ZICHTLIJNEN IN NOORDWIJK BINNEN Aandachttrekkers
1 Een zichtlijn, of misschien beter gezegd zichtbaan, maakt het zicht op een object in de verte mogelijk. De blik wordt versterkt als de baan smal is en het object duidelijk verschilt van zijn omgeving. Van oudsher wist men er gebruik van te maken om aandacht te vragen voor het object zelf of voor de boodschap die er mee werd afgegeven: een vlag op een kasteel, een kerktoren of een entree van een belangrijk gebouw. Het gebruik kan tweezijdig zijn: je kijkt naar het object, maar vanaf het object kan er ook naar jou worden gekeken. We zien bijvoorbeeld vanaf de van Limburg Stirumstraat een stukje verzorgingshuis , maar we vergeten dat de bewoners op dat moment óns misschien ontwaren (foto 1)
Een zichtlijn biedt de mogelijkheid om een object in zijn omgeving expressie te geven Tegenwoordig lijkt men dit mooie middel te hebben vergeten. Behalve reclamemakers die het gretig gebruiken. In Noordwijk Binnen kennen we een aantal mooie voorbeelden van zichtlijnen. We zijn rijker dan we misschien denken
2 Onze kerktorens Uniek is het ensemble van de twee Jeroenskerken, waar te nemen vanuit het einde van de H. Geestweg. (foto 2)
3 Dichterbij gekomen zien we dat beide, naast hoge torens, ook beschikken over een ‘dakruiter’. Je kunt ze hier alle vier in één oogopslag waarnemen (foto 3). Torens staan vaak in de as van een lange looproute. Je kunt ze dan van ver zien. De oude Jeroenskerk moest, denk ik, op het hoogste punt van het dorp staan met het koor naar het oosten gericht. Vanaf de bochtige oorspronkelijke Zeestraat, thans de trits Oude Zeeweg – Pickéstraat - van Limburg Stirumstraat, was de toren niet in volle glorie van ver te zien. Zijn grote hoogte moest dat gemis misschien wat goedmaken.
4
5
De nieuwe Jeroenskerk d.d. medio jaren twintig van de vorige eeuw, moest ingepast worden in de bebouwing. Sterker nog, hij moest in fasen worden vervangen. Toch staat de toren ‘strategisch’, vooral vanuit het zuidwesten vanaf de Boekerslootlaan gezien. Toeval? De Muizensteeg bestond toen al en de Boekerslootlaan loopt voor een deel langs water dat er misschien al in 1920 als beek liep vanaf het duin (foto 4). Was het toeval dat de toren in de as van het Kerkhofpad zichtbaar is? (foto 5) De Kerkstraat is niet de enige straat in Nederland die deze naam draagt en waar je de kerk dan ook kan zien. Dat is in Noordwijk gelukkig het geval. De toren is een onmisbaar element voor elke noordwijker.
6 De zichtlijn op de NH. kerk vanaf Rozemarijn lijkt toevallig . Hij geeft in ieder geval deze bescheiden openbare ruimte bepaald expressie.(foto 6).
7 Wél bewust van een zichtlijn handelde de architect van het oude raadhuis op de Voorstraat Hij plaatste een torentje in de as van die straat .Als dat geen raadhuis is! (foto 7).
8 9 Het t trottoir langs het voormalige tramhaltehuis zag hij daarbij waarschijnlijk als een loper naar de entree (foto 8). De blik vanaf de Voorstraat op de rechter entree van de r.k. kerk lijkt me een toevalstreffer (foto 9)
10
11
Obstakels Generaties Noordwijkers zullen plezier hebben gehad aan de blik op het karakteristiek geveltje van het oude huis in de Bronckhorststraat (foto10). Ook de gevel van een betrekkelijk nieuw pand , ook aan de Bronckhorststraat, gezien vanaf het begin van het Kloosterplein. Is de moeite waard (foto 10). Het is wel jammer dat voor de laatste gevel meestal een stuk blik geparkeerd staat.
12 Op de hoek van de H.Geestweg en de Wilhelminastraat richting Gooweg kijken we rechtstreeks op een drietal geparkeerde auto’s (foto 12). Die staan precies in de zichtlijn op mooi groen erachter. Ik weet dat niet veel mensen zo bewust kijken. Maar ‘ruis’, vaak in de vorm van geparkeerde auto’s kan toch hinderen. Ongetwijfeld is het hier gegaan zoals altijd en overal: “waar is er nog een plekje voor een parkeervak?”. Zichtlijnen spelen dan bij de keuze nooit een rol.
ZICHTLIJNEN IN NOORDWIJK BINNEN Wit als aandachtstrekker Van oudsher heeft men gebruik gemaakt van een ruimtelijke kunstgreep: namelijk een wit vlak aan het einde van een zichtbaan. Vooral wanneer het zonlicht er op valt is de beleving ervan het sterkst. Het oplichtende object trekt niet alleen alle aandacht, maar geeft de openbare ruimte een sterke beëindiging.
13 Ook Noordwijk Binnen heeft enkele zichtbanen op een wit object. Weliswaar is alles van bescheiden schaal, maar je onthoudt ze gemakkelijk. Met zo’n beëindiging wordt een derde functie vervuld: die van oriëntatiepunt. Dat is het geval met het witte kantoor van Verzuim Beheer op de hoek van de Lindenhofstraat en de Van Limburg Stirumstraat (f13).
14 Fraai met stip zijn de twee gevels in de bocht van de Pickéstraat tegenover de Vinkenlaan, waarvan de linker recentelijk is vernieuwd en een witte stuclaag heeft gekregen (foto 15).
15 Ook mag niet onvermeld blijven de topgevel in de Binnenhof (16).
16 Het mooiste voorbeeld is voor mij het zicht op de karakteristieke gevel in een hoek van de Offemweg. Alles is rijzig in dit beeld: de gevel waar je tegenaan kijkt, de bebouwing aan weerszijden die ook wit is en het profiel van de straat, waarin het verticale groen de contrasterende en tegelijk passende factor is in dit schilderij (foto 16).
17 18 Tenslotte biedt door de witte kleur van de huizen de bocht van de Voorstraat een verrijking (foto 17). Dat geldt niet voor het pand in de Pickéstraat hoek Lijnbaanweg. Maar wat als die blinde zijgevel bruin was geweest? (foto 18)
19
20
Zichtlijnen vragen omlijsting. Het huis op de tweesprong Douzastraat- v. Limburg Stirumstr. is half zichtbaar door de lindebomen.(foto 19) Een eveneens uit de jaren dertig daterend huis, iets verderop, is wel geheel te zien. Want een vroegere directeur GW heeft, - misbruik makend van de afwezigheid van burgemeester van Berckel, - de daar bestaande linden laten kappen. Tot grote boosheid van de laatste bij terugkeer van zijn vakantie (foto 20).
21 Een zichtlijn moet op iets moois gericht zijn. Zo niet, dan is het mensen confronteren met iets middelmatigs , of erger, iets lelijks,Daarom horen architecten zich bewust te zijn van de aanwezigheid of mogelijkheid van een zichtlijn. Vanaf het Lindenplein richting H.Geestweg gekeken, zien we een stukje van het nieuwe verzorgingshuis (foto 21). De zichtlijn is niet benut voor expressie. Maar de bewoners op die hoek hebben wel, in omgekeerde richting, een vrij uitzicht!
22 Een vrij uitzicht werd ooit ook geboden aan de gebruiker van de kamer rechts van de voordeur van de r.k. pastorie. Twee ramen kijken ver over een baan van het Lindenplein. Maar het uitzicht uit elk raam wordt belemmerd: door een lantaarnpaal en door een boom. (22). Ook jammer van de zichtlijn.
23 Tenslotte het Raadhuisplein Dat is eigenlijk een kruispunt. De architect van het grote Digrosblok heeft heel goed beseft dat zijn gebouw in een zichtlijn kwam te staan. Alles heeft hij daarvoor uit de kast gehaald (foto 23). Maar hij veronachtzaamde de historische waarde van de plek door aandacht voor zijn kolos te vragen met een overdosis vormen en een pompeuze trap. Daar zou best wat van af kunnen bij reconstructie van het plein. Er is geen verband tussen de ingetogen kerk en de overmatige opsmuk van de alledaagse functies, -laadruimte, appartementen en ‘café’ – maar ernstiger is het feit dat de kerk, de parel van ons dorp, daarmee visueel overrompeld is. Ook het Portugese plaveisel past niet bij de historische baksteencultuur. Al met al blijkt dat we alert moeten blijven bij elke verandering in het dorp en dat we onze ogen moeten open houden voor andere dan architectonische kwaliteiten. Ik hoop dat dit artikel bijdraagt aan nog meer waardering voor ons dorp. Ton van den Berg, Oktober 2014
