Zeer Geheim Ex.nr.
MINISTERRAAD Nr.6485
N o t u l e n van de v e r g a d e r i n g gehouden op v r i j d a g 7 j u n i 1974 i n h e t C a t s h u i s , aangevangen 's morgens om 10 uur en 's middags voortgezet
Aanwezig: m i n i s t e r - p r e s i d e n t Den U y l en de m i n i s t e r s Van A g t , Boersma, Van Doorn, Duisenberg, De Gaay Fortman, G r u i j t e r s , Van Kemenade, L u b b e r s , Pronk, Van der Stee, Van der S t o e l , T r i p , V o r r i n k , V r e d e l i n g en W e s t e r t e r p V o o r t s z i j n aanwezig de s t a a t s s e c r e t a r i s s e n Van H u i t e n ( p t . 1 1 ) , Kooijmans ( p t . 5 ) en Stemerdink ( p t . 5 ) Secretaris : drs.J.Middelburg A d j u n c t - s e c r e t a r i s : mr.M.V.van G i n k e l
1. N o t u l e n van de v e r g a d e r i n g (nr.6460 en 6460c)
van
17 mei
1974
De n o t u l e n worden v a s t g e s t e l d na w i j z i g i n g e n opgenomen i n b i j l a g e I .
de
2. Mededelingen Z i e punt
14
3 . Hamerstukken a. W i j z i g i n g van het b e s l u i t staatsexamens v.w.o. h.a.v.o.-m.a.v.o. ( B r i e f van de s t a a t s s e c r e t a r i s van Onderwijs en Wetenschappen Veerman dd. 22 mei 1974, nr.559162, met c n t w e r p - b e s l u i t ) Zonder d i s c u s s i e aanvaard.
g. De A t l a n t i s c h e v e r k l a r i n g 19 74, punt 4m)
( Z i e n o t u l e n m.r.
24
mei
M i n i s t e r Van d e r S t o e l h e e f t de i n d r u k d a t de v o o r b e r e i d e n d e d i s c u s s i e s o v e r de A t l a n t i s c h e v e r k l a r i n g i n een b e s l i s s e n d e f a s e z i j n gekomen; de meeste m o e i l i j k h e d e n z i j n gaandeweg o p g e l o s t . De N e d e r l a n d s e d e l e g a t i e h e e f t nog de meeste r e s e r v e s g e l e g d . V o l g e n d e week v r i j d a g hoopt s p r e k e r deze c o n c e p t - v e r k l a r i n g i n de m i n i s t e r r a a d t e kunnen b e s p r e k e n . A l s de r e s t e r e n d e p r o b l e m e n worden opg e l o s t , zou de v a s t s t e l l i n g i n de NAVO-raad van 18 en 19 j u n i a . s . i n O t t a w a kunnen g e b e u r e n . M i n i s t e r T r i p zou g r a a g t i j d i g o v e r de c o n c e p t - t e k s t w i l l e n b e s c h i k k e n , z o d a t e e n goede v o o r b e r e i d i n g v o o r de volgende v e r g a d e r i n g m o g e l i j k i s . M i n i s t e r Van d e r S t o e l h o o p t de komende maandag de v e r k l a r i n g , z i j h e t m i s s c h i e n met e e n a a n t a l v i e r k a n t e h a k e n b i j p a s s a g e s w a a r o v e r nog geen o v e r e e n s t e m ming i s , t e kunnen r o n d z e n d e n . De r a a d b e s l u i t d a t m i n i s t e r Van d e r S t o e l zo m o g e l i j k op 10 j u n i de c o n c e p t - v e r k l a r i n g z a l r o n d z e n d e n t e r b e h a n d e l i n g i n de r a a d op 14 j u n i .
h. V e r s l a g v a n de f i n a n c i e e l - e c o n o m i s c h e E E G - r a a d van 6 j u n i 19 74; de komende b i j e e n k o m s t van de groep van 20 M i n i s t e r D u i s e n b e r g w e r d met z i j n a c h t ambtgenoten i n de E E G - m i n i s t e r r a a d de v o r i g e dag g e c o n f r o n t e e r d met een s t u k van de E u r o p e s e Commiss i e , waarin hoofdzakelijk procedurevoorstellen s t o n d e n . Een s t u u r g r o e p zou v o o r 25 j u n i a . s . o v e r de i n f l a t i e p r o b l e m a t i e k moeten r a p p o r t e r e n . O v e r h e t t e r u g b r e n g e n van k a p i t a a l d a t t i j d e n s de e n e r g i e c r i s i s w e g v l o e i d e , z a l een a d v i e s van de m o n e t a i r e c o m m i s s i e en e e n van de p r e s i d e n t e n van de negen c e n t r a l e b a n k e n komen. E r b e s t o n d v o o r t s een b e r e i d h e i d om a l s gemeenschap h u l p t e b i e d e n aan Italië, m i t s de r e g e r i n g d a a r o r d e op zaken z o u s t e l l e n . Op d e z e o n d e r d e l e n i s h e t b e r a a d w e i n i g v r u c h t b a a r g e w e e s t . V o o r t s h e e f t men z i c h b e z i g g e h o u d e n met de b i j e e n k o m s t van de IMF-groep van 20 ( t i e n r i j k e en t i e n arme l a n d e n ) o v e r i n t e r n a t i o n a l e m o n e t a i r e z a k e n i n de komende week. E r i s een g e m e e n s c h a p p e l i j k E E G - s t a n d p u n t t e n a a n z i e n van de h e r v o r m i n g van h e t m o n e t a i r e s t e l s e l v o o r de l a n g e t e r m i j n g e f o r m u l e e r d , w a a r i n v / e i n i g c o n c r e t e p u n t e n voorkomen. D a a r o v e r b e s t o n d o v e r e e n s t e m m i n g , maar s p r e k e r h e e f t een voorbehoud gemaakt t e n a a n z i e n van de vorming van een nieuw p o l i t i e k bestuursorgaan (council of governors) dat i n de o r g a n i s a t i e een p l a a t s zou moeten k r i j gen t u s s e n de "board" en de u i t v o e r e n d e i n s t a n t i e s .
i£t Op d i t p u n t s t o n d N e d e r l a n d dus a l l e e n en h e t kan s l e c h t s s t e u n van de o n t w i k k e l i n g s l a n d e n v e r w a c h t e n D a a r b i j h e r i n n e r t s p r e k e r e r a a n d a t N e d e r l a n d ook vertegenwoordiger v o o r C y p r u s , Israël, Roemenië en Zuidslavië i s . Voor de k o r t e t e r m i j n l i g g e n e r een a a n t a l v o o r s t e l l e n , w a a r v a n d i e v o o r de v a s t s t e l l i n g van r e g e l s v o o r h e t zweven van v a l u t a ' s h e t b e l a n g r i j k s t e z i j n . Voor de w a a r d e b e p a l i n g van de n i e u w e s p e c i a l e t r e k k i n g s r e c h t e n (SDR's d e n k t men aan h e t u i t d r u k k e n i n een g e m i d d e l d e van de w a a r d e van 16 v a l u t a ' s , w a a r o n d e r de g u l d e n ; v o o r t s zou de r e n t e v o e t 5% b e d r a g e n . O v e r de r e g e l s v o o r h e t zweven i s geen o v e r e e n s t e m m i n g b e r e i k t , omdat de g r o t e l a n d e n aan h e t IMF w e i n i g bevoegdheden w i l l e n geven om b e p a a l d e a a n w i j z i n g e n aan l a n d e n t e g e v e n . S p r e k e r zou deze bevoegdheden w e l aan h e t IMF w i l l e n g e v e n , zo- • d a t h e t IMF aan een i n d i v i d u e e l l a n d v o o r s t e l l e n kan doen om z i j n e c o n o m i s c h e en financiële b e l e i d aan t e p a s s e n . De F r a n s e h o u d i n g t e n opz i c h t e van de p r o b l e m a t i e k van h e t goud i s w e i n i g v e r s o e p e l d . De F r a n s e m i n i s t e r F o u r c a d e h e e f t g e z e g d d a t F r a n k r i j k z a l s t r e v e n n a a r een opw a a r d e r i n g v a n h e t F r a n s e goud op de e i g e n b a l a n s om daarmee o p t i s c h g e z i e n de i n t e r n a t i o nale kredietwaardigheid te vergroten. Als d i t i n m u l t i l a t e r a a l o v e r l e g n i e t l u k t , zou F r a n k r i j k d i t u n i l a t e r a a l doen. Dat b e t e k e n t dus h e t l o s l a t e n van i n t e r n a t i o n a l e a f s p r a k e n en dan z u l l e n w a a r s c h i j n l i j k a n d e r e l a n d e n v o l g e n , h e t g e e n t o t een v e r g r o t i n g v a n de m o n d i a l e l i q u i d i t e i t e n z a l l e i d e n . D i t z a l betekenen d a t i n de komende j a r e n n a u w e l i j k s e x t r a SDR's z i j n t e s c h e p p e n , h e t g e e n v o o r a l v o o r de o n t w i k k e l i n g s l a n d e n n a d e l i g z a l z i j n . A l s landen h e t m o n e t a i r e goud zouden gaan kopen en v e r kopen, w i l s p r e k e r d e r g e l i j k e t r a n s a c t i e s ook aan h e t IMF t o e s t a a n en met de b a t e n d a a r v a n v i a een s p e c i a l e f a c i l i t e i t aan de o n t w i k k e l i n g s l a n d e n temoet w i l l e n komen. Na de EEGm i n i s t e r r a a d z i j n 's avonds de s l a n g " - l a n d e n b i j e e n g e k o m e n , w a a r b i j o.a. k r i t i e k i s g e u i t op h e t D u i t s e b e l e i d d a t een a a n z u i g i n g van b u i t e n l a n d s e v a l u t a ' s t e n g e v o l g e h e e f t . De o n r u s t van de l a a t s t e dagen zou kunnen worden d o o r b r o k e n , a l s de m i n i s t e r - p r e s i d e n t na a f l o o p m e e d e e l t o f op a n d e r e wij-ze w o r d t bekend gemaakt d a t op 15 j u l i w e e r een nieuwe b i j eenkomst z a l worden b e l e g d van de f i n a n c i e e l e c o n o m i s c h e E E G - r a a d en van de " s l a n g " - l a n d e n . n
Z e e r Geheim
-14-
MR
7 juni
1974 (pt.4h)
De D u i t s e m i n i s t e r A p e l h e e f t nog i e t s v e r t e l d o v e r h e t g e s p r e k t u s s e n de D u i t s e b o n d s k a n s e l i e r Schmidt en de F r a n s e p r e s i d e n t G i s c a r d d ' E s t a i n g o.a. o v e r de economische s a n e r i n g i n F r a n k r i j k . Binnenkort z a l de F r a n s e r e g e r i n g v o o r h e t p a r l e m e n t v e r s c h i j n e n met een g r o o t p a k k e t m a a t r e g e l e n op f i s c a a l en m o n e t a i r g e b i e d en t e n a a n z i e n v a n de l o n e n en p r i j z e n . S p r e k e r v e r m o e d t d a t een b e p e r k i n g v a n de v r a a g z a l worden n a g e s t r e e f d t e r b e r e i k i n g v a n een dempende w e r k i n g . De t o e s t a n d i n Italië werd i n h e t b i j z o n d e r door D u i t s l a n d z e e r zorgwekkend g e a c h t . Italië i s n i e t v a n p l a n op d i t moment hulp te aanvaarden; het w i l e e r s t z e l f maatregelen t r e f f e n , w a a r b i j de r e g e r i n g hoopt d a t a n d e r e l a n d e n g e e n n e u t r a l i s e r e n d e t e g e n m a a t r e g e l e n nemen. Over h e t I M F - p l a n v o o r m o n e t a i r e s t e u n a a n de o n t w i k k e l i n g s l a n d e n d i e d o o r de o l i e c r i s i s z i j n g e t r o f f e n h e e f t s p r e k e r r e e d s een n o t i t i e rondgezonden (Notulen m.r. 31 m e i 1974 , punt 4 j ) . Het g a a t h i e r om een t r a n s a c t i e v a n de N e d e r l a n d s e Bank z o n d e r d a t de r e g e r i n g d a a r a a n z i j n t o e s t e m m i n g h o e f t t e v e r b i n d e n . Tegenover dr.Witteveen h e e f t s p r e k e r g e s t e l d d a t d e e l n e m i n g v a n W e s t - D u i t s l a n d en Amerika aan een d e r g e l i j k e f a c i l i t e i t onontb e e r l i j k i s . D a t s t a n d p u n t w o r d t door België g e d e e l d en s p r e k e r h e e f t a a n d r . W i t t e v e e n gev r a a g d d e z e g e d a c h t e a a n de D u i t s e r e g e r i n g o v e r t e brengen. D u i t s l a n d h e e f t e c h t e r n e g a t i e f g e r e a g e e r d ; men s t e l d e t e g e n o v e r d r . W i t t e v e e n d a t de A r a b i s c h e l a n d e n de i n t e r n a t i o n a l e m o n e t a i r e m o e i l i j k h e d e n hebben v e r o o r z a a k t en dus ook maar v o o r de f i n a n c i e r i n g t e n g u n s t e v a n de o n t w i k k e l i n g s l a n d e n z o r g moeten d r a g e n . D u i t s l a n d v r e e s t d a t enorme b e d r a g e n n o d i g z i j n v o o r h u l p b i n n e n de EEG. T o t nu t o e h e e f t a l l e e n Canada met h e t IMF-plan ingestemd. S p r e k e r h e e f t v o o r g e s t e l d volgende week i n W a s h i n g t o n met v i e r m i n i s t e r s (Amerika, W e s t - D u i t s l a n d , België en N e d e r l a n d ) h i e r o v e r een g e s p r e k t e houden. H i j zou dan e e n zo h a r d m o g e l i j k s t a n d p u n t w i l l e n innemen door t e s t e l l e n d a t N e d e r l a n d n i e t z a l deelnemen a a n de i M F - f a c i l i t e i t a l s A m e r i k a en D u i t s l a n d a f z i j d i g b l i j v e n .
Z e e r Geheim
-15-
MR
7 juni
1974 (pt.4h)
Dan r i j s t w e l de v r a a g h o e t e h a n d e l e n , a l s A m e r i k a en D u i t s l a n d i n d e r d a a d n i e t d e e l n e m e n . P e r s o o n l i j k zou s p r e k e r dan t o c h w e l aan h e t p l a n m e d e w e r k i n g w i l l e n v e r l e n e n . Over h e t b e d r a g i s nog n a d e r o v e r l e g met de p r e s i d e n t v a n de N e d e r l a n d s e Bank n o d i g . D a t z o u i n d e z e l f d e o r d e v a n g r o o t t e a l s de Canad e s e b i j d r a g e v a n $ 200 m i n a $ 250 m i n z i j n . M i n i s t e r Van d e r S t o e l s t e m t i n met h e t v o o r s t e l van m i n i s t e r Duisenberg. De m i n i s t e r - p r e s i d e n t z o u w i l l e n w e t e n wat h e t IMF-plan p r e c i e s b e h e l s t . M i n i s t e r D u i s e n b e r g a n t w o o r d t d a t de ( r i j k e ) l a n d e n z i c h b e r e i d v e r k l a r e n , a l s e e n l a n d e e n b e r o e p op deze f a c i l i t e i t d o e t , d a t de c e n t r a l e b a n k t o t e e n b e p a a l d b e d r a g a a n v a l u t a ' s z a l l e v e r e n en d a t men d a a r v o o r i n de p l a a t s v o r d e r i n g e n k r i j g t op h e t IMF i n SDR's m e t 5% r e n t e . Zou e e n l a n d z e l f b e t a l i n g s balansmoeilijkheden k r i j g e n , d a n k u n n e n de g e l d middelen o n m i d d e l l i j k worden t e r u g g e l e v e r d . De r a a d s t e m t ermee i n d a t N e d e r l a n d z i c h i n b e g i n s e l b e r e i d v e r k l a a r t d a t de N e d e r l a n d s e Bank d e e l n e e m t a a n e e n I M F - p l a n v o o r mon e t a i r e s t e u n a a n d o o r de o l i e c r i s i s g e t r o f f e n ontwikkelingslanden.
i . P r i n c i p e s van h e t r e g e r i n g s b e l e i d t e n aanzien v a n de i n t e r n a t i o n a l e b e t r e k k i n g e n (Zie notulen m. r . 19 a p r i l 1974 , p u n t 4 f ) M i n i s t e r Van d e r S t o e l h e r i n n e r t e r a a n d a t e n k e l e w e k e n g e l e d e n i n de r a a d i s g e s p r o k e n o v e r de p l a a t s v o o r de materiële belangenbehartiging i n h e t buitenlandse b e l e i d van Nederland. De m i n i s t e r - p r e s i d e n t m e r k t op d a t een n o t a was t o e g e z e g d o v e r d e z e m a t e r i e , d i e k o r t h e i d s h a l v e d o o r de h e e r Langman m e t "Koopman-Dominee" i s a a n g e s t i p t . M i n i s t e r Van d e r S t o e l a n t w o o r d t d a t de n o t a n a g e n o e g
