Zo kende Hardenberg in 2011 ook de nodige ontwikkelingen en veranderingen

Jaarverslag 2011

Inhoudsopgave. 1. Inleiding .................................................................................................. 3 1.2 Rekeningsresultaat 2011 .................................................................... 5 2. Programmaverantwoording .................................................................... 10 2.1 Voorzieningen ................................................................................... 10 2.2 Wonen .............................................................................................. 13 2.3 Kwetsbare groepen............................................................................ 15 2.4 Veiligheid en openbare ruimte........................................................... 22 2.5 Economie.......................................................................................... 26 2.6 Groene ruimte .................................................................................. 30 2.7 Externe oriëntatie ............................................................................. 33 2.8 Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien ....................................... 35 3 Verplichte paragrafen ............................................................................. 36 Lokale heffingen ..................................................................................... 37 Paragraaf weerstandsvermogen............................................................... 39 Grondbeleid............................................................................................ 42 Onderhoud kapitaalgoederen .................................................................. 42 Financiering ........................................................................................... 49 Bedrijfsvoeringparagraaf 2011 ................................................................ 51 Rechtmatigheid....................................................................................... 53 Paragraaf verbonden partijen .................................................................. 56

2

1. Inleiding “Het glas is half vol”. Als we bovenstaande tekst toepassen op het voorbije jaar 2011 dan mogen we concluderen dat we er op z’n minst niet op achteruit zijn gegaan. Het is maar net door welke bril je kijkt en vanuit welke perspectief je de dingen beziet. De ontwikkelingen op landelijke en gemeentelijke schaal buitelen over elkaar heen, ieder uiteraard met z’n eigen dimensie en dynamiek. Ons land zit in financieel zwaar weer. Rijksbezuinigingen zijn aangekondigd. De omvang hiervan is niet bekend. De val van het kabinet Rutte betekent dat de onduidelijkheid blijft m.b.t. de aard en de omvang van de rijksbezuinigingen, evenals de gevolgen voor gemeentelijke financiën. Echter. “’t het nog nooit, nog nooit zo donker west, of ‘t wer altied wel weer licht” zingt de Groningse zanger Ede Staal en hij heeft gelijk. Economie en beursgang hebben vooral met vertrouwen te maken van consument en handelaar. Van half leeg moet het glas weer naar half vol. De positieve schwung moet er in. De digitale mogelijkheden gaan bijna tot in het onbegrensde. We weten elkaar elk uur en elk moment van de dag te vinden en via de sociale media zijn we verder tot in elkaars privédomein getreden dan we via de ouderwetse voordeur ooit hadden toegelaten. Deze media zijn echter absoluut niet meer weg te denken en de te behalen voordelen zijn onbetwist groot. Van oproep tot protest, politieke en commerciële boodschappen, persoonlijke berichtjes tot het opsporen van vermiste personen via het Amber-alert. Alles kan en het is aan ons daar op de juiste wijze mee om te gaan. Zo kende Hardenberg in 2011 ook de nodige ontwikkelingen en veranderingen. De vergrijzing en als gevolg daarvan de krimp doet Hardenberg vooralsnog niet aan. Er is zelfs sprake van, zij het beperkte, groei de komende jaren. Het aantal jongeren tussen 15-30 jaar is stabiel gebleven. De werkgelegenheid verschuift van industrie naar zorg alsook recreatie en toerisme. De komende jaren wordt krapte op de arbeidsmarkt verwacht. Zaak om daar vroegtijdig op in te spelen. Ondanks de economisch mindere tijden is het aantal WWB-ers niet toegenomen. De economische ontwikkelingen hebben ook in Hardenberg hun sporen achtergelaten. Er zijn mensen werkloos geworden, bedrijven failliet gegaan, orderportefeuilles minder gevuld en omzetten gedaald, maar ook zijn de zorgkosten gestegen, pgb’s beëindigd en brandstofprijzen tot grote hoogte gestegen. Waar het algemene beeld van de situatie in Hardenberg als redelijk kan worden bestempeld, is er op individueel niveau hier en daar sprake van veel moeite en zorg. We moeten daar oog voor houden. De woningmarkt en de markt voor bedrijfsterreinen is minder dynamisch dan een paar jaar geleden. Woningen staan langer te koop en de prijzen dalen nog steeds. De projectwoningen vinden het minst gretig aftrek, daarentegen is bij mogelijkheden tot zelfbouw en bouwen op maat de vraag er wel. Ook de afzet van bedrijfsterreinen is minder eenvoudig gebleken. Gevestigde ondernemers verkassen minder of breiden minder uit en nieuwe ondernemingen komen minder vaak aan de balie. Toch kan voor zowel woningbouw als bedrijfsterreinen worden geconcludeerd, dat de programmering is gehaald. Om de toegenomen risico’s het hoofd te bieden is bij het vaststellen van de 2e bestuursrapportage 2011 een ingrijpende actie gedaan om het weerstandsvermogen van het grondbedrijf en de algemene reserve op het gewenste en benodigde niveau te brengen. Om dit weerstandsvermogen van het grondbedrijf ook na afloop van 2011 op dit niveau te houden is 1,5 miljoen euro voor aanvullende verliesvoorzieningen en niet toe te rekenen algemene plankosten in het jaarrekeningresultaat 2011 verwerkt.

3

Vanuit het investeringsprogramma, de reguliere begroting en reserves is in 2011 voor zo’n 30 miljoen geïnvesteerd in civiel technische (wegen, riolering, groen) projecten, (ver)bouw- en onderhoudsactiviteiten, sportvelden en accommodaties, ontwikkeling en bouwrijp maken van woningbouwlocaties en bedrijfsterreinen, enz. Hierbij is, waar mogelijk, uitvoering gegeven aan de beleidsuitspraak om door te gaan met investeren (en desnoods intensiveren) om de lokale economie op gang te houden in deze economisch moeilijke tijden. Grote veranderingen zijn gaande binnen het sociale domein. De inkomenstoets WMO kan in bepaalde gezinssituaties behoorlijke gevolgen hebben. In de landelijke media verschijnen de eerste schrijnende gevallen in beeld. De invoering van de Wet Werken naar Vermogen per 2013, waarin diverse doelgroepen (WWB, Wajong, SW en WIJ) “aan de onderkant van de arbeidsmarkt” een plaats vinden, geeft beleidsvrijheid enerzijds en een forse financiële uitdaging anderzijds. De omvang van mensen met een SW-indicatie zal volgens de WWnV met 70% moeten krimpen, waarbij de inspanning er op gericht is zoveel mogelijk mensen naar de reguliere arbeidsmarkt te leiden. De rol van Larcom zal daarom wijzigen alsmede de gemeentelijke aanpak. Ten slotte zal de decentralisatie van de jeugdzorg en de decentralisatie van de AWBZ de nodige creativiteit vragen om op de juiste wijze inhoudelijk en financieel een plek te krijgen. Het bezuinigingsprogramma 2010-2014 van ruim 7 miljoen euro is ingevuld en de voortgang van de realisatie ligt op koers. De jaarschijf 2011 is volledig gerealiseerd. Een grote prestatie, waartoe in- en extern het nodige is gedaan. Om de externe bezuinigingen te realiseren is nadrukkelijk de verbinding met de bevolking en de betrokken partijen gezocht. De realisatie van de bezuiniging is dan ook nadrukkelijk het resultaat van het samen (raad, college, bevolking en betrokken partijen) optrekken en verantwoordelijkheid nemen. De ingrijpende bezuinigingen binnen de bedrijfsvoering zijn ook het resultaat van het samen de schouders eronder zetten. Ook binnen de gemeentelijke organisatie is de dynamiek hoog geweest in 2011. De bezuinigingen op de bedrijfsvoeringbudgetten hebben hun sporen nagelaten in de afdelingen. De formatie is gekrompen, externen zijn veel minder ingeschakeld voor werkzaamheden en werkbudgetten zijn verlaagd. Het fusieproces met Ommen is in een stroomversnelling geraakt en zal in 2012 haar beslag krijgen. Inzet van frictiemiddelen is nodig gebleken om diverse zaken binnen het proces te realiseren, waarbij ICT-harmonisatie en huisvesting belangrijke items zijn. De vorming van de RUD heeft de nodige aandacht gevraagd en zal ook in 2012 worden geëffectueerd. Hierbij zou makkelijk vergeten kunnen worden dat de “gemeentelijke winkel in 2011 gewoon open is gebleven” (going concern) en de gevraagde producten en diensten geleverd zijn. Zo was 2011 een jaar met tegenstellingen en dynamiek. Overall gezien een positief jaar als we naar de resultaten kijken. Dit gaat ook zeker op voor het financiële resultaat. Een rekeningresultaat van 1,1 miljoen is zeker goed te noemen, waarvoor iedere geleding (raad, college en ambtelijke organisatie) in de gemeentelijke organisatie zijn of haar bijdrage heeft geleverd. “Veel handen maken licht werk”.

4

1.2 Rekeningsresultaat 2011 Het voordelige resultaat op de jaarrekening 2011 bedraagt € 1,1 mln. In dit resultaat is voor € 1,5 mln. aan negatieve resultaten grondexploitaties verwerkt. De in 2009 ingezette lijn, met bijbehorend pakket aan stringente maatregelen, om te sturen op een positief rekeningsresultaat heeft ook dit jaar vrucht afgeworpen. Dit komt o.a. tot uitdrukking in een besparing op de bedrijfsvoeringkosten van € 0,5 miljoen. Door stringente maatregelen in de bedrijfsvoering (vacaturestop, beperkte inhuur externen, budgetbeperkingen, etc.) is het gelukt dit budget te besparen. Dit houdt niet alleen verband met de noodzaak om de financiën op orde te houden, maar heeft zeker ook een relatie met de aanstaande fusie van de ambtelijke organisaties Hardenberg en Ommen. Er is immers geld nodig om de te verwachten frictiekosten op te kunnen vangen. Verder zijn incidentele voordelen uit 2011 volledig ten goede gekomen aan het financieel resultaat. Dit betreft onder andere € 1,1 mln. aan extra algemene uitkering; € 0,4 mln. aan stelposten; € 0,4 mln. aan renteresultaat en € 0,5 mln. voordelig resultaat op de uitvoering van de WMO/WVG. Hiertegenover staan nadelen op onder andere de WSW (€ 0,3 mln.) en WWB (€ 0,2 mln). In onderstaande paragraaf over de verkorte analyse van het resultaat 2011, worden de belangrijkste voor- en nadelen verder toegelicht. In dit hoofdstuk komen verder de resultaatbestemmingen aan de orde. Dit betreft investeringen, die - om allerlei redenen - in 2011 niet zijn gerealiseerd. Deze investeringen zijn allen beoordeeld op het criterium “niet meer uitvoeren tenzij het niet anders kan”. In 2010 is een meerjarig bezuinigingsopdracht geformuleerd. Deze opdracht is in het voorjaar 2011 belegd met concrete maatregelen. Voor 2011 gold een taakstelling van ruim € 1,6 mln. Deze taakstelling is gerealiseerd. In 2011 is in overleg met de accountant een inventarisatie gedaan van de financiële risico’s, die we als gemeente lopen en berekend wat het benodigde weerstandsvermogen moet zijn. Gelijktijdig met de behandeling van de 2e bestuursrapportage 2011 hebben wij een voorstel gedaan om de algemene reserve(s) op niveau te brengen. Dit was mogelijk door een “reshuffeling” van reserves, met een heroverweging van de aan deze reserves gekoppelde bestemming.

Verkorte analyse resultaat jaarrekening 2011 Onderstaand treft u een overzicht aan van de voor- en nadelen ingedeeld naar structureel en incidenteel. Het structureel voordeel uit de hogere gemeentefondsuitkering is reeds verwerkt in de begroting 2012.

Incidenteel

Structureel

Voordelen 1

Saldo na 2e bestuursrapportage 2011

282.500

2

Gemeentefondsuitkering

614.000

3

Restant stelposten

298.000

4

Renteresultaat

361.000

5

Bedrijfsvoering

466.000

6

WMO/WVG

459.000

452.000*

5

Nadelen 7

Grondexploitatie

8

WSW

9

WWB

10

Overige

-1.548.000 -262.000 -178.000 151.500 906.000

190.000

Totaal voordelig resultaat € 1,1 mln. Toelichting per post 1. Saldo na 2e bestuursrapportage 2011 Voor de toelichting op dit saldo verwijzen wij naar de 2e bestuursrapportage 2011. 2. Gemeentefondsuitkering 2011 Een herrekening op basis van nieuwe kengetallen en afrekening over voorgaande jaren heeft geleid tot een hogere algemene uitkering. Het structurele deel hiervan is reeds verwerkt in de begroting 2012. 3. Restant stelposten Het betreft hier met name het niet bestede deel van de stelpost bedrijfsvoering. Het bedrag op deze stelpost valt nu incidenteel vrij in het rekeningsresultaat 2011. 4. Renteresultaat Door een verschil tussen het saldo van werkelijke rentelasten en –baten en de aan de diverse producten doorberekende rentelasten is een voordeel ontstaan. 5. Bedrijfsvoering Zoals hiervoor al vermeld is het door stringente maatregelen in de bedrijfsvoering (vacaturestop, beperkte inhuur externen, budgetbeperkingen, etc.) gelukt om dit voordeel te realiseren. 6. WMO/WVG Eind 2010 hebben wij een pakket aan maatregelen vastgesteld om de WMO/WVG binnen het structureel beschikbare budget uit te kunnen voeren (o.a. invoering van eigen bijdrage/eigen aandeel voor individuele voorzieningen). Ook is het aantal te reizen kilometers met CVV beperkt. Aangezien een aantal maatregelen eerst vanaf 1 juli 2011 kon worden doorgevoerd, is in financiële zin rekening gehouden met een zekere fasering c.q. met een incidenteel nadeel in 2011 van € 850.000. Dit nadeel blijkt nu mee te vallen. Met name de uitgaven voor CVV zijn lager geweest. Ook zijn er minder aanvragen voor individuele voorzieningen gedaan dan verwacht. 7. Grondexploitatie Om de ARG op het gewenste niveau te kunnen houden, komen de negatieve resultaten van de grondexploitaties ten laste van de algemene middelen c.q. leiden deze tot een nadeel in de jaarrekening. De negatieve resultaten betreffen: - aanvullende verliesvoorzieningen van in totaal € 1,1 mln. - algemene plankosten ad € 0,4 mln, die niet aan de afzonderlijke complexen kunnen worden doorberekend. Voor een nadere toelichting verwijzen wij hier naar de paragraaf grondbeleid, die in dit jaarverslag is opgenomen.

6

8. WSW Als gevolg van rijksbeleid zal het aantal gesubsidieerde SW-plaatsen moeten worden afgebouwd. In 2011 waren gemiddeld meer WSW-ers in dienst dan door het Rijk wordt vergoed. Met name hierdoor is een overschrijding van het beschikbare budget ontstaan van € 452.000. Daar staat tegenover dat van LARCOM een hogere inleenvergoeding is ontvangen van € 190.000. 9. WWB Ook in 2011 is stevig ingezet op de uitstroom van uitkeringsgerechtigden. Dit beleid heeft effect gehad. Evenwel blijkt dat de instroom van uitkeringsgerechtigden net zo groot te zijn geweest als de uitstroom. Per saldo is het aantal uitkeringsgerechtigden dus gelijk gebleven en de nagestreefde verlaging – en daarmee de begrote besparing – niet gerealiseerd. Overigens merken wij op dat in het hier genoemde nadelig resultaat reeds een extra incidentele rijksbijdrage (IAU) is verwerkt van € 459.000. 10. Overige Hieronder vallen diverse voor- en nadelen van rond € 100.000 en lager. Hiervoor verwijzen wij hier kortheidshalve naar de toelichting op de exploitatie, als opgenomen in de rekening 2011. Resultaatbestemming 2011 In 2011 is een aantal specifieke budgetten – om uiteenlopende redenen - niet of deels besteed. Wij stellen u nu voor om de hierna genoemde restantbudgetten in 2012 weer beschikbaar te stellen, zodat de uitvoering van de onderliggende activiteiten door kan gaan. Vanzelfsprekend zijn wij kritisch geweest op de beoordeling van de vraag of deze activiteiten nog wel noodzakelijk zijn. Het kan immers zijn dat inzichten in de noodzaak van de maatregel zijn gewijzigd. Onze bestuurlijke lijn is: “Nee, tenzij …”. De grootste posten betreffen de bijdrage voor MFC Gramsbergen en restantbudgetten bedrijfsvoering. In de begroting 2011 is een budget opgenomen van € 1 miljoen voor de gemeentelijke bijdrage in de realisering van het MFC Gramsbergen. Deze bijdrage wordt (pas) uitgekeerd, wanneer een bepaalde fase in het project is gerealiseerd. Dit zal naar verwachting in 2012 plaatsvinden. Ook zijn in de begroting 2011 budgetten geraamd voor specifieke maatregelen m.b.t. de bedrijfsvoering. Deze maatregelen zijn in 2011 nog niet gerealiseerd c.q. de uitvoering is doorgeschoven naar 2012. Concreet betreft het de volgende posten: - Uitvoering NUP - Project intelligent scannen - Klantcontactcentrum - Rechtspositionele verplichtingen en organisatie ontwikkeling - Digitalisering archief - Automatisering (ideaalcomplex) - Tractie BOR (ideaalcomplex)

57.664 12.783 197.112 283.352 208.549 422.317 28.787 1.210.564

7

Overige resultaatbestemmingen zijn: Prog Omschrijving

Bedrag

P01 P01 P01 P01 P02 P02 P02 P03

Gezonde leefstijl Nationaal Actieplan Sport en Beweging Combifuncties Podiumkunsten Amateur –zomertheater Project gezonde slagkracht: cofinanciering Reserve Riolering Startersfonds (niet revolverend deel) Digitalisering bouw-/milieu- en omgevingsvergunningen Werkgelegenheidsprojecten/mobiliteitspool. Toevoeging aan reserve kwetsbare groepen

162.700 216.800 20.000 130.875 454.082 340.000 10.000 100.000

P03 P03 P03 P03

Bijzondere Bijstand: voortzetting div. activiteiten in 2012 Maatsch. Stages: st. present Vrijw. Hulpverlening: mantelzorger tijd voor jezelf Aangegane verplichtingen inzake Wet Inburgering/participatiebudget

30.000 30.000 60.000 180.323

P03 P03 P03 P03

Uitvoering WMO beleid: st. present Uitvoering WMO beleid Vrijwillig sociaal cultureel werk: st. present Vrijwillig sociaal cultureel werk: onderhoud dorpshuis Bruchterveld

P03 P03 P03 P04 P04 P05 P05 P06

Dorpshuis Gramsbergen: kosten grondexploitatie Vrijwillig sociaal cultureel werk: activiteiten vrijwilligerswerk Sociaal cultureel werk: brede school/combinatiefunctionaris Programma Fiets Bestrijding blauwalg in 2012 Economisch beleid algemeen: Breedband Dedemsvaart Resultaat Leader Milieu (algemeen): overschot op leges inzetten voor digitalisering bouw-/milieu- en omgevingsvergunningen

20.000 32.000 60.000 136.000 34.000 33.000 273.091 20.000

P06 P06

Structuurplannen en -schetsen: structuurvisie Bestemmingsplannen buitengebied: meerjarig project

21.102 198.277

Totaal

50.000 19.324 20.000 50.000

2.701.571

Voorziening boeggolf Marslanden II Bij de behandeling van de 2e bestuursrapportage 2011 is besloten om de Algemene Reserve Grondbedrijf (ARG) te verhogen tot € 9,0 miljoen. Dit bedrag is inclusief € 1,07 miljoen voor risico’s die samenhangen met de zogenaamde boeggolf Marslanden II. Op aandringen van de accountant is dit bedrag nu overgeheveld naar een afzonderlijke voorziening. Dit brengt ook met zich dat de benodigde omvang van de ARG nu kan worden bepaald op € 8,0 miljoen. Resume Na verwerking van deze resultaatbestemming(en) resteert een voordelig resultaat van € 1,1 mln.

8

Toelichting op een aantal specifieke posten. In de 1e en 2e bestuursrapportage 2011 is gerapporteerd over de ontwikkeling van bepaalde budgetten. Een aantal is hiervoor in de verkorte analyse van het rekeningsresultaat al toegelicht. Op de overige posten wordt hieronder ingegaan. De Voorveghter Ten opzichte van de begrote exploitatie is een voordeel van € 35.000 gerealiseerd, met name als gevolg van incidenteel hogere opbrengsten. Bouwleges Voor 2011 is een legesopbrengst begroot van € 2.067.000. De werkelijke opbrengst was € 2.100.000. Een voordelig verschil derhalve van € 33.000. Brede School de Matrix Bij de 2e bestuursrapportage 2011 is het budget incidenteel verhoogd met € 35.000 naar € 781.000 in verband met het achterblijven van de geraamde huurinkomsten en het ontbreken van een garantie voor onderdelen onderhoud (door het faillissement van de bouwer). De werkelijke uitgaven zijn binnen het beschikbare budget gebleven. In 2012 wordt op basis van de exploitatie in de afgelopen vijf jaar en de verwachtingen van de ontwikkelingen leerlingenaantal gekeken welke maatregelen moeten worden genomen om te komen tot een sluitende exploitatie. Leerlingenvervoer De uitgaven voor leerlingenvervoer zijn in totaal € 132.000 hoger uitgevallen, waarvan € 92.000 betrekking heeft op hogere kosten aangepast vervoer. Dit wordt met name verklaard uit het feit dat de bezuinigingsmaatregelen pas met ingang van het nieuwe schooljaar (augustus) konden worden geëffectueerd en een onverwacht hoge prijsstijging van de vervoerskosten. OZB De begrote opbrengst van totaal € 8,56 mln. is gerealiseerd. Daarbij wordt wel opgemerkt dat de opbrengst gebruikers € 120.000 hoger is uitgevallen. De opbrengst eigenarendeel was € 110.000 lager.

9

2. Programmaverantwoording In deze programmaverantwoording gaan wij in op de realisatie van de beleidsvoornemens 2011. Zijn we geslaagd in onze opzet en hoe zijn we met de budgetten uitgekomen. Per programma hebben we de ambities weergegeven en per ambitie vermeld wat we hebben gedaan. Aan het eind van elk programma is een tabel opgenomen waaruit blijkt wat het begrote budget per programma is en wat de werkelijke uitkomsten over het afgelopen jaar zijn geweest. Voor een (financiële) toelichting op deze uitkomsten verwijzen wij naar de jaarrekening. 2.1 Voorzieningen Voorzieningen leveren een bijdrage aan het met plezier wonen, werken en recreëren. Voorzieningen zijn zaken als een school, een dorpshuis, een theater en een ziekenhuis. Maar ook een voetbalvereniging, de harmonie en een kinderboerderij. De behoefte aan voorzieningen in de eigen kern is groot. Vrije tijd en ontspanning horen niet bij de taken van de gemeente. Samen leven en sociale cohesie zijn wel aandachtsvelden voor de gemeente. De uitvoering verschuift van een gemeentelijke taak naar de verantwoordelijkheid van de clubs, verenigingen en instellingen. Binnen deze programmalijn is het gelaagde model een belangrijk hulpmiddel om zoveel mogelijk recht te doen aan alle doelstellingen. In het gelaagde model worden kleine kernen, grote kernen en centrale kernen onderscheiden. De twee centrale kernen zijn Hardenberg en Dedemsvaart, de grote kernen zijn Balkbrug, Gramsbergen, Slagharen en Bergentheim. De overige kernen zijn kleine kernen. Wat willen we? Ambities

Portefeuillehouder(s)

1 In de kleine en grote kernen en in de wijken blijft ontmoeting en onderlinge hulp behouden.

Douwe Prinsse (sport); Rene de Vent (cultuur, bibliotheken); Jannes Janssen (onderwijs, jeugd) Douwe Prinsse

2 De gemeente wil de kracht van de samenleving ondersteunen door het particulier beheer van voorzieningen te vergroten. 3 Het gebruik van en de tevredenheid over de centrale voorzieningen voor inwoners, bewoners van de streek, toeristen en ondernemers in de centrale kernen stijgt.

Douwe Prinsse (bouwzaken, ruimtelijke ordening, sport); Rene de Vent (cultuur, bibliotheken)

Wat hebben we gedaan? 1 MFC Gramsbergen De afspraken tussen de participanten en woningstichting de Veste zijn getekend en in 2012 wordt gestart met de bouw van MFC Gramsbergen. MFC Balkbrug Het bestuur van het MFC en De Stuw hebben een goede organisatiestructuur en activiteitenprogramma neergezet om de continuiteit van MFC Balkbrug te waarborgen. Buurtkamers Naast de Buurtkamers in Hardenberg en De Krim is er inmiddels ook een Buurtkamer in Balkbrug, Dedemsvaart en Slagharen.

10

’t Centrum Dedemsvaart In het najaar 2011 is een intentieovereenkomst gesloten met De Stuw, Politie, Bibliotheek en KCC gemeente Hardenberg. 2 Kleedkamers en clubhuizen sport Met de voetbalverenigingen EMMS en SC Lutten worden nog steeds gesprekken gevoerd over de bouw van nieuwe kleedkamers en de privatisering. De verenigingen informeren de gemeente in januari over een gewijzigd bouwplan, nadat het eerste bouwplan niet haalbaar bleek. In 2011 kwam op sportpark De Kruserbrink de vervangende nieuwbouw van het kleedgebouw annex clubhuis gereed. De accommodatie voorziet in kleed- en wasruimten en bijbehorende nevenruimten voor de korfbalvereniging Juventa, honk- en softbalvereniging ‘Cubs’ en het onderwijsgebruik. Het nieuwe gebouw is gebouwd door en eigendom van de Stichting Sportvoorzieningen Kruserbrink. Het oude kleedgebouw is na de ingebruikname van het nieuwe gebouw gesloopt. Honk- en softbalvereniging ‘ Cubs’ heeft plannen voor de bouw van een eigen (bescheiden) clubonderkomen. 3 Visie op kunst en cultuur In 2011 is een visie op Kunst en Cultuur (2012 – 2015) geformuleerd. Deze visie zal in februari en maart 2012 ter vaststelling aan het college en de raad worden voorgelegd. In deze visie wordt ingezet op het aanscherpen van het huidige participatiebeleid. Dit houdt in, dat er in de komende periode de burgerparticipatie en het nemen van initiatief wordt bevorderd. Er wordt een zwaarder accent gelegd op cultuureducatie in het onderwijs. Kunst en cultuur wordt ingezet als een instrument om andere doelstellingen te realiseren. Kunstencentrum Muzerie In 2011 heeft het college besloten om voor de periode 2012-2014 een nieuwe overeenkomst aan te gaan met kunstencentrum Muzerie. In de overeenkomst is opgenomen, dat de prestaties jaarlijks worden vastgesteld waardoor het mogelijk is om op basis van belangstelling en afname de prestaties bij te stellen. Daarnaast is als prestatie opgenomen, dat cultuureducatie in het Voortgezet Onderwijs meer aandacht krijgt. Tevens is in de subsidieovereenkomst de jaarlijkse subsidie vastgesteld conform het bezuinigingsprogramma ‘De toekomst tegemoet!’ 2011-2014. Hafa muziekonderwijs In de nieuwe overeenkomst met kunstencentrum Muzerie (2012 – 2014) zijn geen prestatieafspraken opgenomen betreffende het muziekonderwijs aan jeugdleden van muziekverenigingen. De muziekverenigingen zullen met ingang van augustus 2012 in eigen beheer deze muzieklessen gaan verzorgen. Hierbij wordt uitgegaan van de kwaliteitseisen zoals deze in het verleden zijn vastgesteld. Een werkgroep (bestaande uit een aantal vertegenwoordigers van muziekverenigingen) bereidt vanaf september 2011 een nieuwe organisatiestructuur voor. Deze werkgroep wordt hierin ondersteund en geadviseerd door de zogenaamde cultuurcoach van KCO. Gedurende het traject vindt regelmatig afstemming met alle muziekverenigingen plaats. Kunst in de kernen. In 2010 heeft de aanbesteding voor de kern Grambergen plaatsgevonden. De uitvoeringsopdracht voor een kunstwerk aan de Anerdijk is verstrekt aan kunstenaar Jeroen Doorenweerd. Het kunstwerk ‘Hello sailor’ is op donderdag 17 november 2011 onthuld.

11

Sportboulevard In oktober 2010 werd een krediet beschikbaar gesteld voor de uitvoering van de 1e fase locatieontwikkeling J. Weitkamplaan zuidzijde tot sportboulevard. In nauwe samenspraak met de toekomstige gebruikers is het definitief ontwerp (DO) opgesteld. Wanneer de gronden in gemeentelijk bezit zijn, kan de daadwerkelijke aanleg medio 2012 beginnen. De 1e fase voorziet in de aanleg van de atletiekbaan en het beachcourt. In het verslagjaar vonden ook de eerste oriënterende besprekingen plaats voor de ontwikkeling van de 2e fase, dat in ieder geval voorziet in de bouw van een nieuw zwembad.

Kostenoverzicht programma Voorzieningen. Programma

Voorzieningen Begroting voor wijziging

Begroting na wijziging

Realisatie begrotingsjaar 2011

Baten

-3.438

-5.953

-5.632

Lasten

18.820

27.964

24.136

Saldo

15.382

22.012

18.504

12

2.2 Wonen Om vitale kernen te houden, is het nodig dat alle leeftijdsgroepen daar kunnen blijven wonen. Vanwege demografische ontwikkelingen (kleinere huishoudens, vergrijzing) moet er anders gebouwd worden. Daarnaast zijn extra starterswoningen nodig om jongeren te binden. Wat willen we? Ambities

Portefeuillehouder(s)

1 De gemeente werkt de komende vijf jaar mee aan de realisatie van 1600 woningen, volgens het gelaagde model, om te voorzien in de behoefte.

Douwe Prinsse

2 Meer jongeren wonen in de gemeente Hardenberg, de leeftijdscategorie 15-30 jaar groeit met 5%.

Douwe Prinsse

3 Ouderen kunnen langer zelfstandig en naar eigen behoefte blijven wonen.

Douwe Prinsse

4 Meer mensen met hogere inkomens binden zich aan de gemeente Hardenberg. De gemeente werkt mee aan 100 woningen in het topsegment. Een deel van de nieuwe of gerenoveerde woningen kent een hoge architectonische dan wel gebruiksvriendelijke kwaliteit. Bij nieuwbouw of grootschalige renovatie wordt een wijk levensloopbestendig. De gemeente Hardenberg biedt een aantrekkelijke en groene woonomgeving.

Douwe Prinsse en Jannes Janssen

Wat hebben we gedaan? 1 In het woonplan 2008-2012 is een nieuwe doelstelling geformuleerd. Deze doelstelling is: ‘de gemeente zal de komende vijf jaar meehelpen aan de realisatie van circa 1500 woningen’. In 2011 zijn 206 woningen opgeleverd en in totaal zijn er in de periode 2008-2011 circa 1265 woningen opgeleverd. Daarmee liggen we, ondanks de crisis, op schema voor het realiseren van deze doelstelling. In 2011 is het woonplan middels een aanvullende rappportage in lijn gebracht met de provinciale Omgevingsverordening. Daarnaast zijn in 2011 nieuwe bestemmingsplannen tot standgekomen voor Dedemsvaart, Gramsbergen, Balkbrug en Marienberg. Deze plannen bieden ruimte aan goedkope/betaalbare woningbouw en particulier opdrachtgeverschap. 2 In 2011 is het aantal jongeren in de leeftijdscategorie 15-30 jaar stabiel gebleven. Gezien de demografische ontwikkelingen (ontgroening en vergrijzing) is dit positief te noemen. Ten behoeve van deze ambitie is de starterslening ook in 2011 gecontinueerd en circa 50 starters hebben in 2011 van deze regeling gebruikgemaakt. In Slagharen en in Hardenberg zijn de geplande jongerenwoningen gerealiseerd

13

3 Op het gebied van wonen en zorg is een nulmeting uitgevoerd en een visie op de woonservicegebieden vastgesteld. Ruim 50% van de huishoudens woont binnen een woonservicegebied. De visie is tot standgekomen in samenwerking met gemeente, corporaties, zorgaanbieders en welzijnsinstellingen. De Praam en Marsch Kruserbrink tweede fase zijn gerealiseerd. 4 De woningmarkt zit op dit moment nog in een dal. De markt is erg onzeker, het consumentenvertrouwen is laag, en de leencapaciteit beperkt, waardoor het aantal transacties voor woningbouw gering is, doorstroming wordt belemmerd en het aantal nieuw te bouwen woningen relatief laag. In de huidige markt is een verschuiving aan de vraagkant waar te nemen van duur/middelduur naar betaalbaar/goedkoop. Om een toekomstbestendige woningvoorraad en woonomgeving te realiseren is er zowel ingezet op nieuwbouw als het verbeteren van de bestaande voorraad. Om herstructurering van (delen van) woonwijken vlot te kunnen faciliteren is één van de instrumenten dat bij het opstellen van nieuwe bestemmingsplannen een hoge mate van flexibiliteit wordt opgenomen. In diverse kernen zijn in 2011 herstructureringsprojecten gepland, opgestart dan wel (deels) gerealiseerd ten behoeve van de levensloopbestendigheid.

Kostenoverzicht programma Wonen. Programma

Wonen Begroting voor wijziging

Begroting na wijziging

Realisatie begrotingsjaar 2011

Baten

-24.464

-49.573

-35.321

Lasten

26.625

61.322

46.379

2.161

11.750

10.428

Saldo

14

2.3 Kwetsbare groepen Het bevorderen van zelfredzaamheid is de beste manier om kwetsbare groepen te helpen. Indien mensen niet voor zichzelf kunnen zorgen, moet de gemeente (tijdelijk) een vangnetfunctie vervullen. De gemeente wil dat publiek geld bij de juiste persoon terecht komt, met persoonlijke in plaats van generieke steun. De Wet Maatschappelijke Ondersteuning is een belangrijk wettelijk kader voor het gemeentelijk beleid. Wat willen we? Ambities

Portefeuillehouder(s)

1 Meer jongeren hebben een startkwalificatie, waaronder een HAVO-diploma. Onderliggend hierbij is de doelstelling dat het gemiddelde opleidingsniveau in de gemeente Hardenberg geleidelijk omhoog gaat.

Jannes Janssen

2 De arbeidsparticipatie gaat omhoog. We versterken de koppeling van aanbod en vraag naar arbeid.

Rene de Vent

3 Bevorderen van gezonde leefstijlen a. meer inactieve mensen komen in beweging

Douwe Prinsse (sport) Jannes Janssen (volksgezondheid) Jannes Janssen

3 Bevorderen van gezonde leefstijlen b. minder problematisch middelengebruik en minder psychosociale problematiek 3 Bevorderen van gezonde leefstijlen c. Geweld gericht op kinderen, vrouwen en mannen zal vaker stoppen

Jannes Janssen

4 Uitvoering van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning a. mensen kunnen zo lang mogelijk zelfstandig wonen.

Douwe Prinsse/ Rene de Vent

4 Uitvoering van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning b. mantelzorgers kunnen zorg verlenen zonder dat dit schade toebrengt aan zichzelf, betaald werk of hun maatschappelijke participatie. Mantelzorgers blijven zelfredzaam.

Rene de Vent

4 Uitvoering van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning c. het aantal vrijwilligers en de uren vrijwilligerswerk blijven gelijk

Rene de Vent

Wat hebben we gedaan?

1 Brede School Sinds 2006 levert de gemeente een actieve rol in Brede School. Uitgangspunt: het vergroten van de ontwikkelingskansen van kinderen met name van de meest kwetsbare kinderen en gebieden. Na Heemse en Marslanden is in 2008 besloten de Brede School verder te

15

ontwikkelen in de zgn. onderwijskansgebieden. (Marienberg, Kloosterhaar, Bergentheim, Dedemsvaart, De Krim, Lutten, Schuinesloot en Slagharen). Door de aanstelling van een coordinator en combinatiefunctionarissen sport en cultuur is de aanpak verstevigd en zijn de volgende resultaten behaald:  9 samenwerkingsverbanden waar een gezamenlijk aanbod aan activiteiten wordt ontwikkeling. (Gericht op taal, spraak, motorisch, soc. emotionele ontwikkeing etc.)  Onderlinge afspraken over doorgaande leerlijn en zorg.  De financiën voor de Brede School en inzet combinatiefunctionarissen zijn t/m 2013 toereikend. Onderwijskansen In oktober 2011 zijn 44 doelgroeppeuters bereikt met een VVE aanbod dat voldoet aan de eisen van de wet Oke (4 dagdelen 2 leidsters) en 43 doelgroeppeuters met een aanbod van een 3e dagdeel tutoring. Voorts zijn er 25 doelgroeppeuters die bereikt worden met het reguliere aanbod van 2 dagdelen. Totaal aantal doelgroeppeuters op peuterspeelzaal per oktober 2011: 112. Er is een grove schatting van het bereikpercentage te berekenen van 85% van de gewichtenkinderen die op 01-10-2010 het primair onderwijs bezochten. Als we deze cijfers afzetten tegen de cijfers uit de landelijke VVE-monitor dan zitten we goed. Harmonisatie voorschoolse voorzieningen Eind 2011 is er een beeld van de mogelijkheden van harmonisatie van peuterspeelzalen en kinderopvang gemeentebreed gevormd. Momenteel is hierover overleg gaande met de betrokken organisaties. Dit moet in het 2e kwartaal 2012 leiden tot besluitvorming. Centrum voor Jeugd en Gezin In 2010 en 2011 is volop ingezet op het realiseren van het CJG. Een aantal voorbeelden: - de samenwerking van GGD en Carinova als kernpartners heeft gemeentebreed gestalte gekregen - het Elektronisch Kinddossier is in gebruik genomen - de aansluiting met voorschoolse voorzieningen en onderwijs is geborgd via zorgteams - er wordt samengewerkt in gevallen van meervoudige problematiek - er is ingezet op Eigen kracht conferenties - er is schoolmaatschappelijk werk ingevoerd In 2011 is een project “Samen groter groeien” gestart waarin wordt samengewerkt met de geïndiceerde jeugdzorg. De provincie subsideert dit project, mede als voorbereiding op de transitie jeugdzorg. In het eerste kwartaal van 2012 wordt een voortgangsrapportage CJG aangeboden. Actieplan jeugdwerkloosheid Het laatste jaar van het actieplan jeugdwerkloosheid was 2011. De acties hebben via het jongerenloket vorm gekregen. De regio IJssel/Vecht heeft beter gepresteerd dan gemiddeld in Nederland. Het jongerenloket wordt gemakkelijk gevonden door jongeren. Totaal aantallen plaatsingen: Stage: zonder startkwalificatie 764 (ambitie 1.056) Met startkwalificatie 159 (ambitie 246) Stageplaatsen gemeente; 45 stagiaires en 10 Wajongers Leerwerkbaan: zonder startkwalificatie 154 (ambtie 179) Met startkwalificatie 80 (ambitie 113) Baan: zonder startkwalificatie 118 (ambitie 120) Met startkwalificatie 200 (ambite 238)

16

Jeugd en jongerenwerk Het jongerenwerk heeft een duidelijk overzicht van bestaande groepen en werkt activeringsgericht en ambulant in de wijk. Vanuit de contacten met jongeren worden initiatieven ondersteund. Het netwerk van het jongerenwerk is versterkt en samenwerking met politie en tactus is geïntensiveerd. Ook is samenwerking met scholen gezocht (Jong@School). Ondersteuning van twee meidengroepen heeft vorm gekregen. Leerlingenvervoer Begin 2011 is de Verordening Leerlingenvervoer aangepast, waarbij het afstandscriterium om bij het speciaal basisonderwijs voor vervoer in aanmerking te komen is gewijzigd van 4 in 6 kilometer. Ook zijn in 2011 waar mogelijk 3 vrijwilligers ingezet om leerlingen te begeleiden, die hierdoor geen gebruik hoefden te maken van (individueel) aangepast vervoer. Arbeids Trainings Centrum (ATC) Ondanks de voortdurende crisis is het ATC er in geslaagd voldoende werk te vinden voor de deelnemers. Daarmee is ook de benodigde omzet gerealiseerd. Vanuit de gemeente worden jaarlijks ongeveer 40 mensen om diverse redenen verwezen naar het ATC. Ook vanuit het onderwijs gebeurt dit zowel incidenteel als structureel. Dat kan gaan om activering, maar ook om het testen van de mogelijkheden of het aanleren van werknemersvaardigheden. Het ATC is in overleg met LARCOM over een vergaande vorm van samenwerking. Begin 2012 zal hierover meer duidelijkheid komen. Het uitgangspunt is dat beide organisaties sterke punten hebben, waarmee ze elkaar kunnen aanvullen. Op die manier kan een efficiencyslag gemaakt worden. Regionaal Techniek Centrum (RTC) Voor de doorontwikkeling RTC is in 2011 een aanvullend bedrag van maximaal € 100.000 beschikbaar gesteld. Het RTC als opleidingsmodel/onderwijsconcept van samenwerkende werkgevers binnen de technische sector is uitgekristalliseerd en tot stand gekomen: een hoofdstichting RTC met vooralsnog 5 deelnemende stichtingen RTC: installatietechniek, bouw, metaal, kunststoftechniek, transport en logistiek. In de eerste helft van 2012 zal worden gerapporteerd over de voortgang. Windesheim M.i.v. augustus 2011 is het fysieke Hbo-centrum in Hardenberg gesloten. De samenwerking tussen Windesheim, bedrijvenkring de Koepel en de gemeente is op een andere manier voortgezet. De samenwerking is vastgelegd in de overeenkomst “Samen anders verder”. In april 2012 staan de Hardenberglezing en stagemarkt gepland. Integraal huisvestingsplan (IHP) Doel van de gemeente is om op een andere manier samen te werken dan volgens de verordening. De verordening is de basis, maar er is een betere inzet van middelen mogelijk. Om te komen tot een breed gedragen IHP is er voor een plan van aanpak volgens onderstaand stappenplan gekozen. Het proces van scholen en gemeente wordt begeleid door de Brink groep. Stappenplan: 1. Kaderstellende workshop en visie op onderwijshuisvesting 2. Verkennen speelruimte en individuele gesprekken met schoolbesturen. 3. Workshop ontwikkelvarianten 4. Definitie investeringsopgave en fianciële doorrekening alternatieven 5. Advies en presentatie resultaten. Op dit moment zijn we bezig met processtap 3-4.

17

Voor de zomer van 2012 zal een startegisch IHP aan het college/de raad worden aangeboden. 2 WWB ca Het aantal bijstanduitkeringen in Hardenberg is aan het eind van 2011 ongeveer gelijk aan dat op 1 januari, namelijk zo rond de 650. Er hebben zich in 2011 ongeveer 450 mensen gemeld voor een uitkering, en er is dus ook eenzelfde aantal weer uitgestroomd. We hebben onze pijlen veel meer gericht op de werkgevers. Uiteindelijk moeten daar de vacatures vandaan komen om onze mensen te kunnen plaatsen. Door deze acties vinden we veel meer vacatures, maar de plaatsingen blijven achter bij de verwachtingen. Werkgevers zijn onder de huidige economische omstandigheden voorzichtiger om mensen aan te nemen. Verder is het aanvraagproces onder de loep genomen. Aan de poort kijken we scherper wie zichzelf kan redden bij het vinden van werk. Aanvragers krijgen ‘huiswerk’ mee om te gaan solliciteren. Daarbij wordt hen een ondersteunende workshop aangeboden. WSW Het aantal SW-deelnemers (inclusief Begeleid Werken) is van begin 2011: 448,2 SE met 3% afgenomen naar 434,3 SE eind 2011. Het gemiddelde is 439,5. Dat is boven de taakstelling van 425,1. De wachtlijst is toegenomen naar 100 beschikbare en 20 niet beschikbare geindiceerden. In de loop van het jaar is het aantal voortrajecten uitgebreid. Het gaat hier om mensen die al op de wachtlijst staan. Schuldhulpverlening In 2011 zullen de uitgaven voor reguliere integrale schuldhulpverlening uitkomen op € 390.000,-. Verder is een bedrag van € 50.000,- beschikbaar gesteld voor preventieve activiteiten schuldhulpverlening. Inmiddels zijn diverse projecten gestart, waaronder de Doetank, de Klasse!Kas en enkele kleinere projecten. Met het restant van het budget (± € 30.000,-) worden in 2012 ook diverse activiteiten gefinancierd. Zo zal bijvoorbeeld in 2012 een start gemaakt worden met het screenen van personen die langer dan 5 jaar in de budgetbegeleiding zitten. We gaan bezien of deze groep met een andere vorm van ondersteuning weer zelf de regie kunnen nemen over hun financiën. 3a In 2009 heeft de raad ingestemd om als gemeente deel te nemen aan een 2-tal landelijke impulsregelingen: - de impuls Nationaal Actieplan Sport en Bewegen (NASB) - de impuls Brede scholen, sport en cultuur (inzet combinatiefuncties) Beide impulsregelingen zijn tevens aan de brede schoolontwikkeling gekoppeld, waarbij opgemerkt moet worden dat de impuls NASB breder ingezet dient te worden (binnen lokaal gezondheidsbeleid) Het afgelopen jaar is er met inzet van de combinatiefunctionarissen sport met succes, binnen brede schoolontwikkelingsgebieden, ingezet op: 1. Kwaliteitsverbetering van het bewegingsonderwijs (door coaching, begeleiding van groepsleerkrachten) 2. Sportoriëntatie en keuze (zowel binnen de school als buiten de school); 3. Zorgverbreding (extra aandacht voor kwetsbare kinderen); 4. Stimuleren van een gezonde en actieve leefstijl; 5. Sportieve buitenruimte (stimuleren van bewegen op het schoolplein, in de wijk) 6. Ondersteuning van sportverenigingen. Door de inzet van deze functionarissen zijn er het afgelopen jaar meer samenwerkingsverbanden tussen onderwijs en sport gerealiseerd, zijn er meer buitenschoolse activiteiten georganiseerd en is de kwaliteit van deze activiteiten verbeterd.

18

Met inzet van de impuls NASB zijn er diverse interventies georganiseerd om een gezonde en actieve leefstijl te stimuleren onder met name kwetsbare groepen. Deze interventies waren met name gericht op de doelgroepen jeugd en 55+ Voorbeelden van deze interventies zijn; Hardenbergkids.nl, IK Lekker fit!?, Project “Denken en Doen”, Combineer en scoor met jeugd en buitenruimte (i.s.m. met provincie Overijssel), Sport Lokaal Samen (subsidie VSG) Jeugdsportfonds Ondanks de inspanningen van de intermediairs en met name de combinatiefunctionarissen is het gebruik van de regeling ten opzichte van 2010 weliswaar gestegen van 8 naar 37 maar nog steeds beperkt. Eind 2012 loopt de overeenkomst met het provinciaal Jeugdsportfonds af. Op basis van een evaluatie zal worden besloten of de regeling in haar huidige vorm wordt voortgezet. Activeren van mensen Naast de Buurtkamers in Hardenberg en De Krim is er inmiddels ook een Buurtkamer in Balkbrug, Dedemsvaart en Slagharen. In 2011 werd het SoCu-fonds ongewijzigd voortgezet. De uitgaven van het SoCu-fonds zijn ongeveer gelijk aan voorgaande jaren, zo rond de € 200.000,-. Naast het SoCu-fonds draait Hardenberg ook mee met het (provinciaal) Jeugdsportfonds. Het SoCu-fonds is de voorliggende voorziening. Indien het SoCu-fonds niet toereikend is voor sportieve activiteiten, kan een beroep gedaan worden op het Jeugdsportfonds. Aanvragen dienen plaats te vinden door een intermediair, waaronder de gemeentelijke combinatiefunctionarissen. M.b.t. het voorkomen van schulden en budgetbegeleiding wordt verwezen naar hetgeen hierover bij het onderdeel ‘schuldhulpverlening’ is vermeld. 3b Alcoholmatigingsbeleid De eerste resultaten en trend/effecten op doelen 1, 2 en 3 zullen blijken uit de Jongerenmonitor 2011 (GGD), waarvan de rapportage rond april verschijnt. Tolerantie onder ouders t.a.v. drinken onder de 16 lijkt af te nemen, melden jeugdgezondheidsverpleegkundigen n.a.v. het Alcoholadviesgesprek in groep 7. Dit signaal wordt bevestigd met de uitkomsten van het ouderonderzoek van Windesheim (okt. 2010). T.a.v. doel 4 zijn de resultaten positief. Meer organisaties dragen de alcoholmatigingsboodschap uit en treffen maatregelen: - Op een flink aantal (dorps)feesten is gebruik gemaakt van polsbandjes en is de campagne ‘ouders, haal niet voor 16-‘ uitgezet. BOA’s hebben hier gecontroleerd op drankgebruik. - VO, leerplichtambtenaren, RMC en De Stuw hebben het protocol vroegsignalering overgenomen en zijn hierop getraind. - De alcoholpoli is uitgebreid met de huisartsenpost en huisartscontacten. -Sportverenigingen hebben oudervoorlichting over alcoholgebruik georganiseerd en Instructies Verantwoord Alcoholgebruik gevolgd. Er wordt via publieksvoorlichting/campagnes in De Toren e.a. (regionale) media doorlopend aandacht besteed aan de risico’s van (overmatig) drankgebruik op jonge leeftijd, en de verantwoordelijkheid van ouders en drankverstrekkers hierbij. Diverse groepen kwetsbare jongeren (brugklasleerlingen; scholieren van de Ambelt/ Hoeksteen/Rebound) en hun ouders zijn voorgelicht over alcoholgebruik en de risico’s daarvan op jonge leeftijd. De Stuw heeft contacten gelegd met een substantieel aantal keten. De financiering van de projectleider alcoholmatingsbeleid is geregeld t/m 2013.

19

3c Huiselijk geweld Sinds 2008 is de Wet Tijdelijk Huisverbod van kracht. Het bestrijden van huiselijk geweld pakken wij zowel lokaal als regionaal op. De aanpak is uitgewerkt in het ‘Convenant integrale aanpak huiselijk geweld regio IJssel-Vecht’. Een beproefde methode voor het effectief voorkomen, bestrijden en beperken van huiselijk geweld. Op grond van deze wet is in 2011 13 keer een Tijdelijk Huisverbod opgelegd. Eind oktober 2011 is het wetsvoorstel “Meldcode Huiselijk Geweld en Kindermishandeling” bij de Tweede Kamer ingediend. De verwachting is dat deze wet medio 2012 van kracht wordt. Deze wet stelt organisaties en individuele beroepsbeoefenaren verplicht om te gaan werken met een meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling. De meldcode is een praktisch stappenplan hoe te handelen wanneer huiselijk geweld of kindermishandeling wordt gesignaleerd. De wet wordt verplicht voor de volgende sectoren: gezondheidszorg, onderwijs, kinderopvang, maatschappelijke ondersteuning, jeugdzorg en justitie. 4a WMO Met ingang van 1 juli 2011 is een aantal maatregelen doorgevoerd dat ertoe moeten leiden dat de Wmo betaalbaar blijft. Er is een eigen bijdrage/eigen aandeel ingevoerd voor alle individuele voorzieningen, met uitzondering van rolstoelen (wettelijk niet mogelijk). Het aantal te reizen kilometers met het CVV is beperkt. 2011 gold als overgangsjaar. Met ingang van 2012 geldt voor iedereen die van het CVV gebruik maakt van een Wmo pas een maximum aantal te reizen kilometers van 1.500 per jaar. In 2011 heeft een Europese aanbesteding van de Hulp bij het Huishouden plaatsgevonden. Deze aanbesteding heeft tot lagere tarieven voor de categorie Hulp bij het Huishouden 1 geleid. Hierdoor zullen de uitgaven voor Hulp bij het Huishouden in 2012 en volgende jaren lager uitvallen dan in het scenario zijn geraamd. In oktober 2011 is in Slagharen een pilot “Kanteling van de Wmo”gestart. Door de getroffen maatregelen en het gunstige effect van de Europese aanbesteding van de Hulp bij het Huishouden op de uitgaven verwachten wij thans, behoudens onvoorziene uitgaven, voor de komende jaren geen budgetoverschrijdingen op dit onderdeel. Het project sleutelfiguren is uitgebreid voor de gehele gemeente. Dit project wordt door De Stuw begeleid. De Stuw zorgt ook voor werving en scholing van de sleutelfiguren. Op dit moment zijn er 12 sleutelfiguren werkzaam voor de gehele gemeente. De projecten Vriendenkring en Breekijzer worden meer op elkaar afgestemd en zullen verder gaan onder de naam “Niet Alleen”. Binnenkort wordt een besluit genomen over de subsidiering van dit project. De subsidiering van het project ZorgRvoor wordt in 2012 nog eenmalig voortgezet. Woonservicegebieden In 2011 is de visie op woonservicegebieden Hardenberg vastgesteld. De komende jaren wordt een aantal projecten, zoals MFC Gramsbergen, IAge (ICT en Domotica voor ouderen), uitgevoerd die een bijdrage leveren aan het operationaliseren van deze visie.

20

4b Carinova ontvangt subsidie voor het ondersteunen van mantelzorgers. Het gaat hier om zowel individuele als groepsgewijze ondersteuning. Ook organiseert Carinova een Alzheimercafé in Hardenberg en Dedemsvaart. De afgelopen jaren maken steeds meer jonge mantelzorgers gebruik van de ondersteuningsactiviteiten van Carinova. Met ingang van 1 juli 2010 is de vrijwillige thuiszorg ondergebracht bij De Stuw. De Stuw ontvangt subsidie voor de werving, scholing en begeleiden van vrijwilligers, die worden ingezet in het kader van vrijwillige thuiszorg. 4c Servicepunt Vrijwilligerswerk Het Servicepunt Vrijwilligerswerk van de Stuw heeft activiteiten aangeboden voor deskundigheidsbevordering, themabijeenkomsten, bemiddeling bij vraag en aanbod van vrijwilligerswerk. NL Doet In 2011 heeft de gemeente voor de vijfde keer meegedaan aan NL Doet en leden van de raad, college en ambtenaren hebben zich weer ingezet als vrijwilligers. Het eenmalige vrijwilligerswerk is gestimuleerd door de projecten van De Stuw/St. Present. Vrijwilligersorganisaties die tijdelijk ondersteuning nodig hebben kunnen een beroep doen op de Vliegende Brigade. Hier is door een organisatie gebruik van gemaakt. Waardering vrijwilligers Maandelijks heeft de WMO vrijwilliger van de maand een bos bloemen gekregen en komt hiervan een publicatie in de “Kijk op Hardenberg”. Alle vrijwilligers die 12 ½ , 25 of 40 jaar vrijwilligerswerk doen hebben een theatervoorstelling aangeboden gekregen in theater De Voorveghter. Ze konden kiezen uit 3 voorstellingen. Maatschappelijke stages Het overgrote deel van de leerlingen vindt via school of de vacaturebank zelf een stageplaats. De vacaturebank wordt door de stagemakelaar georganiseerd. De stagemakelaar ondersteunt het onderwijs en deelnemende organisaties, ontwikkelt projecten en begeleid leerlingen, die er niet in slagen om een stageplaats te vinden. In dat kader zijn er 23 leerlingen bemiddeld bij o.a. gehandicaptensport en zorgboerderijen. Daarnaast is er een stageproject ontwikkeld voor ca. 150 leerlingen. 30 leerlingen zijn door de stagemakelaar geplaatst bij instanties, die inmiddels structureel een stageplaats aan het onderwijs beschikbaar stellen. Kostenoverzicht programma Kwetsbare Groepen Programma

Kwetsbare groepen Begroting voor Begroting na wijziging wijziging

Realisatie begrotingsjaar 2011

Baten

-25.778

-24.107

-25.494

Lasten

43.628

47.465

46.904

Saldo

17.850

23.358

21.410

21

2.4 Veiligheid en openbare ruimte 100% veiligheid kan de gemeente niet garanderen, de verantwoordelijkheid voor veiligheid ligt ook bij de samenleving. In het spanningsveld tussen de behoefte aan veiligheid en de onmogelijkheid om veiligheid te garanderen, wil de gemeente inzetten op preventie, handhaving en stimulering van de eigen verantwoordelijkheid. Wat willen we? Ambities

Portefeuillehouder(s)

1 De fysieke openbare ruimte en de voorzieningen die zich daarin bevinden, zijn schoon, heel en veilig.

Jannes Janssen; Peter Snijders

2 Het toezicht in de openbare ruimte komt in goede afstemming tussen gemeente, politie en stadswachtorganisatie tot stand

Peter Snijders

3 De gemeente geeft prioriteit aan structuurgroen en legt de verantwoordelijkheid voor het groene aanzien van de directe woonomgeving bij de bewoners. Daarom kunnen inwoners 5 % van de groenvoorzieningen in de woonwijken van de gemeente overnemen.

Jannes Janssen

4 De verkeersveiligheid verbetert, waarbij het aantal slachtoffers met lichamelijk letsel op gemeentelijke wegen de komende vijf jaar daalt

Jannes Janssen

5 Betrokken organisaties signaleren vroegtijdig overlastsituaties in buurten en wijken, zodat we oplopende problemen kunnen voorkomen. Het gevoel van burgers ten aanzien van veiligheid in een wijk blijft op het huidige niveau

Peter Snijders

6 Instellingen en inwoners ondervinden 5% minder administratieve lastendruk van de gemeentelijke regelgeving en de regelgeving die de gemeente uitvoert.

Peter Snijders

7 Er vinden minder overtredingen van regelgeving plaats door actieve communicatie en gerichte controles. Het huidige kwaliteitsniveau op het gebied van milieu blijft gelijk. Bevolking en planontwikkelaars kennen door preventie een grotere verantwoordelijkheid voor de fysieke veiligheid.

Jannes Janssen

Wat hebben we gedaan? 1 Schoon In het voorjaar 2011 is wederom een gemeentebrede zwerfvuilinzamelingsactie gehouden. Dit als onderdeel van de landelijke actie “Nederland Schoon’’. Deze actie is door de gemeente Hardenberg succesvol geregisseerd in samenwerking met de ROVA, ook in 2012 staat dit weer op het programma. In 2009 is er met de scholen in Dedemsvaart ( De Zeven Linden en het Vechtdal College) en BOR een samenwerking gevonden om invulling te geven aan de maatschappelijke stage die de klassen 1 en 2 moeten volgen. Door de scholieren is er ook in 21011 zwerfvuil opgeruimd.

22

Heel In 2010 is gestart met het project opwaarderen woonomgeving. Doel van dit project is verbetering van de leefbaarheid te realiseren in oudere woonstraten in verschillende kernen van de gemeente. Voor het opwaarderen van de woonomgeving heeft de gemeente Hardenberg in totaal 2,5 miljoen euro beschikbaar gesteld. Van de acht deelprojecten zijn er 7 afgerond en het laatste deelproject Oranjebuurt Dedemsvaart zal in 2012 worden uitgevoerd nadat de nieuwbouw van de Veste is gerealiseerd. Bij alle woonstraten zijn in samenspraak met de bewoners verbeteringen gerealiseerd die verder gaan dan uitsluitend aanpassen van de verharding. Ook aanpassingen in groen- en speelvoorzieningen en openbare verlichting. Bij diverse projecten is De Stuw betrokken om de sociale leefbaarheid in de woonstraten in beeld te brengen. Totaal genereerde het project een werkgelegenheid van 33 arbeidsplaatsen van een jaar. Bij de 7 tot nu toe aanbestede werken in alle gevallen door de betreffende aannemer contact gelegd met Werkplein Hardenberg voor de inzet van mensen met een uitkering. Veilig Zie uitwerking ambitie 2 2 Bij de Toezichthouders Veiligheid gemeente Hardenberg wordt gewerkt met in totaal zeven buitengewoon opsporingsambtenaren (Boa's), werkzaam in het kernteam en het werkervaringteam. Het kernteam is ondergebracht bij het team handhaving van de afdeling Bouwen en Milieu en TVH werkt operationeel vanuit het politiebureau in Hardenberg. Er wordt geverbaliseerd bij overlast, parkeren, milieu, lichte verkeersovertredingen etc. In 2011 is in toenemende mate de politie geadviseerd bij buurtonderzoeken in relatie tot buurtonderzoeken en vernielingen en zijn in 2011 in totaal 68 bestuurlijke boetes uitgedeeld voor zaken als overlast, milieuovertredingen, en vandalisme. Daarnaast was er sprake van in totaal 974 zogeheten Mulderfeiten (ontleend aan de initiatiefwet Mulder) voor parkeerovertredingen (exclusief de parkeerbonnen, die P1 heeft uitgeschreven) en het verbaliseren van overtredingen van stilstaand verkeer. 3 In 2011 is de nieuwe cluster Gronden en Gebouwen ontstaan. Een van de taken van dit nieuw gevormde cluster is het beheer van gronden, waaronder ook snippergroen valt. Het beleid rondom snippergroen is vastgelegd. Doelstelling van de nota is dat er zoveel mogelijk rechtsgelijkheid ontstaat voor de gebruikers van (snipper)groen stroken, er sprake is van helder, toetsbaar en handhaafbaar beleid en dat men kan beschikken over die handvatten die zorgen voor een efficiënte en doelmatige uitvoering. De inventarisatie van de “overhoeken” is afgerond zodat we ons nu volledig kunnen richten op het aanbieden van deze percelen in de kernen. Er zijn 186 initiatief verzoeken van burgers in behandeling genomen dit heeft geleid tot 30 nieuwe huurovereenkomsten en 16 nieuwe koopovereenkomsten. Alle kernen zijn geïnventariseerd en inwoners van de kern Hardenberg zijn aangeschreven, dit heeft geleid tot 34 koopovereenkomsten (2700 m²) en 55 huurovereenkomsten ca. 5000 m²). 4 Veiligheid en specifiek verkeersveiligheid spelen een belangrijke rol binnen onze gemeente. Met name veilige fietsroutes voor scholieren, veilige verkeerssituaties rond scholen, en een goede berijdbaarheid voor het landbouwverkeer van de doorgaande wegen in het buitengebied.

23

Met directie en verkeersouders van (basis)scholen is de verkeerssituatie rondom een aantal scholen besproken. Zo zijn met de Langewieke in Dedemsvaart o.a. afspraken gemaakt over het herplaatsen, bijplaatsen en vernieuwen van de bebording. Met de Professor Waterinkschool in Hardenberg is een schoolzone ingesteld (aanbrengen markering en bebording) en het fietspad is in rood asfalt aangebracht. We willen hiermee verder. Daarom is momenteel de notitie Veiligheid rondom scholen in ontwikkeling. Uitgangspunt van deze notitie is de notitie Verkeersveiligheidknelpunten (door de raad vastgesteld d.d. 29 november 2011). In het kader van school-thuisroutes, is de fietsroute Venneweg verbreed, verlicht en er zijn fietssuggestiestroken aangebracht. Hiermee is een ontbrekende schakel in de verlichting van school-thuisroutes verholpen. Er is een start gemaakt met de ontbrekende schakels in de verlichting op andere routes. In 2011 is het actieplan verkeersveiligheid uitgevoerd. Per verkeersdoelgroep zijn diverse activiteiten ondernomen om het bewust worden van de verkeersveiligheid bij jong en oud te vergroten. Een aantal voorbeelden is; de dode hoek, Streetwise voor het basisonderwijs, fiets4safe een nieuw educatie project voor fietsende scholieren van het voortgezet onderwijs en Broem voor de 65+’er. De aanleg van het vrijliggende fietspad langs de Anerdijk is afgerond. Een aantal belangrijke kruisingsvlakken zijn in 2011 gereconstrueerd zoals op de J.C. Kellerlaan en J. Weitkamplaan. Ter hoogte van de kruising met het ziekenhuis is een rotonde gerealiseerd en een aansluiting gemaakt naar de sportboulevard. De verkeersontsluiting van Hardenberg langs deze wegen is hierdoor zeer verbeterd. 5 In het Netwerk voorkomen en bestrijden Buurtoverlast en het Casuïstiekoverleg Meervoudige problematiek (biedt ketenregie aan gezinnen en jongeren met ernstige multiproblematiek en vertaalt signalen uit de samenleving over jeugd) komen (dreigende) conflictsituaties doorlopend de orde. Tijdens het afstemmingsoverleg (eens in de 6 weken) worden gemiddeld zo'n 30 cases besproken door gemeente, politie, RIBW, maatschappelijk werk, woningcorporaties en De Stuw. Uit gegevens van de update 2011 van de gebiedsscan 2011Criminaliteit en overlast van het team Hardenberg van de politie IJsselland blijkt dat het aantal overlastincidenten duidelijk afneemt ten opzichte van voorgaande jaren. Burenruzie nam met 127 incidenten in 2010 de vijfde plaats in na overlast jeugd, geluidshinder, verkeersstremming, en parkeerproblemen. Ook geweldsdelicten nemen duidelijk af (van 279 naar 217 incidenten). De stijging van het aantal inbraken, van 63 naar 99, heeft daarentegen weer een negatieve invloed op het gevoel van veiligheid in de wijk. Een duidelijke toename van inbraken is ook een regionale en landelijke trend en in verband daarmee werd in 2011 een pakket aan maatregelen voorbereid om dit probleem te tackelen. 6 Burgers kunnen vanaf 1 oktober 2010 omgevingsvergunningen zowel digitaal als analoog aanvragen. Bij digitale aanvragen hebben wij burgers nogal eens moeten helpen en hebben wij ook praktische oplossingen aangedragen bij meervoudige aanvragen. Voordeel voor bedrijven/burgers bij digitale aanvragen is dat alle stukken, dus inclusief tekeningen, digitaal kunnen worden aangeleverd. Dat betekent een enorme administratieve lastenvermindering en kostenbesparing. In 2011 is ongeveer 70% van de omgevingsaanvragen voor de activiteit Bouwen digitaal aangevraagd.

24

7 Met name op het gebied van hondenpoep hebben wij gebruik gemaakt van gerichte controles. Daarbij heeft vooraf communicatie plaatsgevonden via De Toren. Voor wat bouwen en milieu betreft, wordt ieder jaar een handhavingsuitvoeringsprogramma vastgesteld. De planning is erop gericht geweest circa 250 bedrijven te bezoeken. Voor wat bouwen betreft is de nadruk gelegd op (constructieve) veiligheid en duurzaamheid.

Kostenoverzicht programma Veiligheid en openbare ruimte Programma

Veiligheid en openbare ruimte Begroting voor Begroting na wijziging wijziging

Realisatie begrotingsjaar 2011

Baten

-2.612

-4.455

-3.964

Lasten

19.339

26.170

21.037

Saldo

16.727

21.715

17.073

25

2.5 Economie De gemeente vervult een regionale economische rol waar het gaat om het behouden, versterken en verbreden van de werkgelegenheid. Het versterken van toerisme wordt daarbij gezien als het visitekaartje van de gemeente. De verwachting is dat de werkgelegenheid in zorg de komende jaren zal toenemen. Door verbreding van de landbouw wordt gezocht naar economische dragers om de vitaliteit in deze sector te behouden. Beoogd is om verbindingen te versterken op het gebied van de infrastructuur, bestuurlijke verbindingen om bijvoorbeeld de bereikbaarheid te verbeteren. Dit geldt ook voor het versterken van de koppeling van aanbod en vraag naar arbeid. Wat willen we? Ambities

Portefeuillehouder(s)

1 De gemeente Hardenberg scoort in de beleving van ondernemers hoger in het ondernemersklimaat. Ondernemers waarderen de dienstverlening van de gemeente hoger, zoals via de relatiemanagers De samenwerking tussen gemeente en ondernemers is verbeterd

Douwe Prinsse; Peter Snijders; Jannes Janssen

2 De gemeente heeft voldoende voorraad bedrijventerreinen om de vraag op te vangen. De duurzaamheid en het particulier beheer van bedrijventerreinen nemen toe.

Douwe Prinsse; Peter Snijders; Jannes Janssen

3 De bereikbaarheid van de kernen Hardenberg en Dedemsvaart is vergroot. Binnen 30 minuten kun je met de auto vanaf de stad Hardenberg op de omliggende snelwegen/ A-wegen komen. De trein Twente-Drenthe rijdt twee x per uur met een goede aansluiting. De digitale bereikbaarheid is verbeterd met breedbandverbindingen.

Peter Snijders; Jannes Janssen

4 De stad Hardenberg is een levendige ontmoetingsplek om uit te gaan, te werken, te winkelen, te recreëren en te wonen.

Peter Snijders; Douwe Prinsse

5 Behoud en uitbreiding van de werkgelegenheid komt voornamelijk via bestaande bedrijvigheid tot stand. Het percentage starters neemt toe.

Peter Snijders; Jannes Janssen

6 De voorwaarden voor vestiging van nieuwe of uitbreiding van bestaande bedrijven in de zorgsector zijn beter. De werkgelegenheid neemt in de zorgsector sterker toe dan in andere sectoren.

Peter Snijders

7 De gemeente Hardenberg hoort tot de top van toeristische gemeenten in Overijssel. Het aanbod aan overnachtingsmogelijkheden, voorzieningen, arrangementen en evenementen is toegenomen en verbeterd, met name gericht op seizoensverbreding en de bovenkant van de markt.

Rene de Vent

26

Wat hebben we gedaan? 1 In 2011 zijn diverse marketingacties (beurzen, bedrijfsbezoeken) uitgevoerd. De effecten van de acties leiden in ieder geval tot het behalen van de geprognosticeerde verkoop van bedrijventerreinen in 2011. Verder is gestart met het bedrijvenloket (KCC) en is het bedrijvenserviceteam van start gegaan. Met de ondernemersverenigingen vindt periodiek overleg plaats. Uit de gesprekken met individuele ondernemers en de verenigingen maken wij op dat de dienstverlening van de gemeente als goed wordt ervaren. Het klantvolgsysteem is volop in ontwikkeling maar nog niet operationeel. 2 Vanwege de crisis is de vraag naar bedrijventerreinen momenteel lager dan voorheen. De geprognosticeerde uitgifte is het afgelopen jaar wel gehaald. Om de voorraad bedrijventerreinen op peil te krijgen wordt, conform de structuurvisie bedrijventerreinen, gewerkt aan een viertal nieuwe bedrijventerreinen. In 2011 hebben Katingerveld en Broeklanden Zuid nog niet de status gekregen van een onherroepelijk plan. De uitspraak van de Raad van State inzake Katingerveld vindt in het 1e kwartaal van 2012 plaats. In de loop van 2012 wordt de verkoop opgestart. Voor Broeklanden Zuid is door de uitspraak van de Raad van State het nodig om een nieuw bestemmingsplan te maken. In 2011 is verder gewerkt aan de plannen voor Heemserpoort en Rollepaal Oost. De aanpak van de black spots heeft wat meer tijd nodig door de crisis en de bestaande bodemverontreiniging. 3 Treinvervoer: Hardenberg wordt door provincie Overijssel en Regio Twente actief betrokken bij verbetering van de Vechtdallijnen. Dit komt onder andere tot uiting in bestuurlijke en ambtelijke overleggen, waarin de mogelijkheden van een rechtstreekse verbinding van Almelo naar Hardenberg worden besproken. Momenteel wordt financieel inzichtelijk gemaakt wat de kosten zijn van het realiseren van een rechtstreekse verbinding Almelo naar Hardenberg. Busvervoer: Een directe busverbinding tussen Dedemsvaart en Hardenberg is verder uitgewerkt in een voorstel naar de provincie. Er zijn verkennende gesprekken gevoerd met een vervoerder en de provincie in 2011. Voor 2012 is dit voorstel, een directe verbinding Dedemsvaart – Hardenberg, aangemeld als onderwerp op de agenda van het ontwikkelteam Openbaar Vervoer. In dit overleg zijn vertegenwoordigers van provincie en vervoerders aanwezig, zodat in een keer alle betrokkenen worden geïnformeerd over dit voorstel. Wegvervoer: N340 We zijn actief betrokken geweest bij de besluitvorming inzake het definitieve ontwerp voor de opgewaardeerde N340 Zwolle – Ommen. Momenteel is het Provinciaal Inpassingsplan in procedure. N34 We zijn en blijven actief betrokken bij de voorbereiding en besluitvorming inzake het opwaarderen van de N34 tussen Witte Paal – Drentse grens. In december 2011 is de inspraakperiode voor het Plan in Hoofdlijnen van start gegaan. In dit plan staat aangegeven dat de gelijkvloerse kruisingen worden gesaneerd, en er vier viaducten komen. Hiermee wordt de bereikbaarheid en de verkeersveiligheid van en in gemeente Hardenberg verbeterd.

27

N377 De N377 is momenteel nog in studie. De huidige stand van zaken is dat de weg 100 km/u blijft, op de trajecten waar dat kan. Op deze stukken wordt de weg als stroomweg ingericht, dat wil zeggen dat er ongelijkvloerse oversteken worden gecreëerd. Dit komt de verkeersveiligheid én de doorstroming ten goede. Voor de bebouwde kom van Balkbrug wordt nog gestudeerd op een verkeersveilige inrichting van het huidige kruispunt N377/Ommerweg/Meppelerweg. N48 De bestaande gelijkvloerse oversteken worden gesaneerd en een tweetal (landbouw)tunnels komen hiervoor in de plaats. In 2011 zijn er inloopbijeenkomsten georganiseerd, de bestemmingsplannen voor de locaties Den Kaat en de Kolonie zijn vastgesteld en de grondverwerving is opgestart. De realisatie van de (landbouw)tunnels komt dichterbij en daarmee ook een verkeersveilige manier om de N48 over te steken. Breedband: In 2011 is de gemeente benaderd door twee marktpartijen welke glasvezel willen gaan aanleggen in de kern Hardenberg. Aan geen van beide partijen is (vooralsnog) een instemmingbesluit verleend. Echter, elke vergunningaanvraag voor het aanleggen van een glasvezelnetwerk die volledig en correct is, moet de gemeente uiteindelijk honoreren met een instemmingbesluit. De gemeente voert op dit moment een haalbaarheidsonderzoek uit naar de aanleg van een glasvezelnetwerk in de gehele gemeente Hardenberg inclusief het buitengebied. Wij verwachten begin 2012 de resultaten van het onderzoek te hebben. Duidelijk is al wel dat glasvezel in het buitengebied nog (lang) niet kostendekkend kan worden aangelegd. Ook de provincie zoekt naar mogelijkheden om het buitengebied te bedienen. Kanaal Almelo de Haandrik: Het project baggeren van de haven en het vernieuwen van de loswal is gerealiseerd. De verbetering van de bereikbaarheid van de binnenhaven en het verbeteren van de doorvaart voor de scheepvaart is hierbij een feit. In het kader van het stimuleren van vervoer over water wordt het kanaal Almelo – de Haandrik geschikt gemaakt voor schepen met een maximaal laadvermogen van 700 ton. Vijf bruggen hebben daarvoor een te geringe doorvaartbreedte en dienen vervangen te worden. De gemeente heeft geparticipeerd bij de inloopbijeenkomsten, waarbij de ontwerpen aan de plaatselijke belangen zijn getoond, en de aansluitingen op de infrastructuur zijn beoordeeld. 4 Ondanks de economisch mindere periode is er in 2011 toch vooruitgang geboekt binnen het Centrumplan Hardenberg. Zo zijn in het gebied Marsch Kruserbrink 20 nieuwe woningen opgeleverd en is binnen het zelfde gebied gestart met de bouw van een aantal woningen. Ook de voorbereiding van de plannen op de voormalige Alfalocatie is gestart. Hier zal in 2012 met de bouw worden begonnen. In de Mulderij zijn door De Veste met de stichting Limor 21 wooneenheden gerealiseerd en de Wandelpromenade langs de Vecht is opgeleverd. Met een aannemer zijn afspraken gemaakt over de ontwikkeling van het gebied "Hof van Peppijn" en het bestemmingsplan dat hierop betrekking heeft is inmiddels vastgesteld. De bouw van het gemeentehuis vordert gestaag, overeenkomstig de planning, en binnen het beschikbaar gestelde budget. Er is gestart met de werkzaamheden van de eerste plannen binnen de Stationsomgeving, door de verbetering van de wegenstructuur, waarbij de Stationsstraat en de Weitkamplaan een geheel ander profiel hebben gekregen. 5 Met de Koepel, werkgevers en onderwijs vindt regelmatig overleg plaats over de bevordering van werkgelegenheid, met name ook voor kwetsbare groepen. Afgelopen jaar is een tweetal projecten (Job Klasse, Instroom in de Zorg) ontwikkeld.

28

In 2011 heeft het ondernemersstartpunt ruim 400 gesprekken gevoerd met startende ondernemers in spe. In vergelijking met voorgaande jaren betreft het vaker gesprekken met personen in een uitkeringssituatie. In 2011 is het aantal startende ondernemers toegenomen naar 271 starters. Dit is een toename van 3,8%. 6 Het bestemmingsplan Gezondheidspark is door Raad op 5 juli 2011 vastgesteld. Tegen het bestemmingsplan is beroep ingesteld. De verwachting is dat in het 4e kwartaal van 2012 een uitspraak zal komen van de Raad van State. Met het ziekenhuis is inmiddels een overeenkomst gesloten met betrekking tot de benodigde gronden. Door een achttal zorg- en dienstverleners is een intentieovereenkomst getekend om te participeren in de ontwikkeling van het Gezondheidspark Hardenberg. De intentieovereenkomst is ondertekend door ZorgID met de volgende partijen: Saxenburghgroep (diverse afdelingen ten aanzien van zorg voor moeder en kind) Accare (kinder- en jeugdpsychiatrie) Verloskundigenpraktijk Hardenberg, Prokind kinderopvang, Naviva (kraamzorg), Carinova, VVT Zorgverleners en de Kraaamvogel. Deze zorg en dienstverleners werken daarmee samen aan het afstemmen en versterken van de zorg- en dienstverlening rondom geboorte en de zorg en ondersteuning voor kinderen en gezinnen. De toename van de werkgelegenheid in de zorg (22%) is in de periode 2005-2010 twee keer zo hoog geweest als de totale groei van de werkgelegenheid (11%). 7 Zomertheater In de zomer van 2011 heeft voor het eerst het zomertheater plaatsgevonden. De gemeente Hardenberg heeft hiertoe het initiatief genomen, maar gedurende het proces hebben diverse externe partijen zich hierbij aangesloten. Het betrof hier o.a. scholen, Stichting 2015 en een groot aantal recreatieondernemers. Gedurende 5 weken zijn diverse activiteiten uitgevoerd, waaronder 2 keer een parade die in totaal ca. 40.000 mensen naar het centrum van de stad Hardenberg trok. Visie recreatie en toerisme In de zomer van 2011 is gestart met de ontwikkeling van de visie voor recreatie en toerisme. Naar aanleiding van een discussie rondom de verhoging van de toeristenbelasting, is opdracht gegeven invulling te geven aan een visie recreatie en toerisme. Gezamenlijk met verschillende partijen die baat hebben wij de sector recreatie en toerisme, is gezorgd voor input voor de visie. Naar verwachting wordt deze visie in juni 2012 definitief door de gemeenteraad vastgesteld.

Kostenoverzicht programma Economie Programma

Economie Begroting voor wijziging

Begroting na wijziging

Realisatie begrotingsjaar 2011

Baten

-1.014

-1.217

-920

Lasten

2.775

4.421

2.571

Saldo

1.761

3.204

1.651

29

2.6 Groene ruimte De functie van het buitengebied verandert. Deze verandering heeft te maken met de teruglopende rol van de landbouw, maar ook met andere behoeftes van mensen. Inwoners, bezoekers en toeristen zijn graag in de groene ruimte. De landbouw zal een belangrijke functie blijven behouden in het buitengebied, maar zal niet meer de enige en primaire functie zijn. De gemeente wil de kwaliteit van de openbare groene ruimte behouden en verbeteren. Wat willen we? Ambities

Portefeuillehouder(s)

1. In onze natuurgebieden (voorbeelden zijn het Reestdal, het Colenbrandersbos en het Vechtdal) blijft de biodiversiteit behouden en wordt zo mogelijk verbeterd.

Jannes Janssen

2 Meer wandelaars en fietsers doorkruisen de groene ruimte.

Rene de Vent

3 Op de Vecht varen meer bootjes.

Rene de Vent

4 We wijzen vier gebieden aan als landbouwontwikkelingsgebied, namelijk Westerhuizingerveld, het gebied tussen N377 en N34, SlagharenOost/De Krim, Bergentheim-zuid. Deze gebieden zijn het meest geschikt voor landbouw. In de visienota buitengebied benoemen we de gewenste kwaliteiten in gebieden en vertalen dit naar het bestemmingsplan buitengebied. Bij ruimtelijke afwegingen en ontwikkelingen houden we rekening met het behoud van de stilte, het donker en de ruimte

Douwe Prinsse (ruimtelijke ordening); Jannes Janssen (agrarische zaken)

5 Het aantal functies (zoals bedrijven en woningen) in vrijkomende agrarische gebouwen neemt toe.

Douwe Prinsse

6. Kwaliteiten versterken we via samenwerking en het compensatiebeginsel

Jannes Janssen

7 Via een monitor biodiversiteit behouden we de maatschappelijke aandacht voor biodiversiteit.

Jannes Janssen

Wat hebben we gedaan? 1 De provincie heeft eind 2011 ingestemd met het onderhandelingsakkoord decentralisatie natuur rijk en provincies. De provincie zal begin 2012 met een voorstel komen voor de herijking van de EHS. De omgevingsvisie zal (inclusief schrappen van Robuuste verbindingszone) hierop aangepast worden. Door de herinrichting Oude Radewijkerbeek is 6 hectare natuur ontwikkeld. Het bestemmingsplan Molengoot (Vechtpark) is vastgesteld. Hierin wordt ook nieuwe natuur ontwikkeld. 2 Verlengen Vechtdalwandelpad In 2011 is een start gemaakt om het Vechtdalwandelpad te verlengen naar de bronnen van de Vecht. Tot vorig jaar eindigde dit pad in Gramsbergen bij het NS-station. De eerste fase, doortrekken naar Laar, is inmiddels gerealiseerd. Deze verlenging gaat eveneens onderdeel uitmaken van het wandelnetwerk.

30

3 Bevaarbaarheid Vecht In 2011 zijn de voorbereidende werkzaamheden rondom het bevaarbaar maken van de Vecht richting Laar verder gegaan. Zo is het waterschap Velt en Vecht druk doende om de sluis bij de Haandrik in de Vecht weer gebruiksklaar te maken. Daarnaast zijn de werkzaamheden bij de Koppel, om daar de stuw passeerbaar te maken, begonnen. Beide zijn in de zomer van 2012 gereed. Ondertussen wordt gewerkt aan de promotie en marketing rondom de hernieuwde bevaarbaarheid van de Vecht. De provincie Overijssel is hierin trekker, de gemeente participeert. 4 In 2011 zijn de inspraakreacties verwerkt op het (pilot-)bestemmingsplan Reestdal & Bergentheim-Zuid. Verder is in 2011 onderzoek uitgevoerd naar de gevolgen van nieuwe wetgeving en jurisprudentie voor de maximale omvang van de agrarische bouwvlakken. Ook zijn in 2011, in samenspraak met Plaatselijke belangen en andere partijen (zoals LTO Noord, provincie, waterschappen), Landschap Identiteit Kaarten en Ontwikkelingsvisies voor het buitengebied gemaakt. Die vormen de basis voor het nieuwe bestemmingsplan Buitengebied. 5 Net als in voorgaande jaren hebben wij planologische medewerking verleend aan een aantal initiatieven met betekking tot verbrede landbouw en bedrijvigheid aan huis. In 2011 ging het om een tiental initiatieven. Verder worden de regels van het nieuwe bestemmingsplan Buitengebied zodanig opgezet dat er ruimere mogelijkheden komen voor verbrede landbouw en nevenfuncties naast de woonfunctie. 6 In 2011 is een forse impuls gegeven aan het project Groene Diensten. Dit project stimuleert de aanleg van nieuwe het herstellen van bestaande en het langjarig en planmatig beheren van landschapselementen. De impuls is veroorzaakt door private bijdragen van o.a. netwerkbeheerder TenneT en een verhoging van de provinciale bijdrage van 50% naar 75% De doelstelling voor 2011 was om met eigenaren van landschapselementen contracten voor aanleg, herstel en beheer een bedrag van in totaal voor € 2,2 miljoen af te sluiten. Deze taakstelling is ruimschoots gehaald. In totaal is (incl. overheadkosten) een bedrag van ruim € 2,7 mln. besteed, waarvan ongeveer € 775.000 in het Reestdal en € 700.000 voor het landgoed De Groote Scheere. Met behulp van een bijdrage van TenneT is in het Reestdal in 2011 nog een aantal projecten in uitvoering gekomen die een bijdrage leveren aan natuur en landschap, zoals het stimuleren van streekeigen erfbeplanting, het beheer van cultuurhistorisch waardevolle bouwwerken, het vervangen van een brug over de Reest en het herstel en beheer van dassenrasters. Door uitputting van het Leaderbudget stonden de activiteiten voor het Leaderprogramma op een laag pitje. 7 De gegevens met betrekking tot de in onze gemeente aanwezige flora en fauna wordt bijgehouden door (vrijwilligers van) De Koppel. De gemeente draagt (financieel) bij in het operationeel houden van het Kennis- en Informatiesysteem. Gegevens worden met name gebruikt als informatie voor bestemmingsplannen.

31

Kostenoverzicht programma Groene Ruimte Programma

De groene ruimte Begroting voor Begroting na wijziging wijziging

Realisatie begrotingsjaar 2011

Baten

-369

-2.228

-1.732

Lasten

3.517

6.444

5.156

Saldo

3.148

4.216

3.423

32

2.7 Externe oriëntatie In de vorige programmalijnen staat steeds welke rol de gemeente heeft om doelstellingen te bereiken. Wat overal terugkomt is dat de gemeente een beperkte rol heeft. De markt, inwoners en instellingen zijn de belangrijkste partijen in de maatschappelijke ontwikkelingen. Wat willen we? Ambities

Portefeuillehouder(s)

1 De gemeente Hardenberg stijgt fors op de lijst van beste digitale dienstverlenende gemeenten van Nederland. Klantgerichtheid en mensgerichtheid zijn hierbij de belangrijke waarden.

Douwe Prinsse

2 Inwoners en ondernemers zijn trots op gemeente en stad Hardenberg en zijn daarmee de beste ambassadeurs. Dat wat de gemeente Hardenberg te bieden heeft en wat er gebeurt heeft binnen 5-7 jaar een grotere bekendheid onder (potentiële) bezoekers, bewoners, bedrijven en strategische partners. De naam Hardenberg heeft een spontane bekendheid en roept positieve associaties op, waardoor mensen in concreet gedrag vaker voor de gemeente Hardenberg kiezen.

Peter Snijders

3 Participatietrajecten op gebied van beleidsvoorbereiding, bepaling, -uitvoering en -evaluatie leiden tot een betere inhoud, een groter draagvlak en tot een groter vertrouwen. Inwoners, maatschappelijke organisaties en bedrijven zijn tevreden over hoe ze betrokken worden bij trajecten. De gemeente laat beter zien wat ze voor inwoners, bedrijven en andere doelgroepen doet.

Peter Snijders

Wat hebben we gedaan? 1 In 2011 is verder gewerkt aan een centraal Klantcontactcentrum (KCC) bij de gemeente Hardenberg. Klanttevredenheid staat in dit KCC continue centraal. Regelmatig is er (onafhankelijk) onderzoek gedaan naar klanttevredenheid (bijvoorbeeld door telefonische klantfeedbacksystemen). Uit deze onderzoeken komt een consistent beeld waarbij de klanten over het algemeen heel tevreden zijn. De aandachtspunten die uit deze onderzoeken komen worden vervolgens meegenomen. Hardenberg heeft in 2011 meegedaan aan een benchmarkonderzoek van Ernst & Young naar de kwaliteit van de gemeentelijke dienstverlening. In dit onderzoek scoort Hardenberg bovengemiddeld en conform de verwachtingen gezien de omvang van de gemeente en wijze waarop Hardenberg investeert in digitale dienstverlening. 2011 stond bij Dimpact (samenwerkingsverband) in het teken van de nieuwe aanbesteding voor een volledig geïntegreerde Midoffice-pakket. Dit krijgt een vervolg in 2012 en leidt in 2013 tot een nieuw modern platform waarop de nieuwste ontwikkelingen uitstekend kunnen worden aangesloten. 2 Naast reguliere activiteiten heeft m.n. het zomertheater in 2011 voor naamsbekendheid gezorgd. De communicatie rond het Zomertheater heeft geleid tot positieve publiciteit in diverse media door het hele land. De parade was een groot succes en trok duizenden mensen naar het centrum van Hardenberg. Met Panorama Hardenberg hebben we bezoekers van dit evenement gewezen op de mogelijkheden van wonen, werken en recreëren in Hardenberg.

33

3 De gemeente Hardenberg hecht grote waarde aan het tijdig informeren en betrekken van doelgroepen. Hieronder een kleine greep uit het grote aantal communicatie- en participatieactiviteiten in 2011. Het jaar ging van start met een uitgebreid traject rond de gemeentelijke bezuinigingen, met als doel de dialoog aan te gaan met doelgroepen over de bezuinigingsplannen. Doelgroepen zijn geïnformeerd via diverse kanalen (brief, themapagina huis-aan-huisblad, advertenties, website) over de plannen en konden hierop reageren via de website, een reactieformulier en tijdens drukbezochte bijeenkomsten in Hardenberg en Dedemsvaart. De gemeenteraad hield een aparte inspreekbijeenkomst over dit thema, waarbij vooraal is stilgestaan bij het voorkomen van stapelingen en het ondersteunen van de kwetsbare groepen. Binnen het project Vechtpark Hardenberg stond (en staat) participatie hoog op de agenda. In 2011 zijn enkele deelprojecten van het project Vechtpark Hardenberg van start gegaan en opgeleverd. Bij het maken van de plannen voor het gebied rond de monding van de Molengoot hebben omwonenden en belanghebbenden vanaf de ontwerpfase meegepraat en meegedacht middels ontwerpateliers. De uiteindelijke constatering is dat de gemeente, waterschap en participanten samen tot een beter resultaat zijn gekomen. Betrokkenen hebben hun waardering voor dit participatieproces laten blijken. Dit geldt ook voor het project Monding Oude Radewijkerbeek (gecombineerd met de wandelpromenade Vecht en het park Kruserbrink). Dankzij de aandacht voor participatie en communicatie wordt het Vechtpark een project van en voor de inwoners, ondernemers en bezoekers van Hardenberg. Communicatie met bewoners en ondernemers was ook een belangrijk thema binnen het Masterplan Centrum Dedemsvaart. Er zijn diverse bijeenkomsten georganiseerd, zowel kleinschalige bijeenkomsten voor de advies- en klankbordgroep als grote inloopbijeenkomsten voor alle inwoners en ondernemers. Daarnaast zijn doelgroepen geïnformeerd via het periodieke infobulletin, de website www.masterplancentrumdedemsvaart.nl en diverse factsheets. Onderwerpen van communicatie waren onder andere de herinrichting van de Wisseling en Julianastraat, de schetsen en bestemmingsplanprocedure inzake de nieuwbouwplannen voor de Markt, de schetsen en procedures inzake het MFC en Shared Space. De gemeente was in november 2011 aanwezig met beschikbare bouwkavels op Huis Totaal 2011. Daarnaast zijn rond de bestemmingsplanprocedures van nieuwe woongebieden kavelinformatieavonden georganiseerd om de inwoners zo compleet mogelijk te informeren. Belangstellenden konden zich registeren en worden vervolgens op de hoogte gehouden. Ook bij de opknapbeurt van drie grote kruisingen in Hardenberg is intensief gecommuniceerd met doelgroepen en stakeholders, dit heeft bijgedragen aan een vlotte doorstroming van het verkeer en het verminderen van overlast voor weggebruikers. Het communicatietraject rond bijvoorbeeld Bewust Duurzaam Thuis is in 2011 voortgezet, waarbij ook aandacht is voor ervaringen van deelnemers aan het project. Om bedrijven nog beter van dienst te kunnen zijn is op de Business Vakdagen 2011 het Bedrijvenloket gelanceerd en is een accountmanager bedrijven aangesteld. Kostenoverzicht programma Externe Oriëntatie Programma

Baten Lasten Saldo

Externe oriëntatie Begroting voor Begroting na wijziging wijziging

Realisatie begrotingsjaar 2011

-69.494

-73.248

-74.493

9.306

11.789

9.327

-60.188

-61.459

-65.063

34

2.8 Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien Ook in de programmaverantwoording wordt het overzicht Algemene dekkingsmiddelen gegeven. Bedragen x € 1.000 1. Lokale Middelen, waarvan de besteding niet gebonden is 2. Alg. uitkeringen 3. Dividend 4. Overige algemene dekkingsmiddelen

begroting (voor wijziging)

begroting (na wijziging)

Rekening

-9.466

-9.514

-9.497

-49.785 -2.372

-50.771 -3.729

-51.836 -3.912

-3.882

-4.583

-4.585

-65.505

-68.597

-69.830

Onvoorzien In de programmabegroting wordt inzicht gegeven in het gebruik van het geraamde bedrag voor onvoorzien.

Inzet onvoorzien algemene dekkingsmiddelen: nog functioneel te ramen stelpost nieuw beleid stelpost vervanging stelpost prijscompensatie stelpost onderhoud gebouwen stelpost bedrijfsvoering onvoorzien incidenteel onvoorzien structureel

raming begrotingsjaar voor wijziging

raming begrotingsjaar na wijziging

realisatie begrotingsjaar

432.554 79.680 274.595 410.132 173.350 -661.383 147.500 74.000

3.500 -95.667 670.222 3.159

-

930.428

581.214

-

De post onvoorzien is als een totaalpost in de begroting opgenomen en vervalt doordat deze tussentijds wordt belast ten gunste van een specifiek programma. Aan het einde van het begrotingsjaar vervalt een eventueel restant van de post onvoorzien naar het resultaat voor bestemming.

35

3 Verplichte paragrafen Artikel 26 BBV schrijft voor dat in het jaarverslag dezelfde paragrafen opgenomen moeten worden als die in de begroting opgenomen zijn. De verplichte paragrafen zijn:  lokale heffingen;  weerstandsvermogen;  onderhoud kapitaalgoederen;  financiering;  bedrijfsvoering;  verbonden partijen;  grondbeleid. Wij hebben een paragraaf rechtmatigheid hieraan toegevoegd.

36

Lokale heffingen Belastingopbrengsten Hierna hebben wij een vergelijking opgenomen van de belangrijkste belastingen en van de daarop gebaseerde opbrengsten. Voor het tarief 2011 is een inflatoire verhoging doorgevoerd van 2,75%. Bovendien is rekening gehouden met het uitgangspunt van 100% kostendekking bij de afvalstoffenheffing en de rioolheffing. Belastingopbrengsten Algemeen: Onroerende zaak belastingen: gebruiker eigenaar Hondenbelasting Toeristenbelasting Forensenbelasting Specifiek: Afvalstoffenheffing Rioolheffing Belastingtarieven Ozb-tarief eigenaar woning Ozb-tarief eigenaar niet-woning Ozb-tarief gebruiker niet-woning Vastrecht afvalstoffenheffing Lediging 240 liter RST container Lediging 240 liter GFT container Lediging 140 liter RST container Lediging 140 liter GFT container Rioolrecht woning

Rekening 2010

Begroting 2011

Rekening 2011

1.804.000 6.644.000 229.000 404.000 299.000

1.755.000 6.800.000 236.000 411.000 307.000

1.835.000 6.640.000 230.000 411.000 291.000

4.607.000 5.281.000

4.547.000 5.342.000

4.856.000 5.334.000

2009 0,0784% 0,2176% 0,1752% 113,00 6,89 6,89 4,27 4,27 218,00

2010 0,0787 % 0,2181 % 0,1756 % 96,00 9,21 5,61 5,63 3,53 218,00

2011 0,0809 % 0,2241 % 0,1804 % 96,00 9,21 5,61 5,63 3,53 218,00

Variabel afvalstoffenheffing Als gevolg van gescheiden inzameling van kunststof zijn de tarieven voor de containerledigingen met ingang van 2010 voor RST en GFT containers van hetzelfde volume niet meer gelijk aan elkaar. De tarieven van ledigingen RST zijn hoger dan de tarieven van ledigingen GFT. Rioolheffing Gezien de huidige stand van de voorziening riolering blijft het rioolrecht op hetzelfde niveau als in 2011.

37

Vergelijkend overzicht van woonlasten 2011 Naast een vergelijking van de opbrengsten hebben wij wederom een vergelijking opgenomen van de woonlasten 2011 met enkele buurgemeenten. Voor de OZB is uitgegaan van een woningwaarde van € 180.000 en voor de afvalstoffenheffing en riolering van een meerpersoonshuishouden. Gemeente

Afvalstoffenheffing Rioolheffing Totaal

OZB

Dalfsen

€ 139

€ 235

€ 122

€ 496

Raalte

€ 166

€ 188

€ 174

€ 528

Ommen

€ 139

€ 266

€ 177

€ 582

Kampen

€ 173

€ 248

€ 168

€ 589

De Wolden

€ 157

€ 220

€ 215

€ 592

Staphorst

€ 121

€ 270

€ 213

€ 604

Hardenberg

€ 146

€ 253

€ 218

€ 617

Zwartewaterland

€ 170

€ 259

€ 198

€ 627

Hoogeveen

€ 205

€ 278

€ 147

€ 630

Twenterand

€ 175

€ 264

€ 206

€ 645

Steenwijkerland

€ 156

€ 248

€ 245

€ 649

Coevorden

€ 242

€ 289

€ 169

€ 700

(Bron: Informatie van het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden, april 2011) Kostendekking Bepaalde gemeentelijke activiteiten mogen 100% kostendekkend zijn. In het kader van de invoering van het BTW-compensatiefonds (BCF) is bepaald dat de gemeente bij de bepaling van de kostendekkendheid geen rekening hoeft te houden met de compensabele BTW. Daarmee rekening houdend zijn de afvalstoffenheffing en de rioolheffing 100% kostendekkend. Kwijtschelding De gehanteerde kwijtscheldingsnorm is in de gemeente Hardenberg 100%.

38

Paragraaf weerstandsvermogen Het begrip weerstandsvermogen betreft een kwalitatieve of kwantitatieve uitspraak over de verhouding tussen financiële omvang van de risico’s die de gemeente loopt en de financiële middelen die beschikbaar zijn om deze risico’s op te vangen. De paragraaf weerstandsvermogen bevat:  een inventarisatie van de weerstandscapaciteit;  een inventarisatie van de risico’s;  het beleid omtrent de weerstandscapaciteit en de risico’s. Inventarisatie van de weerstandscapaciteit De weerstandscapaciteit wordt gelijk gesteld aan de algemene reserve. De totale eigen vermogenspositie bedraagt ultimo 2011: Ultimo 2011 13.765 4.938

Ultimo 2010 8.558 7.880

Verschil 5.207 -2.942

(Egalisatie)bestemmingsreserves Overige bestemmingsreserves

5.116 62.269

4.848 72.228

268 -9.959

Totaal eigen vermogen

86.088

93.514

-7.426

Algemene reserve Resultaat na bestemming

In 2011 heeft een risicoscan plaatsgevonden en is berekend wat de omvang van het weerstandsvermogen moet zijn. Op basis van de uitkomsten van dit onderzoek is gelijktijdig met de vaststelling van de 2e bestuursrapportage 2011 - besloten de benodigde omvang van de algemene reserve op € 13,7 mln. te bepalen. Hiervan heeft € 9 mln. betrekking op de grondexploitatie. Dit bedrag is inclusief € 1,07 mln. voor risico’s die samenhangen met de zogenaamde boeggolf Marslanden II. Op aandringen van de accountant is dit bedrag nu overgeheveld naar een afzonderlijke voorziening boeggolf Marslanden II. Deze overheveling brengt met zich dat de benodigde omvang van de ARG nu kan worden bepaald op € 8,0 mln. Ook betekent het dat de benodigde omvang van de algemene reserve(s) in totaal € 12,7 mln. bedraagt.

Inventarisatie van de risico’s Grondexploitaties Het exploiteren van gronden is een ondernemersrisico. De benodigde weerstandscapaciteit is berekend op € 8,0 mln. aan te houden in de algemene reserve grondexploitaties (exclusief de hiervoor genoemde afzonderlijke voorziening boeggolf Marslanden II). De bruto boekwaarde van de grondexploitaties is in periode 2004-2011 gestegen van € 40,2 mln. naar € 82,3 mln. De stijging wordt veroorzaakt door een toevoeging van plankosten, rente en het saldo van aan- en verkopen van gronden. Bij het berekenen van het benodigde ARG hebben de benodigde omvang van het weerstandsvermogen gekwantificeerd op basis van een grove berekening van marktrisico’s en projectspecifieke risico’s. Deze methode houdt rekening met vertragingen in exploitaties op basis van het twee jaar opschuiven, van kosten en opbrengsten waardoor extra rentekosten op de boekwaarde ontstaan en met prijsdalingen op basis van schattingen van 10% over de nog te realiseren opbrengsten (marktrisico’s). Bij de projectrisico’s is een berekening van gemaakt van het risico van een te hoge woningbouwfasering. Omdat de

39

overige projectrisico’s nog niet in beeld zijn gebracht is voor dit risico een inschatting gemaakt. In het voorjaar van 2012 is gestart met het opstellen van een analyse over de stijging van de boekwaarde en de te nemen maatregelen om de boekwaarde niet verder op te laten lopen. Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) De Wmo heeft een open einde karakter. De vooralsnog benodigde weerstandscapaciteit is € 1,0 mln. aan te houden in de algemene reserve. Eind 2010 heeft de raad ingestemd met een pakket aan maatregelen, waarmee een structureel evenwicht is bereikt tussen de inkomsten en uitgaven WMO. Het invoeren van eigen bijdragen voor alle individuele verstrekkingen levert structureel € 500.000 aan inkomsten op. Daarnaast zal het invoeren van een eigen bijdrage tot minder aanvragen/verstrekkingen leiden. Dit, in combinatie met het hanteren van een inkomensgrens voor het collectief vervoer, zal eveneens leiden tot een structurele kostenbesparing van € 500.000. Wet werk en bijstand (Wwb) De Wwb heeft eveneens een open einde karakter. De benodigde weerstandscapaciteit is € 0,7 mln. aan te houden in de algemene reserve. In het voorjaar 2011 hebben wij u aangegeven dat er op de Wwb een tekort dreigt en dat wij dit financieel risico proberen te beperken door in te zetten op (extra) detacheringen. Hoewel er extra werkplekken zijn gerealiseerd, heeft dit beleid toch niet het gewenste financiële effect gehad. Als we kijken naar de bijstandsuitgaven in 2012 verwachten we, ondanks de getroffen maatregelen, eenzelfde beeld als voor 2011 namelijk € 7,7 mln. aan uitkeringen en een rijksbudget van € 7,2 mln. Dat leidt tot een tekort ten opzichte van de begroting van € 0,5 mln. (In de begroting zit een toegestaan tekort van ruim € 200.000, en we verwachten in het kader van de 10%-IAUregeling nog € 200.000 te kunnen claimen bij het rijk). In de begroting 2012 is dit tekort structureel gedekt. Leerlingenvervoer Ook het leerlingenvervoer heeft een open einde karakter. De benodigde weerstandscapaciteit is € 0,6 mln. aan te houden in de algemene reserve. De kosten voor leerlingenvervoer zijn in 2011 € 132.000 hoger uitvallen dan begroot; enerzijds veroorzaakt door prijsstijgingen van € 50.000 als gevolg van prijsstijgingen, anderzijds door meer kilometers. Inmiddels is besloten tot een pakket van maatregelen dat leidt tot een besparing van € 50.000. Door vaker vrijwilligers in te zetten bij het individueel vervoer is eventueel een kostenbesparing mogelijk. Daarnaast is het afstandscriterium aangepast en zijn de eigen bijdragen verhoogt. Resteert nog een tekort van € 75.000 welke als structurele bezuiniging is meegenomen in het totale bezuinigingsprogramma. Wet sociale werkvoorziening (Wsw) De Wsw heeft een open einde karakter. De benodigde weerstandscapaciteit is € 1,7 mln. aan te houden in de algemene reserve. Het rijk heeft in 2011 de Wsw-subsidie verlaagd met € 824.000. De verlaging kent een combinatie van factoren. Het subsidiebedrag per SE (gemiddeld arbeidsjaar) is verlaagd evenals het maximaal aantal te realiseren SE’s. Verder wordt de Cao-compensatie onthouden. De komende jaren zal sprake zijn van een verdere verlaging van de subsidie per SE en van het aantal SE’s.

40

De bezuiniging op de Wsw vraagt om actie om de (financiële) gevolgen te beperken. Aanknopingspunten zijn:  verlagen van het aantal Wsw-dienstverbanden;  verlagen van de kosten door efficiënter werken;  verhoging van de inkomsten uit inleenvergoedingen;  en een verbetering van het resultaat van Larcom. De (extra) bezuinigingen zijn in de meerjarenbegroting 2013-2015 structureel verwerkt en gedekt. Overige risico’s De benodigde weerstandscapaciteit aan te houden in de algemene reserve voor overige risico’s bedraagt € 0,7 mln. De overige risico’s betreffen onder andere het ondernemersrisico voor Theater de Voorveghter, renterisico’s en fluctuerende opbrengsten uit bouwleges. Ook juridische risico’s zoals schadeclaims, milieuverontreiniging, oninbaarheid vorderingen en leningen en risico’s uit hoofde van garantiestellingen, rekenen wij ook tot de overige risico’s. Wij verwachten geen bijzondere risico’s uit hoofde van garantiestellingen aan verbonden partijen of uit juridische procedures. Voor deze risico’s wordt dan ook geen weerstandscapaciteit aangehouden.

41

Grondbeleid 1. Grondbeleid In november 2011 heeft de raad de Nota grondexploitatie 2012 vastgesteld. Daarin zijn de algemene uitgangspunten van de Grondexploitatie opgenomen. Overige op de grondexploitatie van toepassing zijnde beleidsdocumenten zijn: a. de Nota Sturend Grondbeleid van 2005; b. de Nota Bovenwijkse Voorzieningen 2007; c. de Nota Grondprijsbeleid 2007. Implementatie nieuwe Grondexploitatiewet. De nieuwe Grondexploitatiewet is als onderdeel van de nieuwe Wet RO de basis voor dwingend publiekrechtelijk kostenverhaal. Het beleid is er op gericht het kostenverhaal bij particuliere grondexploitaties zo veel mogelijk langs privaatrechtelijke weg te bereiken. Wanneer dat niet lukt geeft de Wet de publiekrechtelijke stok achter de deur. De gemeente moet dan tegelijk met het bestemmingsplan een exploitatieplan vaststellen. Het kostenverhaal langs publiekrechtelijke weg steekt juridisch erg nauw. De gemeente moet daarom de beleidsstukken m.b.t de grondexploitatie Grondexploitatiewet-proof maken. Daarvoor is met externe deskundigheid een plan van aanpak opgezet dat leidt tot screening en aanpassing van Nota Grondbeleid, Nota Bovenwijkse Voorzieningen etc. In 2012 zal de juridische update van de desbetreffende beleidsstukken zijn afgerond. 2. Grondbedrijf financieel Verantwoording plan- en onderzoekskosten 2011 Jaarlijks kent de grondexploitatie een werkkapitaal van € 250.000 voor plan- en onderzoekskosten voor plannen en grondexploitaties in de start- of initiatieffase. In 2011 zijn hier geen kosten op verantwoord. Winstneming In 2011 zijn geen winstnemingen gepleegd. Bij de jaarrekening zijn de balanswaarden van de complexen geactualiseerd en is ook gekeken naar de uitgangspunten en uitgifteprognoses van de verschillende complexen (grond)exploitaties. Een belangrijk aspect hierbij betreft de analyse van afzet- en faseringsprognose van zowel woningen (woningkavels) als bedrijfskavels. Daarvoor zijn verschillende scenario’s doorgerekend. De actualisering is voor ons reden om een extra verliesvoorziening van € 1.104.522 te vormen en conform het advies van Deloitte de algemene plankosten ad € 443.497 ten laste van de algemene dienst te brengen; een totale afboeking van € 1.548.019. De in de ARG opgenomen reservering voor het gemeentelijk aandeel ad € 1.070.000 voor de zogenaamde boeggolf Marslanden is omgezet in een voorziening. Algemene Reserve Grondbedrijf (ARG) De ARG vormt de risicobuffer voor het grondbedrijf. De gewenste omvang van de ARG is in de notitie Risicomanagement en Weerstandsvermogen van 8 november 2011 vastgesteld. Op basis van een grove benadering van de marktrisico’s is een richtinggevende uitspraak gedaan over de normatieve hoogte van het weerstandsvermogen voor de gemeentelijke grondexploitaties. De ultimo 2011 hoogte van de ARG is daarmee in overeenstemming. Voor complexen met een verwacht verlies wordt een Voorziening getroffen ten laste van de ARG.

42

De ARG kende in 2011 het volgende verloop: Stand ARG 1 januari 2011 Af: Resultaatbestemming 2010 Nieuwe stand ARG 1 januari 2011 Toevoegingen uit herschikking reserves Af: saldo mutaties Voorzieningen n.a.v. Nota Grex 2011 Stand ARG 31-12-2011 voor resultaatbestemming Af: omzetting “boeggolf Marslanden” van ARG naar voorziening Stand ARG 31-12-2011 na resultaatbestemming

€ 1.390.000 819.000 € 571.000 - 11.205.000 - 2.630.000 € 9.146.000 - 1.070.000 € 8.076.000

Om de ARG op het gewenste niveau te houden zijn de negatieve resultaten van de grondexploitaties ad € 1.548.000 bij de jaarrekening 2011 ten laste van de Algemene Dienst gebracht. Grondverkopen 2011 In 2011 zijn de volgende gemeentelijke grondverkopen gerealiseerd: - bedrijventerreinen 37.030 m² - woningbouwkavels 10.952 m² In de grondexploitatie Katingerveld zijn een grondverkoop aan BBL en een grondruil met het Waterschap als inkomsten verantwoord. Voorzieningen Na actualisatie ultimo 2011 kennen de getroffen Voorzieningen de volgende mutaties: Voorziening Slagharen Moeshoek wonen (waterschade) + € 41.000 Voorziening Heemser Poort + € 569.000 Voorziening Strategische Gronden (afboeking rentekosten) + € 320.000 Voorziening Ruimte voor Ruimte Gramsbergen (planvertraging) + € 106.000 Voorziening woningen Dedemsvaart + € 362.000 Voorziening Pruttieshoek (planschade) + € 208.000 Voorziening Slagharen Noord (planvertraging) + € 115.000 Voorziening De Marke II (tweede deel plan) + € 80.000 Voorziening Broeklanden Zuid (planvertraging) + € 624.000 Voorziening Tuinstraatschool (aanwending) - € 291.000 Voorziening boeggolf Marslanden II + € 1.070.000 Totaal: + € 3.204.000 De mutaties in de rest van de Voorzieningen zijn per saldo gering en neutraal. Voortgang maatregelen i.v.m. de economische en financiële crisis In de Nota Crisisupdate Grondbedrijf 2010 is de voorraad Strategische en Verspreide gronden kritisch beschouwd. In verband met latere ontwikkeling van gronden wegens de economische en financiële crisis zijn waar nodig boekwaarden afgewaardeerd tot reëel niveau. De economische crisis heeft gevolgen gehad voor de planning van uitgifte van bedrijventerreinen. Voor 2011 is de planning bijgesteld naar 3 ha gemeentebreed en vanaf 2012 geleidelijk weer oplopend. In 2011 is de geplande 3 ha bedrijventerrein verkocht. Voor 2012 is 5,75 ha uitgeefbaar bedrijventerrein geprogrammeerd.

43

Deloitte Real Estate Advisory heeft t.a.v. de geprogrammeerde woningbouwaantallen en uit te geven bedrijventerreinen een analyse uitgebracht over de afzetmogelijkheden. Ten aanzien van het onderdeel woningbouw adviseert Deloitte een neerwaartse bijstelling van het (gemeentelijk) woningbouwprogramma. Een volgende verfijning van de gemeentebrede woningprogrammering zal moeten uitwijzen in hoeverre de naar 100% bijgestelde aantallen woningen ingevolge de aanhoudende economische crisis reëel te achten zijn. Risicoparagraaf Grondexploitatie jaarrekening 2011 De gemeente Hardenberg is zich bewust van de risico’s en heeft tegen deze achtergrond specialisaten van Deloitte Real Estate Advisory gevraagd een aantal grondexploitaties te beoordelen op de aspecten planning/fasering, programmering, prognoses, risico’s en onvermijdbare aanpassingen. De vraag hierbij was of sprake is van realistische uitgangspunten gelet op de actuele ontwikkelingen binnen de grondmarkt en de uitkomsten van de beoordeling van genoemde aspecten. Het rapport naar aanleiding van deze werkzaamheden is in september 2011 uitgebracht. Deze rapportage en de reactie van de gemeente Hardenberg op de aanbevelingen van Deloitte REA zijn in oktober 2011 in de gemeenteraad behandeld. Op 8 november 2011 is door de raad de Nota Risicomanagement en weerstandsvermogen vastgesteld en is de ARG door een herschikking van reserves op het benodigde peil gebracht. De economische en financiële crisis werkt door in de gemeentelijke grondexploitatie. Twee kernproblemen zijn te onderscheiden: a. Risico’s ten aanzien van de fasering: uitstel van projecten, wegens stagnatie of uitval van vraag; b. Risico’s ten aanzien van de waardering van gronden: dalende vastgoedprijzen en dientengevolge lagere residuele grondwaarden. In de Nota Crisisupdate Grondbedrijf 2010 hebben wij de gevolgen voor het Hardenbergse grondbedrijf inzichtelijk gemaakt; in de Nota Grondexploitatie 2011 heeft dat een vervolg gekregen. De komende jaren zal nog in het teken staan van de economische en financiële crisis. De boekwaarde van het gemeentelijk Grondbedrijf (het geïnvesteerd, met verkopen terug te verdienen vermogen) bedraagt per 1 januari 2011 ruim € 80 mln. en is in 2011 opgelopen naar circa € 84 mln. De totale omvang van de getroffen Voorzieningen voor negatieve eindresultaten van grondexploitaties bedraagt eind 2011 €14,6 mln. Een prognose van het verloop van de boekwaarde Grondbedrijf 2012-2021 laat bij realisatie van de bijgestelde verkopen zien dat het terugverdienvermogen van het Grondbedrijf deels is verdwenen. In 2012 zullen scenario’s worden uitgewerkt die kostenbeheersing binnen het Grondbedrijf mogelijk maken. Risico’s grondexploitatie Grondexploitaties vragen om bijzondere aandacht. Er gaat veel geld om in dit product en de risico’s zijn meer dan gemiddeld. Actueel inzicht in de diverse complexen binnen de grondexploitatie is van essentieel belang om de risico’s zo beperkt mogelijk te houden, omdat het geïnvesteerde vermogen in deze complexen fors kan oplopen. De grondexploitaties rekenen met een verhoging van de kavelprijzen met 1% per jaar. Hoewel voor de komende jaren gelet op de marktsituatie geen prijsstijgingen zijn te verwachten, is de langetermijnprognose (tot en met 2030) nog steeds aanvaardbaar. In de komende jaren geldt dat de marktomstandigheden in relatie tot de fasering en programmering van de huidige - en nieuwe projecten en de beheersing van de kosten (o.a. het risico van extra plankosten blijft nadrukkelijk aanwezig) de belangrijkste aandachtsvelden blijven.

44

Fasering woningbouw Door de gemeente Hardenberg worden periodiek afstemmingen gemaakt tussen enerzijds de prognose van de woningbehoefte in de gemeente en de geplande uitgifte van woningbouwkavels. Om het inzicht in de afzetbaarheid van het programmatype als in de haalbaarheid van geraamde opbrengsten te houden zal een nieuwe woonvisie 2012-2016 worden opgesteld. In de ARG is gereserveerd voor een marktrisico’s. Bij de marktrisico’s wordt gekeken naar vertraging in de uitgifteplanning, het prijsniveau en de opbrengstenstijging.

Fasering bedrijventerreinen De gemeente Hardenberg heeft een grote voorraad gronden in bezit die zijn bedoeld om als bedrijventerrein te worden uitgegeven (ultimo 2011 circa 120 hectare). In de prognose wordt er van uitgegaan dat de verkopen in 2012 zullen aantrekken en dat in 2012 5,75 ha. verkocht zal worden. In de jaren daarna loopt dit verder op tot 7,5 ha in 2015 en daarop volgende jaren. - Broeklanden-Zuid Bij actualisatie jaarrekening 2010 is de uitgifte in plan Broeklanden Zuid aangepast aan de gemeentebrede programmering bedrijventerreinen conform het advies van Deloitte Real Estate. Als gevolg van de vernietiging van het bestemmingsplan is deze fasering met 1 jaar in tijd doorgeschoven. Ter onderbouwing van de waardering bij de jaarrekening 2011 is een taxatie uitgevoerd en zijn de nieuwste inzichten verwerkt, zoals aangekondigd in de nota Grex 2012, in een nieuwe exploitatie-opzet. De eerder getroffen voorziening is voldoende om de afwaardering van de gronden te dekken. - Centrumplan Hardenberg De huidige exploitatie-opzet sluit met een klein positief saldo. Door de onzekere marktomstandigheden blijft voortdurende monitoring belangrijk om tijdig bij te kunnen sturen op resultaat. Ook hier geldt dat de fasering en programmering en de beheersing van kosten belangrijke punten van aandacht blijven. - Marslanden Op 21 december 2011 is een intentieovereenkomst met Rotij afgesloten met als doel tot een gezamenlijke exploitatie van de 1e en 2e fase (totaal 22 hectare) te komen. De gronden ten behoeve van de 3e fase betreffen ongeveer 12,5 hectare waarvan het voornemen is deze vanaf 2030 te exploiteren. Op dit moment is overleg met Rotij gaande hoe tot een exploitatie van de eerste twee fasen kan worden gekomen. Het is daarom nu nog niet duidelijk in hoeverre voor Marslanden II een rendabele exploitatie te realiseren is. De onderhandeling met Rotij in 2012 zullen dit moeten uitwijzen. Risico’s ten aanzien van de waardering In februari 2012 heeft de Commissie BBV een notitie gepubliceerd over de waardering van Niet in exploitatie genomen gronden (NIEGG). Daarin wordt door de commissie het standpunt ingenomen dat indien er geen reëel en stellig voornemen bestaat om tot exploitatie van de NIEGG over te gaan de gronden deze maximaal tegen marktwaarde mogen worden gewaardeerd. De notitie treedt in werking met ingang van 2012. Vooruitlopend op 2012 heeft de gemeente Hardenberg op de meest omvangrijke NIEGG’s waarvoor nog geen reëel en stellig voornemen bestaat tot exploitatie een onafhankelijke taxatie door een registertaxateur laten uitvoeren. De uitkomsten van deze taxaties laten zien dat de huidige waardering in overeenstemming is met de getaxeerde marktwaarde.

45

Onderhoud kapitaalgoederen Wegen In de gemeente Hardenberg ligt een gemeentelijk wegennet van zo’n 900 km lang. De gemeente Hardenberg is wegbeheerder van deze wegen en is daarom verplicht deze wegen duurzaam te onderhouden. Het onderhoudsbudget van anderhalf miljoen euro is leidend voor het opstellen van het onderhoudsprogramma. Een van de doelstellingen uit het meerjarenprogramma van de gemeente is het bevorderen van een veilige en leefbare woonomgeving, met als ambitie een fysieke leefomgeving die schoon, heel en veilig is. In dat kader streeft het college naar een goede balans tussen de vraag naar onderhoud aan gemeentelijke wegen en de beschikbare (financiële) middelen. De basis voor het onderhoudsprogramma zijn de door het college vastgestelde uitgangspunten voor het wegenonderhoud. Het beheer en onderhoud van wegen begint met het bewust ontwerpen van de infrastructuur en de keuze voor duurzame materialen van hoge kwaliteit. Als het gaat om het onderhoud aan wegen, geldt zoveel mogelijk een integrale aanpak. Dit betekent dat onderhoud zoveel mogelijk gecombineerd wordt met andere werkzaamheden, bijvoorbeeld riolering. De gemeente Hardenberg beschikt over een gecertificeerd geautomatiseerd wegbeheersysteem. Dit systeem geeft de basissignalen af voor de te nemen onderhoudsmaatregelen. Het systeem wordt gevoed met kwaliteitsbeoordelingen van de wegverharding uit het “veld”. Daarnaast zijn alle wegen in Hardenberg gecategoriseerd om een juiste prioritering voor het onderhoud te stellen. Ook meldingen over het wegennet en maatschappelijke en politieke ontwikkelingen spelen een rol bij de keuzebepaling en prioritering bij het opstellen van het onderhoudsprogramma. Afgelopen jaar is aan een aantal wegen onderhoud uitgevoerd, hierbij is bij plattelandswegen gekeken naar de noodzaak tot het leggen van bermverstevigende grasbetonstenen. Daarnaast is in de vooraf vastgestelde kernen en wijken een deel van de straten voorzien van nieuwe verharding in het kader van opwaarderen woonomgeving. Aan de Dedemsvaartseweg-Tottenhamstraat is onderhoud gepleegd in combinatie met het fietsveiliger maken van de route Ane-Dedemsvaart. Openbare verlichting De openbare verlichting (ov) vervult een belangrijke functie op het gebied van sociale- en verkeersveiligheid. De burger dient zich in de openbare ruimte, ook na het invallen van de duisternis veilig te voelen. Daarnaast spelen ook sfeer-, milieu- en in toenemende mate energieaspecten een belangrijke rol. De gemeente Hardenberg stelt zich tot doel de openbare verlichting functioneel, duurzaam en tegen maatschappelijk verantwoorde kosten aan te leggen, te beheren en te onderhoud. Dit willen we bereiken door een driesporenbeleid te volgen, kwalitatief toereikend onderhoud, nieuwe installaties dienen energiezuinig te zijn en als laatste innovatief vervangen en soms verwijderen van openbare verlichting. In 2011 is het beleidsplan openbare verlichting “LED op het licht op straat” vastgesteld en heeft de raad ingestemd met het geformuleerde nieuwe beleid voor aanleg en beheer van openbare verlichting. Voor de uitvoering van dit beleid heeft de raad middelen beschikbaar gesteld om de energieslurpers te vervangen en om een uitvoeringplan op te stellen. Riolering: In 2009 heeft de raad van de gemeente Hardenberg het verbrede gemeentelijke rioleringsplan (vGRP) vastgesteld voor de periode 2009-2013. De gemeentelijke riolering is een van de belangrijkste voorzieningen voor de bescherming van de volksgezondheid en het milieu. Ook heeft riolering een belangrijke functie als het gaat om tegengaan van wateroverlast in de openbare ruimte. Om te voldoen aan de wettelijke zorgplicht voor het doelmatig inzamelen en transporteren van afvalwater, moet de gemeente beschikken over een actueel GRP. Dit is een strategisch document waarin de beleidsvoornemens, de maatregelen en de kosten voor het rioolstelsel voor een bepaalde planperiode worden beschreven. In het verbrede GRP worden ook de consequenties van de wet gemeentelijke watertaken, onder andere een verbrede zorgplicht voor grond-en regenwater meegenomen.

46

In het vGRP 2009-2013 wordt uitgegaan van het voortzetten van de huidige beleidslijn (sober en doelmatig). Voor het huidige vGRP is naast de reguliere zaken rekening gehouden met twee bijzondere ontwikkelingen. Op landelijk niveau betreft dat de wet gemeentelijke watertaken die 1 januari 2008 van kracht is geworden, waardoor gemeenten naast de zorgplicht voor afvalwater ook belast worden met de zorgplichten voor grond- en regenwater. De gemeente heeft een grote mate van beleidsvrijheid voor de invulling van de zorgplichten. Op gemeentelijk niveau betreft het de kansen die zich voordoen om werk met werk te maken met infrastructurele projecten. Het gaat om investeringen in toekomstbestendige, duurzame oplossingen waarin we mee kunnen liften met infrastructurele en stedenbouwkundige maatregelen. Concreet denken we hierbij aan masterplan Dedemsvaart en de centrumroute in Hardenberg. In 2011 zijn de volgende projecten uitgevoerd Parkweg – Kruserbrink Hardenberg, Stationsstraat Hardenberg, Julianastraat, Marktstraat en de Wisseling Dedemsvaart. Samenwerking gemeente en waterschap Velt en Vecht We worden ons steeds bewuster van de ruimte die nodig is voor water. In droge tijden hebben we water nodig en in natte tijden willen we geen natte voeten krijgen. Het waterkwantiteits- en waterkwaliteitsbeheer in het buitengebied is een verantwoordelijkheid van het waterschap. De maatregelen vinden veelal plaats in de openbare ruimte en bieden kansen voor bijvoorbeeld recreatieve ontwikkelingen. Om alle belangen goed te behartigen en de uitvoeringsprocessen zo vlot mogelijk te doorlopen zijn we intensief gaan samenwerken met waterschap Velt en Vecht. Eén van de eerste opdrachten voor dit samenwerkingsverband is de realisatie van het Vechtpark. In 2011 is het gebied rondom de monding Oude Radewijkerbeek afgerond en het gebied rondom de Molengoot is in uitvoering. Er is extra waterberging gecreëerd in het Park Kruserbrink en de Wandelpromenade is opgeleverd. gemalen Eind 2009 is het bestek voor het beheer en onderhoud van de gemeentelijke rioleringsinstallaties (gemalen) Europees aanbesteed. In het bestek is het reguliere onderhoud en het storingenbeheer van de installaties opgenomen. De centrale post, waarop alle installaties worden aangesloten zal nog worden voltooid door de huidige aannemer. Deze centrale post ontvangt alle storingsmeldingen van de installaties. In 2012 zal een nieuwe aanbesteding plaatsvinden. drukriolering Op basis van het huidige onderhoudsbeeld van de installaties is het mogelijk om aan te geven welke onderdelen en welke installaties vervangen moeten worden in het kader van groot onderhoud. De raad heeft hiervoor in 2011 € 1.200.000 beschikbaar gesteld. Het gaat hierbij om de volgende onderdelen; elektrische installaties in- en exclusief besturing, mechanische gedeelte van het leidingwerk in de put en de put zelf. Dit met als doelstelling dat het gewenste kwaliteitsniveau wordt behaald. riolen Eind 2009 is voor vier jaar een raamcontract Europees aanbesteed voor het reinigen en inspecteren van de gemeentelijke riolering. De looptijd van de overeenkomst is vier jaar tot september 2012, waarin ongeveer 40 km per jaar riool wordt gereinigd en geïnspecteerd. Inmiddels is er van een aantal kernen en volledig beeld van de onderhoudstoestand van het stelsel. Uit de inspecties blijkt dat het schadebeeld grotendeels overeenkomt met de verwachtingen. In 2011 heeft de raad € 3.500.000 beschikbaar gesteld voor de uitvoering van de herstelwerkzaamheden van de riolen, voor een periode van drie jaar. Openbaar groen: In 2011 is het Kruserbrinkpark officieel geopend tezamen met het Vechtpark. Het onderhoud openbaar groen (de plantsoenen) is middels een openbare aanbesteding op de markt gezet.

47

Er is in de aanbesteding bewust gekozen voor een meerjarencontract (2010 t/m 2013) om daarmee continuïteit (in samenwerking, aansturing en kwaliteit) en financiële duidelijkheid te verkrijgen. De aanbesteding is gegund aan Larcom. In 2011 is gewerkt aan de inventarisatie snippergroen in de kernen. In Hardenberg is vervolgens een start gemaakt met het aanschrijven van de inwoners en dit heeft geleidt tot nieuwe huurovereenkomsten en koopovereenkomsten. In 2012 zullen we het proces tot komen van uitgifte van snippergroen continueren. Begraafplaatsen: Op 23 oktober 2007 heeft de raad besloten om als beleidsprincipe vast te stellen, dat de gemeentelijke begraafplaatsen niet worden uitgebreid, maar in eerste instantie door middel van ruimen van oude graven wordt voorzien in voldoende grafruimte. In 2009 is begonnen met de voorbereiding van de ruiming. Per begraafplaats wordt bekeken welke maatregel er dient te worden getroffen om te kunnen voorzien in de begraafbehoefte. Eind 2010 is het ruimingsplan gepresenteerd in inloopbijeenkomsten. Over de criteria waaronder het ruimingsbeleid wordt uitgevoerd en over de werkwijze zijn stringente afspraken gemaakt. Er zal zorgvuldig worden gewerkt. De ruiming van Oud Avereest, de Mulderij (Dedemsvaart) en Achterveld (Dedemsvaart) zijn aangemeld als vervangingsinvestering 2011. In 2011 heeft het college ingestemd met de ruimingsplannen voor de begraafplaats Oud Avereest (Balkbrug) en Achterveld (Dedemsvaart), voor het oude gedeelte van de Mulderij is geen ruimingsplan gemaakt. Het bestek is opgesteld en kan worden aanbesteed in 2012. Het gaat in het geval van begraafplaats Achterveld om een relatief grootschalige ruiming. Een zorgvuldige voorbereiding is daarom des te meer van belang. Er wordt daarom een laatste poging gedaan om nabestaanden te bereiken, alvorens definitief over te gaan tot ruiming. De uitvoering van de ruiming is daardoor verschoven naar 2012. Gemeentelijke gebouwen: Organisatie De cluster Gebouwen en gronden is in 2011 binnen de gemeente steeds verder ingebed en voor veel vastgoedvragen het aanspreekpunt geworden. Het huisvestingsoverleg is verder geformaliseerd en leidt tot betere afstemming van gebruik van gemeentelijke gebouwen. Zaken die in 2011 gerealiseerd zijn: - Energiebesparende maatregelen o Oplevering houtgestookte cv “de Kiefer” o Inwerking stelling diverse warmtepompen o Centraal monitoren van het energieverbruik o Onderzoek naar gebruik van zonne-energie -

-

Onderhoud o In 2011 is bij het merendeel van de reguliere gebouwen de onderhoudsachterstand opgelost. In een enkel geval is in verband met technische overwegingen het onderhoud in 2012 gepland. Verder zal in 2012 het benodigde (aanvullende) onderhoud aan een aantal monumenten worden uitgevoerd. o Bij het onderhoud is in 2011 gewerkt met een nieuwe wijze van aanbesteden van de werkzaamheden. Naar aanleiding van de evaluatie zal in 2012 op een vergelijkbare maar op onderdelen iets aangepaste wijze worden gewerkt. Overige o Studie/pilot duurzaam onderhouden met TNO/Syntens en Dureno. o Start van het project “snippergroen”. o Verdere administratieve optimalisatie van overeenkomsten.

48

Financiering In het Treasurystatuut staan de uitgangspunten en doelstellingen voor het treasurybeleid vermeld. De uitvoering van het treasurybeleid komt in de financieringsparagraaf in de begroting en jaarrekening aan de orde. In het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV) is vastgelegd, welke informatie in de financieringsparagraaf in ieder geval moet worden opgenomen. Het gaat daarbij om de beleidsvoornemens die relevant zijn voor het risicobeheer van de financieringsportefeuille. Als algemeen uitgangspunt voor het risicobeheer geldt dat wij een prudent beleid voeren. Treasurybeheer/Liquiditeitsrisicobeheer De gemeente beperkt haar liquiditeitsrisico’s door haar treasuryactiviteiten te baseren op een middellange termijn planning. Dit gebeurt met behulp van een zogenaamde liquiditeitsbegroting. Renterisicobeheer Het beleid ten aanzien van financieringen is erop gericht een spreiding van toekomstige renterisico's op korte en lange termijn te bevorderen. Hierdoor voorkomen wij zoveel mogelijk risico's, die ontstaan als gevolg van renteschommelingen. Om het renterisico inzichtelijk te maken is een tweetal normen ontwikkeld, te weten de kasgeldlimiet en de renterisiconorm. Kasgeldlimiet De kasgeldlimiet is een wettelijke limiet en bedraagt de maximale omvang van de kortgeldpositie in enig jaar. In 2011 bedroeg de kasgeldlimiet € 10.975.000. Deze norm is in 2011 niet overschreden. Renterisiconorm Met deze norm wordt tot uitdrukking gebracht tot welk bedrag de gemeente renterisico’s mag lopen. Renterisico’s kunnen voortvloeien uit de noodzaak om bijvoorbeeld leningen af te lossen. De renterisiconorm voor 2011 bedroeg € 25.823.000. Deze norm is in 2011 niet overschreden. Leningenportefeuille Mutaties in leningenportefeuille (bedragen x € 1.000) Beginstand per 1 januari 2011 Nieuwe leningen Reguliere aflossingen Vervroegde aflossingen Omzetting vast naar vlottend Omzetting vlottend naar vast Eindstand per 31 december 2011

Bedrag 135.986 15.100 6.773 p.m. p.m. 144.313

49

In 2011 zijn de volgende leningen afgesloten: 1. Er is door de gemeente een lening (door)verstrekt aan het Startersfonds. Deze middelen zijn van de woningbouwvereniging De Veste verkregen (€ 100.000). 2. Op 15 februari 2011 is een geldlening van € 15 miljoen met een looptijd van 1 jaar aangetrokken (rentepercentage 1,63%). 3. In november 2011 is een kasgeldlening voor € 7,5 miljoen voor een maand afgesloten (rentepercentage 1,38%) en vervolgens is in december 2011 deze kasgeldlening nog met een maand verlengd (rentepercentage 0,85%). 4. Er is geen gebruik gemaakt van derivaten. Per 1 januari 2011 bedroeg de schuld in rekening-courant € 3,7 miljoen. Per ultimo 2011 bedroeg de schuld in rekening-courant € 6,2 miljoen.

50

Bedrijfsvoeringparagraaf 2011 Hardenberg is en blijft een gemeente met ambitie. Het jaar 2011 was, mede daardoor, ook in de bedrijfsvoering een jaar vol dynamiek. Bezuinigingen In 2011 is reeds een substantieel deel van de benodigde bezuiniging binnen de bedrijfsvoering gerealiseerd. Het resterende deel zal in de periode tot en met 2014 moeten worden gevonden conform door de raad vastgesteld bezuinigingsprogramma. Door middel van opgestelde interne spelregels is de inhuur van externen omlaag gebracht. Ook zijn diverse medewerkers vertrokken (pensioen, FPU of andere werkgever) en zijn de opengevallen posities niet of via interne doorstroming weer ingevuld. Een behoorlijke mobiliteitsbeweging, die de komende jaren voortgezet zal worden. Personeel en Organisatie Zoals reeds in de vorige paragraaf geschetst is er t.a.v. het personeel een behoorlijke mobiliteit op gang gekomen. Aandachtpunt daarbij, zeker naar de toekomst, is de borging van een kwalitatief (en kwantitatief) goede organisatie, die haar taken naar behoren kan uitvoeren. Een afweging tussen korte termijnbelang (bezuinigen) en middellange termijnbelang (voldoende kwalitatief personeel) is hierbij aan de orde. Een belangrijke ontwikkeling, die in 2011 verder vorm en inhoud heeft gekregen is de samenwerking (integratie) van de ambtelijke organisaties van de gemeenten Ommen en Hardenberg. Deze integratie heeft tot doel de kwaliteit en efficiency binnen de ambtelijke organisatie verder te vergroten. De gemeenteraden hebben eind november en begin december inmiddels hun groen licht gegeven voor deze integratie. Er worden in de nieuwe organisatie 4 grote afdelingen voorzien met daarbinnen een beperkt aantal teams. Door middel van diverse interne werkgroepen zijn verschillende thema’s opgepakt variërend van de organogrammen van de nieuwe afdelingen, het arbeidsvoorwaardenpakket tot het financieel verdeelmodel. Naast de voorgenomen samenwerking met de gemeente Ommen worden ook andere samenwerkingsopties waar mogelijk benut. Ook decentralisaties (oa Jeudgzorg) alsook de invoering van de Wet werken naar Vermogen zullen de nodige gevolgen voor de organisatie hebben. Evenals in 2010 heeft het project Vitwerkt in 2011 z’n vervolg gekregen. Medewerkers krijgen daarin de kans om hun gezondheid en fitheid/conditie te laten bepalen en waar nodig via maatwerkadvies aan verbetering te werken. Dienstverlening aan de burger De dienstverlening aan de burger vindt vanuit diverse afdelingen plaats. Het KCC is daarbij het meest prominent, maar ook vanuit het sociale domein, het dagelijks beheer en overige afdelingen vinden vele klantcontacten plaats. Steeds meer burgers weten het KCC te vinden. De proactieve actie rondom de ID-passen eind 2011 heeft zelfs landelijke aandacht gekregen. Door verdergaande automatisering, digitalisering, communicatie, opleiding en coaching van medewerkers wordt de dienstverlening aan de burger steeds verder verbeterd. Interne dienstverlening Om de interne dienstverlening van met name de facilitaire zaken (archief, ICT, telefonie) verder te verbeteren is medio 2011 het Intern Service Punt (ISP) opgericht. De medewerkers kunnen met hun vragen terecht bij dit ISP middels de diverse kanalen. Doel is om naar de medewerkers een herkenbaar en bereikbaar vraagpunt te hebben. Voor de afdeling Dienstverlening geeft het een ontlasting van de eigen medewerkers in de backoffice.

51

Huisvesting gemeentelijke organisatie Vanaf medio februari 2011 opereert de gemeentelijke afdeling Beheer Openbare Ruimte vanaf de nieuwe gemeentewerf op bedrijventerrein Haardijk. Een prachtige duurzame uitvalsbasis voor de medewerkers. Op vrijdag 11 maart vond de officiële opening plaats en op zaterdag 19 maart was er een Open Huis voor het publiek, waar meer dan 2.000 mensen gebruik van hebben gemaakt. Inmiddels zijn ook de contouren van het nieuwe gemeentehuis duidelijk zichtbaar. Het bereiken van het hoogste punt heeft z’n aandacht gehad. Alles is er op gericht om de vastgestelde planning te halen, zodat de ambtelijke organisatie vanaf juli/augustus 2012 vanuit de nieuwbouw kan werken en het nieuwe werken een versnelling kan krijgen. Informatie en digitalisering In 2011 is een nieuwe website in gebruik genomen. Dit is een zogenaamde Open Source website. Deze nieuwe website voldoet volledig aan de landelijke Webrichtlijnen, die vooral betrekking hebben op de toegankelijkheid van de website. Vanuit het samenwerkingsverband Dimpact (waarbij de gemeente Hardenberg is aangesloten) is in 2011 een aanbestedingsprocedure opgestart voor een nieuw geïntegreerd front- en midoffice-systeem, wat zich reeds op de markt heeft bewezen. Deze aanbesteding moet leiden tot een toekomstbestendig systeem alsook tot een efficiencyvoordeel voor de aangesloten gemeenten. De implementatie van het Document Management Systeem (Verseon) is ook in 2011 voortgezet evenals het aanbrengen van een aantal koppelingen tussen diverse systemen. Dit brengt het volledig digitale werken weer een stap dichterbij. Binnen de afdeling BOR (gemeentewerf) is in 2011 het zogenaamde VDI-systeem (Virtual Desktop Infrastructure) geïmplementeerd. Hierbij kunnen gebruikers met een geautoriseerd pasje op iedere willekeurige werkplek eenvoudig toegang krijgen tot diverse programmatuur. Een belangrijke bouwsteen voor het flexibel kantoorconcept. Dit VDI-systeem zal in de gehele organisatie worden ingevoerd. Planning en control Binnen de planning- en controlcyclus is in 2011 gekozen voor een top down benadering in de tot standkoming van de diverse documenten. Dit om de efficiency te vergroten en de doorlooptijd te verkorten. De bestuurlijke behandeling van de eerste bestuursrapportage, de jaarrekening en het jaarverslag is samengevoegd evenals de bestuurlijke behandeling van 2e bestuursrapportage en de begroting. In de begroting is daarbij de paragraaf grondbeleid geïntegreerd.

52

Rechtmatigheid

Het is een goede zaak om in het jaarverslag middels een (onverplichte) paragraaf rechtmatigheid in te gaan op rechtmatigheid. Zaken die aan de orde komen zijn:     

de inventarisatie van relevante wet- en regelgeving; het controleprotocol en het daarin verwoorde beleid c.q. normen- en toetsingkader; de bevindingen van de interne en externe controle; de analyse van de begrotingsrechtmatigheid; het beleid gericht op het tegengaan van misbruik en oneigenlijk gebruik (M&O).

Inventarisatie van relevante wet- en regelgeving Voor een goede uitvoering van de rechtmatigheidcontrole is belangrijk dat de geldende regelgeving duidelijk vastligt. Het college is primair verantwoordelijk voor de naleving van de wet- en regelgeving en moet dus permanent inzicht hebben in de van toepassing zijnde relevante wet- en regelgeving. Dit betreft het normenkader. Het normenkader moet worden opgesteld en in ieder geval aan de gemeenteraad ter kennisneming worden gezonden. Het normenkader 2011 is op 24 januari 2012 door het college vastgesteld en aansluitend in het kader van de actieve informatieplicht ter kennisname toegezonden aan de raad. De delegatie- en mandaatregeling zijn in 2011 buiten het normenkader gelaten omdat er geen aansluiting is tussen de functiecodes in het functieboek en de functiecodes in de regeling. Het controleprotocol en het daarin verwoorde beleid c.q. normen- en toetsingkader Ter afkadering van de rechtmatigheidcontrole heeft de raad in het controleprotocol allerlei zaken nader geregeld en vastgelegd. Bijvoorbeeld de te hanteren goedkeuringstolerantie en de rapporteringtolerantie. Het controleprotocol is op 30 januari 2007 door de raad vastgesteld. Het is onderdeel van de opdrachtverstrekking aan de accountant. De goedkeuringstolerantie, onderdeel van het controleprotocol, is hieronder weergegeven. Goedkeurings tolerantie Fouten in de jaarrekening (% lasten) Onzekerheden in de controle (% lasten)

Goedkeurend

Beperking

≤ 1%

>1%<3%

Oordeelonthouding -

≤ 3%

>3%<10%

≥ 10%

Afkeurend ≥ 3%

Voor de rapporteringtolerantie stelt de raad als maatstaf dat de accountant elke fout of onzekerheid ≥ € 100.000 rapporteert. De bevindingen van de interne en externe controle Over 2011 is de rechtmatige uitvoering van de gemeentelijke verordeningen en Europese aanbestedingsrichtlijnen steekproefsgewijs (risicogericht) gecontroleerd. Het doel van rechtmatigheidcontroles is vast te stellen of in voldoende mate èn aantoonbaar, geldende wet- en regelgeving wordt nageleefd. Van alle tekortkomingen en/of onzekerheden hebben wij de financiële omvang vastgesteld. Het totaal van de tekortkomingen en/of onzekerheden is door ons getoetst aan de door raad vastgelegde goedkeuringstoleranties voor de rechtmatigheidcontrole. Op basis daarvan kan over het rekeningsjaar 2011 het volgende worden geconcludeerd:

53

De financiële beheershandelingen die tot uitdrukking komen in deze jaarrekening zijn binnen de financiële rechtmatigheidkaders van de raad en hogere overheden tot stand gekomen. Gemeentelijke verordeningen. Rechtmatigheidcontroles hebben betrekking op gemeentelijke verordeningen met bepalingen waaruit financiële consequenties kunnen voortkomen. Er zijn bij de interne controle op de gemeentelijke verordeningen geen rechtmatigheidfouten geconstateerd van enige omvang. Europese aanbestedingsrichtlijnen. Over 2011 zijn alle inkopen met een inkoopwaarde boven de € 50.000 getoetst op de rechtmatige naleving van de Europese aanbestedingsrichtlijnen. Uit dit interne onderzoek is gebleken dat bij Europese aanbestedingsrichtlijnen voor diensten niet in alle gevallen juist zijn nageleefd. Het totale inkoopbedrag van deze dossiers bedraagt € 1,23 mln. hieronder de indeling van de fouten naar categorie: Diensten categorie 11 en 14 € 985.000 Leveringen € 245.000 De totale fout van € 1,23 mln. is minder dan 1% en blijft dus binnen de goedkeuringstolerantie. De risico’s van het niet juist Europees aanbesteden zijn dat een derde partij zich hierdoor benadeeld voelt en dat deze een inbreukprocedure start wat kan leiden tot het door de rechtbank toekennen van een schadevergoeding en een verplichting tot een hernieuwde aanbesteding. De analyse van de begrotingsrechtmatigheid Financiële beheershandelingen, die ten grondslag liggen aan de baten en lasten, alsmede de balansposten, dienen tot stand te zijn gekomen binnen de grenzen van de geautoriseerde begroting en hiermee samenhangende programma’s (begrotingscriterium). In de begroting zijn de maxima voor de lasten vermeld die door de raad zijn vastgesteld. Dit houdt in dat de financiële beheershandelingen dienen te passen binnen de begroting, waarbij het juiste programma, de toereikendheid van het begrotingsbedrag, alsmede het begrotingsjaar van belang zijn. Met de controle op de juiste toepassing van het begrotingscriterium wordt getoetst of het budgetrecht van de gemeenteraad is gerespecteerd. Het budgetrecht van de gemeenteraad is afgeperkt op programmaniveau. Uit de analyse begrotingsrechtmatigheid blijkt dat bij geen van de programma’s de lasten zijn overschreden. De kredietoverschrijdingen op activeerbare activiteiten (investeringen) groter dan € 50.000 zijn hieronder toegelicht. Bij alle geconstateerde overschrijdingen zijn de uitgaven binnen het door de raad uitgezette beleid gebleven. (1) In de administratie zijn er 2 kredieten voor de parkeergarage. Een krediet van € 6,1 miljoen, waarvan de kapitaallasten ten laste komen van de parkeerexploitatie, en een krediet van € 2 miljoen ten laste van de algemene middelen. Alle uitgaven in 2011 zijn nog ten laste van het 1e krediet gebracht. Na afronding van de werkzaamheden wordt het meerdere (ultimo 2011 € 1,4 miljoen) ten laste van het 2e krediet gebracht. Dit meerdere mag dus niet meer zijn dan € 2 miljoen. (2) Inmiddels is voor dit project een provinciale subsidie, tot een bedrag van € 250.000, verleend. Dit bedrag zal bij de 1e bestuursrapportage 2012worden opgenomen, de meerdere gemaakte kosten komen ten laste van dit bedrag.

54

Het beleid gericht op het tegengaan van misbruik en oneigenlijk gebruik (M&O) Om misbruik en oneigenlijk gebruik van overheidsgelden te voorkomen zijn beheersmaatregelen nodig die functioneren. De interne en externe controle zullen erop gericht moeten zijn om dat vast te stellen. In tegenstelling tot andere getrouwheids- en rechtmatigheidaspecten gaat het bij het M&O-criterium in het bijzonder om vast te stellen dat in de organisatie effectieve maatregelen zijn getroffen om misbruik te voorkomen, dan wel op te sporen en dat de vigerende wet- en regelgeving duidelijk is, aangepast is aan actuele omstandigheden en te handhaven is. Wij kennen geen specifiek M&O-beleid.

55

Paragraaf verbonden partijen

Een verbonden partij is een privaat- dan wel publiekrechtelijke organisatie waarin de gemeente een bestuurlijk én een financieel belang heeft. Een financieel belang is aanwezig wanneer een ter beschikking gesteld bedrag niet verhaalbaar is bij faillissement, dan wel als financiële aansprakelijkheid bestaat indien de verbonden partij haar verplichtingen niet nakomt (artikel 1 BBV). Bestuurlijk belang is aanwezig, indien er zeggenschap bestaat uit hoofde van stemrecht dan wel vertegenwoordiging in het bestuur van de organisatie.

Gemeenschappelijke regelingen GGD IJsselland

Zwolle

Rechtsvorm Betrokkenen partijen

Gemeenschappelijke regeling De gemeenten Dalfsen, Deventer, Hardenberg, Hattem, Heerde, Kampen, Ommen, Olst-Wijhe, Raalte, Staphorst, Steenwijkerland, Zwartewaterland, Zwolle. Deelname in Algemeen Bestuur Kwetsbare groepen de GGD IJsselland aan de ontwikkeling van een veilige en gezonde regio waarin het goed leven, wonen, werken en recreëren is. € 857.076 Geen bijzonderheden

Bestuurlijk belang Programma Bijdragen aan gemeentelijke doelstellingen Betaalde bijdrage 2011 Risico’s en kansen Veiligheidsregio IJsselland Rechtsvorm Betrokkenen Bestuurlijk belang Programma Bijdragen aan gemeentelijke doelstellingen Betaalde bijdrage 2011 Risico’s en kansen Gemeentelijke Kredietbank Drenthe Rechtsvorm Betrokkenen Bestuurlijk belang Programma Bijdragen aan gemeentelijke doelstellingen

Betaalde bijdrage 2011

Zwolle Gemeenschappelijke regeling De gemeenten Dalfsen, Deventer, Hardenberg, Kampen, Ommen, Olst-Wijhe, Raalte, Staphorst, Steenwijkerland, Zwartewaterland, Zwolle. Deelname in algemeen bestuur Veiligheid en openbare ruimte De veiligheidsregio beschermt de inwoners van onze gemeente beschermen tegen de risico`s van branden, rampen en crises. Dat gebeurt door samen te werken en te zorgen dat we, steeds beter, voorbereid zijn op het bestrijden van rampen. € 471.455 Geen bijzonderheden Assen Gemeenschappelijke regeling De GKB werkt voor de inwoners van 22 gemeenten in de provincies Drenthe, Overijssel, Groningen en Flevoland. Deelname in algemeen bestuur Kwetsbare groepen De GKB is een regionale instelling op het terrein van financiële schuldhulpverlening voor Noord-Nederland. Zij levert een bijdrage aan het voorkomen en oplossen van problematische schulden. De nauwe samenwerking met partners in schuldhulpverlening garandeert een integrale aanpak gericht op zowel oorzaak als gevolg van problematische schulden. € 400.304

56

Risico’s en kansen

De uitgaven voor schuldhulpverlening zijn in de jaren 2008 tot en met 2011 meer dan verdubbeld van € 187.000 in 2008, € 306.000 in 2009, € 353.000 in 2010 naar € 400.000 in 2011. Het is de verwachting dat de kostenstijging zich voortzet. In 2011 is een pilot gestart om preventie vorm te geven door middel van ketenaanpak.

Unit Sociale Recherche

Zwolle

Rechtsvorm Betrokkenen

Gemeenschappelijke regeling De gemeenten Dalfsen, Dronten, Hardenberg, Hattem, Kampen, Ommen, Olst-Wijhe, Zwartewaterland, Zwolle. Deelname in algemeen bestuur Kwetsbare groepen Het doel van de regeling is het inrichten van een samenwerkingsverband met betrekking tot het voorkomen en de opsporing van fraude met de door de gemeente uit te voeren sociale zekerheidsregelingen € 109.113 Geen bijzonderheden

Bestuurlijk belang Programma Bijdragen aan gemeentelijke doelstellingen Betaalde bijdrage 2011 Risico’s en kansen

Deelname in verenigingen en stichtingen Stichting LOC+

Hardenberg

Rechtsvorm Betrokkenen Bestuurlijk belang

Stichting (beherend vennoot C.V. Beheersmaatschappij LOC+) De gemeente Hardenberg, AOC de Groene Welle, Alfa-college. Vertegenwoordiging in het bestuur en voor 53,27% risicodrager exploitatieresultaat. Externe oriëntatie Het LOC in Hardenberg is een multifunctioneel gebouw waarin een grote verscheidenheid aan bewoners is gehuisvest op het gebied van cultuur, onderwijs en werk. De opzet van het gebouw is gericht op samen werken en samen wonen. € 1.469.618 aan huren en diensten Geen bijzonderheden

Programma Bijdragen aan gemeentelijke doelstellingen Betaald in 2011 Risico’s en kansen Stichting Werk en Scholing NO Overijssel Rechtsvorm Betrokkenen Bestuurlijk belang Programma Bijdragen aan gemeentelijke doelstellingen

Betaald in 2011 Risico’s en kansen

Hardenberg Stichting De gemeenten Hardenberg en Ommen Vertegenwoordiging in het bestuur Kwetsbare groepen De Stichting Werk & Scholing zorgt in de regio Noord Oost Overijssel voor de uitvoering van diverse vormen van gesubsidieerde arbeid. SWS ondersteunt mensen die weinig of geen werkervaring hebben, die moeite hebben met het vinden en houden van een baan, mensen die een achterstand hebben opgelopen door ziekte of andere problemen. € 135.037 afrekeningen 2008 en 2009 De stichting zal in de loop van 2012 worden opgeheven.

57

Euregio

Gronau/ Enschede

Rechtsvorm Betrokkenen Bestuurlijk belang Programma Bijdragen aan gemeentelijke doelstellingen

Vereniging 131 Duitse en Nederlandse gemeenten en Duitse 'Kreise'. Vertegenwoordiging in Euregioraad Externe Oriëntatie De Euregio wil een bijdrage leveren aan de welvaart en het welzijn in het grensgebied en het bevorderen van wederzijdse begrip tussen de mensen. De Euregio houdt daarbij rekening met mogelijke culturele verschillen tussen de Nederlandse en Duitse samenleving. € 23.060 Geen bijzonderheden

Betaalde bijdrage 2011 Risico’s en kansen Vereniging van Nederlandse Gemeenten Rechtsvorm Betrokkenen Bestuurlijk belang Programma Bijdragen aan gemeentelijke doelstellingen

Betaalde bijdrage 2011 Risico’s en kansen

Den Haag Vereniging Alle gemeenten Vertegenwoordiging in ledenvergadering en zitting in VNG commissie gemeentefinanciën. Externe Oriëntatie Belangenbehartiging van alle gemeenten bij andere overheden. Tweede Kamer, Kabinet en maatschappelijke organisaties zijn belangrijke gesprekspartners. Advisering aan alle leden over actuele ontwikkelingen (pro actief) en advisering aan individuele leden (op verzoek). De platformfunctie wordt uitgeoefend via de VNG-commisie, Provinciale Afdelingen, congressen, studiedagen en ledenraadplegingen. De gemeente Hardenberg is ook lid van de VNG afdeling Overijssel. € 78.641 Geen bijzonderheden

Aandeelhouderschappen in vennootschappen Beheersmaatschappij LOC+ Rechtsvorm Betrokkenen Bestuurlijk belang Programma Bijdragen aan gemeentelijke doelstellingen Aandeel resultaat 2011 Overige Risico’s en kansen

Hardenberg Commanditaire vennootschap De gemeente Hardenberg, AOC de Groene Welle, Alfa-college. Deelname als commandite voor 53,27% in eigendom opstallen. Externe Oriëntatie - Algemene dekkingsmiddelen De CV beheermaatschappij LOC+ draagt namens eigenaren en bewoners zorg voor de inrichting en instandhouding van een professionele facilitaire beheerorganisatie die zich richt op (facilitaire) ondersteuning van de primaire processen van de bewoners. € 676.205 Kapitaalverstrekking ultimo 2011 € 13,7 mln. Geen bijzonderheden

58

N.V. Bank Nederlandse Gemeenten Rechtsvorm Betrokkenen Bestuurlijk belang Programma Bijdragen aan gemeentelijke doelstellingen

Den Haag Naamloze vennootschap (niet beursgenoteerd) Nederlandse overheden (50% rijk/ 50% gemeenten, provincies en waterschappen) 64.935 aandelen is 0,117% stemmen in de Ava Externe Oriëntatie - Algemene dekkingsmiddelen Het behoud van substantiële marktaandelen in het Nederlandse publieke en semi-publieke domein en het behalen van een redelijk rendement. Voorwaarden voor het realiseren van de doelstellingen zijn het handhaven van de excellente kredietwaardigheid, het behoud van een scherpe inkooppositie en een zo effectief en efficiënt mogelijke bedrijfsvoering. € 149.351

Ontvangen dividenduitkering 2011 Risico’s en kansen

Geen bijzonderheden

Enexis Holding N.V.

’s-Hertogenbosch

Rechtsvorm Betrokkenen Bestuurlijk belang Programma Bijdragen aan gemeentelijke doelstellingen

Naamloze vennootschap (niet beursgenoteerd) Zes Nederlandse provincies en 130 gemeenten. 96.993 aandelen is 0,0648% stemmen in de Ava Externe Oriëntatie - Algemene dekkingsmiddelen Wij stellen alles in het werk om het vertrouwen van onze klanten, medewerkers, aandeelhouders en maatschappij te verdienen om daarmee een leidende rol te spelen in het faciliteren van (een duurzame) energievoorziening. € 37.648

Ontvangen dividenduitkering 2011 Overige deelnemingen als gevolg van verkoop Essent

Risico’s en kansen

Door een deelneming in Vordering op Enexis B.V. is Enexis ultimo 2009 een achtergestelde leningen verstrekt van € 1.166.387. Door een deelneming in Verkoop Vennootschap B.V. bestaat ultimo 2009 een vordering € 518.394. Op deze vordering is ook een voorziening genomen die in mindering is gebracht. Verder neemt de Gemeente Hardenberg nog deel in CBL Vennootschap B.V. en in Claim Staat Vennootschap B.V. Geen bijzonderheden

Attero Holding N.V.

Arnhem

Rechtsvorm Betrokkenen Bestuurlijk belang Programma Bijdragen aan gemeentelijke doelstellingen

Naamloze vennootschap (niet beursgenoteerd) Zes Nederlandse provincies en 130 gemeenten. 96.993 aandelen is 0,0648% stemmen in de Ava Externe Oriëntatie - Algemene dekkingsmiddelen Attero is actief in de grootschalige verwerking van afval. Daarbij staat de omzetting van afval in een nuttig product (energie, compost, grondstof en bouwstof) centraal. Wij richten ons daarbij op het terugwinnen van herbruikbare grondstoffen en de productie van duurzame energie. € 4.860

Ontvangen dividenduitkering 2011 Risico’s en kansen

Inzet is dat Attero op termijn verkocht wordt.

59

Publiek Belang Elektriciteitsproductie B.V. Rechtsvorm Betrokkenen Bestuurlijk belang Programma Bijdragen aan gemeentelijke doelstellingen Ontvangen dividenduitkering 2011 Risico’s en kansen

’s-Hertogenbosch Besloten vennootschap Zes Nederlandse provincies en 130 gemeenten. 96.993 aandelen is 0,0648% stemmen in de Ava Externe Oriëntatie - Algemene dekkingsmiddelen Middels Energy Resources Holding B.V., opgenomen in deze deelneming, zijn de oud-aandeelhouders van Essent voor 50% eigenaar van de aandelen van N.V. ElektriciteitsProduktiemaatschappij Zuid-Nederland EPZ € 569.910 De aandeelhouders mogen van de Hoge Raad hun 50% aandelenbelang niet overdragen aan RWE. De kerncentrale in Borssele moet in handen van publieke organen blijven. Er loopt nog een bodemprocedure.

N.V. Rendo Holding

Meppel

Rechtsvorm Betrokkenen

Naamloze vennootschap (niet beursgenoteerd) Gemeenten Hoogeveen, Meppel, Staphorst, Zwartewaterland, Steenwijkerland, Coevorden, Hardenberg, Westerveld en De Wolden 57 aandelen is 5,75% stemmen in de Ava Externe Oriëntatie - Algemene dekkingsmiddelen N.V. RENDO Holding streeft er naar om haar huidige sterke positie als energienetwerk-organisatie voortdurend te verbeteren. Waar mogelijk probeert zij in niches in de energiemarkt een toonaangevende speler te worden. De nabijheid van het eigen betrouwbare en veilige energienetwerk is steeds weer het vertrekpunt. Daarnaast wordt duurzaamheid een steeds belangrijker thema. Belangrijke bedrijfswaarden zijn: een snelle response, laagdrempeligheid en duurzaam ondernemen. € 402.624

Bestuurlijk belang Programma Bijdragen aan gemeentelijke doelstellingen

Ontvangen dividenduitkering 2011 Overige Risico’s en kansen

Geldlening BNG verstrekt inzake N.V. Rendo € 4.812.818 Geen bijzonderheden

Vitens N.V.

Utrecht

Rechtsvorm Betrokkenen

Naamloze vennootschap (niet beursgenoteerd) Provincies en gemeenten in Friesland, Overijssel, Flevoland, Drenthe, Utrecht, Noord-Holland en Gelderland 63.007 aandelen is 1,13% stemmen in de Ava Externe Oriëntatie - Algemene dekkingsmiddelen Vitens bestaat uit meer dan 1.700 mensen die zich verbonden voelen door een passie voor water. Zij werken voortdurend aan het winnen, zuiveren en leveren van drinkwater van topkwaliteit, omdat ze weten dat 5,4 miljoen klanten daar blindelings op vertrouwen. € 168.558

Bestuurlijk belang Programma Bijdragen aan gemeentelijke doelstellingen Ontvangen dividenduitkering 2011 Overige Risico’s en kansen

Achtergestelde lening Vitens € 3.105.675 Geen bijzonderheden

60

N.V. Rova Holding

Zwolle

Rechtsvorm Betrokkenen

Naamloze vennootschap (niet beursgenoteerd) Gemeente Dalfsen, Hardenberg, Hattem, Heerde, Kampen, Olst-Wijhe, Ommen, Raalte, Staphorst, Twenterand, Zwartewaterland, Zwolle, Meppel, Steenwijkerland, Urk, Amersfoort, Aalten, Oost Gelre, Winterswijk en Apeldoorn 816 aandelen A is 9,54% stemmen in de Ava Wonen Voortdurend wordt gestreefd naar optimalisatie in drie centrale thema’s, te weten: duurzaamheid (verbetering milieurendement; bijdrage aan gemeentelijke klimaatdoelstellingen), financiën (lagere tarieven voor de burgers; dus geen winstmaximalisatie) en maatschappij (een leefbare omgeving voor wonen en werken). € 585.317

Bestuurlijk belang Programma Bijdragen aan gemeentelijke doelstellingen

Ontvangen dividenduitkering 2011 Ontwikkelingen

Risico’s en kansen

De aandelen van de v.m. Regio IJssel-Vecht zijn overgeheveld naar gemeenten. De gemeente heeft er daardoor per 1 januari 2010 90 stuks aandelen bij gekregen. Daarnaast wordt het bedrag van de achtergestelde lening verhoogd met € 156.943 tot € 1.425.304. Geen bijzonderheden

N.V. Wadinko

Zwolle

Rechtsvorm Betrokkenen

Naamloze vennootschap (niet beursgenoteerd) De gemeenten Hellendoorn, Hof van Twente, Borne, Dalfsen, Deventer, Dinkelland, Hardenberg, Meppel, Olst-Wijhe, Ommen, Steenwijkerland, Tubbergen, Westerveld, Zwartewaterland, Zwolle, Kampen, Losser, Noordoostpolder, Raalte, Rijssen-Holten, Staphorst, Twenterand, Urk, Wierden en Provincie Overijssel. Externe Oriëntatie - Algemene dekkingsmiddelen Wadinko is een regionale participatiemaatschappij, die de bedrijvigheid - en daarmee de werkgelegenheid - wil bevorderen in Overijssel, de Noord-Oostpolder en Zuidwest Drenthe. Geen dividend

Programma Bijdragen aan gemeentelijke doelstellingen Ontvangen dividenduitkering 2011 Risico’s en kansen

Geen bijzonderheden

Cogas Holding NV

Almelo

Rechtsvorm Betrokkenen

Naamloze vennootschap (niet beursgenoteerd) Gemeente Almelo, Borne, Dinkelland, Hardenberg, Hof van Twente, Oldenzaal, Tubbergen, Twenterand, Wierden. 650 aandelen is 12,8 % stemmen in de Ava Externe Oriëntatie - Algemene dekkingsmiddelen Cogas wil een belangrijke rol spelen in het voor de klant toepasbaar maken van nieuwe technieken op het gebied van communicatie en (duurzame) energie. 650 stuks aandelen € 1.040.000

Bestuurlijk belang Programma Bijdragen aan gemeentelijke doelstellingen Aantal aandelen Ontvangen dividenduitkering 2011 Risico’s en kansen

Geen bijzonderheden

61

Verkoop Vennootschap B.V. (ASA risicofonds) Rechtsvorm Betrokkenen Bestuurlijk belang Programma Bijdragen aan gemeentelijke doelstellingen

Ontvangen dividenduitkering 2011 Risico’s en kansen CBL Vennootschap B.V. (ASA risicofonds) Rechtsvorm Betrokkenen Bestuurlijk belang Programma Bijdragen aan gemeentelijke doelstellingen

Ontvangen dividenduitkering 2011 Risico’s en kansen

Den Bosch Besloten vennootschap (niet beursgenoteerd) Zes Nederlandse provincies en 130 gemeenten. 1.296 aandelen is 0,0648% stemmen in de Ava Externe Oriëntatie - Algemene dekkingsmiddelen In het kader van de transactie met RWE hebben de verkopende aandeelhouders een aantal garanties afgegeven aan RWE. Ter verzekering van de betaling van eventuele schadeclaims heeft RWE bedongen dat een deel van de verkoopopbrengst door de verkopende aandeelhouders gedurende een bepaalde tijd op een aparte bankrekening zal worden aangehouden. De looptijd van deze BV is afhankelijk van de periode dat deze claims kunnen worden ingediend en afgewikkeld. € 231.984 Geen bijzonderheden. Den Bosch Besloten vennootschap (niet beursgenoteerd) Zes Nederlandse provincies en 130 gemeenten. 1.296 aandelen is 0,0648% stemmen in de Ava Externe Oriëntatie - Algemene dekkingsmiddelen In het kader van de transactie met RWE hebben de verkopende aandeelhouders een aantal garanties afgegeven aan RWE. Ter verzekering van de betaling van eventuele schadeclaims heeft RWE bedongen dat een deel van de verkoopopbrengst door de verkopende aandeelhouders gedurende een bepaalde tijd op een aparte bankrekening zal worden aangehouden. De looptijd van deze BV is afhankelijk van de periode dat deze claims kunnen worden ingediend en afgewikkeld. € 45.666 Geen bijzonderheden.

62

Stephanusplein 1 Postbus 500 7770 BA Hardenberg Tel.: 14 0523 Fax: 0523 261 129 E-mail: [email protected]