GRONINGER KERKEN
STICHTING OUDE
Jaarverslag 2009
Stichting Oude Groninger Kerken Stichting Der Aa-kerk Groningen
Jaarverslag 2009
vastgesteld door het bestuur en goedgekeurd door de R a ad van Toezicht op 26 augustus 2010
Inhoudsopgave 1 Inleiding
4
2 Meerjarenbeleidplan 3 Swot Analyse
6
4 Prestatie-indicatoren 5 Werkplan 2009 6 Jaarcijfers
5
7
9
13
7 Verantwoordingsverslag 8 Accountantsverklaring 9 Bijlagen Naam: Stichting Oude Groninger Kerken Vestigingsplaats: Groningen Rechtsvorm: stichting
De Stichting Oude Groninger Kerken stelt zich ten doel: het instandhouden van historische kerkgebouwen in de provincie Groningen en het bevorderen van belangstelling ervoor. De stichting tracht haar doel te verwezenlijken door: a. het verwerven, bewaren, restaureren, beheren en ter bezichtiging stellen van monumentale kerken en hun bijgebouwen en terreinen in de ruimste zin; b. het streven naar een gebruik van de gebouwen en de terreinen zoveel mogelijk in overeenstemming met hun aard; c. het nemen van initiatieven op het gebied van adviezen, voorlichting, publicatie en het leggen van contact met bezitters van bouwwerken en terreinen sub a bedoeld; d. alle andere middelen, welke tot bevordering van dat doel leiden. artikel 1 en 2 van de statuten
De Stichting Oude Groninger Kerken is erkend als keurmerkhouder door het Centraal Bureau Fondsenwerving. Meer informatie over het CBF keur voor goede doelen: www.cbf-keur.nl Omslag: Twee maal de kerk van Oosterwijtwerd (foto’s: Marika Meijer)
40
37 38
1 Inleiding
2 Meerjarenbeleidsplan 2009-2012
‘In de provincie Groningen zijn vele prachtige oude kerken te vinden die beslist bewaard moeten blijven voor de toekomst. Deze bijzondere kerkgebouwen in onze provincie zijn van onschatbare cultuurhistorische waarde. Steeds meer oude kerken verliezen echter hun oorspronkelijke bestemming. En daarmee is ook het onderhoud niet langer gegarandeerd. Daarom is het zo goed dat u al sinds 1969 de opgave ter hand hebt genomen om oude kerken in de provincie Groningen in stand te houden. De Stichting Oude Groninger Kerken heeft zich de afgelopen veertig jaar enorm ontwikkeld. Zowel regionaal als nationaal. U heeft inmiddels een voorbeeldfunctie in het erfgoedveld en u initieert tal van projecten. Vaak op een creatieve en opvallende wijze. U slaat een brug tussen verschillende erfgoedsectoren, toerisme, kunst, verleden, heden en toekomst.’ *
In dit jaarverslag wordt gerapporteerd en geëvalueerd op basis van het in 2008 vastgestelde meerjarenbeleidsplan 2009-2012 met daarin opgenomen een SWOT analyse, de prestatie-indicatoren, een overzicht van activiteiten en de jaarrekening in relatie tot de meerjarenbegroting 2009-2012.
Veertig jaar geleden, op 13 mei 1969, is de Stichting Oude Groninger Kerken opgericht. Hieraan is in dit verslagjaar uitgebreid aandacht besteed. Het grote feest in de Der Aa-kerk op 13 mei voor vrijwilligers en relaties, de Open Dag voor onze donateurs en belangstelleden op 16 mei toen alle kerken van de stichting voor een bezoek zijn opengesteld, de jubileumeditie van het cultureel festival Terug naar het Begin, de kaartenwedstrijd voor het honoreren van speciale projecten van de Plaatselijke Commissies van Eenum, Woltersum en Zuurdijk, de veel gebruikte jubileumpostzegel, het boek Ooit gebouwd voor altijd of het Jubileum Fockeproject: het zijn allemaal activiteiten die staan voor onze sterk op mensen gerichte organisatie. Mensen die zich met toewijding, kennis van zaken en passie voor de instandhouding en het eigentijdse gebruik van het bijzondere religieuze erfgoed van Stad en Ommelanden inzetten. Het bestuur dankt allen die dit jubileumjaar tot een fantastisch feest hebben gemaakt!
* Deel uit de rede van dr. J.C. Gerrtisen, gedeputeerde van Cultuur, tijdens het jubileumfeest op 13 mei 2009
3 swot analyse Sterkten De positie van de stichting in de culturele en erfgoedwereld is in het verslagjaar versterkt. De directeur en diverse bureaumedewerkers zijn regelmatig gevraagd onze ervaringen en kennis op het gebied van beheer en gebruik van erfgoed te delen met landelijk en regionaal opererende organisaties. De toewijzing van een subsidie aan onze stichting als eerste noordelijke organisatie door het nieuwe landelijke Fonds voor de Cultuurparticipatie ten behoeve van het Jubileum-Fockeproject voor het speciaal onderwijs laat ook zien dat wij op het gebied van de erfgoededucatie een goede positie innemen. De toewijzing van het projectleiderschap van www. hetverhaalvangroningen is mede te danken aan onze spilpositie in het Groninger erfgoedveld.
Zwakten
De naamsbekendheid van de stichting onder nieuwe doelgroepen (leeftijdsgroep 40 -) wordt aangepakt door een experimenteel initiatievenbudget aan Bijzondere Locaties Groningen beschikbaar te stellen om op die doelgroepen gerichte activiteiten mogelijk te maken. De eerste activiteit in dit kader is het concert Road to Bhutan op 19 september in de Remonstrantse kerk. De samenhang en de kwaliteit van de activiteiten in de kerken wordt via de maandelijkse nieuwsbrief voor de Plaatselijke Commissies bevorderd. Het cultureel festival Terug naar het begin op 27 juni heeft het beoogde artistieke niveau bereikt. De manifestatie laat zien dat ook op kleinere en logistiek niet optimale locaties belangrijke en interessante culturele producties toch mogelijk zijn.
Kansen Kansen voor het initiëren van projecten zijn benut door het maximaal inzetten van onze in 40 jaar opgebouwde kennis op het gebied van ontwikkeling en – financiering. Het afbreukrisico voor de projecten is tot een minimum beperkt door ze pas in uitvoering te nemen als de inhoudelijke voorbereiding (zo nodig inclusief het vergunningentraject) voldoende inzicht geeft in de haalbaarheid en het halen van de geprognosticeerde eigen bijdrage in het betreffende project. De volgende in het verslagjaar in voorbereiding genomen en/of tot uitvoering gekomen projecten voldoen aan deze criteria: rehabilitatie kerk Leegkerk, herstel kerkhofkek Breede, herbestemming torens Hornhuizen en Uitwierde, gebruiksvoorzieningen
4 Prestatie-indicatoren kerk Nieuw Beerta, restauratie orgel Zuidwolde en Zuurdijk, Fockeproject voor het speciaal onderwijs, Cultureel festival Terug naar het begin ’69 en jubileumboek Ooit gebouwd voor altijd. Kansen om de dienstverlening aan derden verder uit te bouwen zijn in het verslagjaar zowel op structurele als op incidentele basis benut. Het gaat om dienstverlening op het gebied van instandhouding en beheer, financiële administratie en organisatieontwikkeling. Bijzondere Locaties Groningen heeft zijn positie versterkt door De Amshoff te Kiel-Windeweer in zijn activiteiten op te nemen en zijn naamsbekendheid te vergroten door nieuw promotiemateriaal, een beperkte reclamecampagne op de regionale televisie in het laatste kwartaal van het verslagjaar en een vernieuwde website.
Bedreigingen Er hebben zich in dit verslagjaar geen voorvallen voorgedaan die zouden kunnen leiden tot imagoverlies of teruglopend vertrouwen in de kracht van onze organisatie. Op basis van ons klachtenreglement zijn geen procedures gestart. Het resultaat van het klanttevredenheidsonderzoek geeft reden tot tevredenheid over de kwaliteit van onze dienstverlening.
De prestatie-indicatoren zijn als volgt onderverdeeld: a Effect op de maatschappij ( 2 instandhoudingprojecten per jaar, voorbereiding/opzet meerjaren instandhoudingprogramma’s, maandelijkse aandacht van de media, virtueel archief) b Effect op de stakeholders (donateurs, subsidieverleners, scholen, belangstellenden, opdrachtgevers, samenwerkingspartners) c Output (aantal - donateurs, - verstrekte subsidies, leerlingen, - informatieverzoeken, - opdrachten, - samenwerkingsprojecten, - activiteiten in objecten, website statistieken)
Prestatie indicator a Effect op de maatschappij 1 minimaal twee instandhoudingsprojecten per jaar 2 voorbereiding/opzet meerjaren instandhoudings programma 3 maandelijks aandacht in de media 4 virtueel archief Toelichting: a1 het betreft voorbereiding, uitvoering en ondersteuning van zowel eigen projecten als instandhoudingprojecten van derden. Is gehaald. a2 in het laatste kwartaal is begonnen met het samenstellen van het meerjarenonderhoudsprogramma voor een subsidietoewijzing in het kader van het Besluit Rijkssubsidiëring Instandhouding Monumenten (BRIM) in 2010. a3 door de vele activiteiten in het verslagjaar is gemiddeld drie maal per maand aandacht aan het werk van de stichting besteed. a4 de werkzaamheden om te komen tot een publieksvriendelijk virtueel archief onder de titel ’Groninger kerken in het digitale domein’ zijn aan het einde van het verslagjaar afgerond.
b Effect op de stakeholders 1 donateurs: tevredenheid over ‘producten’ en dienst verlening 2 subsidieverleners: projecten worden beoordeeld als relevant, toekomstgericht en vernieuwend 3 scholen: deelname aan educatieve projecten en gebruikmaking adviezen 4 bezoek mediatheek en deelname lezingen 5 opdrachtgevers: tevredenheid diensten 6 samenwerkingspartners: tevredenheid projecten Toelichting: b1 de omzet in de stichtingswinkel, de deelname aan de activiteiten, de donateurbijdragen en de opbrengst van de Aktie Kerkbehoud hebben zich na een voorzichtig eerste half jaar na de zomer hersteld waardoor het eindresultaat, gezien de economische omstandigheden in het verslagjaar, bevredigend genoemd mag worden. b2 in 1 geval is een aanvraag door een fonds niet gehonoreerd omdat het betreffende project als niet vernieuwend werd beoordeeld. b3 door de beperkte personele inzet kon het reguliere educatieve projecten en adviezen niet worden uitgebreid. 447 leerlingen hebben van het bestaande aanbod gebruik gemaakt. Daarnaast zijn er diverse schriftelijke en mondelinge adviezen aan 655 docenten verstrekt zowel direct als indirect via informatiebijeenkomsten . Het educatieplan 2008-2012 van de Stichting Der Aa-kerk Groningen en het Fockeproject hebben hun doelstellingen ruimschoots gehaald. b4 door de toename van het virtuele bezoek aan de mediatheek is de belangstelling daarvoor toegenomen. Het aantal deelnemers aan de lezingen is toegenomen dankzij de speciale lezingen in het kader van het 40-jarig bestaan. b5 op basis van een klanttevredenheidsonderzoek kan de dienstverlening van de stichting als zeer goed worden gekenmerkt. Het rapportcijfer van de afnemers voor deskundigheid,omlooptijd, bejegening en zorgvuldigheid is gemiddeld een 8. b6 het onverminderd voortzetten van de samenwerking met de Stichting Landschapsbeheer Groningen in het kader van ‘Kerken in het groen/Terreinen met historie’ en het project ‘Landmerken’ duidt op de tevredenheid van beide partners over opzet,, afstemming en uitvoering ervan.
c Output 1 donateurs, abonnees blad, deelnemers activiteiten 2 nieuwe donateurs 3 verhouding verstrekte subsidies in relatie tot aan vragen 4 aantal deelnemers aan educatieve projecten 5 aantal verzoeken om informatie 6 omvang opdrachtenportefeuille 7 samenwerkingsprojecten 8 bezoeken aan (activiteiten in) kerken 9 verzoeken om informatie over bezoek aan kerken 10 bezoek aan website
Toelichting: c1 aantal donateurs ultimo 2008: 6202 / ultimo 2009: 6225 aantal abonnees ultimo 2008: 4401 / ultimo 2009: 4431 c2 aantal nieuwe donateurs 2008: 448 / 2009: 284. In 2009 is er geen nieuwe wervingsactie geweest. c3 het aantal ingediende subsidieaanvragen is 55; het aantal afwijzingen 10. c4 regulier: 447; Der Aa-kerk: 1819; Fockeproject: 4265. c5 de verscheidenheid aan directe en indirecte vragen, opmerkingen en verzoeken blijkt in de praktijk te groot om een betrouwbaar beeld te kunnen geven. Wat betreft de educatieve activiteiten hebben 545 docenten informatie ingewonnen via informatiemarkten en zijn 11 docenten bereikt met workshops, gesprekken en contacten. Er zijn 750 nieuwsbrieven verstuurd waarmee alle scholen zijn bereikt. c6 op basis van de omvang van de orderportefeuille op 1 juli en de beschikbare uren van de medewerkers voor dienstverlening aan derden is besloten geen wervingscampagne in de tweede helft van 2009 te houden. Drie organisaties hebben zich daarna aangemeld voor het afnemen van diensten. Alle verzoeken konden zonder extra complicaties worden toegevoegd aan de orderportefeuille zodat er in het verslag geen afwijzing of hierdoor structurele uitbreiding van formatie heeft plaatsgevonden.
c7 aan de bestaande samenwerkingsprojecten met de Stichting Landschapsbeheer is in september een versterkte samenwerking met de aan www.hetverhaalvangroningen verbonden organisaties toegevoegd. Op verzoek van het provinciaal bestuur heeft de directeur van de stichting het projectleiderschap van dit samenwerkingsproject op zich genomen. Voor het ontwikkelen van regionale samenwerkingsprojecten in dit kader van Het Verhaal van Groningen is het daarvoor bestemde presentatiebudget van de Provincie aan de stichting toegewezen. c8 het aantal activiteiten in de kerken is in het verslagjaar, mede in het kader van het jubileum, sterk toegenomen waardoor het aantal bezoekers ook gestegen is. c9 zie c5. c10 de statistieken van de website laten een stijging van het aantal bezoeken per dag zien: in 2008 gemiddeld 78 en in 2009 84. Dat is een stijging van 7 %.
5 Werkplan 2009 Het werkplan 2009 is gebaseerd op het activiteitenoverzicht en het plan van aanpak in het meerjaren beleidsplan 2009-2012. Voor de begroting 2010 wordt verwezen naar pagina 35.
1 A ctiviteiten met een informerend en bindend karakter In januari, april, juli en oktober van het verslagjaar is een nummer van Groninger Kerken verschenen. Het stich tingsdeel (waarin o.a. mededelingen over het werk van de stichting) is aan alle donateurs gezonden die geen abonnement op het tijdschrift hebben. Het in het verslagjaar gehouden lezersonderzoek geeft geen aanleiding om belangrijke wijzigingen in de opzet of inhoud van het tijdschrift door te voeren. Het excursieprogramma heeft dit verslagjaar bestaan uit vijf tochten langs Groninger kerkhoven onder de titel Tour des Cimitières in mei, juli en augustus, vijf zomertochten in Oostfriesland (D), drie Winterwandelingen rond Feerwerd in december en de excursie Even kieken bie in het Fivelgebied in november. In plaats van de traditionele voorjaarsexcursie en de donateursdag is de jubileumdag op 16 mei georganiseerd waarbij alle stichtingskerken opengesteld zijn met tal van publieksactiviteiten. De speciale jubileumvlag sierde alle te bezoeken kerken. De hele dag hebben bussen via vaste routes door de Provincie gereden. Helaas is hiervan slechts door een kleine groep belangstellenden gebruik gemaakt. Het grote jubileumfeest voor de vrijwilligers en relaties van de stichting op 16 mei in de Der Aa-kerk is in de plaats gekomen van de tweejaarlijkse vrijwilligersdag. De mediatheek heeft drie lezingen in de Remonstrantse kerk georganiseerd, waaronder een speciale jubileum avond op 28 mei. Het stichtingsconcert met financiële ondersteuning uit het MVA Dierckxfonds is gehouden op 8 juni in de kerk van Middelbert. De Nederlandse Cultuur lezing met een financiële ondersteuning uit datzelfde fonds heeft plaatsgevonden op 4 oktober, ook in de kerk van Middelbert. Met een bijdrage uit het Dr. P.H. Wijkfonds is een nieuw deeltje in onze kerkhovenreeks verschenen: Op de dam een ijzeren hek met krullen- kerkhofhekken in Groningen door Pieter de Vries. In aanloop naar en tijdens de jubileumdag op 16 mei, het cultureel festival Terug naar het Begin ’69 op 27 juni, de
Zomer Jazz Fiets Tour op 30 augustus, de presentatie van het jubileumboek Ooit gebouwd voor altijd op 14 december zijn diverse donateurswervingsactiviteiten gehouden. Het concert op 19 september met gebruik making van het SOGK initiatievenbudget voor Bijzondere Locaties Groningen heeft nieuwe donateurs uit de beoogde doelgroep opgeleverd.
2 Instandhouding en overige bouwkundige werkzaamheden Ten behoeve van de planvoorbereiding voor de restau ratie van de kerk van Saaxumhuizen zijn zakkings metingen verricht. De start van de werkzaamheden is verplaatst naar 2010. Door het benutten van belangrijke subsidiemogelijkheden voor de revitalisering van de kerk van Leegkerk is ook de start van dat werk verplaatst naar 2010. De voorbereiding van de restauratie van de westgevel van de Folkingestraat Synagoge in de stad Groningen in 2010 is gestart. De werkzaamheden in het kader van de restauratie van de orgels in de Der Aakerk en de kerk van Zuidwolde zijn begonnen. Het maken van meerjarenonderhoudsplannen voor het bezit van de Stichting Oude Groninger Kerken en de Stichting Der Aa-kerk Groningen gaat naar wij hopen uitmonden in een subsidietoekenning voor het totaalplan in het kader van het Besluit Rijksregeling Subsidiëring Monumenten (BRIM) in het najaar van 2010. In bijlage B wordt de ambitie van de stichting op dit gebied zichtbaar. In het overzicht wordt uitgegaan van een mogelijke restauratie van de kerken van Klein Wetsinge en Overschild in die periode. Het noodzakelijk klein onderhoud dat niet kan wachten op de hierboven geschetste subsidieregeling is op beperkte schaal uitgevoerd. Zo hebben omvangrijke herstelwerkzaamheden plaatsgevonden aan de dakruiter van Leegkerk, mede dankzij een belangrijke gift van een familiestichting. Het horecagedeelte van De Amshoff te Kiel-Windeweer heeft een grote opknapbeurt gehad. In de voorgevel zijn de ramen vervangen door openslaande deuren. Het in 2005 begonnen project in en rond de Remonstrantse kerk te Groningen is afgerond met de ingebruikname op 29 augustus van de door Govert Visser ontworpen tuin. In de tuin zijn banken geplaatst na ontwerp van de Groningse kunstenares Erna de Bie. De plaatsing van een steen voor Joapke als symbool voor alle overledenen zonder grafsteen op het kerkhof van Zuurdijk verdient speciale vermelding. Dit voorstel
van de Plaatselijke Commissie Zuurdijk heeft de kaartenwedstrijd in het kader van ons jubileum op zeer overtuigende wijze gewonnen. De onthulling van de steen heeft plaatsgevonden op 13 december, samen met de presentatie van het ontwerp voor een nieuwe stichtingsvlag, aangeboden als jubileumcadeau door het Provinciaal Bestuur.
3 Educatie
10
De educatieve activiteiten worden uitgevoerd door de freelance educatief medewerker van de Stichting Oude Groninger Kerken, de freelance projectleider voor het Jubileum Fockeproject en medewerkers van de Stichting Der Aa-kerk Groningen in het kader van het Educatieplan 2008-2012 van die stichting. Dit plan richt zich in de eerste plaats op onderwijsinstellingen in de stad Groningen. In het kader van de zogenaamde masterclasses van de Stichting Oude Groninger Kerken voor brugklasleerlingen van het Hogeland College te Warffum zijn er ook bezoeken aan de Der Aa-kerk gebracht. De educatief medewerker van de SOGK heeft de contacten versterkt met de scholen waarmee een werkrelatie is opgebouwd waaronder een pedagogische academie. De medewerker is betrokken bij de opzet van de erfgoedbrede educatieve dienstverlening van het Museumhuis en bij educatieve activiteiten van een aantal Plaatselijke Commissies, waaronder de jeugdmanifestatie Oktobermaand Kindermaand in de kerk van Wittewierum. De ‘herstart’ van het Fockeproject in het kader van ons jubileum is een doorslaand succes geworden. Meer dan vierduizend leerlingen hebben met de aangeboden lespakketten gewerkt en ook kerken bezocht. Het deel van dit project met en voor scholen van speciaal onderwijs zal de komende jaren worden doorontwikkeld onder de titel Reis in de tijd.
4 Mediatheek Het project Groninger kerken in het digitale domein 2008-2009, mogelijk gemaakt door een rijkssubsidie van SenterNovem, is aan het einde van het verslagjaar afgesloten. De bij onze stichting beschikbare informatiebronnen zijn op een aantrekkelijke manier via een vernieuwde website van de stichting voor een breed publiek beschikbaar gekomen.
5 Dienstverlening Administratie Op basis van meerjarenafspraken heeft onze organisatie de gehele of gedeeltelijke administratie van de drie museale borgen (Fraeylemaborg, Menkemaborg, Verhildersum), N.V. Groninger Monumentenfonds, de Federatie Monumenten Organisaties Groningen, Bijzondere Lo-
caties Groningen bv, Kunstraad Groningen en de Vereniging voor Beheerders van Monumentale Kerken in Nederland gevoerd. Daarnaast zijn op incidentele basis administratieve werkzaamheden voor derden verricht, alles binnen de huidige formatie. Instandhouding en projectontwikkeling De afdeling Instandhouding heeft het bouwkundig inspecteur- en adviseurschap voor het Bisdom GroningenLeeuwarden voortgezet. Contractgebonden werkzaamheden zijn ook verricht voor de N.V. Groninger Monumentenfonds, de Stichting Martinikerk Groningen en de Stichting Nicolaaskerk Oldenzijl. Op verzoek zijn op incidentele basis bouwkundige rapporten gemaakt voor diverse kerkbeheerders in de provincie en daarbuiten. Deze werkzaamheden voor derden zijn uitgevoerd binnen de bestaande formatie. Beleidsontwikkeling en procesbegeleiding De directeur heeft advieswerk verricht bij de voorbereiding van een beheerstichting en het ontwikkelen van verhuurbeleid voor kerkgemeenten in Noord-Holland en Gelderland. Exploitatie Voor woningbouwcorporatie Nijestee verzorgt Bijzondere Locaties Groningen op tijdelijke basis de exploitatie (exclusief het onderhoud) van de Noorderkerk aan de Akkerstraat in Groningen. De kerk heeft vaste gebruikers uit de culturele wereld en is verhuurd voor diverse evenementen.
6 Samenwerkingsprojecten In het kader van het project Landmerken is samenwerking met de Stichting Landschapsbeheer Groningen het eerste onderdeel in het verslagjaar afgerond: de restauratie van het kerkhofhek van Breede. Bij het begin van de werkzaamheden op 30 juni is ook de start van het totale project gemarkeerd, o.a. met de presentatie van een projectlogo. De voorbereiding van de overige projectonderdelen( waaronder de herbestemming van de torens van Hornhuizen en Uitwierde en het verbeteren van de gebruiksvoorzieningen in de kerk van Nieuw Beerta) is in het verslagjaar begonnen. Het overleg met de overige betrokken eigenaren van ensembles van kerken, torens en kerkhoven in de waddengemeenten is voortvarend van start gegaan. Samen met Landschapsbeheer Groningen en de Vereniging Groninger Dorpen is onze stichting initiator bij de totstandkoming van een wandelplatform voor onze provincie. Op verzoek van de Provincie Groningen heeft onze stichting sinds 1 september het tijdelijk projectleiderschap van www.hetverhaalvangroningen. De projectcoördina-
tor heeft tot 1 mei 2010 haar werkplek in ons bureau. In dit project werken De Groninger Archieven, Het Huis van de Groninger Cultuur, Biblionet, Het Groninger Museum, Het Groninger Landschap, Libau, Bureau Groninger Taal en Cultuur, het Museumhuis Groningen, Het Groninger Forum, de Provincie Groningen en onze stichting samen. De uitvoering van het grootste deel van de kunstwerken op kerkhoven onder de titel Op Hoogte Gedacht, waarin onze stichting samenwerkt met de Stichting Kunst en Openbare Ruimte en de Provincie Groningen, nadert zijn voltooiing. In het verslagjaar is het kunstwerk van Meschac Gaba op het kerkhof van Wierhuizen geplaatst. De plaatsing van het werk van Huang Yong Ping op het kerkhof van Vierhuizen zal in 2010 zijn beslag krijgen.
7 Interne organisatie Interne kwaliteitszorg De implementatie van het nieuwe administratie, informatie- en documentatiesysteem E-synergy voor de gehele organisatie is in het verslagjaar nog niet afgerond. In de eerste helft van het jaar is geïnvesteerd in de ‘harde’ infrastructuur waarna in de tweede helft de implementatie is voorgezet in samenwerking met onze nieuwe IT beheerder. Het is de verwachting dat dit omvangrijke werk eind 2010 zal zijn voltooid. De commissie Interne Kwaliteitszorg is begonnen met de actualisering en borging van procedures en werkprocessen van de organisatie. De in het vorige verslagjaar vastgelegde beschrijvingen en uitwerkingen worden bij voortduring aangepast. Bestuur en personeel De inventarisatie van de (neven)functies van bestuursleden, leden van de Raad van Toezicht en de commissarissen van Bijzondere Locatie Groningen b.v. is uitgevoerd. Het bestuur van de Stichting Oude Groninger Kerken en de Stichting Der Aa-kerk Groningen heeft in het verslagjaar zes maal vergaderd, de Raad van Toezicht twee maal. De leden van beide organen ontvingen geen bezoldiging. De omvang van personeelsformatie is aan het einde van het verslagjaar 10,13 fte. Dit blijft binnen de bandbreedte die hiervoor is bepaald in het personeelsbeleidsplan (10,39 fte over de periode 2009-2012) De directeur van de stichtingen is bezoldigd op basis van de C.A.O. Woondiensten en heeft geen gratificaties ontvangen. De directeur werkt op basis van een directiestatuut. In het kader van het personeelsbeleid van de stichtingen hebben functionering- en beoordelingsgesprekken plaatsgevonden.
11
6 Jaarcijfers
Hierna volgend wordt kort nader ingegaan op de belangrijkste verschillen tussen realisatie en begroting op rubrieksniveau.
Het saldo ‘Baten uit en Kosten eigen fondswerving’ valt duidelijk lager uit dan begroot. De inzet van de eigen organisatie was in het verslagjaar sterker dan voorzien gericht op de jubileumactiviteiten. Het positieve effect hiervan op de kosten werd meer dan gemitigeerd doordat een reeds in 2008 verantwoorde nog niet afgerekende nalatenschap aanzienlijk lager uitviel dan aangenomen. Ook het ‘Resultaat tijdschrift’ is positief beinvloed doordat ook hier de inzet van de eigen organisatie in verband met de jublileumactiviteiten aanzienlijk lager was dan voorzien. Het netto ‘Resultaat op verkopen artikelen’ reflecteert eveneens zeer nadrukkelijk het jubileumjaar. De afzet van jubleumuitgaven was beter dan begroot. Hiertegenover staat wel een hogere inzet van de eigen organisatie, maar per saldo resteert positief resultaat waar een verlies voorzien was.
Voorwoord
Exploitatierekening
Algemeen
Algemeen In de exploitatierekening worden alle baten en lasten verantwoord, die gerelateerd zijn aan de bedrijfsvoering. De exploitatierekening wordt gefinancierd met structurele inkomsten zoals donaties, subsidies, beleggingsopbrengsten en inkomsten uit exploitatie van objecten. Het saldo van de exploitatierekening wordt ten gunste dan wel ten laste gebracht van de continuïteitsreserve.
De jaarrekening 2009 bestaat uit: - Geconsolideerde balans per 31 december 2009, met de vergelijkende cijfers van het vorig verslagjaar; - Geconsolideerde Staat van baten en lasten over het jaar 2009, met vergelijkende cijfers van het vorig verslagjaar; - Toelichting op de balans en de staat van baten en lasten; - Overige gegevens.
12
De geconsolideerde cijfers betreft de Stichting Oude Gro ninger Kerken (SOGK) en de aan haar gelieerde stichtingen, zijn de de Stichting Der Aa-kerk Groningen (SDAK), de Stichting Tempel-Zwartsenberg Fonds (STZ), de Stichting Willemsen-Ritzema van Ikema (SWRI), de Stichting Dr. P.H. Wijkfonds (SWF), de Stichting Van Tuikwerd Fonds (SVTF), de Stichting Het Groninger Klokken- en Orgelfonds (SKOF) en de Stichting Johannes Borchardt (SJB). In de cijfers van SDAK is Bijzondere Locaties Groningen B.V. (BLG) geconsolideerd. Risicomanagement Voor de komende meerjaars planningperiode heeft het bestuur besloten om budgettair bij de SOGK uit te gaan van een niet-sluitende exploitatie. Indien dit zich ook daadwerkelijk gaat voor doen, zal het tekort in enig jaar bij de SOGK worden aangevuld vanuit de continuiteits reserve bij STZ. Geldstromen Als geldstromen zijn in hoofdzaak te onderscheiden de directe baten en bestedingen vanuit de restauratieprojecten, verkregen fondsen en de bestedingen ten behoeve van de instandhoudingactiviteiten. Daarnaast zijn te onderscheiden de bestedingen voor promotionele activiteiten, beleggingsopbrengsten en de baten en lasten vanuit de exploitatie van de objecten.
Realisatie 2009 versus begroting 2009 consolidatie Voor een toelichting op de exploitatie van SOGK, zie de paragraaf ‘realisatie 2009 versus begroting 2009 SOGK’. De exploitatie van SDAK en BLG vertoont een klein negatief saldo. Per saldo heeft dit geen materieel effect op de totale exploitatie. Dit is anders voor de exploitatie van de fondsen. Het een goede zaak, en niet enkel voor de fondsen, dat het beursklimaat in het verslagjaar bijkwam van het barre financiele weer uit het jaar 2008. Daardoor steeg de waarde van de beleggingsportefeuille. Een behoorlijk deel van deze waardestijging kan verslagtechnisch als gerealiseerd worden beschouwd, en komt dus ten goede aan het geconsolideerde exploitatiesaldo. Realisatie 2009 versus begroting 2009 SOGK De inspanningen rondom het 40 jarig jubleum van de stichting worden nadrukkelijk in de cijfers gereflecteerd. Zo is de afzet van artikelen o.a. middels de verkoop van het jubileumboek ruim boven verwachting, terwijl ook de talloze lokale activiteiten hun positieve weerslag hebben op de exploitatie van onze objecten. Een deel van de jubileumactivteiten is pas na opstelling van de jaarbegroting geïnitieerd. Met name hierdoor liggen de aan het jubileum gerelateerde uitgaven ruim boven de begroting. Dat desondanks de totale exploitatie positiever is uitgepakt dan begroot komt doordat het beleggingsklimaat in de loop van het verslagjaar behoorlijk is verbeterd. Dit resulteert in een aanzienlijk beter beleggingsresultaat dan begroot.
De ‘Inkomsten uit eigen objecten’ zijn aanzienlijk hoger dan begroot. Voor een klein deel reflecteert ook hierin het jubileum. Echter de realisatie over het jaar 2008 laat zien dat de begroting aan de pessimistische kant was. Niet enkel voor onze stichting was het een goede zaak dat het beursklimaat in het verslagjaar bijkwam van het barre financiele weer uit het jaar 2008. Daardoor steeg de waarde van de beleggingsportefeuille. Een behoorlijk deel van deze waardestijging kan verslagtechnisch als gerealiseerd worden beschouwd, en komt dus ten goede aan het exploitatiesaldo. Zowel bij de ‘Diverse baten’, als bij de ‘Projectbijdragen particuliere fondsen’ betreffen de afwijkingen met de begroting met name zaken die direct zijn gerelateerd aan instandhoudings- en promotieprojecten. Deze zaken hebben geen direct effect op het exploitatieresultaat. De besteding aan instandhouding is duidelijk hoger dan begroot. Een en ander betreft grotendeels instandhoudingsprojecten, en heeft dus geen direct effect op het exploitatieresultaat. Bij ‘Promotie’ reflecteren de bestedingen nadrukkelijk de jubleumactiviteiten. Zie ook ‘Jubileum’ en ‘Administratieve dienstverlening derden’. Tegenover projecten als ‘Terug naar het begin’ en ‘Op hoogte gedacht’ staan geoormerkte ontvangsten. Zie hiervoor onder andere ‘Diverse baten’.
Bij ‘Terug naar het begin’ was in de begroting 2009 niet gerekend met een vervolg van de activiteit in het verslagjaar. Een aantal van de jubileumactiviteiten is pas na het opstellen van de jaarbegrotting 2009 aan het bestuur voorgelegd en nader geconcretiseerd. De mutatie reserve waardeverschillen betreft het nietgerealiseerde deel van de waardestijging van de beleggingsportefeuille. De ‘Onttrekking bestemmingsreserves door bestuur bepaald’ betreft een onttrekking voor de uitvoering van een lopend instandhoudingsproject. De ‘Toevoeging aan de bestemmingsreserves door bestuur bepaald’ betreft de onder de ‘Diverse baten’ opgenomen bruidsschatten. De schatting waarvan voor de begroting was uitgegaan, bleek enigszins aan de optimistische kant. Verwerving van objecten Het beleid van het bestuur is om kerkgebouwen e.d.over te nemen tegen symbolischewaarde (¤ 1). In de regel wordt van de overdragende partij (meestal een kerke lijke gemeente) een bijdrage gevraagd vanwege meer jarenonderhoud of noodzakelijke restauratiewerkzaamheden. De gerelateerde bedragen worden in eerste instantie per object afzonderlijk verantwoord onder Bestemmingsreserves door het bestuur bepaald. Hieruit wordt onttrokken zodra de werkzaamheden worden uitgevoerd. Projecten Omvangrijke restauraties en onderhoudsactiviteiten worden voor het grootste deel gefinancierd uit de hiervoor specifiek ontvangen subsidies van overheden en op basis van door de stichting zelfstandig verworven middelen. Bijzondere inkomsten De bijzondere inkomsten bestaan uit het resultaat op beleggingen en uit inkomsten uit nalatenschappen, giften, legaten, de Actie Kerkbehoud en dergelijke. Niet uit de balans blijkende verplichtingen Er zijn geen verplichtingen aangegaan die gevolgen hebben voor de exploitatie en de balanspositie van de SOGK.
13
Beleggingsbeleid en inzicht in de vermogensrisico’s Effecten De effectenportefeuiles waarin de vermogens van SOGK, SWRI en STZ zijn belegd worden al geruime tijd beheerd door ABN AMRO Private Banking. De verschillende effectenportefeuilles worden als één beleggingsportefeuille beheerd. Dit geldt ook voor de bij de verschillende portefeuilles behorende liquiditeiten. Toerekening van het beleggingsresultaat aan de verschillende stichtingen gebeurt naar rato van de inbrengwaarde van de betreffende portefeuilles.
14
De aandelenportefeuille bestaat uitsluitend uit kwaliteitsaandelen in de volgende verdeling: - 45-65 % Eurolanden, 10-30% overige Europa, 5-25 % Noord Amerika, - 5-15% Pacific en 0-5% overig inclusief emerging markets. Voor de obligaties gelden de volgende richtlijnen: geen valutarisico (alleen in euro’s), minimaal 50% staat en staatsgerelateerd, A of hoger, volgens Standerds & Poor’s, weging voor elk der debiteur maximaal 5% (tenzij eurolidstaat). Tot een maximum van 1% mag in overige “alternatieve” beleggingscategorieën zoals bijvoorbeeld hedge funds en onroerend goed belegd worden. Tevens mag tot maximaal 10% in emerging makets aandelen belegd worden. De liquiditeiten mogen maximaal 10% van het vermogen bedragen. In overleg met de beleggingscommissie mag dit in bijzondere gevallen uitgebreid worden tot 20%. Onroerend goed De belegging in onroerend goed betreft een vanuit een nalatenschap verkregen appartement te Utrecht. Er is voor gekozen om dit appartement vooralsnog als beleggingsobject aan te houden. Het appartement wordt tegen marktconforme condities verhuurd.
WAARDERINGSGRONDSLAGEN BALANS Voor zover niet nader toegelicht, zijn de activa en passiva gewaardeerd tegen nominale bedragen.
Nalatenschappen worden opgenomen zodra de omvang bekend is. Passiva
VASTE ACTIVA Gebouwen De eigendommen van de stichting worden, gezien het bijzondere karakter van deze activa, gewaardeerd tegen een symbolisch bedrag (¤ 1), voor zover het gebouwen betreft. Restauratie Remomstrantse Kerk Deze post betreft de uitgaven voor de restauratie van en de aanpassingen aan gebouw en interieur. Deze uitgaven worden in 25 jaar afgeschreven. Upgrading/uitbreiding Der Aa-kerk en Noordaanbouw Der Aa-kerk Deze post betreft de uitgaven voor diverse aanpassingen. Deze uitgaven worden in 10 jaar afgeschreven. Inventaris kerkgebouwen (inclusief kunstwerken) Tot de inventaris van de kerkgebouwen behoort naast meubilair vaak ook o.a. zilverwerk en bijbelboeken. Gezien de aard hiervan is een en ander pro memorie opgenomen. Bedrijfsmiddelen in dienst van de bedrijfsuitoefening Deze post betreft kantoorinventaris. Deze wordt gewaardeerd tegen aanschaffingskosten onder aftrek van jaarlijkse afschrijvingen op basis van een vast afschrijvingspercentage dat per post uiteen loopt van 10% tot 33,3%. Beleggingen Aandelen zijn gewaardeerd tegen marktwaarde. Er wordt uitsluitend belegd in ter beurze genoteerde aandelen. Obligaties worden tegen nominale waarde opgenomen, tenzij de marktwaarde lager is. Gebouwen worden opgenomen voor verkrijgingswaarde. De renovatie van het als beleggingsobject aangehouden appartement wordt in 10 jaar afgeschreven.
Waarderingsgrondslagen
Vlottende activa
ALGEMEEN De geconsolideerde jaarrekening over 2009 van de Stichting Oude Groninger Kerken is opgemaakt conform de Richtlijn Verslaggeving 650 Fondsenwervende Instellingen en de Richtlijnen van het CBF.
Voorraad verkoopartikelen De voorraad wordt gewaardeerd tegen kostprijs onder aftrek van een voorziening voor incourantheid. Vorderingen op korte termijn De vorderingen worden gewaardeerd tegen hun nomi nale waarde, verminderd met de vermoedelijk on inbare bedragen.
Vrij besteedbaar vermogen Algemeen Ons beleid is erop gericht om het vermogen te besteden in overeenstemming met de bestemming die daaraan is gegeven bij het ontstaan van de baten. Reeds bij ontvangst van giften, donaties, schen kingen en overige baten wordt rekening gehouden met een eventuele bepaling van de bestemming aan specifieke projecten. Continuïteitsreserve Conform het beleid van het bestuur is de belangrijkste functie van de continuïteitsreserve het opvangen van schommelingen in het exploitatieresultaat. Daarbij is uitgangspunt bij het financieel beheer dat in principe budgettair wordt uitgegaan van een sluitende begroting. Voor de bepaling van de hoogte van de continuïteitsreserve richten wij ons naar de richtlijn van de Vereniging voor Fondsenwervende Instellingen (VFI). De richtlijn staat een maximale reservering van 1,5 keer de kosten van de werkorganisatie toe. Het bestuur streeft naar een omvang van de continuïteitsreserve die voldoende is om de uitvoeringskosten eigen organisatie en de vaste lasten van de eigen objecten gedurende een jaar te kunnen dekken. De omvang van deze reserve is voor het jaar 2009 bepaald op ¤ 690.000. Deze continuïteitsreserve wordt aangehouden bij STZ. De kosten van de werkorganisatie bestaan uit: kosten eigen personeel, huisvestingskosten, bureau kosten t.b.v. de eigen organisatie, bestuurskosten, kosten voor fondsenwerving, vaste kosten t.b.v. exploitatie eigen objecten. Reserve ten behoeve van projecten Onder deze reserve is het deel van het vrij besteedbare vermogen opgenomen dat in het kader van de instandhoudingsdoelstelling is geoormerkt als bedoeld voor reeds geïnitieerde restauratieprojecten en voorzien groot onderhoud. Reserve als bron van inkomsten Voor zover het vrij besteedbaar vermogen niet bestaat uit de eerder in deze Toelichting beschreven reserves, vormt dit vermogen de tegenhanger van het deel van de beleggingen dat niet geoormerkt is vanwege een van deze reserves, dan wel vanwege de Bestemmingsreserves door derden bepaald. Deze beleggingen worden duurzaam aangehouden
teneinde hieruit structureel inkomsten te verwerven ten behoeve van met name de instandhoudingsdoelstelling van de SOGK. Het betreffende deel van het vermogen wordt aangeduid als Reserve als bron van inkomsten. Het grootste del van het vrij besteedbaar vermogen van STZ en het gehele vrij besteedbare vermogen van SWRI, SWF, SKOF en SVTF behoort tot deze reserve. Reserve Vrij besteedbaar ten behoeve van activa bedrijfsmiddelen Ten behoeve van de restauratie en de benodigde aanpassingen aan de Remonstrantse kerk is geput uit de Reserve als bron van inkomsten van STZ. Het betreffende bedrag is vervolgens verantwoord onder de Reserve Vrij besteedbaar t.b.v. activa bedrijfs middelen. Dit bedrag vormt derhalve de tegenhanger van een deel van de post Materiele vaste activa - Direct dienstbaar aan de doelstelling - op de balans. De onder deze post opgenomen uitgaven voor de restauratie van en de aanpassingen aan de Remonstrantse kerk worden over een periode van 25 jaar afgeschreven. Parallel hieraan valt de Reserve vrij ten gunste van het exploitatieresultaat. Reserve waardeverschillen effecten Deze reserve bestaat uit het positieve verschil in waarde tussen de aanschafwaarde en de waarde ultimo verslagjaar van de aandelen die als belegging worden aangehouden. De reserve wordt opgevoerd indien deze waarde hoger is dan de aanschafwaarde van het totaal. Bestemmingsreserves door het bestuur bepaald Deze bestemde reserves zijn opgebouwd uit: - ten behoeve van restauraties en onderhoud van specifieke objecten uit nalatenschappen en schenkingen verkregen middelen. - bij overname van objecten ontvangen overdrachtsommen, bestemd voor het betreffende object. - ten behoeve van restauratie en onderhoud van inventaris uit giften en nalatenschappen verkregen middel len. Bij inventaris gaat het om specifieke objecten, waaronder orgels, luidklokken, uurwerken, banken, bijbels, zilverwerk etc. - uit een gift verkregen middelen ten behoeve van de promotieactiviteit erfgoededucatie. Aan de besteding van deze gelden is geen tijdsduur gekoppeld. Bestemmingsfondsen door derden bepaald Dit betreft door derden verstrekte middelen waarvan de bestemming door de verstrekker van de middelen dwingend is aangegeven.
15
Schulden
Grondslagen voor de resultaten bepaling
LANGLOPENDE SCHULDEN Lening Ten behoeve van de verkrijging van een recht van opstal is een direct opeisbare lening afgesloten. Over deze lening is geen rente verschuldigd. De looptijd is maximaal 5 jaar. Het recht van opstal is overgedragen in het verslagjaar. De bijbehorende lening is eveneens afgelost.
Algemeen Baten worden verantwoord in het boekjaar waarop ze betrekking hebben. Voor giften en nalatenschappen betekent dit dat ze in aanmerking worden genomen in het jaar waarin ze worden ontvangen i.c. de aard en omvang duidelijk zijn. Bestedingen worden verantwoord in het jaar waarin de verplichting wordt aangegaan. Subsidies en particuliere bijdragen worden in het jaar van afrekening verantwoord.
KORTLOPENDE SCHULDEN
16
Onderhanden projecten Jaaroverschrijdende activiteiten worden administratief technisch in principe projectmatig behandeld. In eerste instantie worden alle in een verslagjaar ontvangen baten en alle verrichte bestedingen in de Staat van Baten en Lasten verantwoord. Vervolgens vindt in de Staat van Baten en Lasten een correctie plaats voor de baten en lasten die betrekking hebben op projecten. Deze baten en lasten worden overgeheveld naar de balanspost Onderhanden Projecten. Tevens wordt in het geval van restauratieprojecten in deze correctie meegenomen het deel van de projectbaten dat uit eigen middelen wordt gefinancierd (de zogeheten “Eigen Bijdrage”), en het deel van de organisatiekosten van de Stichting dat vanwege de richtlijn van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg aan specifieke restauratieprojecten mag worden toegerekend. Een en ander betekent dat indien een project na administratief-financiële afwikkeling een saldo vertoont, dit saldo een direct effect heeft op het exploitatiesaldo in het betreffende jaar. Op het niveau van individuele projecten wordt ervoor gewaakt dat de cumulatieve bestedingen in een juiste verhouding staan tot de verrichte werkzaamheden, en sporen met de begroting. Het beleid van het bestuur is om materiële tussentijdse aanpassingen in de begroting van projecten in het jaar waarin één en ander duidelijk wordt in de exploitatie van de Stichting tot uiting te brengen. Afhankelijk van de aard van het saldo Onderhanden Projecten wordt deze post opgenomen aan de actiefzijde van de balans (overlopende activa) of de passiefzijde (overlopende passiva).
Uitvoeringskosten eigen organisatie Algemeen De toerekening van de uitvoeringskosten eigen organisatie aan de doelstellingen geschiedt op bedrijfseconomische basis, waarbij rekening wordt gehouden met de besteding van tijd en middelen aan de onderdelen. Salarissen en sociale lasten Het grootste deel van het personeel wordt via de Stichting Federatie Monumenten Organisaties Groningen (SFMOG) bij de SOGK gedetacheerd. De kosten worden marktconform aangerekend. De SOGK heeft zelf een medewerker in dienst via een gesubsidieerde regeling. De overige personeelskosten betreffen uitzendkrachten, oproepkrachten en stagiaires. De bezoldiging van de directeur wordt bepaald door de CAO Woondiensten. Bezoldiging bestuursleden Bestuursleden en leden van de Raad van Toezicht ontvangen geen bezoldiging voor hun werkzaam heden. Niet uit de balans blijkende verplichtingen Er zijn geen niet uit de balans blijkende verplichtingen.
17
Geconsolideerde jaarrekening van de SOGK
Passiva
Balans per 31 december 2009 en 31 december 2008
Activa
31 december 2009
Immateriële vaste activa Niet direct dienstbaar aan de doelstelling Recht van opstal
31 december 2008
0
Materiële vaste activa Gebouwen 67 66 Restauratie Remonstrantse kerk 2.319.374 2.351.734 Upgrading/uitbreiding Der Aa-Kerk 181.782 193.689 Noordaanbouw Der Aa-kerk 40.293 42.086 Renovatie pastorie te Woltersum 13.394 16.274 Inventaris kerkgebouwen (Inclusief kunstwerken) p.m. p.m. Bedrijfsmiddelen 273.783 305.805 Niet direct dienstbaar aan de doelstelling 0 0 Appartement p.m. p.m. _________ _________ 2.828.693
18
Beleggingen Deposito’s 891.167 891.167 Effecten 12.602.771 10.417.602 Onroerend goed 157.509 160.040 _________ _________ 13.651.447 Voorraden
0
2.909.654
31 december 2009
31 december 2008
Vrij besteedbaar vermogen Continuïteitsreserve per 1 januari 698.138 920.450 Bij/af: exploitatiesaldo verslagjaar 366.115 -222.310 Ontrekking continuiteitsreserve -366.837 _________ Saldo continuïteitsreserve per 31 december 697.416
_________ 698.140
Reserve t.b.v. projecten Reserve als bron van inkomsten 11.373.768 13.040.269 Toevoeging reserve als bron van inkomsten 366.837 -1.666.391 _________ Saldo reserve als bron van inkomsten per 31 december 11.740.605
_________ 11.373.878
Vrij besteedbaar t.b.v. activa bedrijfsmiddelen Reserve waardeverschillen effecten Bestemmingsreserves door bestuur bepaald
1.837.710 783.976 1.404.167
1.925.220 0 996.673
Saldo per 31 december
16.463.874
14.993.911
Vastgelegd vermogen Voorshands niet besteedbaar vermogen 0 0 Bestemmingsfondsen door derden bepaald 936.442 929.442 _________ _________ 936.442
19
929.442
11.468.809
26.626
25.343
Vorderingen - Debiteuren 487.533 524.782 - Omzetbelasting 0 0 - Overlopende activa 14.517 12.903 - Overlopende activa/passiva geconsolideerd -823 0 _________ _________ 501.227
537.685
Liquide middelen
1.644.501 _________
2.054.296 _________
18.652.494 ========
16.995.787 ========
Vreemd vermogen Schulden op lange termijn Niet direct dienstbaar aan de doelstelling Lening inzake Zuidelijk Westerkwartier Direct dienstbaar aan de doelstelling Hypotheek 210.331 228.548 Lening Stimuleringsfonds 214.269 244.491 _________ _________ 424.600 Kortlopende schulden - Crediteuren 356.404 183.817 - Omzetbelasting 1.570 40.643 - Overlopende passiva 113.347 68.956 _________ _________ 471.321 Onderhanden projecten
356.257 _________ 18.652.494 ========
473.039
293.416 305.979 _________ 16.995.787 ========
Staat van baten en lasten 2009
Realisatie 2009
BATEN UIT EIGEN FONDSENWERVING Bijdragen van donateurs 108.269 Nalatenschappen -14.820 Giften 99.990 _________ 193.439
Realisatie 2008
115.000 55.000 66.000 _________ 236.000
131.941 55.355 121.411 _________ 308.707
-45.745
-50.829
-44.046
24%
22%
14%
6.727
-25.486
-1.460
31.297
-18.720
-2.785
Beschikbaar uit eigen fondsenwerving
185.718
140.965
260.416
INKOMSTEN UIT EIGEN OBJECTEN
546.321
388.200
491.201
2.033.512
466.420
-2.906.853
693.778
971.931
546.804
BIJDRAGEN PARTICULIERE FONDSEN AF: Bijdragen gelieerde Stichtingen Bijdragen particuliere fondsen (Zie Bijlage A)
1.101.390 -587.675 _________ 513.715
501.500 -417.500 _________ 84.000
606.759 -412.500 _________ 194.259
OVERHEIDSSUBSIDIES Beschikbaar voor de doelstellingen
744.184 _________ 4.717.229
285.600 _________ 2.337.116
622.717 _________ -791.456
Besteed aan de doelstellingen INSTANDHOUDING AF: Bijdragen gelieerde Stichtingen
2.825.914 -746.187
2.428.988 -547.500
2.468.480 0
PROMOTIE AF: Bijdragen gelieerde Stichtingen Totaal besteed aan de doelstellingen
1.147.647 -40.000 _________ 3.187.374
584.241 -40.000 _________ 2.425.729
694.894 0 _________ 3.163.374
Mutatie onderhanden projecten Tekort/overschot
-52.779 _________ 1.477.075
0 _________ -88.613
289.986 _________ -3.664.844
KOSTEN EIGEN FONDSENWERVING In procenten van de baten eigen fondsenwerving RESULTAAT TIJDSCHRIFT RESULTAAT VERKOPEN ARTIKELEN
RESULTAAT BELEGGINGEN
20
Begroting 2009
DIVERSE BATEN
Toevoeging bestemmingsfondsen door derden bepaald Ontrekking bestemmingsreserves door bestuur bepaald Toevoeging bestemmingsreserves door bestuur bepaald Mutatie reserve waardeverschillen Mutatie voorshands niet besteedbaar Onttrekking vrij besteedbaar Toevoeging vrij besteedbaar Toevoeging continuïteitsreserve Onttrekking continuïteitsreserve Onttrekking reserve als bron van inkomsten Toevoeging reserve als bron van inkomsten
-7.000 106.474 -426.458 -783.976 0 0 0 -366.115 366.837 0 -366.837 _________ -1.477.075
0 87.510 -520.000 0 0 0 0 0 0 550.653 -29.550 _________ 88.613
0 130.913 -305.788 1.097.705 853.313 0 0 -8.791 231.101 1.668.044 -1.653 _________ 3.664.844
21
Bedrijfsmiddelen SWRI De SWRI heeft een aantal kunstwerken in haar bezit. Deze zijn ondergebracht bij de Gerrit van Houten Stichting op basis van een bruikleenovereenkomst.
Toelichting op de geconsolideerde balans per 31 december 2009 MATERIELE VASTE ACTIVA Direct dienstbaar aan de doelstelling
Bedrijfsmiddelen SDAK/BLG Afschrijvingsperiode 3-10 jaar
Gebouwen SOGK De SOGK is eind 2009 eigenaar van 62 kerkgebouwen inclusief bijbehorende bouwwerken. Daarnaast bestaat haar bezit uit 4 torens, 34 kerkhoven en 3 pastorieën. Zie bijlage A.
Inventaris Remonstrantse kerk 285.863 85.988 34.170 165.705 Inventaris Der Aa-kerk 37.608 13.498 4.585 19.525 Inventaris BLG 14.127 0 1.376 12.751 _________ 197.981 Totaal bedrijfsmiddelen 273.783 _________ Totaal Materiele vaste activa 2.828.693
SDAK/BLG De Der Aa-kerk is onbezwaard eigendom van de gelijknamige stichting.
22
De Remonstrantse kerk te Groningen is in erfpacht bij SDAK. In 2005 is het gehele gebouw gerestaureerd. Daarnaast zijn aanpassingen in en rond het gebouw uitgevoerd ten behoeve van het beoogde gebruik van het pand. Er zijn in 2008 nog een aantal uitgaven ten behoeve van verdere aanpassingen gedaan. De kosten van deze restauratie, benevens de aanpassingen ten behoeve van het gebruik, zullen in een periode van 25 jaar afgeschreven worden. De voor deze restauratie verkregen baten van fondsen en particulieren zullen eerst op deze kosten in mindering worden gebracht. De bijdragen van de Stichting Tempel-Zwartsenbergfonds zijn in vrij besteedbaar vermogen ten behoeve van de bedrijfsmiddelen verantwoord. Dit vermogen zal in 25 jaar vrijvallen ten behoeve van de dekking van de jaarlijkse afschrijvingen. Aanschaf- Afschrijving Afschrijving Waarde waarde t/m 2008 2009 31-12-2009 Gebouwen SOGK 66 66 Gebouwen SDAK/BLG 1 1 _________ Aanschaf- Afschrijving Afschrijving Waarde waarde t/m 2008 2009 31-12-2009
67
2.554.843
Inventaris kerkgebouwen incl. kunstwerken (SOGK)
p.m.
Inventaris t/m 2008 115.066 43.940 15.760 55.366 Inventaris aanschaf 2009 23.899 0 3.463 20.436 _________ 75.802
Beleggingen Deposito’s SOGK
saldo 1-1-2009
Effecten Obligaties SOGK STZ SWRI SWF SVTF SKOF
Waarde 1-1-2009
Totaal obligaties
Restauratie Remonstrantse kerk (SDAK) 2.739.686 309.196 111.116 2.319.374 Upgrading/voorziening (SDAK) 209.406 15.717 11.907 181.782 Ontwikkeling noordaanbouw (SDAK) 44.835 2.749 1.793 40.293 Renovatie pastorie Woltersum (SOGK) 28.802 12.528 2.880 13.394 _________
Bedrijfsmiddelen in dienst van de bedrijfsvoering Bedrijfsmiddelen SOGK Aanschaf- Afschrijving Afschrijving Waarde Afschrijvingsperiode 3-10 jaar waarde t/m 2008 2009 31-12-2009
Aanschaf- Afschrijving Afschrijving Waarde waarde t/m 2008 2009 31-12-2009
Aandelen SOGK STZ SWRI SWF SVTF SKOF Totaal aandelen Totaal effecten Onroerend goed (SOGK) Afschrijvingsperiode 10 jaar
toename 2009
afname saldo 2009 31-12-2009
891.167 Toename 2009
891.167
Afname Koerswaarde Waarde 2009 31-12-2009 31-12-2009
245.341 112.306 0 3.501.001 310.864 1.938.974 172.167 165.915 1.654 12.803 4.993 215.966 19.177
381.637 3.502.045 1.939.551 180.321 19.536 216.030
357.647 3.190.137 1.766.807 164.261 17.796 196.789
6.239.120
5.693.437
454.956 32.323 2.329.725 1.548.512 1.290.281 857.617 110.407 89.284 8.520 13.115 143.713 95.527
422.633 3.878.237 2.147.898 199.691 21.635 239.240
6.080.000
117.299
503.862
4.337.602 2.604.055 32.323 6.909.334 _________ _________ _________ _________ 10.417.602 2.721.354 536.185 12.602.771 Verkrijgings- Afschrijving Afschrijving Waarde waarde t/m 2008 2009 31-12-2009
Appartement te Utrecht 118.000 118.000 Garage te Utrecht 18.000 18.000 Renovatie appartement 25.307 1.267 2.531 21.509 _________ Totaal onroerend goed 157.509 _________ Totaal beleggingen 13.651.447
23
VLOTTENDE ACTIVA
VRIJ BESTEEDBAAR VERMOGEN
Voorraden Deze post betreft de voorraad tijdschriften, fietsroutes, cd’s en eigen uitgaven van de SOGK. Deze voorraad staat direct in dienst van de doelstelling.
Continuïteitsreserve
Vorderingen Debiteuren en overige vorderingen SOGK Debiteuren 171.886 Voorziening dubieuze debiteuren -3.542 Nog te ontvangen subsidies overheid 55.755 Advertenties/diversen 95.226 _________
26.626
Reserve als bron van inkomsten
319.325
487.533
Liquide middelen Liquide middelen SOGK Bij de meeste van onze kerkgebouwen i.c. “eigen objecten” zijn zogeheten “Plaatselijke Commissies” actief, die het dagelijks beheer regelen. Deze plaatselijke commissies werken, evenals de activiteitencommissie, onder verantwoordelijkheid van het bureau van de SOGK i.c. het bestuur. Het directe beheer over de liquide middelen valt echter rechtstreeks onder deze commissies.
Resultaat Saldo 2009 31-12-2009
STZ 6.640.437 65.766 6.706.203 SWRI 3.917.619 213.305 4.130.924 SWF 332.724 49.803 382.527 SVTF 32.217 13.734 45.951 SKOF 450.771 24.229 475.000 SJB 0 0 0 _________ _________ _________ Totaal 11.373.768 366.837 11.740.605
Reserve waardeverschillen
Bestemmingsreserves (Zie pag. 32)
95.594
Liquide middelen Fondsen 891.922 _________
Saldo 1-1-2009
Saldo Toevoeging Onttrekking Saldo 1-1-2009 2009 2009 31-12-2009
SOGK 0 47.955 0 47.955 STZ 0 440.049 0 440.049 SWRI 0 243.714 0 243.714 SWF 0 22.658 0 22.658 SVTF 0 2.455 0 2.455 SKOF 0 27.145 0 27.145 _________ _________ _________ _________ Totaal 0 783.976 0 783.976
Direct beschikbare middelen Kas 1.963 Banken r.c. 234.683 Banken kortlopende deposito’s 135.296 _________ 371.942 Via commissies Kas/bank/giro plaatselijke commissies 280.986 Kas/bank/giro activiteitencommissie 4.057 _________ 285.043 _________ 656.985 Liquide middelen SDAK/BLG
Resultaat Saldo 2009 31-12-2009
SOGK 7.416 0 7.416 SDAK/BLG 722 -722 0 STZ 690.000 0 690.000 _________ _________ _________ Totaal 698.138 -722 697.416
Debiteuren en overige vorderingen SDAK/BLG 134.139 Debiteuren en overige vorderingen Fondsen 34.069 _________ Per 1 mei 2010 zijn de meeste van deze posten afgewikkeld.
24
Saldo 1-1-2009
1.644.501
Saldo Toevoeging Onttrekking Saldo 1-1-2009 2009 2009 31-12-2009
Bestemde reserves voor objecten 915.658 424.733 18.964 1.321.427 Bestemde reserve voor inventaris 24.186 24.186 Bestemde reserve voor erfgoededucatie 31.500 31.500 Bestemde reserve kerkhoven 25.329 1.725 27.054 _________ _________ _________ _________ Saldo 31 december boekjaar 996.673 1.404.167
25
Onttrekking reserves voor objecten - Visvliet 839 - Usquert 388 - Wittewierum 668 - Wirdum 734 - Solwerd 459 - Scheemda 515 - Vierhuizen 896 - Overschild 1.788 - Kl. Wetsinge 410 - Garmerwolde 5.560 - Kropswolde 428 - Den Andel 5.854 - Westernieland 425 _________ Toevoeging aan reserves voor objecten - Legaat Toren Uitwierde 20.000 - Orgel Garnwerd 8.483 - Orgel Zuidwolde 200 - Synagoge Groningen 390.000 - Verwarming (SDAK) 6.050 _________
VREEMD VERMOGEN Schulden op lange termijn Direct dienstbaar aan de doelstelling Hypotheek (SDAK) 210.331 Lening Stimuleringsfonds (SDAK) 214.269 _________ Schulden op korte termijn
18.964
SOGK
SDAK
Fondsen
424.600 Totaal
- Crediteuren 297.260 59.143 0 356.403 - Omzetbelasting 2.715 -1.145 0 1.570 - Overlopende passiva 98.602 7.939 6.807 113.348 _________ 471.321 Onderhanden projecten
424.733
26 Vrij besteedbaar vermogen per 31 december 2009 VASTGELEGD VERMOGEN Bestemmingsreserves door derden bepaald Saldo Toevoeging Onttrekking Saldo 1-1-2009 2009 2009 31-12-2009 M.V.A. Dierckxfonds (SOGK) 885.303 885.303 Thesingefonds (SOGK) 44.139 44.139 P.H. Wijk (SOGK) 0 7.000 0 7.000 _________ _________ _________ _________ 929.442 7.000 0 936.442 Ad. M.V.A. Dierckxfonds De volgende voorwaarden zijn aan deze gift verbonden: 1 Het kapitaal wordt vastgezet op een depositorekening, waarvan de termijn wordt bepaald door het bestuur. 2 De revenuen van het kapitaal worden in eerste instantie gebruikt voor de restauratie van in oorsprong romaanse kerken. 3 Elk jaar worden een concert en een lezing georganiseerd. Hier wordt jaarlijks ¤ 2.268 aan besteed. Ad. Thesingefonds Een proportioneel deel van de revenuen uit de beleggingen wordt aangewend ten behoeve van het kerkgebouw en het kerkhof te Thesinge.
Onderhanden projecten SOGK De financiering van de nog lopende projecten is gewaarborgd. Saldo Uitgaven Inkomsten Saldo 01-1-2009 2009 2009 31-12-2009 Kerk Vierhuizen 7.421 9.923 0 -2.502 Kerk Leegkerk 27.557 6.145 5.000 26.412 Kerk Saaxumhuizen 21.633 2.142 0 19.491 Kerk Nieuw Scheemda -36.322 5.173 48.852 7.357 Kerk Engelbert 23.478 9.556 0 13.922 Digitaliseren met beleid 48.911 80.680 0 -31.769 Het Verhaal van Groningen 0 27.601 15.000 -12.601 Koffie Informatie Punten 0 301 0 -301 Presentatiebudget 0 1.934 15.783 13.849 Kerk Niebert 13.043 0 0 13.043 Kerk Pieterburen 6.073 9.787 0 -3.714 Kerk Woltersum 20.655 516 26.217 46.356 Kerk Beerta 1.697 0 0 1.697 Kerk Opwierde 20.431 33.700 9.680 -3.589 Orgel Nieuw Beerta 35.000 0 0 35.000 Orgel Zuidwolde -23.486 110.543 97.367 -36.662 Voorzieningen/terrein Heveskes 29.800 0 0 29.800 Project Landmerken -18.660 191.095 342.249 132.494 Synagoge Groningen -6.777 4.415 0 -11.192 Diverse instandhoudingprojecten 5.075 0 4.432 9.507 _________ _________ _________ _________ Totaal 175.529 493.511 564.580 246.598 Onderhanden projecten SDAK 133.083 139.684 116.260 109.659 _________ Saldo Onderhanden projecten 31 december 2009 356.257
27
Toelichting op de geconsolideerde staat van baten en lasten KOSTEN EIGEN FONDSENWERVING
SOGK
SDAK
Fondsen
Totaal
Directe verwervingskosten Bankkosten, accepten, etc. 10.072 10.072 Porti 2.193 2.193 Promotie, activiteiten 16.306 16.306 Wervingsacties 6.212 6.212 _________ _________ _________ _________ 34.783 34.783 Uitvoeringskosten eigen organisatie 10.962 10.962 _________ _________ _________ _________ 45.745 0 0 45.745 INKOMSTEN UIT EIGEN OBJECTEN
28
SOGK
SDAK
Fondsen
Totaal
Verhuurbaten 109.756 244.162 353.918 Bijdragen energie 6.914 2.852 9.766 Artikelverkoop 29.107 29.107 Rente 2.941 2.941 Klokluiden 1.486 1.486 Catering 115.318 115.318 Overige baten 33.785 33.785 _________ _________ _________ _________ 183.989 362.332 0 546.321 RESULTAAT BELEGGINGEN
SOGK
SDAK
Fondsen
Totaal
Rente op deposito’s 29.508 34.388 63.896 Rente op obligaties 7.335 112.587 119.922 Dividend 10.811 165.932 176.743 Koersverschillen aandelen 111.706 1.377.712 1.489.418 Koersverschillen obligaties 10.614 162.911 173.525 Kosten effecten -544 9.880 9.336 Overige baten/lasten 37 635 672 _________ _________ _________ _________ 169.430 37 1.864.045 2.033.512 DIVERSE BATEN
SOGK
SDAK
Fondsen
Totaal
Excursies/winterwandelingen/overige activiteiten 21.604 21.604 Overdrachtsommen 390.000 390.000 Bijdragen salarissen 180.757 180.757 Beklemrecht 0 Terug naar het Begin 11.032 11.032 Erfgoededucatie 20 20 Appartement Utrecht 6.805 6.805 Bijdragen restauratie- en overige projecten 79.928 79.928 Overige 2.494 1.138 3.632 _________ _________ _________ _________ 692.640 1.138 0 693.778
OVERHEIDSSUBSIDIES In het boekjaar zijn door overheden subsidies verstrekt ten behoeve van:
SOGK
SDAK
Fondsen
Totaal
Projecten 336.898 336.898 Onderhoud 119.484 19.712 139.196 Personeel 84.834 84.834 Promotie/erfgoededucatie/digitalisering 75.119 75.119 Beheerssubsidies inclusief projectontwikkeling 108.137 108.137 _________ _________ _________ _________ 639.638 104.546 0 744.184 Besteed aan de doelstellingen SOGK SDAK Fondsen Totaal INSTANDHOUDING Instandhouding gebouwen 412.103 166.017 578.120 Instandhouding orgels 121.852 121.852 Instandhouding luidklokken/uurwerken 6.052 6.052 Instandhouding terreinen 251.073 251.073 Exploitatie eigen objecten 178.530 429.805 608.335 Uitvoeringskosten eigen organisatie 514.295 514.295 _________ _________ _________ _________ 1.483.905 595.822 0 2.079.727 PROMOTIE Activiteiten inzake promotie en educatie 44.666 274.428 319.094 Terreinen met historie 412 412 Digitalisaren met beleid 85.410 85.410 Jubileum 171.712 171.712 Terug naar het begin 109.630 109.630 Het Verhaal van Groningen 27.602 27.602 Erfgoededucatie/diverse projecten 23.147 23.147 Op hoogte gedacht 83.285 83.285 Administratieve dienstverlening derden 141.243 141.243 Uitvoeringskosten eigen organisatie 146.114 146.114 _________ _________ _________ _________ 833.219 274.428 0 1.107.647
29
Uitvoeringskosten eigen organisatie Specificatie uitvoeringskosten
30
Personeelskosten Salaris Sociale lasten Pensioenpremie Verzekering Uitkering verzekering Overig Bestuurskosten Vergaderkosten Representatie Huisvestingskosten Schoonmaakkosten Overig Organisatiekosten Telefoon Kantoorbenodigdheden Porti Automatisering Accountantskosten Afschrijvingen Bibliotheek en documentatiecentrum Overig
Kengetallen
SOGK SDAK/BLG
(in aantallen) Donateurs
SOGK
510.995 64.020 96.624 9.291 -13.563 27.594 _________ 694.961
Objecten Kerken Torens Kerkhoven Pastorieën Werknemers Aantal personen Aantal in fulltime functies (36-uur)
1.300 6.405 _________ 7.705
(in euro’s) Uitbesteed werk Instandhouding
14.543 2.770 _________ 17.313
Donaties Tijdschrift
7.730 23.213 11.868 91.327 5.950 19.224 7.807 15.616 _________ 182.735
2007
2008
2009
2009
6.042
6.005
6.202
6.225
0
58 3 30 3
58 3 30 3
61 4 34 3
62 4 34 3
1 0 0 0
13 10,27
13 10,38
14 11,28
14 10,13
7 6,28
2.422.214
1.738.883
1.342.195
977.036
166.017
113.831
122.543
131.941
108.269
713
67.942
70.179
69.237
77.120
0
31
Verdeling uitvoeringskosten eigen organisatie SOGK
Personeels- kosten
Fondsenwerving Tijdschrift Tijdschrift directe kosten redactie Verkopen artikelen Instandhouding Doorberekend aan instandhoudingproject Terug naar het begin Erfgoededucatie Op hoogte gedacht Digitaliseren met beleid Dienstverlening derden Promotie Totaal
8.427 94 211 2.229 10.962 2.003 22 50 530 2.606 4.223 0 0 0 4.223 18.305 204 459 4.842 23.810 209.000 2.344 5.267 55.591 272.201 186.379 2.066 4.643 49.007 242.095 13.953 156 350 3.691 18.150 4.697 52 118 1.243 6.110 6.700 75 168 1.773 8.715 23.813 109 244 2.577 26.743 108.584 1.211 2.722 28.726 141.243 108.877 1.372 3.082 32.527 145.857 _________ _________ _________ _________ _________ 694.961 7.705 17.313 182.735 902.714
Bestuurs- Huisves- Organisatie- kosten tingskosten kosten
2006
Totaal 2009
Balans uitgesplitst per 31 december 2009 en 31 december 2008
Bestemde reserves
32
Saldo Mutatie Saldo 1-1-2009 2009 31-12-2009 Gebouwen, orgels, luidklokken Oostum 3.249 0 3.249 Uitwierde 3.757 20.000 23.757 Thesinge 4.896 0 4.896 Visvliet 4.537 -839 3.698 Garnwerd 19.743 8.483 28.226 Eenum 2.993 0 2.993 Zuidwolde 3.800 200 4.000 Usquert 6.807 -388 6.419 Wiittewierum 5.294 -668 4.626 Den Ham 3.634 0 3.634 Adorp 5.055 0 5.055 Marsum 8.816 0 8.816 Wirdum 7.999 -734 7.265 Nieuw Scheemda 2.000 0 2.000 Krewerd 9.475 0 9.475 Solwerd 2.129 -459 1.670 Marum 35.000 0 35.000 Niezijl 9.697 0 9.697 Scheemda 2.988 -514 2.474 Nuis 25.412 0 25.412 Vierhuizen 77.016 -896 76.120 Overschild 52.954 -1.788 51.166 Wetsinge 139.766 -410 139.356 Nieuw Beerta 50.280 0 50.280 Opwierde 8.402 -1 8.401 Garmerwolde 47.159 -5.560 41.599 Kropswolde 36.200 -428 35.772 Den Andel 73.500 -5.854 67.646 Westernieland 49.000 -425 48.575 Eenrum 163.500 0 163.500 Synagoge Groningen 0 390.000 390.000 Wandschildering (SDAK) 2.838 0 2.838 Aa-kerk (SDAK) 11.462 0 11.462 Verwarming (SDAK) 36.300 6.050 42.350 _________ _________ _________ Totaal objecten 915.658 399.719 1.321.427 Roerende goederen
24.186
0
24.186
Educatieve activiteiten
31.500
0
31.500
Kerkhoven 25.329 1.725 27.054 _________ _________ _________ 996.673 401.444 1.404.167
31 december 2009 31 december ACTIVA 2008 SOGK SDAK Fondsen Totaal Totaal IMMATERIELE VASTE ACTIVA Niet direct dienstbaar aan de doelstelling Recht van opstal 0 0 0 0 0 MATERIELE VASTE ACTIVA Gebouwen 66 1 67 66 Restauratie Remonstrantse kerk 2.319.374 2.319.374 2.351.734 Upgrading/uitbreiding Der Aa-kerk 181.782 181.782 193.689 Noordaanbouw Der Aa-kerk 40.293 40.293 42.086 Renovatie pastorie te Woltersum 13.394 13.394 16.274 Inventaris kerkgebouwen (Inclusief kunstwerken) p.m. p.m. 0 0 Bedrijfsmiddelen 75.802 197.981 273.783 305.805 Niet direct dienstbaar aan de doelstelling Appartement p.m. 0 0 _________ _________ _________ _________ _________ 89.262 2.739.431 0 2.828.693 2.909.654 BELEGGINGEN Deposito’s 891.167 0 891.167 891.167 Effecten 780.280 11.822.491 12.602.771 10.417.602 Onroerend goed 157.509 157.509 160.040 _________ _________ _________ _________ _________ 1.828.956 0 11.822.491 13.651.447 11.468.809 VOORRADEN 26.626 0 0 26.626 25.343 VORDERINGEN - Debiteuren - Omzetbelasting - Overlopende activa - Overlopende activa/passiva geconsolideerd LIQUIDE MIDDELEN
319.325 0 14.050
134.139 0 -636
34.069 0 1.103
487.533 0 14.517
524.782 0 12.903
49.301 -473.972 423.848 -823 0 _________ _________ _________ _________ _________ 382.676 -340.469 459.020 501.227 537.685 656.985 95.594 891.922 1.644.501 2.054.296 _________ _________ _________ _________ _________ 2.984.505 2.494.556 13.173.433 18.652.494 16.995.787
33
34
31 december 2009 31 december PASSIVA 2008 SOGK SDAK Fondsen Totaal Totaal Vrij besteedbaar vermogen Continuïteitsreserve per 1 januari 7.416 722 690.000 698.138 920.450 Bij/af: exploitatiesaldo verslagjaar 0 -722 366.837 366.115 -222.310 Ontrekking continuiteitsreserve 0 0 -366.837 -366.837 _________ _________ _________ _________ _________ Saldo continuïteitsreserve per 31 december 7.416 0 690.000 697.416 698.140 Reserve t.b.v. projecten 0 0 0 0 Reserve als bron van inkomsten 0 0 11.373.768 11.373.768 13.040.269 Toevoeging reserve als bron van inkomsten 0 0 366.837 366.837 -1.666.391 _________ _________ _________ _________ _________ Saldo reserve als bron van inkomsten per 31 december 0 0 11.740.605 11.740.605 11.373.878 Vrij besteedbaar t.b.v. activa bedrijfsmiddelen 0 1.837.710 1.837.710 1.925.220 Reserve waardeverschillen effecten 47.955 0 736.021 783.976 0 Bestemmingsreserves door bestuur bepaald 1.347.517 56.650 0 1.404.167 996.673 _________ _________ _________ _________ _________ Saldo per 31 december 1.402.888 1.894.360 13.166.626 16.463.874 14.993.911
Staat van baten en lasten 2009 2009 Begroting Begroting 2008 2009 2010 SOGK SDAK Fondsen Totaal Totaal Totaal Totaal BATEN UIT EIGEN FONDSENWERVING Bijdragen van donateurs 108.269 0 0 108.269 115.000 115.000 131.941 Nalatenschappen -14.820 0 0 -14.820 55.000 60.000 55.355 Giften 74.277 713 25.000 99.990 66.000 66.000 121.411 _________ _________ _________ _________ _________ _________ _________ 167.726 713 25.000 193.439 236.000 241.000 308.707
Vastgelegd vermogen Voorshands niet besteedbaar vermogen Bestemmingsfondsen door derden bepaald
0
0
0
0
0
936.442
0
0
936.442
929.442
Vreemd vermogen SCHULDEN OP LANGE TERMIJN Niet direct dienstbaar aan de doelstelling Lening inzake Zuidelijk Westerkwartier 0 Direct dienstbaar aan de doelstelling Hypotheek Lening Stimuleringsfonds KORTLOPENDE SCHULDEN - Crediteuren - Omzetbelasting - Overlopende passiva Onderhanden projecten
0
0
0
0
210.331 214.269
210.331 214.269
228.548 244.491
297.260 59.144 0 356.404 183.817 2.715 -1.145 0 1.570 40.643 98.602 7.938 6.807 113.347 68.956 _________ _________ _________ _________ _________ 398.577 65.937 6.807 471.321 293.416 246.598
109.659
0
356.257
305.979
_________ _________ _________ _________ _________ 2.984.505 2.494.556 13.173.433 18.652.494 16.995.787
KOSTEN EIGEN FONDSENWERVING In procenten van de baten eigen fondsenwerving RESULTAAT TIJDSCHRIFT
-45.745
0
0
-45.745
-50.829
-52.047
-44.046
27%
0%
0%
24%
22%
22%
14%
6.727
0
0
6.727
-25.486
-30.156
-1.460
RESULTAAT VERKOPEN ARTIKELEN 31.297 0 0 31.297 -18.720 -25.993 -2.785 _________ _________ _________ _________ _________ _________ _________ Beschikbaar uit eigen fondsenwerving 160.005 713 25.000 185.718 140.965 132.804 260.416 INKOMSTEN UIT EIGEN OBJECTEN
183.989
RESULTAAT BELEGGINGEN
169.430
DIVERSE BATEN
692.640
362.332
546.321
388.200
446.218
37 1.864.045 2.033.512
466.420
466.669 -2.906.853
1.138
0
0
693.778
971.931
168.645
491.201
546.804
BIJDRAGEN PARTICULIERE FONDSEN 1.001.390 100.000 0 1.101.390 501.500 900.502 606.759 AF: Bijdragen gelieerde Stichtingen -587.675 0 0 -587.675 -417.500 -447.501 -412.500 _________ _________ _________ _________ _________ _________ _________ Bijdragen particuliere fondsen (Zie Bijlage A) 413.715 100.000 0 513.715 84.000 453.001 194.259 OVERHEIDSSUBSIDIES Beschikbaar voor de doelstellingen
639.638 104.546 0 744.184 285.600 1.382.620 622.717 _________ _________ _________ _________ _________ _________ _________ 2.259.418
568.766 1.889.045 4.717.229 2.337.116 3.049.957
-791.456
35
2009 Begroting Begroting 2009 2010 SOGK SDAK Fondsen Totaal Totaal Totaal Transport: Beschikbaar voor de doelstellingen 2.259.418 568.766 1.889.045 4.717.229 2.337.116 3.049.957
2008 Totaal
-791.456
7 Verantwoordingsverslag van de Raad van Toezicht
Besteed aan de doelstellingen INSTANDHOUDING 1.483.905 AF: Bijdragen gelieerde Stichtingen -547.675
595.822 746.187 2.825.914 2.428.988 3.490.244 2.468.480 -198.512 -746.187 -547.500 -577.501 0
PROMOTIE 833.219 274.428 40.000 1.147.647 584.241 378.731 694.894 AF: Bijdragen gelieerde Stichtingen -40.000 0 -40.000 -40.000 -40.000 0 _________ _________ _________ _________ _________ _________ _________ Totaal besteed aan de doelstellingen 1.729.449 671.738 786.187 3.187.374 2.425.729 3.251.474 3.163.374 Mutatie onderhanden projecten Tekort/overschot
36
-73.569 20.790 0 -52.779 0 -279.097 289.986 _________ _________ _________ _________ _________ _________ _________ 456.399 -82.182 1.102.858 1.477.075 -88.613 -480.614 -3.664.844
Toevoeging bestemmingsfondsen door derden bepaald -7.000 0 0 -7.000 0 0 0 Ontrekking bestemmingsreserves door bestuur bepaald 18.964 87.510 0 106.474 87.510 0 130.913 Toevoeging bestemmingsreserves door bestuur bepaald -420.408 -6.050 0 -426.458 -520.000 -5.000 -305.788 Mutatie reserve waardeverschillen -47.955 0 -736.021 -783.976 0 0 1.097.705 Mutatie voorshands niet besteedbaar 0 0 0 0 0 87.510 853.313 Onttrekking vrij besteedbaar 0 0 0 0 0 0 0 Toevoeging vrij besteedbaar 0 0 0 0 0 0 0 Toevoeging continuïteitsreserve 0 722 -366.837 -366.115 0 0 -8.791 Onttrekking continuïteitsreserve 0 0 366.837 366.837 0 398.104 231.101 Onttrekking reserve als bron van inkomsten 0 0 0 0 550.653 0 1.668.044 Toevoeging reserve als bron van inkomsten 0 0 -366.837 -366.837 -29.550 0 -1.653 _________ _________ _________ _________ _________ _________ _________ -456.399 82.182 -1.102.858 -1.477.075 88.613 480.614 3.664.844 ======== ======== ======== ======== ======== ======== ========
De Raad van Toezicht van de stichtingen heeft vastgesteld dat het toezicht houden, het besturen en het uitvoeren van werkzaamheden in de organisatie strikt gescheiden zijn. De wijze waarop de afbreukrisico’s worden beperkt door de richtlijnen voor de projecten en de SWOT analyse heeft de instemming van de Raad. Het bestuur en de directie hebben de Raad middels inzichtelijke stukken, overzichten en toelichtingen op de hoogte gesteld van relevante informatie met betrekking tot de organisatie op basis van de ‘no-surprise-regel’. Het deel van de omzet van de organisatie dat besteed wordt aan administratie en beheer is acceptabel. Het jaarverslag geeft een duidelijk beeld van de resultaten op basis van de prestatie-indicatoren en van de omgang met de diverse stakeholders van de stichting.
37
8 Accountantsverklaring
38
39
9 Bijlagen
B B estuur, Raad van Toezicht, Raad van Commissarissen Bijzondere Locaties Groningen B.V., Personeel
A Bezit
Relevante functies/nevenfuncties Bestuur/Raad van Toezicht/ Raad van Commissarissen Bijzondere Locaties Groningen B.V.
Eind 2009 was het bezit van de stichting als volgt:
40
kerken jaar van aanwinst Adorp 1979 Beerta 2003 Breede 1992 Den Andel 2008 Den Ham 1978 Eenum 1973 Eenrum 2008 Engelbert 2000 Feerwerd 1977 Fransum 1979 Garmerwolde 2003 Garnwerd 1973 Godlinze 1979 Groningen- synagoge 2009 Groningen- Rem. kerk 2004 Grijpskerk 1984 Heveskes 1996 Hornhuizen 1978 Kiel-Windeweer 1986 Klein Wetsinge 2003 Krewerd 1983 Kropswolde 2005 Leegkerk 1970 Lettelbert 1977 Marsum 1981 Marum 1994 Middelbert 1974 Midwolde 1971 Niebert 1977 Niehove 1975 Nieuw Beerta 2003 Nieuw Scheemda 1981 Niezijl 1999 Noordwijk 1999 Nuis 2001 Obergum 1970 Oosternieland 1981 Oosterwijterwerd 1979 Oostum 1970 Opwierde 2003 Oudeschans 1973 Overschild 2002 Pieterburen 1981
Saaxumhuizen Sappemeer Scheemda Solwerd Stitswerd Thesinge Tolbert Usquert Vierhuizen Visvliet Wehe Westeremden Westernieland Westerwijtwerd Wirdum Wittewierum Woltersum Zuidwolde Zuurdijk torens Den Andel Garmerwolde Kloosterburen Uitwierde
Bestuur 1974 2006 2001 1992 1973 1971 1977 1977 2002 1973 1974 1973 2008 1971 1981 1977 1996 1975 1974 jaar van aanwinst 2008 2003 1975 1971
kerkhoven jaar van aanwinst Breede 1992 Den Andel 2008 Eenum 2005 Eenrum 2008 Fransum 1979 Feerwerd 2004 Garmerwolde 2003 Garnwerd 2004 Heveskes 1996 Klein Wetsinge 2003 Krewerd 1983 Marsum 1993 Niezijl 1999 Noordwijk 1999 Obergum 1970 Oosternieland 1996 Oostum 2004
Opwierde Pieterburen Scheemda Solwerd Thesinge Tolbert Vierhuizen Visvliet Wehe-Den Hoorn Westerwijtwerd Westenieland Wierhuizen Wirdum Wittewierum Woltersum Zuurdijk Zuidwolde
2003 1998 2001 1992 1992 2008 2002 2001 1974 1988 2008 2003 2003 1992 1996 1993 2001
andere jaar van aanwinst bezittingen Garmerwolde v 2003 Kiel-Windeweer p/v 1986 Marum l 1994 Nieuw Beerta te 2003 Noordwijk l 1999 Opwierde l 2003 Oudeschans p 1973 Overschild te 2002 Pieterburen t/tui/v 2003 kl 1992 Solwerd Scheemda e.o. bg 2001 Thesinge l 2003 Westeremden te 2000 Wierhuizen l 2003 Woltersum te/v/p 1996, 2003 beklemde gronden (bg) klokkenstoel (kl) lijkhuisje (l) pastorie met tuin (p) tuin (t) tuinhuisje (tui) terrein (te) verenigingsgebouw (v)
31-12-2009 G.H. van den Bremen - voorzitter Onbetaalde nevenfuncties: - voorzitter Stichting Gasthuis Groningen - voorzitter Stichting Exploitatie Gasthuis Groningen - voorzitter Stichting 400 jaar Veenkoloniën M. Hendrikse-Ouweleen - vice-voorzitter Onbetaalde nevenfunctie: - vrijwilliger Groninger Museum R. Wobbes - secretaris Onbetaalde nevenfuncties: - kerkrentmeester Hervormde Kerk Huizinge - bestuurslid Museum Het Hoogeland - bestuurslid Historische Commissie van het Nut Middelstum - bestuurslid Historische Vereniging Eemsmond - bestuurslid Historische Vereniging Hoogkerk - voorzitter Orgelcommissie Middelstum - provinciale commissie Groningen Bond Heemschut J.D. van Doorn - penningmeester Betaalde functie: - f inancieel specialist/interim manager Plas|Bossinade Advocaten N.V. Betaalde nevenfuncties: - directeur/letselschade berekening expert Instituut voor Berekening letselschade B.V. - docent/examinator NIVRA Nyenrode Breukelen Onbetaalde nevenfunctie: - secretaris De Maatschappij departement Groningen J.G. Vlietstra - lid Betaalde functie: - gedeputeerde provincie Drenthe Betaalde nevenfuncties: - voorzitter Raad van Toezicht VOS/ABB - voorzitter bezwarencommissie UMCG J.A. de Vries - lid Betaalde functies: - marketing manager Weekendjeweg.nl Amstelveen - docent/begeleider Hanze Hogeschool Groningen - consultant De Vries DM Advies Groningen
41
Raad van Toezicht
Raad van Commissarissen Bijzondere Locaties Groningen B.V.
31-12-2009
31-12-2009
H. Huizenga - voorzitter Betaalde functies: - adviseur Raad van Bestuur Martini Ziekenhuis Groningen - commissaris Makelaardij Mennes - adviseur COS Groningen/Drenthe Onbetaalde nevenfuncties: - voorzitter Raad van Commissarissen Groninger Monumenten Fonds - vice-voorzitter Senioren Academie Groningen-Drenthe
H.D. Post - voorzitter Betaalde functie: - RvC Store Support Onbetaalde nevenfuncties: - vice-voorzitter Vereeniging van Handelaren - secretaris Stichting Kinderboeken Cultuurbezit Winsum - voorzitter Fonds Kunst en Economie Groninger Museum - lid Raad van Toezicht DSW Stadspark Groningen - lid Raad van Toezicht Energy Valley
L.O. Giethoorn - lid Betaalde functies: - regionaal adviseur klassikale vergaderingen Groningen-Drenthe en Overijssel-Flevoland - adjunct-programmamanager institutionele ondersteuning van de Dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland H. Krips-van der Laan - lid Onbetaalde nevenfunctie: - bestuurslid/voogdes Heilige Geest Gasthuis Groningen R. Steensma - lid Onbetaalde nevenfunctie: - voorzitter redactie tijdschrift ‘Alde Fryske Tsjerken’
42
M.A. de Boer - lid Betaalde functie: - diverse free-lance opdrachten Onbetaalde nevenfuncties: - voorzitter Stichting Amsterdams Monumenten Fonds - bestuurslid commissie Monumenten, Prins Bernhard Cultuurfonds J.A. Lantermans - lid Onbetaalde nevenfuncties: - voorzitter Stichting Barokopera Amsterdam - secretaris Stichting Centrum voor Architectuur, Stedenbouw en Landschap Almere
43 J. Wachters - lid Betaalde nevenfuncties: - Adviseur op notarieel gebied - Uitvoerder laatste wilsbeschikkingen Onbetaalde nevenfuncties: - lid Dagelijks Bestuur R.K. Stedelijke Sociaal-Charitatieve Instelling Groningen - lid Dagelijks Bestuur Stichting Cremersfonds te Groningen - lid Dagelijks Bestuur Martinus Cremersstichting te Groningen G.J. Wilbrink - lid Onbetaalde nevenfuncties: - voorzitter Groninger Congres Bureau - Raad van Advies VSBfonds
C Doelstelling geconsolideerde stichtingen en de besloten vennootschap
Personeel 31-12-2009 Stichting Oude Groninger Kerken J. Bekooy P.G.J. Breukink M.A. Breukink C. de Graaf J.E.A. Kroesen I. Langedijk G.H.B. Lüürssen H. Postmus-Guikema A. Renkema S.E. Smit M. Sikkink M. van Vreeswijk M. van der Waart S. Wierda A. Woldring
bouwkundige behoud & ontwikkeling directeur oproepkracht administrateur redacteur tijdschrift administrateur bureausecretaris sec. adm. medewerker bouwkunde administratief medewerker oproepkracht bouwkundige bouwkundige receptionist informatiespecialist medewerker communicatie en vrijwilligersmanagement
Stichting Der Aa-kerk Groningen
44
P. Bakker P.G.J. Breukink M. Hilgenga M.C. Kremer-Brinkhuizen J. Kuiper H. Nafisinia J. van der Touw T. West M. van de Wis
huismeester directeur assistent-verhuurcoördinator verhuurcoördinator technisch medewerker huismeester/technisch medewerker huismeester huishoudelijke dienst huismeester
Het bestuur van de Stichting Oude Groninger Kerken is tevens het bestuur van alle hieronder genoemde stichtingen. Stichting Fonds Willemsen-Ritzema van Ikema Doelstelling: Het bevorderen van de belangstelling voor historische kerkgebouwen in de provincie Groningen en de instandhouding daarvan in de ruimste zin. De stichting tracht haar doel te bereiken door het verlenen van bijdragen aan de te Groningen gevestigde stichting: Stichting Oude Groninger Kerken.
Bijzondere Locaties Groningen B.V. (100% deelneming) Doelstelling: de exploitatie van bijzondere locaties alsmede zalenverhuur.
Stichting Der Aa-kerk Groningen Doelstelling: De instandhouding van de beschermde monumenten en in het bijzonder van de Der Aa-kerk te Groningen met haar inventaris, als monument van kerkelijke bouwkunst. Stichting Dr. P.H. Wijkfonds Doelstelling: het behoud en kwalitatief herstel van kerkhoven in de provincie Groningen, bij voorkeur behorende bij romaanse en romano-gotische kerken van de Stich ting Oude Groninger Kerken. Stichting Tempel-Zwartsenberg Fonds Doelstelling: de ontwikkeling van het geestelijk en maatschappelijk leven in de provincie Groningen te bevorderen door het verlenen van steun aan het werk van de te Groningen gevestigde stichting: Stichting Oude Gro ninger Kerken.
Bijzondere Locaties Groningen B.V. P.G.J. Breukink directeur M.C. Kremer-Brinkhuizen horecamanager
Stichting Johannes Borchardt Doelstelling: het verwerven en in stand houden van roerende zaken, welke van belang zijn voor de kerkelijke geschiedenis en kunst in de provincie Groningen en het wekken van belangstelling daarvoor in het algemeen en het wekken van belangstelling voor de stichting: Stichting Oude Groninger Kerken in het bijzonder.
Stichting Van Tuikwerd Fonds Doelstelling: het instandhouden van het cultureel erfgoed in de provincie Groningen en het wekken van belangstelling daarvoor in het algemeen en voor de stichting: Stichting Oude Groninger Kerken in het bijzonder. Stichting Het Groninger Klokken- en Orgelfonds Doelstelling: het instandhouden van klokken en orgels in de provincie Groningen en het wekken van belangstelling daarvoor in het algemeen en voor de stichting: Stichting Oude Groninger Kerken in het bijzonder.
45
D Beoordeling situatie 2008+2009 / verwacht 2012/2013 (n.b. cijfer 1 = zeer slecht, cijfer 10 = zeer goed) OBJEKTEN
46
situatie 2008 exterieur interieur
Der Aa-kerk 6 7,5 Adorp 6,1 5,5 Beerta 6,5 8 Breede 6,3 6 Den Andel Den Ham 7 6,3 Eenrum Eenum 6,5 6,2 Engelbert 6 4 Feerwerd 6,5 6,5 Fransum 6,8 7 Garmerwolde 7 5 Garnwerd 6,1 6,2 Godlinze 7 7 Grijpskerk 6,5 7,3 Heveskes 5,5 Nvt Hornhuizen 7,1 7,3 Kielwindeweer 7,3 7,5 Kloosterburen 6,8 6,5 Krewerd 6,8 4,8 Kropswolde 6,5 5,5 Leegkerk 6 7 Lettelbert 7 7 Marsum 6,6 5 Marum 7,6 8 Middelbert 7,1 6 Midwolde 7,3 7,2 Niebert 8 8 Niehove 6,3 6,3 Nieuw Beerta 4,5 6,5 Nieuw Scheemda 8 8 Niezijl 7 6 Noordwijk 8 8 Nuis 6,3 7 Obergum 6,5 6,5 Oosternieland 6,5 6,5 Oosterwijtwerd 6,5 4 Oostum 6,5 6 Opwierde 7 7 Oudeschans 6,5 6,5 Overschild 4,3 5,3 Pieterburen 6,5 8 Remonst.kerk 8 8 Saaxumhuizen 6,5 4,8 Sappemeer 7 7
situatie 2009 exterieur interieur 6 5,5 6 6,3 7,5 6,5 6 5 5 6 6,5 7 5,5 7 5 5,5 6 5,5 6,8 6,8 6,5 7 6 6,5 6,5 7 7,3 7 6 4,5 8 6,5 8 6,5 6,5 7 6,5 6 7 6,5 4,3 6 8 6,5 7
7,5 5,5 8 6 7 6,3 5 6,2 4 6,5 7 5 6,2 7 7,3 Nvt 7,3 7,5 6,5 4,5 5,5 7 7 5 8 6 7,2 8 6,3 6,5 8 6 8 7 6,5 6,5 4 6 7 6,5 4,5 8 8 4,5 7
situatie 2012/2013 exterieur interieur 6 7 6 6,3 7 7 8 7 7,8 6 6,8 7 7 7 7 7 7,1 7,3 6,8 6,8 6,5 7 7 7 7,6 7,1 7,3 8 6,3 6,5 8 7 8 6,3 6,5 6,5 7 6 7 6,5 8 7 8 8 7,5
7,5 7 8 6 7 6,3 7 7 8 6,5 7 7 6,2 7 7,3 Nvt 7,3 7,5 6,5 7 6 7 7 7 8 6 7,2 8 6,3 7 8 6 8 7 6,5 6 8 6 7 6,5 8 8 8 8 7,5
OBJEKTEN
situatie 2008 exterieur interieur
Scheemda 7 5 Solwerd 7 8 Stitswerd 6 5 Thesinge 6 5,5 Tolbert 7 7 Uitwierde 5,5 6,5 Usquert 7 7 Vierhuizen 8 8 Visvliet 6 6,5 Wehe 7 6,5 Westeremden 6,5 6,2 Westernieland Westerwijtwerd 7 5,5 Wetsinge 4 4 Wirdum 7 7 Wittewierum 8 8 Woltersum 7 8 Zuidwolde 8 7,5 Zuurdijk 6,8 7,8
situatie 2009 exterieur interieur 7 6 6 6 7 5 7 8 5 7 6,5 6 6,5 4 7 8 6,5 8 6,8
5 8 4,5 5 7 6,5 7 8 6,5 6,5 6,2 7 5 4 7 8 8 7 7,8
situatie 2012/2013 exterieur interieur 7 7 7 6 7 7 7 8 7 7 6,3 7 7 8 7 8 6,5 8 6,8
6 8 6 6,5 7 7 7 8 6,5 6,5 6,2 7 6,5 8 7 8 8 8 7,8
47
Coehoornsingel 14
9711 bs Groningen
e-mail
[email protected]
telefoon [050] 312 35 69
www.groningerkerken.nl
telefax [050] 314 25 84
