Zelfmanagement bij diabetes Samenvatting van de lezing door Elma Crüts diabetesverpleegkundige, verbonden aan het Máxima Medisch Centrum te Eindhoven, gehouden op maandag 18 april 2011 voor de Diabetesvereniging Nederland, Regio Peel & Kempen. door J. Kerssen
Definitie van Zelfmanagement: Algemeen: Een eigen koers kiezen en weten te realiseren, rekening houdend met de eigen sterke en zwakke kanten, interesses, waarden en ambities. Zelfmanagement bij diabetes: Betreft het omgaan met alles wat de ziekte met zich meebrengt. Het totaal aan handelingen en beslissingen met als doel het best mogelijke resultaat te bereiken m.b.t. de gezondheid en kwaliteit van leven. (die zich uit in grotere tevredenheid, betere therapietrouw en betere behandeling)
Zelfmanagement toen en nu: In het verleden “onderging” de patiënt de behandeling door de arts. Nu en in de toekomst staan de behoeften van de mens met diabetes centraal en daarover houdt hij/zij samenspraak met de arts/zorgverlener: De mens met diabetes: • staat centraal • is eigen manager, heeft regie • is medeverantwoordelijk voor eigen gezondheid • bepaalt eigen kwaliteit van leven • maakt keuzes: bewust en onderbouwd • krijgt ondersteuning van zorgverleners in het nemen van besluiten • dit geldt voor het hele diabetesteam:
1
Wat is nodig voor zelfmanagement: Algemeen • Jezelf “willen” managen (o.a. door meetgegevens bijhouden) • Educatie • Vertrouwen • Ondersteuning (coaching door de zorgverleners) • Samenwerking zorgverleners – mens met diabetes Goede informatie en voldoende kennis • Wat is diabetes, kennis van het ziektebeeld • Wat zijn de streefwaarden • Wat is een gezonde leefstijl • Wat zijn behandelmethoden • Wat zijn risicofactoren • Wat zijn complicaties • Invloed op psychosociaal en lichamelijk vlak • Welke onderzoeken zijn nodig • Wat houdt een kwartaal- en jaarcontrole in • Klachten, oorzaken en behandeling bij: te hoge bloedglucosewaarden / Hyperglykemie te lage bloedglucosewaarden / Hypoglykemie • Bijzondere situaties (ziekte, vakantie, stress) Over de organisatie van diabeteszorg: • Welke zorgverleners zijn er voor U • Bereikbaarheid van zorgverleners Van verkrijgen van informatie: • Zorgverleners • Groepseducatie – individueel • DVN • Internet- bijv. bij DIEP (Diabetes Interactief Educatie Programma http://www.diep.info/index.php )
Adviezen bij zelfmanagement: • • • • • • • • • • • •
Waarom welk doel, wat is de motivatie Haalbare doelen opschrijven Niet alles tegelijk Niet te moeilijk, niet te ver weg Hoe in te passen in dagelijks leven Wat gaat er veranderen Wat zijn belemmeringen die men kan tegenkomen Wat te doen bij moeilijke momenten Vragen vooraf aan controle noteren Partner meenemen bij controle Belangrijke punten tijdens controle opschrijven Persoonlijk zorgplan kan hulpmiddel zijn
Persoonlijk zorg/behandelplan: • • • •
Omvat: Behandeling Streefwaarden Afspraken mbt lifestyle Educatie, kennis vergroten 2
• Behoefte van mens met diabetes, waar is ondersteuning nodig • Mate van welbevinden • Controles Moet aansluiten aan de zorgbehoefte van de persoon met diabetes = zorg op maat
Welke factoren kunt u beïnvloeden: • • • • • • • •
HbA1c en bloedglucosewaarden Leefstijl : Gewicht / voeding / beweging Juiste medicatie-inname Cholesterol Bloeddruk Roken Alcohol Stress
Voorbeeld van een zorgplan: (uit hetboekje “Individueel zorgplan diabetes type 2” stichting Langerhans en Novo Nordisk )
te maken afspraken mbt streefwaarden:
3
Activiteiten en waarop heeft het invloed:
Voorbeeld van doelen stellen/afspraken maken :
Tips voor bewegen: • TV programma “Nederland in beweging” • Bewegen voor mensen met diabetes bij de fysiotherapeut • Wandelen • Fietsen • Zwemmen -0-0-0-0-0-0-0-04
Enkele notities uit het vragenuurtje: - Wat is het eetadvies voor een puur vegetariër (ook geen vis en eieren)? Vraag dat aan een diëtiste. - Wat is de rol van de partner? Acceptatie, begrip, ondersteuning. - Helpt yoga/meditatie? Dat is heel persoonlijk. - Hoe bepaal ik mijn BMI (Body Mass Index)? Gewicht in kg gedeeld door lengte in meters in het kwadraat, bijv.: 86,6 kg / 1m90 x 1m90 = 23,7. Te streven naar BMI lager dan 25. - Werkt stress bloedglucose verhogend of verlagend? Kan beide, is verschillend per persoon. -0-0-0-0-0-0-0-0-
5
