Zeer Geheim Ex. n r
MINISTERRAAD Nr.6226 N o t u l e n van de v e r g a d e r i n g gehouden op v r i j d a g 23 november 1973 i n h e t C a t s h u i s , aangevang 's morgens om 10 uur en 's middags voortgezet
Aanwezig: m i n i s t e r - p r e s i d e n t Den U y l en de m i n i s t e r s Van A g t , Boersma, Van Doorn, D u i s e n b e r g , De Gaay F o r t m a n , G r u i j t e r s , Van Kemenade, Van d e r S t e e , Van d e r S t o e l , T r i p , V o r r i n k , V r e d e l i n g en W e s t e r t e r p ( A f w e z i g z i j n de m i n i s t e r s L u b b e r s en Pronk) V o o r t s z i j n aanwezig de s t a a t s s e c r e t a r i s s e n Van Dam ( p t . 5 ged., 8, 9, 10 en 1 1 ) , Hazekamp en Van H u i t e n ( p t . 5 ) Secretaris : drs.J.Middelburg A d j u n c t - s e c r e t a r i s : drs.L.J.C.M.Ie B l a n c
1.
N o t u l e n van de v e r g a d e r i n g v a n 9 november (nr.6206 en 6206b)
1973
Aangehouden.
2. M e d e d e l i n g e n Zie
3.
p u n t 13.
Hamerstukken a. N a t u r a l i s a t i e van Jamina A k i h a r y en 21 anderen; van Y i l m a z Aksoy en 22 a n d e r e n ; van Giuseope J . A . A t z e r i en 2 2 a n d e r e n ; van Johannes J . N . B a r t e l s en 2 6 anderen en van A b d e l e a d e r Buselham Mohammed en 21 anderen ( B r i e v e n van de s t a a t s s e c r e t a r i s van J u s t i t i e dd. 2 en 6 november 1973, r e s p . n r s . 7 3 0 / 0 7 0 , 730/073, 730/077, 730/080 en 730/072, met w e t s o n t w e r p ) Zonder d i s c u s s i e a a n v a a r d .
Zeer Geheim
(punt 4e)
-8-
minis terraad 23 november 1973
M i n i s t e r Van d e r S t o e l d e e l t mede z o j u i s t een b e r i c h t t e hebben ontvangen d a t de Griekse ambassade i n Den Haag i s b e z e t door een t w i n t i g t a l mensen. Spreker h e e f t gezegd d a t d i t n i e t kan worden g e t o l e r e e r d . De onschendbaarheid van de ambassades moet worden g e r e s p e c t e e r d . Anders zouden ook de Nederlandse ambassades i n h e t b u i t e n l a n d gevaar l o p e n . Over h e t s t a n d p u n t naar a a n l e i d i n g van de recente opstand i n Griekenland h e e f t spreker overl e g gevoerd met z i j n ambtgenoten van de Beneluxen de S c a n d i n a v i s c h e l a n d e n . I n de m i n i s t e r r a a d van de NAVO z a l h e t Nederlandse s t a n d p u n t o n g e t w i j f e l d door v e l e p a r t n e r s n i e t worden g e d e e l d . Nederl a n d w o r d t met b e t r e k k i n g t o t de b u i t e n l a n d s e pol i t i e k a l s k o p l o p e r beschouwd. Aan de G r i e k s e ambassadeur i n N e d e r l a n d h e e f t s p r e k e r medegedeeld d a t de N e d e r l a n d s e r e g e r i n g w r a a k a c t i e s van h e t G r i e k s e regime onaanvaardbaar v i n d t ; de s t a a t van b e l e g moet worden opgeheven en e r moet e r n s t worden gemaakt met de d e m o c r a t i s e r i n g . Hoe de s i t u a t i e i n Griekenland z i c h verder o n t w i k k e l t kan a l l e e n maar worden a f g e w a c h t .
4 f . De (Europese) s t a n d p u n t b e p a l i n g i n z a k e h e t conf l i c t i n h e t Midden-Oosten; de komende Europese t o p c o n f e r e n t i e ( Z i e n o t u l e n m.r. 16 november 1973, p u n t 4g) M i n i s t e r Van d e r S t o e l d e e l t mede d a t op 14 en 15 december a.s. de Europese t o p c o n f e r e n t i e i n Kopenhagen z a l worden gehouden. De t o p c o n f e r e n t i e z a l een i n f o r m e e l k a r a k t e r hebben, e r z u l l e n geen b e s l u i t e n worden genomen en geen gemeenschapp e l i j k communiqué worden u i t g e g e v e n . Wel z a l de Deense v o o r z i t t e r van de t o p c o n f e r e n t i e een samenv a t t i n g van de b e s p r o k e n onderwerpen aan de p e r s v e r s t r e k k e n . De v o o r z i t t e r van de Europese Comm i s s i e , O r t o l i , z a l ook de t o p c o n f e r e n t i e b i j w o n e n a l s o n d e r w e r p e n van de Europese Gemeenschap aan de o r d e komen. Aan h e t b e g i n en aan h e t e i n d e z u l l e n g e m e e n s c h a p p e l i j k e v e r g a d e r i n g e n van de s t a a t s h o o f d e n , r e g e r i n g s l e i d e r s en m i n i s t e r s van b u i t e n l a n d s e zaken worden gehouden. E r t u s s e n z a l gel e g e n h e i d z i j n v o o r o v e r l e g t u s s e n de s t a a t s h o o f den en de r e g e r i n g s l e i d e r s en a f z o n d e r l i j k t u s s e n de m i n i s t e r s van b u i t e n l a n d s e zaken. De onderwerpen van de t o p c o n f e r e n t i e z u l l e n een s t e r k p o l i t i e k k a r a k t e r dragen.
Zeer
(punt
Af)
Geheim
-9-
ministerraad 2 3 november 197 3
O n d e r a n d e r e z u l l e n a a n de o r d e komen h e t c o n f l i c t i n h e t M i d d e n - O o s t e n , de v e r h o u d i n g Europa-Amerika en de O o s t - W e s t - v e r h o u d i n g . E e n s t e r k a c c e n t z a l v a l l e n op de e n e r g i e p r o b l e m a t i e k w a a r b i j z o w e l de e n e r g i e v o o r z i e n i n g a l s de e n e r g i e p o l i t i e k a a n de o r d e z u l l e n komen. V o o r t s z a l w o r d e n g e s p r o k e n o v e r de E u r o p e s e M o n e t a i r e U n i e e n h e t o v e r l e g t u s s e n de l i d s t a t e n v a n de E u r o p e s e G e m e e n s c h a p i n g e v a l v a n c r i s e s . H o e w e l de E u r o p e s e d e f e n s i e n i e t a l s g e s p r e k s p u n t i s genoemd, i s h e t n i e t u i t g e s l o t e n d a t d i t t o c h a a n de o r d e komt. T e n a a n z i e n v a n de o n t w i k k e l i n g e n i n h e t M i d d e n - O o s t e n d e e l t s p r e k e r mede d a t a m b a s s a d e u r Van R o y e n d o o r k o n i n g F e i s a l v a n S a o e d i - A r a b i ë v r i e n d e l i j k i s o n t v a n g e n . De h e e r V a n R o y e n h e e f t een u i t e e n z e t t i n g gegeven van h e t Nederlandse s t a n d p u n t . De a a n v a n k e l i j k e r e a c t i e v a n k o n i n g F e i s a l h i e l d w e i n i g s p e c i f i e k e punten van k r i t i e k voor N e d e r l a n d i n . Wel s t e l d e k o n i n g F e i s a l de n o o d z a k e l i j k e z e l f b e s c h i k k i n g van h e t P a l e s t i j n s e volk e n de t e r u g t r e k k i n g d o o r Israël u i t de b e z e t t e geb i e d e n c e n t r a a l . Na o p m e r k i n g e n v a n z i j n S y r i s c h e a d v i s e u r w e r d a a n d e z e r e a c t i e d o o r de k o n i n g nog e e n e x t r a - p u n t t o e g e v o e g d , n l . de A r a b i s c h e e i s d a t N e d e r l a n d de I s r a ë l i s c h e a g r e s s i e v e r o o r d e e l t . Koning F e i s a l h e e f t aan ambassadeur Van Royen t e n behoeve v a n h e t N e d e r l a n d s e s t a a t s h o o f d e e n b r i e f m e e g e g e v e n , w a a r i n h i j d e z e p u n t e n h e r h a a l t . De c o n s u l van Koeweit, Rabani h e e f t toegegeven dat de A r a b i s c h e l a n d e n e r n a a r s t r e v e n N e d e r l a n d v e r d e r t e k r i j g e n dan h e t g e m e e n s c h a p p e l i j k e s t a n d p u n t i n de E E G - v e r k l a r i n g . De h e e r R a b a n i h e e f t d u i d e l i j k l a t e n w e t e n d a t de N e d e r l a n d s e r e g e r i n g z e l f s t a n d i g moet t o n e n d a t z i j de v e r k l a r i n g v a n • de n e g e n E E G - l a n d e n o n d e r s t e u n t . De N e d e r l a n d s e r e g e r i n g z o u v o l g e n s hem ook e e n u i t s p r a a k m o e t e n d o e n o v e r de a a n w e z i g h e i d v a n de P a l e s t i j n e n b i j de v r e d e s b e s p r e k i n g e n . A a n N e d e r l a n d w o r d e n h o g e r e e i s e n g e s t e l d d a n a a n de a n d e r e l a n d e n . H i e r o p k a n n i e t w o r d e n i n g e g a a n . G e z i e n de e r v a r i n g e n d i e men i n J a p a n h e e f t , z a l h e t toegeven aan deze A r a b i s c h e e i s e n s t e e d s v e r d e r g a a n d e nieuwe e i s e n inhouden, z o a l s h e t v e r b r e k e n v a n de d i p l o m a t i e k e b e t r e k k i n g e n met I s r a ë l . De m i n i s t e r v a n b u i t e n l a n d s e z a k e n v a n de V e r e n i g d e S t a t e n , K i s s i n g e r , h e e f t g e z e g d d a t de V e r e n i g d e S t a t e n b e r e i d z i j n N e d e r l a n d t e h e l p e n . N e d e r l a n d moet ook g e e n b e l e i d v o e r e n d a t t e g e n h e t A m e r i k a a n s e b e l e i d i n d r u i s t . Met de A r a b i s c h e l a n d e n w o r d t nog s t e e d s op g r o t e s c h a a l v i a de d i p l o m a t i e k e k a n a l e n o v e r l e g d . E r b e g i n n e n t e k e n e n v a n v e r d e e l d h e i d b i n n e n de A r a b i s c h e w e r e l d t e o n t s t a a n t e n a a n z i e n van h e t h a n t e r e n van h e t oliewapen.
Zeer
(punt 4 f )
Geheim
-10-
ministerraad 2 3 november 19 7 3
Marokko h e e f t z i c h d u i d e l i j k u i t g e s p r o k e n v o o r een b e ë i n d i g i n g v a n de o l i e b e p e r k i n g . Op 26 november a.s. z a l een A r a b i s c h e t o p c o n f e r e n t i e i n A l g i e r s w o r d e n g e h o u d e n . De twee A r a b i s c h e m i n i s t e r s v o o r o l i e z a k e n d i e een a a n t a l Europese hoofdsteden z u l l e n b e z o e k e n z i j n ook u i t g e n o d i g d om i n N e d e r l a n d t e komen. W a a r s c h i j n l i j k z u l l e n z i j a a n d e z e u i t n o d i g i n g geen gehoor geven. O v e r de h o u d i n g v a n de E E G - l a n d e n i n de o l i e c r i s i s d e e l t s p r e k e r mede d a t de B e l g i s c h e e n W e s t d u i t s e r e g e r i n g e n v e e l b e g r i p v o o r de Ned e r l a n d s e s i t u a t i e t o n e n e n z i c h coöperatief ops t e l l e n . D i t z a l mede v o o r t k o m e n u i t de v r e e s d a t N e d e r l a n d m a a t r e g e l e n z a l nemen op h e t g e b i e d v a n de e x p o r t v a n a a r d g a s e n de d o o r v o e r v a n ruwe o l i e . B i j h e t b e z o e k d a t s p r e k e r z a t e r d a g j l . a a n de W e s t d u i t s e m i n i s t e r van b u i t e n l a n d s e zaken, S c h e e l , h e e f t a f g e l e g d b l e e k d u i d e l i j k d a t d e z e van mening was d a t de E E G - l a n d e n s o l i d a i r m o e t e n o p t r e d e n . E r b e s t a a t een vergaande p a r a l l e l l i t e i t t u s s e n de h o u d i n g v a n de N e d e r l a n d s e e n de W e s t d u i t s e r e g e r i n g . D u i t s l a n d g e e f t geen s t e u n aan h e t F r a n s e en B r i t s e s t a n d p u n t i n z a k e h e t c o n f l i c t i n h e t M i d d e n - O o s t e n . Ook t e n a a n z i e n v a n h e t patronage over het v r e d e s o v e r l e g b e s t a a t eensgezindh e i d met N e d e r l a n d . F r a n k r i j k e n G r o o t - B r i t t a n n i ë b e h o e v e n n i e t mee t e d o e n a a n h e t komende v r e d e s o v e r l e g . De A m e r i k a a n s e r e g e r i n g i s h i e r o p t e g e n e n ook I s r a ë l z o u d i t n i e t t o e j u i c h e n . Samen met z i j n W e s t d u i t s e ambtgenoot i s s p r e k e r van mening d a t n a de v r e d e de E u r o p e s e G e m e e n s c h a p e e n b i j d r a g e moet l e v e r e n a a n e e n h u l p p r o g r a m m a v o o r h e t M i d d e n - O o s t e n . De h o u d i n g v a n Italië i n z a k e het c o n f l i c t i n h e t Midden-Oosten i s n i e t geheel . duidelijk. B i j h e t j o n g s t e o v e r l e g i n Kopenhagen o v e r h e t c o n f l i c t i n h e t Midden-Oosten i s een p l a n van B r i t s e z i j d e besproken w a a r i n een g e z a m e n l i j k o p t r e d e n v a n de n e g e n l a n d e n i n de A r a b i s c h e h o o f d • s t e d e n w e r d b e p l e i t . E e n v e r t e g e n w o o r d i g e r v a n de negen E E G - l a n d e n zou z i c h moeten p r e s e n t e r e n b i j de A r a b i s c h e m i n i s t e r s v a n b u i t e n l a n d s e z a k e n ; deze z o u d a a r b i j m o e t e n a a n d r i n g e n op i n t r e k k i n g v a n de t e g e n de E u r o p e s e l a n d e n g e r i c h t e m a a t r e g e l e n . Aan de A r a b i s c h e r e g e r i n g e n moet ook w o r den d u i d e l i j k gemaakt d a t v e r d e r e m a a t r e g e l e n t e g e n E u r o p e s e l a n d e n o n g e t w i j f e l d e f f e c t z u l l e n hebbe op de r e l a t i e t u s s e n de A r a b i s c h e w e r e l d e n de E u r o p e s e G e m e e n s c h a p . H i e r d o o r z o u b l i j k e n d a t de negen E E G - l a n d e n een e e n s g e z i n d e groep vormen. Namens de N e d e r l a n d s e r e g e r i n g h e e f t s p r e k e r d i t plan ondersteund.
Zeer
(punt 4 f )
Geheim
-11-
ministerraad 23 november 197 3
Na a a n v a n k e l i j k e F r a n s e r e s e r v e s i s h e t p l a n t o c h a a n genomen. F r a n k r i j k zegde e c h t e r a l l e e n z i j n s t e u n t o e , i n d i e n N e d e r l a n d i n de a l g e m e n e v e r g a d e r i n g v a n de V e r e n i g d e N a t i e s g e e n s t e u n g e e f t a a n de r e s o l u t i e i n z a k e del-kernproeven; Er b e s t a a t i n F r a n k r i j k v e e l b e z w a a r t e g e n de N e d e r l a n d s e a f w i j z i n g v a n a l l e k e r n p r o e v e n . Het b l i j k t d a t i n d e z e r e s o l u t i e i n z a k e de k e r n p r o e v e n e e n o n e v e n w i c h t i g h e i d b e s t a a t i n de b e o o r d e l i n g v a n b o v e n g r o n d s e en o n d e r g r o n d s e p r o e v e n . S p r e k e r h e e f t t o e g e z e g d d a t o n z e d e l e g a t i e z i c h b i j stemming o v e r d e z e r e s o l u t i e z a l o n t h o u d e n , maar i n de s t e m v e r k l a r i n g z a l z i j e c h t e r d u i d e l i j k maken d a t h e t N e d e r l a n d s e s t a n d p u n t i s g e b a s e e r d op de o n e v e n w i c h t i g h e i d i n de t e k s t v a n de r e s o l u t i e . Ook W e s t - D u i t s l a n d s t e u n t daarom de r e s o l u t i e n i e t . De d e l e g a t i e z a l z o w e l o n d e r g r o n d s e a l s bovengrondse kernproeven a f w i j z e n , \6prckcr h e e f t e e n c n a n d e r a a n de F r a n s e a m b a o a a d c u r m e e g e d e e l d ^ A l s g e v o l g van deze t o e z e g g i n g h e e f t F r a n k r i j k h e t B r i t s e plan ondersteund. Binnenkort zullen i n a l l e Arabische h o o f d s t e d e n namens de n e g e n l a n d e n d e m a r c h e s w o r d e n o n d e r n o m e n . D i t i s de e e r s t e k e e r d a t de n e g e n E E G l a n d e n z i c h op b u i t e n l a n d s p o l i t i e k g e b i e d e e n s g e z i n d m a n i f e s t e r e n . H i e r d o o r wordt een s t u k e x t e r n e s o l i d a r i t e i t v a n de E E G - l a n d e n g e r e a l i s e e r d . I n t e r n e s o l i d a r i t e i t i s e c h t e r ook n o o d z a k e l i j k . S p r e k e r i s o v e r i g e n s v a n m e n i n g d a t de t o e z e g g i n g a a n de F r a n s e r e g e r i n g i n z a k e de N e d e r l a n d s e s t e u n a a n de r e s o l u t i e o v e r de k e r n p r o e v e n op de g r e n s v a n h e t a a n v a a r d b a r e l i g t . M i n i s t e r V r e d e l i n g v r a a g t w a t de b e t e k e n i s i s v a n de m e l d i n g s p l i c h t b i j c r i s i s s i t u a t i e s . G e l d t de m e l d i n g s p l i c h t ook v o o r m i l i t a i r e c r i s i s s i t u a t i e s o f i s h e t s l e c h t s de b e d o e l i n g h e t d i p l o m a t i e k e c o n t a c t t u s s e n de E E G - l a n d e n t e v e r s t e r k e n . I n d i e n op de t o p c o n f e r e n t i e g e s p r o k e n w o r d t o v e r de E u r o p e s e d e f e n s i e d r i n g t s p r e k e r e r o p a a n d a t h i e r b i j de E u r o p e s e C o m m i s s i e w o r d t i n g e s c h a k e l d . E r moet e e n p o l i t i e k e c o n t r o l e komen op de w a p e n p r o d u k t i e i n E E G - l a n d e n e n op h e t m i l i t a i r - i n d u s t r i ë l e c o m p l e x . D i t k a n h e t b e s t g e s c h i e d e n d o o r de EEG omdat d i e d e o r g a n e n e r v o o r h e e f t . S p r e k e r v r a a g t of a l l e e n aan N e d e r l a n d gevraagd wordt verdergaande u i t s p r a k e n t e n a a n z i e n van h e t c o n f l i c t i n h e t MiddenO o s t e n t e d o e n o f ook a a n a n d e r e l a n d e n . De p o s i t i e v a n N e d e r l a n d moet op de E u r o p e s e t o p c o n f e r e n t i e a a n de o r d e worden g e s t e l d . S p r e k e r a c h t h e t v o o r t s v e r s t a n d i g van h e t a a n b o d v a n de A m e r i k a a n s e r e g e r i n g h u l p t e v e r l e n e n a a n N e d e r l a n d g e e n g e b r u i k t e maken om z o ^ t e voorkomen d a t N e d e r l a n d p o l i t i e k g e z i e n nog meer geïsoleerd ° ^ d t e n nog m e e r op e e n l i j n met de V e r e n i g d e S t a t e n w o r d t gesteld. w
Zeer Geheim
(punt 4 f )
»
-12-
ministerraad 23 november 197 3
Ten a a n z i e n van de r e s o l u t i e i n z a k e de k e r n p r o e ven w i j s t s p r e k e r erop d a t de bovengrondse p r o e ven a l l e e n voor m i l i t a i r e d o e l e i n d e n d i e n e n en de ondergrondse k e r n p r o e v e n m o g e l i j k voor v r e e d zaam g e b r u i k d i e n e n . M i n i s t e r W e s t e r t e r p v i n d t d a t de m i s s i e van ambassadeur Van Royen naar k o n i n g F e i s a l b e t e r b u i t e n de p u b l i c i t e i t had kunnen b l i j v e n . Geheime m i s s i e s hebben m o g e l i j k meer i n v l o e d , omdat de o n t vangende p a r t i j dan g e m a k k e l i j k e r c o n c e s s i e s kan doen. Spreker i s met m i n i s t e r Van d e r S t o e l van o o r d e e l d a t de r e g e r i n g n i e t moet i n g a a n op de v e r d e r g a a n d e e i s e n van de A r a b i s c h e l a n d e n . I n de v e r g a d e r i n g van de m i n i s t e r s van v e r k e e r i n de EEG¬ l a n d e n h e e f t h i j gemerkt d a t ook de B e l g i s c h e , W e s t d u i t s e en Luxemburgse ambtgenoten de i n t e r n e s o l i d a r i t e i t van de EEG van h e t g r o o t s t e b e l a n g achtten. M i n i s t e r D u i s e n b e r g v r a a g t o f de tekenen van a a r z e l i n g b i n n e n de A r a b i s c h e w e r e l d t e n aanz i e n van h e t h a n t e r e n van h e t o l i e w a p e n b e t r e k k i n g hebben op de N e d e r l a n d s e b o y c o t o f op de algemene b e p e r k i n g van de o l i e v o o r z i e n i n g . De m i n i s t e r - p r e s i d e n t h e e f t b e g r i p v o o r de o v e r w e g i n g e n om tegemoet t e komen aan de Franse e i s e n i n z a k e de r e s o l u t i e o v e r de k e r n p r o e v e n . Wel i s d i t b a l a n c e r e n op h e t s c h e r p van de snede. Voorkomen moet worden d a t N e d e r l a n d i n de toekomst i n EEG-verband gedwongen w o r d t t e r u g t e t r e d e n op z i j n standpunten inzake het buitenlandse p o l i t i e k e b e l e i d . Er moeten d u i d e l i j k e g r e n z e n worden g e s t e l d i n hoev e r r e N e d e r l a n d b e r e i d i s de p o l i t i e k van de Europese Gemeenschap v o o r r a n g t e geven boven h e t e i g e n b e l e i d z e k e r met h e t oog op de t o e k o m s t . Ten a a n z i e n van de Europese samenwerking met b e t r e k k i n g t o t de ener¬ . g i e v o o r z i e n i n g i s e r d u i d e l i j k i e t s meer beweging i n de s t a n d p u n t e n . D i t z a l mede h e t g e v o l g z i j n van h e t f e i t d a t de p r o d u k t i e v e r m i n d e r i n g van o l i e ^ a l l e l a n d e n t r e f t . I n F r a n k r i j k en Groot-Brittannië z a l men op k o r t e t e r m i j n ook een aanvang moeten ma¬ ' ken met h e t nemen van m a a t r e g e l e n t e r b e p e r k i n g van h e t o l i e v e r b r u i k . België v o e l t z i c h b e d r e i g d , omdat 2/3 van de E e l g i s c h e o l i e v i a R o t t e r d a m w o r d t i n g e v o e r d . De B e l g i s c h e r e g e r i n g i s e r g geschrokken van de o p m e r k i n g e n van N e d e r l a n d s e b e w i n d s l i e d e n i n z a k e h e t m o g e l i j k s t o p z e t t e n van de e x p o r t van Nederlands a a r d g a s . H i e r d o o r i s i n België een bepaalde v i j a n d i g e stemming t e n o p z i c h t e van N e d e r l a n d o n t s t a a n S p r e k e r v i n d t h e t b e l a n g r i j k d a t deze v i j a n d i g e stemming w o r d t weggenomen.
Z e e r Geheim
(punt 4 f )
l_
-13-
ministerraad 23 november 1973
M i n i s t e r Van d e r S t o e l m e r k t op d a t h e t b i j k e r n p r o e v e n i n h o o f d z a a k a l l e e n maar g a a t om s t r a t e g i s c h e k e r n p r o e v e n a l s o n d e r d e e l v a n de kwal i t a t i e v e bewapeningswedloop. Vreedzame ondergrondse k e r n p r o e v e n z i j n n a u w e l i j k s van b e l a n g . S p r e k e r i s h e t e e n s met de m i n i s t e r - p r e s i d e n t e n v i n d t de t o e z e g g i n g a a n de F r a n s e r e g e r i n g , i n z a k e h e t o n t h o u d e n v a n s t e u n a a n de V N - r e s o l u t i e o v e r de k e r n p r o e v e n , op de g r e n s v a n h e t a a n v a a r d b a r e l i g g e n . De e n i g e o v e r w e g i n g d i e a l s argument voor h e t onthouden van s t e u n a a n de r e s o l u t i e k a n g e l d e n i s de b e s t a a n d e o n e v e n w i c h t i g h e i d i n de t e k s t v a n de r e s o l u t i e . B i j de s t e m v e r k l a r i n g z a l de N e d e r l a n d s e d e l e g a t i e d u i d e l i j k a l l e k e r n p r o e v e n a f w i j z e n . N e d e r l a n d neemt i n de E u r o p e s e G e m e e n s c h a p t e n a a n z i e n v a n de b u i t e n l a n d s e p o l i t i e k d i k w i j l s een a f w i j k e n d standpunt i n . B i j de E u r o p e s e t o p c o n f e r e n t i e z a l de v o o r z i t t e r v a n de E u r o p e s e C o m m i s s i e a a n w e z i g z i j n a l s b e l a n g r i j k e c o m m u n a u t a i r e z a k e n a a n de o r d e komen. B i j de c o n s u l t a t i e t u s s e n de v e r s c h i l l e n d e l i d s t a t e n i n g e v a l v a n e e n c r i s i s d e n k t men n i e t a a n m i l i t a i r e c r i s i s s i t u a t i e s , maar aan p o l i t i e k e c r i s e s . C o n s u l t a t i e s o v e r m i l i t a i r e c r i s e s h o r e n t h u i s i n NAVO-verband. De w a p e n p r o d u k t i e i n de E E G - l a n d e n i s e e n z e e r gecomp l i c e e r d onderwerp. S p r e k e r z i e t n i e t dat h i e r o v e r i n E E G - v e r b a n d op k o r t e t e r m i j n e e n b e s l u i t z a l w o r d e n genomen. V a n N e d e r l a n d s e z i j d e moet de l i j n w o r d e n g e v o l g d d i e i n de r e g e r i n g s v e r k l a r i n g i s v a s t g e l e g d , n l . a f w i j z i n g v a n e e n E u r o p e s e a t o o m m a c h t . Ook op h e t g e b i e d v a n e e n E u r o p e s e atoommacht v e r w a c h t s p r e k e r g e e n v o o r s t e l l e n g e z i e n de r e c e n t e u i t l a t i n g e n v a n p r e s i d e n t Pompidou t e g e n een m o g e l i j k e F r a n s - B r i t s e a t o o m m a c h t . A l l e e n v a n de N e d e r l a n d s e r e g e r i n g w o r d e n v e r d e r g a a n d e c o n c e s s i e s geëist d o o r de A r a b i s c h e l a n d e n . ' A l l e e n de r e g e r i n g v a n L i b i ë h e e f t v a n W e s t - D u i t s l a n d w a p e n l e v e r a n t i e s g e ë i s t . De W e s t d u i t s e r e g e r i n g i s op d e z e e i s n i e t i n g e g a a n . T e n a a n z i e n v a n de a a n g e b o d e n h u l p v a n de V e r e n i g d e S t a t e n a a n N e d e r l a n d i s s p r e k e r . h e t e e n s met m i n i s t e r V r e d e l i n g d a t h i e r b i j v o o r z i c h t i g m o e t w o r d e n o p g e t r e d e n . De a f h a n k e l i j k h e i d v a n de V e r e n i g d e S t a t e n moet n i e t e x t r a worden o n d e r s t r e e p t . T o c h moet d i t aanbod n i e t z o n d e r meer worden a f g e s l a g e n . Wel z a l men m o e t e n t r a c h t e n i n E E G - v e r b a n d f o r m u l e s t e v i n d e n op b a s i s v a n de i n t e r n e s o l i d a r i t e i t z o d a t n o o d s i t u a t i e s k u n n e n w o r d e n v e r m e d e n . Met b e t r e k k i n g t o t de m i s s i e v a n a m b a s s a d e u r Van R o y e n m e r k t s p r e k e r op d a t h e t o n v e r m i j d e l i j k was d e z e g e h e e l i n d e ^ p u b l i c i t e i t t e brengen, a a n g e z i e n laowcl over h e t v e r t r e k v a n do h o e r V a n R o y e n a l s o v e r de b r i e f v a n do K o n i n g i n r e e d 3 e e n b e r i c h t i n een k r a n t s t o n d J
WOLW^
ovyu-^
^oic ovxu
Wx
u^V^JL
Zeer Geheim
(punt 4 f )
-14-
ministerraad 2 3 november 19 7 3
De v e r d e e l d h e i d i n h e t A r a b i s c h e kamp over h e t han t e r e n van h e t o l i e w a p e n r i c h t z i c h v o o r n a m e l i j k op h e t b e l e i d t e n o p z i c h t e van West-Europa i n z i j n t o t a l i t e i t . Marokko, Oman en andere P e r z i s c h e G o l f s t a t e n zouden b l i j k e n s de b e r i c h t e n een e i n d e w i l l e n maken aan de p r o d u k t i e b e p e r k i n g .
5. M a a t r e g e l e n i n v e r b a n d met de o l i e s c h a a r s t e (Derde r a p p o r t van de coördinatiegroep o l i e c r i s i s ; z i e n o t u l e n m.r. 16 november 1973, p u n t 5) De m i n i s t e r - p r e s i d e n t m e r k t op d a t u i t h e t derde r a p p o r t van de coördinatiegroep d u i d e l i j k b l i j k t d a t n a a r h e t o o r d e e l van de o l i e m a a t s c h a p p i j e n de s i t u a t i e d u i d e l i j k s l e c h t e r i s geworden. Op g r o n d van een g r o o t a a n t a l g e a n n u l e e r d e a f v a a r t e n u i t Saoedi-Arabië en K o e w e i t z a l de v e r m i n d e r i n g van de o l i e t o e v o e r midden december mins t e n s 25% b e d r a g e n . D i t b l i j k t ook u i t een b r i e f van de p r e s i d e n t - d i r e c t e u r van de S h e l l mr.Wagner d i e v o o r t s w i j s t op de ongehoorde p r i j s o n t w i k k e l i n g van de ruwe o l i e . Amerikaanse o l i e m a a t s c h a p p i j e n kopen i n N i g e r i a en a n d e r e l a n d e n a l l e o l i e v o o r r a d e n op; d a a r v a n i s de p r i j s g e s t e g e n t o t 16,85 d o l l a r p e r b a r r e l , d.w.z. h e t d r i e - a v i e r v o u d i g e van de b e s t a a n d e o l i e p r i j s . Een l i t e r o l i e k o s t t e e n i g e maanden g e l e d e n nog 8 c e n t , deze p r i j s i s o p g e l o p e n t o t 12 c e n t ; op g r o n d van deze ber i c h t e n zou de p r i j s o n g e v e e r 35 c e n t b e d r a g e n . De h e e r Wagner s c h r i j f t d a t d i t een v e r n i e t i g e n d e f f e c t z a l hebben op de chemische i n d u s t r i e en de t o t a l e wereldeconomie.' H i j h e e f t d e r g e l i j k e waarschuwende boodschappen ook gezonden aan andere i m p o r t l a n d e n en aan de OESO. De b e n z i n e p r i j s z a l o n g e t w i j f e l d op k o r t e t e r m i j n met 20% s t i j g e n . M i n i s t e r W e s t e r t e r p h e e f t op 21 novemb e r j l . een g e s p r e k gehad met de B e n e l u x m i n i s t e r s van v e r k e e r . H i e r u i t i s de wens n a a r v o r e n gekomen om w e k e l i j k s c o n t a c t t e onderhouden i n z a k e de m a a t r e g e l e n met b e t r e k k i n g t o t de o l i e y o o r z i e ning. V o o r g e s t e l d i s om w e k e l i j k s e l k e d i n s d a g a m b t e l i j k o v e r l e g i n B r u s s e l t e houden. De B e l g i s c h e r e g e r i n g h e e f t na de e r v a r i n g e n met de e e r s t a u t o v r i j e zondag ook een r i j v e r b o d o p g e l e g d aan b r o m f i e t s e n . Voorts h e e f t z i j verzocht over t e gaan t o t een h a r m o n i s a t i e van h e t aanvang- en e i n d t i j d s t i p van de a u t o v r i j e zondag en een homol o g a t i e van e i k a a r s o n t h e f f i n g e n .
