welzijnsecosysteem!”

20

5. Toekomstscenario’s De formulering van de common ground of de gemeenschappelijke basis werd gevoed door een creatieve toekomstverkenning. Er werd aan de deelnemers van de future search gevraagd om zichzelf, samen met de andere deelnemers van verschillende stakeholders zeven jaar in de toekomst te projecteren. De opdracht luidde letterlijk: “Vandaag is het 30 januari 2020. U heeft uw dromen gerealiseerd. Hoe ziet de zorg in Vlaanderen er uit voor alle generaties en waar samen innovatieve gezondheidsoplossingen worden gecreëerd?” Waar het formuleren van de common ground gepaard ging met pittige discussies, sommigen noemden het semantische discussies, was (of leek) de eensgezindheid heel wat groter bij het multi-disciplinair presenteren van de ambities. Een groep presenteerde de zorgtrein. Componenenten van deze trein waren: • • • • • • • • • •

Geïntegreerd zorgbedrijf zelfsturende burgers zorg aan inkomen gekoppeld gemeenschappelijke taal investeren in verwantschap, buren en netwerk kennisdeling, coördineren, verbinden en integreren, met dezelfde middelen meer kunnen doen Arbeidsorganisatie, activerend en inclusief, over de sectoren heen organiseren Menselijke maat, lokale netwerken er moeten politieke ethische keuzes gemaakt worden Welke zorg met welk geld

Een anderde groep had de Concentrische zorg uitgevonden. De ingrediënten? • Tussenschotten zijn verdwenen; • Maximale participatie vanuit de hulpvraag, de hulpvrager kiest zelf de plaats en locatie; • Concentrisch georganiseerd: alle zorgverleners zo dicht mogelijk bij de vrager, de buiten cirkel ondersteunt de binnen cirkel. • Persoon met hulpvraag draagt ook zorg voor anderen met hulpvraag, organiseren van elkaars hulpvragen; De cirkel is blijkbaar een bruikbare metafoor om te reflecteren over de zorg van de toekomst. Een derde groep mikte op de Zorgcirkel met 10.000 inwoners. De designcriteria zien er als volgt uit: • • • • • • •

Eén voorziening: de JO (jongeren en ouderen en alles er tussen in); Eén intake generalist; Enveloppen financiering door Vlaamse overheid; Er is een pre-JO: kwaliteitsmeter en evaluatie; JO-rai??: Patienten dossiers Onthaal en doorstuursysteem; er is één centraal centrum (aanspreekpunt) binnen de wooncirkel met een centraal secretariaat en met inzet van een breed vrijwilligers netwerk (vervoer, boodschappen); • Mogelijkheid tot systeem van derde betalers; • Mogelijkheid van wooncirkels te veranderen in functie van de hulpvraag

21

Waaraan de groep “Laurette en Jo” hun naam danken, werd in het midden gelaten. Feit is wel dat ze droomden van een zorg waarbij: • • • • • • •

De huidige zorg- en welzijnssector is ontbonden Regie in handen van de patiënten De levensloop is het uitgangspunt Ontschotten Buren en netwerken actief betrekken er mag aan taken geraakt worden, (functie en taakherschikking) Zo lang mogelijk zelfstandig wonen, met inzet van technologie waar het kan

Een andere groep bracht verslag uit van een beurs over innovaties in de zorg. Nieuwigheden waarover gerapporteerd werden, waren: • Het elektronisch dossier, alle zorg- en dienstverleners zitten in het systeem en hebben toegang, de patiënt bepaalt mee wat zichtbaar is • Omgekeerde job-beurs, werkgevers luisteren naar werkzoekenden, ook ervaring (EBC) telt mee niet alleen diploma’s • ADV-chipkaart, spreiding van de te werken tijd over de hele loopbaan flexibel op te nemen (combi werk en gezin), alleen in social profit Een ander bont stakeholdergezelschap liet het licht schijnen over het zorgloket. • • • • • • •

Vermenselijken Solidariteit garantie bieden empatisch vermogen competenties gewaardeerd Technologie geoptimaliseerd Financiële middelen beperkt en sociaal weefsel versterkt

Een Kleurrijk zorgaanbod, was dan weer het toekomstig project van een andere groep • Zorg aanbod wordt terplekke georganiseerd door op tablet te laten weten dat je zorg nodig hebt en daarmee sta je in directe verbinding met je zorgverleners (lokale uitbouw) • Oproep overheid: zorg terug IN het leven! • Vanuit collectieve plicht om zorg te dragen voor elkaar naar goesting • ICT werkt en zit geïntegreerd in de zorg • Zelfsturende zorgteams in de regie van de hulpvraag • Vraag naar vertraagde zorg, ruimte voor grotere aanwezigheid bij de hulpvrager • Kleinschalig in uitvoering, grootschalig in organiseren • Vraag naar alternatieve manieren van financieren • Heroriëntatie van middelen • Zorg moet deel uitmaken van het lesprogramma van alle onderwijs De zorgtentoonstelling bracht ten slotte een heus gezondheidsprogramma: • • • • • •

Inzet van mantelzorgers Flexibeler inzet van professionele zorgverleners, zowel naar plaats als naar inhoud Patiënt/cliënt wordt holistisch benaderd Er is volop telemonitoring met een ondersteunende technologie Andere woonvormen, geïntegreerd in de samenleving Eenvoudige zorgstructuren

22

• • • • • • • • • • • • • •

Integrale aanpak, patiënt centraal Zevende staatshervorming met betere coördinatie tussen federaal en gemeenschap Alle actoren gebruiken ehealt-tools Betere afstemming tussen zorg en welzijn Vlotte en toegankelijke zorg voor iedereen, ook voor kansarmen Werkt niet meer met prestatiegeneeskunde alleen Ontzuilde netwerken Betere afweging intra- en extramurale behandeling KB 78 is achterhaald Transparantie door alle gezondheidsactoren Strcuturen durven loslaten Delegeren bevoegdheden, verantwoordelijkheden aan zorgteams en netwerken Hieroriëntering financieringsstromen ICT: vaart achter zetten

23

6. Fierheid en Spijt 6.1 Sociale Partners 6.1.1 Fier?





• trend professionalisering • hard werken • integrale kwaliteitsverhoging - op werkvloer (cascade) - taakuitzuivering, met kansengroepen werken, tegen trend van regelgeving in - intrinsieke motivatie sector behouden • werken over sectoren heen • jobcreatie ! uitbouw van warm zorgzaam Vlaanderen • vertegenwoordiging van sector zowel WG als WN - dat te mogen doen - positief overleg ondanks verscheidenheid sectoren • groei van participaties - VTO-vormen • vaststelling - verschuilen in comfortzone - sectoren beroepsgroepen als voorzieningen - dynamiek is nodig om eruit te geraken: KB 1978

6.1.2 Spijt? • • • • •

middelen zijn er maar méér mee te doen - leren uit geschiedenis mensen die uit de boot vallen te weinig communiceren te weinig, te traag onvoldoende terugdringen of herschrijven van regelgeving, o.a. arbeidswetgeving - niet aangepast • ADV-verhaal: bepaalde verworvenheden van verleden durven bevragen en remediëren (werkgevers ervan overtuigen dat ADV-regelingen niet het probleem zijn) 6.2 Zorgvragers 6.2.1 Fier? • rol als belanghebbenden: informatie mobiliseren en sensibiliseren • het verwerven van patiëntenrechten. (gebruikersrechten, meldingsbereidheid) • meer differentiatie. Van onderuit kleinschalige ondersteuningsvormen gerealiseerd 6.2.2 Spijt? • rol niet ten volle kunnen inzetten door versnippering verenigingen volgens ziektebeeld • nog onvoldoende tot bij patiënt doorgedrongen. Nog meer afdwingen. • onevenwicht in relatie patiënt en Professional

24

6.3 Beleid 6.3.1 Fier?



• bedenken van innovatieve ideeën • bekomen van verkorte trajecten voor zorgkundigen (met snellere doorstroom naar werkvloer als gevolg) • opstarten van kwalificatie-structuur.

6.3.2 Spijt?

• nog steeds geen oplossing gevonden voor combinatie werk en opleiding voor latere instromers • gebrek aan beleidsindicatoren • te weinig diversiteit bij de instroom (vb. competenties)

6.4 Werkveld basis 6.4.1 Fier? • de kwaliteit die we leveren, maar spijt dat we kansgroepen onvoldoende bereiken. • om innovatief proberen te zijn, maar spijt dat we te vaak botsen op een te klein draagvlak • Fier dat we heel erg bewust zijn van de pijnpunten, maar spijt dat die pijnpunten niet echt opgelost worden. We kunnen er goed over praten, maar zijn niet sterk in het oppakken ervan door het op te lossen. 6.5 Onderwijs 6.5.1 Fier?

• Trots op de kwaliteit van het onderwijs, competentiegericht opleiden en het vernieuwende karakter van de zorg; • In de sociale sector staan we op de kaart

6.5.2 Spijt

• Spijt dat we niet hebben geanticipeerd op de verminderde instroom, te weinig gemeenschappelijke opleidingen georganiseerd en te weinig aandacht voor efficiency (geen eenduidige opleidingsprofielen) • Onvoldoende/geen competenties in kaart

6.6 Interne Experten 6.6.1 Fier? • In eigen praktijk of netwerk hebben we modellen uitgewerkt, innovaties gerealiseerd, studie en reflectiemateriaal aangeleverd • Zorg en welzijn staat op de politieke agenda, durven zeggen dat er een bijdrage is • Trots op de betrokkenheid en inzet van de mensen in de zorg

25

6.6.2 Spijt? • • • •

Dat het moeizaam doordringt ieder in zijn eigen sector Te weinig aandacht voor efficiency en zorgoptimaliseringsprocessen We zijn te braaf en te traditioneel, we moeten meer durven en innoveren Verandering ook op professioneel gebied, borging van de kwaliteit, meer generalistisch denken • We zien een spanningsveld met de professionele ondersteuning, richt je op de kleine schaal, vergroot de attentie waarde in de buurt, laat mensen op elkaar letten • Ondersteuning van de zelfstandigheid • Financiële ontschotting 6.7 Werkveld leiding 6.7.1 Fier?



• Evolutie op medewerkersbeleid • Samenwerkingsverbanden met VDAB en professionalisering er is ruimte om bottum-up te participeren • Er is een professionalisering en de accrediteringsgolf en het gebruik van indicatoren ouderenzorg en thuiszorg zijn voorbeelden

6.7.2 Spijt?

• Tijd, energie en middelen die beperkt resultaat opleveren, weinig draagvlak voor innovaties (sterven vaak in een stille dood); • Het niet durven loslaten van bestaande structuren en hiërarchische modellen; • Beperkte samenwerking met het onderwijs

26

7. Trends 7.1 Sociale partners • • • • • • •

Stijgende vraag en nood aan zorg Groeiende complexiteit (o.a. door chronische zorg) Meer vraag naar maatwerk Meer doen met minder middelen Samenwerken – interdisciplinaire – over de grenzen heen Bewaken toegankelijkheid en kwaliteit Wat is er al ? • Sociaal overleg en akkoorden • Met oog op jobcreatie • Activeren van de overheid • Sociaal ondernemen stimuleren • Toekomst ? Actie ? • Noodzaak tot herschikken van middelen op MACRO-niveau • Toch proberen meer middelen te vergaren • Functiedifferentiatie en taakherschikking • Arbeidsduur-vermindering in vraag durven stellen, aanpassen

7.2 Externe experten • Spanning openheid & geslotenheid • Men wil open zijn maar stoot op eigen grenzen van de organisatie bv., en op te veel regelgeving – openheid moet er ook zijn tussen de organisaties • Uitbreken ! • Door innovatie, creatief zijn..verbeteren van kwaliteit ZONDER handboeken, eens op een andere manier durven • Tegenhouden van nieuwe ontwikkelingen is een feit • Spanning formeel – informeel • Meer naar coöperatiemodel, ook mantelzorgers, vrijwilligers, zelfstandigen… erbij betrekken • Meer zorg dragen voor de zorgverleners • Het gaat om MENSEN • Wat is er al ? Toekomst verder uitwerken ? • Expliciteren van maatschappelijke en collectieve plicht • Meer transparantie creëren • In feiten en cijfers • Combi zelfsturing en resultaatgerichte werking • Vanuit het pionieren naar meer responsabilisering • De overheid moet slimme, open prikkels bieden • Minder structuren, meer processen • Weg met die schroom

27

7.3 Zorgvragers • Maatwerk: contact tussen patiënt en zorgverlener moet optimaal zijn. De zorg mag niet alleen voor het ziektebeeld zijn, maar over gehele lijn. (meer menselijke skills) • Ontkokering: wat wil patiënt? Werken vanuit patiëntsturing. • Blinde vlekken in zorg op maat in kaart brengen. • Verarming: met uitstel van zorg als gevolg. • De-institutionalisering: te traag. Er zijn gedachten over inclusie, maar in praktijk is het er nog niet. 7.4 Beleid



• • • • •

nieuwe beroepen (K87) in- en uitstroom (kwantiteit) opleidingsniveau (kwaliteit) Belangrijk dat ALLE niveaus aanwezig zijn! Tekort personeel: drempel verlagen voor verhoging instroom, houdt in dat er een functie-differentiatie en taakuitzuivering nodig is.(vb. wat zijn verpleegkundige handelingen en wat niet?) • Nog meer werk maken om zijstroom beter mogelijk

7.5 Werkveld basis • • • • • •

zorg op maat Complexiteit neemt toe organiseren van het aanbod Interdisciplinair werken maatschappelijke verantw.heid (acreditering, kostenbeheersing, evidence based werken)

7.6 Onderwijs • • • •

centraal veranderende vraag van acuut naar meer chronisch Kwantitatieve nood aan grotere instroom, uitval beperken Interdisciplinair Wat is er en wat nog te doen: • trajecten meer op maat van studenten • Meer uitbereiding van capaciteit • Ontwikkelen van verschillende methodieken • Interdisciplinaire meer structureel maken, gemeenschappelijke sokkel op alle niveaus • Inhoud van het opleidingslandschap hertekenen in het teken van interdisciplinaire opdracht 7.7 Interne experten • Wij zijn de groep die uitgebroken is, de patiënt heeft de eigen regie; • De burger in de gemeenschap bepaald wat hij/zij wil en krijgt hierbij ondersteuning • Meer chronische ziekte beelden daardoor meer complexiteit meer interdisciplinaire zorg, nu versnipperd, formeer multidisc. teams

28

7.8 Werkveld Leiding • Individueler worden van de zorgvraag • Complexer worden van de zorgvraag • Samenwerking tussen de verschillende organisaties, ontschotting van zorgaanbod • Meer procesgerichte organisatie • Wetenschappelijke praktijk opnemen/verbinden; • Terugtrekkende overheid. Meer regelgeving, overheid wil garanties, meer regelgeving en controle • Commerciële instellingen hebben het goed begrepen en spelen in op de individuele vraag, is alleen niet voor iedereen toegankelijk • Overheid moet meer garanties inbouwen

29

8. Trends vandaag in Zorg & Welzijn Een collectieve brainstorm, een collectieve mindmapping? Het is natuurlijk geen wetenschappelijk project noch rapport. Maar het is wel verbazingwekkend op hoe weinig tijd zoveel inzicht en wijsheid geformuleerd wordt. Volledig is het zeker niet. Zo valt het bijvoorbeeld op dat de multiculturalisering van de zorgvraag in de mindmap ontbreekt. En zo zullen er nog wel tendenzen zijn. Maar het levert wel een bijzonder rijk en gevarieerd beeld op dat o.i. de basis kan vormen voor een debat over de curriculumdesign van gelijk welke opleiding in de zorg- of welzijnssector.

30

9. De wereld, het zorg- & welzijnsecosysteem en ik: de verbinding. Na de start van de zoekconferentie hebben alle deelnemers de kans gehad om markante gebeurtenissen op de tijdlijn van respectievelijk de wereld, het zorg- & welzijnsecosysteem en het persoonlijke te markeren. Vervolgens werd in groep verbinding gezocht en de relatie met de kernvraag van de conferentie onderzocht. 9.1 De wereld • De Trends • Communicatie(middelen) • Geeft aanleiding tot een kennisexplosie • Technische en technologische ontwikkelingen & innovaties ..het gaat heel snel en biedt potentieel • Cyclische crisissen • O.a. oliecrisis, beurscrisis, .. • Meer aandacht voor welzijn – demografische evoluties (vergrijzing en ontgroening) • Combi/confrontatie maatschappelijk idealisme en realisme • “Yes, we can “ en “I have a dream” versus oorlogen, 9/11.. • Verschillende trends • Combi/confrontatie globalisering en localisering • Verhoogde mobiliteit • PPS en MVO • Waardenverschuiving • Meer individualisme – het individuele rechtenverhaal • Meer zelfbeschikking • Stijgende a… ? • Druk op institutie • De impact daarvan op de kernvraag ? • Technologische mogelijkheden zijn er: • Een kwestie van durven, willen én implementeren • Kijk naar Vitalink, Ipad…. • Medische technologie is ook een kostendriver – effect op beheersbaarheid budget en werk • Creërt consumptietijdperk • Centrale plaats patiënt-cliënt • Gelijke rechten en plichten • actief deelnemer • “burgerschapsparadigma” • (demografische evoluties) Onderwaardering Care & Cure • Toenemende kosten • Mantelzorg herwaarderen naast professionele hulp • Oog voor multiculturaliteit en diversiteit • Spanningsveld regelgeving & ondernemen • Juridisch kader, ja – betere structuren , ja – maar niet ten koste van ondernemen • Ondernemen dat sociaal en duurzaam moet zijn • De impact daarvan op de kernvraag ? • Evolutie van “tante nonneke” stijl naar professioneel management • Aandacht voor hoofd, handen én hart • Aanpassing onderwijs aan (maatschappelijke) noden

31

9.2 Zorg en welzijn • De trends ? • Metafoor van het huis • Het is een sterk huis • waar allerlei beroepen in aparte kamers zitten • Er zijn ook andere stakeholders • En eigenlijk zijn er meerdere van die huizen en dat kost wel wat aan verwarming, onderhoud, personeel… • Sommigen hebben er nu geen plek • Zoals de zelfstandige zorgverstrekkers bv. • En daar verschijnt dan de patiënt- aan een voordeur die log oogt – heeft hij wel de sleutel om binnen te geraken – nochtans nodig • Hoe geraakt de patiënt ‘binnen’ en waaruit kan en mag jij KIEZEN ? • Van medische naar zorg naar welzijn… • Het ontstaan van ‘nieuwe’ structuren, ‘nieuwe’ ziektes • Verhaal van de kip en het ei – wat is er eerst ? Impact op discipline en aanbod • Patiënt centraal • Patiëntenrechten, zorgvraag • Maatregelen overheid • Te veel structureren, fragmenteren 9.3 De persoonlijke tijdslijn • het individu in relatie tot de anderen staat centraal: het gezin, de studiegenoten en werkcollega’s. • doorheen de tijd wordt het complexer (vb. samenwerkings-vormen, diversiteit). • Hoe kan de zorg daar op inspelen? • Het levensverhaal: van geboorte, schoolervaringen, familie, hobbies, hogere studies, vrienden, trouwen en gezin opbouwen. • Daarna wordt het iets complexer rondom werk, relaties en gezondheid. • Veel maatschappelijke thema’s. • Opvallend was dat de financiële crisis bvb. niet vermeld werd. • het individu in relatie tot de anderen staat centraal: het gezin, de studiegenoten en werkcollega’s. • doorheen de tijd wordt het complexer (vb. samenwerkings-vormen, diversiteit). • Hoe kan de zorg daar op inspelen? • Implicaties op kernvraag: • er is een zorg&welzijnsaanbod bij alle persoonlijke gebeurtenissen. Met als vraag: voldoende zorg voor elke levensfase? • wat is de link tussen zorg en zorgverlener en hun ervaringen? • zorgmedewerkers met latere roeping: wat kan je doen om dit bewuster aan te pakken? • zorgvraag meer in dialoog met individuele wensen benaderen. • meer differentiatie voor collectieve behoeften en flexibele benadering naar individuele behoeften.

32

9.4 Het verbindende over alle tijdslijnen heen • • • • • • • • • •

Crisis en opportuniteiten als drivers voor verandering. Gekeken vanuit de evolutie van de wereld: geboren worden, participeren aan het leven, individuele levenservaringen opbouwen. Persoonlijke aandacht voor de levensbehoeften. zorg op maat: meer specialismen spanningsveld tussen de complexiteit en het op maat werken we misten de economische component en de rol van de wetenschap in dit verhaal. verwijzing naar crisis als dynamiek voor verandering. alles is permanent complexer. Implicatie op zorg en welzijn: hoe speelt zorg in op indivdu in zijn diverse samenlevingsvormen met technische ondersteuning (ICT)? Vaststelling: er is tijd nodig om dit naar zorg te vertalen.

Deze vaststelling werd gemaakt helemaal aan het begin van de future search. Toen kon nog niet vermoed worden wat de collectieve output zou worden…

33