LEVEN EN DOEN
#"%$!
www.trouw.nl |
Z AT E R DA G
29
AU G U S T U S
2015
tijd Wat moet ik toch met die berg foto’s?
Ze zijn zestien Alle dertien en maakten hun goed uit de eigen magazine hypermarché pagina 12
pagina 17
De honderden digitale foto’s die je jaarlijks produceert, wat doe je er mee? En de stapels geërfde fotoboeken van familieleden? De historicus in Floor Bal wil alles bewaren, haar interne opruimer heeft andere gedachten. TEKST FLOOR BAL
Wat te doen met de fotoberg
6
Z AT E R DAG 29 AU G U S T U S 2 0 1 5
de
I
n het eerste levensjaar van mijn dochter maakte ik 463 foto’s van haar. Al die afbeeldingen liggen nog op me te wachten, keurig opgeborgen in een speciaal mapje ergens op mijn harde schijf. Het verzamelen van al die foto’s vanaf twee fototoestellen, twee gms’s en één tablet, kostte al drie avonden. Haar babyboek moet ik nog maken. Binnenkort wordt ze drie. Heb ik eindelijk dat boek af, dan ligt er nog een stapel achterstallige vakantiefoto’s op mij te wachten. En hoe langer ik met het sorteren wacht, hoe groter de fotoberg groeit. Want ik blijf doorfotograferen. Het is een bekend probleem zegt personal organizer Monique Lutz die haar klanten helpt hun leven opnieuw te organiseren. “Zelfs de meest geordende mensen hebben het gevoel dat ze nog iets met hun foto’s moeten doen.” De oorzaak: er wordt zoveel gefotografeerd dat er niet tegenop te plakken valt. Ter vergelijking: in mijn geboortejaar 1977 maakten mijn ouders 76 foto’s van me. Een selectie maakten ze niet. Alles wat leuk genoeg was om te fotograferen, was goed genoeg om in te plakken. Ook als ik net mijn ogen dichthield, wat trouwens buitenproportioneel vaak gebeurde. “Vroeger kwam het fototoestel alleen op speciale momenten uit de kast”, zegt Lutz. “De selectie werd al voor het maken van de
foto gemaakt. Vervolgens werd er slechts één foto gemaakt. Ontwikkelen kostte klauwen vol geld. Nu schiet je soms wel zeven foto’s van één moment waaruit daarna de allermooiste gekozen moet worden.” De foto’s stapelen zich niet alleen in de computer op. “Ik kom bij klanten die twee of drie verhuisdozen vol foto’s hebben, waar ze nog iets mee willen doen. Ze hebben continu het gevoel dat ze een taak laten liggen, dat ze falen. Als ik suggereer dat ze misschien niet alles hoeven in te plakken, valt er een last van hun schouders.” Lutz bespreekt met haar klanten wat ze echt belangrijk vinden en laat ze een knoophakken. Moet alles echt ingeplakt worden? Of is het helemaal niet zo erg als alles op de computer of in bananendozen blijft? “Als ze echt zoveel waarde aan zo’n babyboek hechten, moeten ze ook met dat project aan de slag gaan.” Zelf is ze zeven jaar geleden halverwege een album met foto’s van een verhuizing blijven steken. Sindsdien maakt ze elke maand een selectie en stopt ze alles in mapjes op haar computer. Voor haar dochters van (vier en zes) beschrijft ze in een Worddocument wat er die maand gebeurde. “De foto’s hebben alleen waarde als je het verhaal erbij kent. Vroeger zette je in het album ‘Afscheid juf Anke’. Nu doe ik het zo.”
In mijn familie ben ik niet de enige die graag foto’s maakt. Gelukkig is de uiterste houdbaarheidsdatum van mijn vader, een kranige zestiger, nog niet in zicht. Maar ooit zal ik met mijn broer en zus de rijen fotoalbums die in mijn ouderlijk huis staan door moeten nemen. Onze eigen jeugdfoto’s bewaren we zeker. Maar wat moeten we met dat album van die reis die mijn ouders begin jaren zeventig in Joegoslavië met vrienden maakten? De historicus in mij wil alles bewaren, mijn interne opruimer heeft daar hele andere gedachten over. Van Elwin Hendrikse, collectiespecialist fotografie bij het Nationaal Archief hoef ik die vakantiekiekjes niet te bewaren. “Tenzij je vader Ruud Lubbers of Jan Wolkers heet. Dat je aan foto’s gehecht bent, betekent nog niet dat ze historische waarde hebben.” In de meeste familiefotoboeken van na de Tweede Wereldoorlog, toen de gemiddelde Nederlander flink begon te fotograferen, hebben de archieven geen interesse. Dat wil niet zeggen dat alle kiekjes voor historici oninteressant zijn. Albums van familieleden die op bijzondere plekken werkten, in Indië dienden of van voor de jaren veertig zijn, kunnen historische waarde hebben. Hendrikse adviseert om bij twijfel bij een lokaal archief langs te gaan. Want soms beseffen nabestaanden niet dat ze historische beelden in huis hebben. !
#"%$! T I J D
7
‘Maar wat moeten we met dat album van die reis die mijn ouders begin jaren zeventig in Joegoslavië met vrienden maakten?’ De foto’s op deze pagina’s zijn uit dit album van de vader van Floor Bal afkomstig. De reis maakten ze in 1975.
“Zo waren in de Tweede Wereldoorlog particulieren niet geïnteresseerd in oorlogsbeelden vastleggen. Iedereen bewaarde zijn rolletje voor de bevrijding. Wie tijdens een fietstocht toevallig de kapotgeschoten brug over de Rijn vastlegde, was daarmee één van de weinigen. Dat willen we graag zien.” Sowieso is het handig om voor het weggooien in de familie even rond te vragen of er iemand bezig is met het uitzoeken van de familiegeschiedenis. Misschien zit diegene dringend te springen om de zeldzame foto’s van tante Mien uit de Jordaan. Waarom vormen foto’s vaak het kostbaarste bezit dat mensen hebben, dat wat iedereen bij een brand meteen wil redden? Volgens opruimcoach Lutz zijn mensen doodsbenauwd dat ze de mooie momenten uit hun leven vergeten. “Het leven gaat zo snel dat ze vrezen dat ze later hun herinneringen niet meer kunnen terughalen.” Daarbij stellen ze hoge eisen aan hun eigen brein. “Alle werkinformatie moet paraat staan, net als alle klussen in het huishouden. Daarnaast moeten ook alle goede ervaringen bewaard blijven. Zo werken de hersenen niet, dus wordt uit controledrang weer de camera gepakt. Terwijl er met al die plaatjes uiteindelijk weinig gedaan wordt.” De bergen foto’s die als geheugensteun moeten dienen, vormen zo extra ballast.
8
Z AT E R DAG 29 AU G U S T U S 2 0 1 5
}
Het voelt alsof je het leven van een dierbare in de kliko gooit Als Lutz met haar cliënten de onvermijdelijke doos met geërfde foto’s of oude albums tegenkomt, raadt ze aan alleen datgene te bewaren waar ze zelf aan gehecht zijn. “Maak een selectie van opnames die je koestert en doe de rest weg. Ik zie geen enkele reden om allemaal foto’s te bewaren als het niet om je eigen herinneringen gaat.” De consequentie is dat soms meerdere fotoalbums op de nominatie staan om weggegooid te worden. “Veel mensen voelen zich verplicht die te bewaren.” Weggooien zou volgens hen een liefdeloze daad zijn, bijna alsof ze het leven van hun ouders klakkeloos in de kliko gooien. “Ik vraag ze altijd goed na te denken over de reden om iets te houden. Aan je ouders ben je niets verplicht, die zijn al dood.” Het is één van de moeilijkste opgaven die ze haar klanten kan geven. “Daarvoor ben ik er, ik help ze om moeilijke keuzes te maken. Maar al die boeken nemen veel ruimte in en vaak kijkt niemand er meer in.” Soms vragen klanten of zij de boeken wil meenemen.
“Omdat ze het niet over hun hart kunnen verkrijgen. Zelf gooi ik nooit iets weg, dat moeten ze echt zelf doen. Meestal laat ik het ze als huiswerkopgave doen. Uiteindelijk lucht het altijd op.” Aan wie, net als ik, lustig doorknipt, adviseren de experts om permanent een selectie te blijven maken. Op de mobiele telefoon kan dat overal; in de wachtkamer bij de dokter, de rij voor de kassa of tijdens de dagelijkse treinreis. Op reis kunnen elke avond de gemaakte foto’s doorgenomen worden. Want niemand heeft wat aan duizenden niet-bekeken foto’s die alleen maar schijfruimte in beslag nemen. Alle foto’s waarvan het enige doel was om mooi te wezen op Facebook of Instagram kunnen direct gewist worden. Dat zijn eendagsvliegen. Niemand zit over drie jaar nog te wachten op die foto van een goed gelukte maaltijd of die strandselfie. Tenzij je buitensporig veel volgers op social media hebt en elk moment een boekcontract verwacht natuurlijk. Voor de rest adviseert collectiespecialist Hendrikse om bij de digitale bestanden in elk geval te zetten waar en wanneer een foto genomen is. “Voor mijn werk is de achterkant van een foto vaak het belangrijkste. Omdat daar vroeger dat soort informatie geschreven werd. In de toekomst hebben we
de fotoberg
die optie niet meer.” Ook is het belangrijk om op tijd bestanden om te zetten als er een nieuw format gangbaar wordt. Want wie kijkt er nog naar alle oude 8mm-filmpjes die nog niet op dvd omgezet zijn? Voor digitale bestanden komt daar nog bij dat bewerkte foto’s gecorrumpeerd kunnen raken. Bij het Nationaal Archief krijgt Hendrikse regelmatig bestanden op floppy’s en diskettes binnen die hij met moeite kan openen. Terwijl het pas een jaar of tien geleden is dat nieuwe computers geen diskette-ingang hebben. Waarmee alle afbeeldingen uit die tijd nu al ontoegankelijker zijn geworden zijn. Hij waarschuwt dat hetzelfde met onze bestanden kan gebeuren. “We hebben helemaal geen idee of al die jpeg- en tiff-bestanden van nu over dertig jaar nog te openen zijn.” Wat voor de ergste verzamelaar meteen de oplossing voor de fotoberg is: dan kunnen alle foto’s in één keer op de vuilnisbelt. ■
Reageren?
Digitale hulpjes Wie foto’s uit het analoge tijdperk aan het selecteren is, zou de uitgekozen foto’s kunnen scannen om daarmee een nieuw album samen te stellen. Fotoboeken die online worden gemaakt, nemen veel minder ruimte in de kast in. Het scannen van de negatieven is ook een optie, er zijn allerlei negatievenscanners op de markt. Daarnaast zijn er verschillende bedrijven die de klus van het scannen van foto’s en negatieven graag overnemen. Voor het herorganiseren van digitale foto’s bestaat zowel gratis software als programma’s die meer opties bieden, maar waarvoor betaald moeten worden. De bekendste programma’s zijn onder meer Picasa, Flickr en Carousel van Dropbox. Hiermee kunnen foto’s niet alleen gesorteerd en bewerkt worden, maar ook online bewaard. Zowel privé als zichtbaar voor de hele wereld.
Bent u een fotografische hamsteraar? Welke foto mag beslist nooit weg? Of gooit u zonder blikken of blozen oude albums in de kliko? Mail het ons via
[email protected] in maximaal 150 woorden.
#"%$! T I J D
9
