1 L E E S T E K S T
Zijn tomaten verlegen ? Over tomaten en hoe ze te kweken Hallo, mezelf voorstellen is waarschijnlijk overbodig. Alhoewel ik met mijn bolronde vorm, mijn knalrode kleur en mijn groen kroontje wel van koninklijke afkomst lijk, toch ben ik geliefd door arm en rijk. Zowel in koude als in warme gerechten vind je me terug. Door kinderen ben ik het meest geliefd in soep met balletjes en als ketchup. Rauw ben ik zacht en sappig. Binnenin zit ik vol met pitjes. Dat zijn de zaadjes. Uit zo’n zaadje groeit een plant, waarvan ik de vrucht ben. De stengel kan tot dertien meter lang worden. Zo’n lange, dunne stengel kan natuurlijk niet alleen rechtop blijven staan. Daarom slingert hij zich rond palen, stokken, draden, enz. Zo klimt mijn stengel tot ongeveer drie meter hoog. Hoogtevrees mag ik dus niet hebben. Ondertussen weet je wel wie ik ben: Tom Aat. Ook al lijken wij allemaal op elkaar, toch zijn er onder ons, tomaten, verschillende types. Zo heb ik neefjes die niet rood maar oranje worden en nichtjes die wel Chineesjes lijken en helemaal geel zien. Weer andere familieleden zijn heel dik en vlezig. De mensen noemen ze vleestomaten. Ze worden hoofdzakelijk gebruikt om rauw te eten. Mijn broers en zusjes met een minder mooie vorm gebruiken jullie om soep te koken. Ze worden dan ook vaak soeptomaten genoemd. Tenslotte heb ik nog familieleden die niet groter worden dan een kers: minitomaatjes of kerstomaatjes. Echt moeilijk om te kweken ben ik niet. Ik heb alleen maar warme, goed bemeste grond nodig. Bovendien ben ik een echte zonneklopper en hou ik niet van de koude. In de meeste tuinen is wel een goed plekje voor mij te vinden. Maar sommige mensen gaan mij echt vertroetelen. Ze bouwen speciaal voor mij glazen huisjes, waar het altijd behaaglijk warm is. Onze plantjes krijgen zeer veel aandacht van de telers. Ze worden op voldoende afstand van
Tuinbouw 1.1
1 L E E S T E K S T
elkaar geplant en elk plantje krijgt een steundraad waarlangs het omhoog kan klauteren. Tussen de stam en de bladeren groeien steeds nieuwe scheuten. Omdat die te veel van ons voedsel wegnemen moeten die verwijderd worden. Dieven noemt men dat. Zo groeien er niet te veel takken en bladeren boven ons hoofd en krijgen we voldoende zonlicht om te rijpen. Ik heb ook voldoende water nodig, liefst niet te koud. Daardoor ga ik heel snel groeien. Op de plant verschijnen na een vijftal weken de eerste bloempjes. Om die te bevruchten laat de kweker hommels los in de serre. Uit een van die bevruchte bloempjes groei ik dan. Om mooie vruchten te krijgen mogen we niet met teveel per tros groeien. Daarom moet de kweker regelmatig uitdunnen.
Het duurt vijf tot acht weken vooraleer ik volwassen ben. De helft van die tijd heb ik nodig om te zwellen tot mijn uiteindelijke grootte. Heel die tijd zie ik groen. Pas daarna ga ik van kleur veranderen. Eerst kleur ik oranje. Pas daarna krijg ik mijn mooie, rode kleur. Dat is niet, zoals bij jullie mensen, omdat ik het te warm krijg of omdat ik verlegen ben. Neen, die kleur krijg ik door een stof die ik aanmaak: caroteen. Hoe roder ik word, hoe zoeter ik word en hoe meer aroma ik krijg. Ook mijn broertjes en zusjes die buiten groeien doorlopen dat rijpingsproces. Heel wat mensen vinden die lekkerder dan ons, serretomaten. Maar smaken kunnen verschillen. In elk geval bevatten ze meer suiker en meer vitamine C. Hoe dan ook , in de serre kun je op gelijk welk moment van het jaar tomaten kweken. Buiten kan dat enkel in de zomermaanden, en zelfs dan hebben wij vaak nog extra-bescherming nodig. Je begrijpt dan ook wel dat bijna al mijn familieleden in serres groeien. Dat brengt wel heel wat werk en zorgen mee voor de kweker. Maar door al zijn goede zorgen kunnen wij groeien tot de prachtige, lekkere rode vruchten die je in winkels en warenhuizen aantreft. Een lust voor het oog en lekker van smaak. En je weet wel, hoe mooier ik ben, hoe hoger de prijs die de kweker voor mij krijgt. Vandaar dat hij ons echt wel vertroetelt en heel wat tijd besteedt aan onze verzorging. Daarom doe ik dus ook mijn best om er zo mooi en lekker mogelijk uit te zien. Tot ziens... op je bord...
1.2 Tuinbouw
1 W E R K B L A D
Zijn tomaten verlegen ? 1. Wat wordt die tomatenplant goed verzorgd ! Als onze tuinder veel tomaten wil oogsten moet hij de planten goed verzorgen. Het is niet alleen van belang dat de temperatuur in de serre goed is, dat ze voldoende water en licht krijgen. Ook de plant zelf vraagt de nodige verzorging. Kan je de termen bij de juiste tekening plaatsen ? - controleren op bladluizen - vastbinden aan een leidraad - planten - weghalen onderste bladeren - uitdunnen - dieven
2. Tomatenvraagstuk Een tuinder koopt 9000 tomatenplanten. Hiervoor betaalt hij 25 fr./stuk. - Hoeveel kost dit de tuinder ? Hij hoopt dat er gemiddeld 75 tomaten aan 1 plant zullen komen. - Hoeveel tomaten zal hij dan kunnen oogsten ? In een doos gaan 40 tomaten. - Hoeveel dozen heeft de tuinder voor deze oogst nodig? Bij de oogst wordt de tuinder geholpen door een tomatenplukker. Deze verdient 250 fr. per uur. Hij plukt van ‘s morgens 6 uur tot ‘s middags 2 uur. Hoeveel verdient deze man per maand wanneer we aannemen dat hij 24 dagen heeft gewerkt? Tuinbouw 1.3
1 W E R K B L A D
3. De weg van zaadje tot rijpe tomaat Schrijf bij elke tekening, in je eigen woorden, wat er precies gebeurt.
1.4 Tuinbouw
1 D O E - A C T I V I T E I T E N
Zijn tomaten verlegen ? 1. De ene tomaat is de andere niet. Je hoort wel eens zeggen: ‘Een tomaat uit de tuin smaakt veel beter dan een tomaat uit de winkel.’ Is dat wel zo ? Dat moeten we toch eens aan den lijve ondervinden. - Elke leerling krijgt twee stukjes tomaat. Het eerste uit de winkel, het tweede van ‘eigen kweek’. Ze noteren welk stukje ze het lekkerst vinden. Daarna wordt een klasoverzicht gemaakt. De leerlingen kennen natuurlijk de oorsprong van de tomaat niet. Waarom ook niet eens een groepje twee stukjes van dezelfde tomaat geven ? - Een tomaat uit de winkel wordt vergeleken met een zelf gekweekte tomaat. a. kleur b. gaafheid c. aantal pitten d. hoeveelheid vruchtvlees e. De leerlingen kiezen voor de zelf gekweekte tomaat of voor de tomaat uit de winkel. Ze proberen elkaar te overtuigen van hun gelijk. Let op! Veralgemeen niet teveel. (Niet alle tomaten uit de winkel zijn groter !)
2. We maken een eetbare compositie met groenten uit de winkel. Er wordt gelet op het gebruik van bij elkaar passende kleuren. Probeer er een echte ‘tekening’ van te maken, of wie weet zelfs een eetbaar figuurtje. Dit kan dan gebruikt worden als aperitiefhapje of als aanknopingspunt voor “een heel apart verhaaltje”.
3. Zelf zaaien van tomaten Benodigdheden: - pot of emmer (doorsnee 30 cm) - scherven( van een gebroken bloempot ) - potgrond - schaaltje - stok(1,5 m hoog) Werkwijze: Doe onderaan in de pot scherven. Vul de pot op met potgrond. Zet onder de pot een schotel om het overtollige water op te vangen. Zaai nu de tomatenzaadjes. Plaats de pot dicht bij het raam, niet op de radiator. Begiet regelmatig met lauw water zodat de aarde vochtig blijft. Bij het opgroeien van de plant regelmatig “dieven” en uitdunnen (maximum 6 tot 7 bloempjes per tros). Als de plant gaat bloeien, regelmatig de bloemetjes aantikken. Dit bevordert de bestuiving en daardoor kan de vrucht ontstaan. Groeiboek aanleggen: we noteren elke verandering die ons zaadje ondergaat. We noteren wat er veranderd is en schrijven er de datum bij. Stripverhaal ontwerpen: We maken een stripverhaal over de groei van de tomatenplant in onze klas. Tuinbouw 1.5
1 D O E - A C T I V I T E I T E N
4. Zelf tomatengerechten maken tomatensoep( voor 4 personen ) ingrediënten: - 1/4 kg tomaten - 30g ui - 300g aardappelen - 1 stukje selder - 1 wortel - 1 kleine prei - 20g boter - 1 liter water - peper en zout
bereiding: - de groenten en de aardappelen reinigen en in stukken snijden van 2cm(ui 1/2cm) - de boter goed heet laten worden en er de ui goudgeel laten worden - de groenten en aardappelen bijvoegen en een klein beetje water( 1/2 tas ). Alles samen enkele minuten laten stoven om zoveel mogelijk geurige bestanddelen in de soep te bekomen - kruiden en water bijvoegen, kookpan sluiten en alles aan de kook brengen( vuur matigen en zachtjes laten gaar koken ) - doorsteken en opnieuw een vijftal minuutjes laten doorkoken - proeven, op smaak brengen en goed warm opdienen TIP: Werk in groepjes en laat de leerlingen een recept klaarmaken van moeder thuis. Bespreek smaak en recept.
gevulde tomaten met gekookte eieren: ingrediënten: - per tomaat een half hardgekookt ei - een halve lepel mayonaise - een augurk
bereiding: - de gekookte eieren pellen en middendoor snijden - in elke tomaat een half ei schikken, met de bolle kant naar omhoog - bedekken met mayonaise en versieren met augurkjes
1
5. Wanneer kleurt onze tomaat rood? 2 Tomaten houden van warmte en zon. Leg een onrijpe tomaat voor het raam. Kijk elke dag wat er gebeurt. Na hoeveel dagen is de tomaat rijp? 4
6. Ontleden van een tomaat Snij een tomaat doormidden.(vanaf steeltje beginnen) Toon de verschillende delen: 1 steeltje - 2 kelkblad - 3 zaden - 4 buitenste velletje - 5 gelei-achtige massa - 6 wand tussen de hokken waar de zaden in zitten - 7 buitenwand van de vrucht.
3 7
Teken nu de doorsnede van de tomaat en schrijf de verschillende delen op de juiste plaats. 5
7. Vitamine C : Van levensbelang !
6
a. Wat is vitamine C ? b. Waarvoor heeft ons lichaam Vit C nodig? c. Hoeveel Vit C heeft men nodig? d. In welke voedingsmiddelen vindt men Vit C ? e. Hoeveel Vit C zit er in een tomaat ? f. Wanneer schrijft de dokter Vit C voor? Een hele reeks vragen waar je niet zomaar een antwoord op vindt. Misschien ga je best eens kijken in de bibliotheek, of waarom loop je niet eens binnen bij de apotheek? Daar vind je zeker heel wat informatie. Waarom ook niet de andere vitamines er bij betrekken? 1.6 Tuinbouw
