Z 0- S. op de vraag, maar er zijn wel capaciteitsproblemen die in de toekomst groter zullen worden

gemeente

Haarlemmermeer

Nota van B&W Onderwerp Portefeuillehouder

Intentieverklaring internationaal onderwijs mr. A.Th.H. van Dijk

Collegevergadering i Inlichtingen Registratienummer

6

Z

0-

S

Marion Wester (023 5676774)

ZO O CQ J

/ / ( S & ~ /

Inleiding Almere, Amsterdam, Amstelveen en Haarlemmermeer willen gezamenlijk optrekken ten aanzien van het internationaal onderwijs in de regio. Daartoe is een intentieverklaring opgesteld (zie bijlage) die in januari 2009 door de verantwoordelijke wethouders van de gemeenten ondertekend kan worden. Context In opdracht van de gemeente Amsterdam deed ECORYS in 2008 onderzoek naar vraag en aanbod van internationaal onderwijs in de regio Amsterdam (zie bijlage). Het huidige internationale onderwijs in de regio bestaat uit private scholen, internationaal georiënteerd onderwijs (IGO), tweetalig onderwijs (TTO) en versterkt talenonderwijs (VTO). De belangrijkste conclusies van het onderzoek zijn: - De vraag naar internationaal onderwijs neemt toe, zowel vanuit de verwachte groei van kenniswerkers en expats als vanuit de autochtone bevolking. Internationaal onderwijs is een belangrijke vestigingsvoorwaardevoor kennisintensieve internationale bedrijvigheid. - Het aanbod van internationaal onderwijs sluit in termen van type onderwijs goed aan op de vraag, maar er zijn wel capaciteitsproblemen die in de toekomst groter zullen worden. - De dienstverlening van de gemeenten aan de scholen kan beter. De scholen verwachten meer hulp van gemeenten bij het oplossen van capaciteitsproblemen. - De scholen hebben behoefte aan meer onderlinge samenwerking en betere contacten met de gemeente. Een platform daarvoor ontbreekt. Probleemstelling Internationaal onderwijs blijkt een belangrijke vestigingsvoorwaarde voor het bedrijfsleven. De vraag naar internationaal onderwijs zal de komende jaren verder toenemen en gelet op de ambities van de vier gemeenten is een groei van het aantal internationale scholen enlof een uitbreiding van de bestaande internationale scholen te voorzien. Op dit moment kampt een aantal van de 21 scholen die nu een vorm van internationaal onderwijs aanbieden al met capaciteitsproblemen.

Onderwerp Volgvei

hternationaal onderwijs 2

Doelstelling Gezamenlijke visie Met de intentieverklaring willen de vier gemeenten een gezamenlijke visie ontwikkelen op het internationale onderwijs in de regio. De visie formuleert wat de regio wil met internationaal onderwijs in economische, maatschappelijke en geografische zin en hoe dat zich verhoudt tot regionale acquisitie en (citymarketing). Netwerk De gemeenten richten samen met de scholen het Platform Internationaal Onderwijs Regio Amsterdam (PIORA) op. Binnen dit netwerk kunnen ervaringen worden uitgewisseld, knelpunten worden gesignaleerd en gezamenlijke acties worden ondernomen. Het netwerk levert daarmee ook belangrijke input voor de visievorming. Dienstverlening op korte termijn Elke gemeente wijst een contactpersoon aan voor het internationaal onderwijs, zodat actuele knelpunten - met name op het gebied van huisvesting en personeel - lokaal kunnen worden opgepakt en regionaal kunnen worden afgestemd. Alle internationale scholen zijn op dit moment gevestigd binnen de gemeentegrenzen van Amsterdam en Amstelveen. Deze gemeenten starten daarom een werkgroep om de huidige en verwachte knelpunten in kaart te brengen. De gemeente Haarlemmermeer wordt betrokken wanneer mogelijke oplossingsrichtingen zich tot deze gemeente uitstrekken. Afweging Haarlemmermeer heeft de ambitie om meer internationaal opererende bedrijven aan te trekken (zie onder meer de Economische kadernota: Haarlemmermeer; ontmoetingsplaats voor mensen, goederen en informatie (2004). Voor kenniswerkers en expats is internationaal onderwijs een belangrijke vestigingsvoorwaarde, maar de gemeente heeft nog geen internationaal onderwijs binnen de gemeentegrenzen. De intentieverklaring maakt het voor Haarlemmermeer mogelijk om samen met de andere drie gemeenten ambities te verwezenlijken en oplossingen te vinden voor gesignaleerde knelpunten, nu en in de toekomst. Middelen Ondertekening van de intentieverklaring heeft geen financiële consequenties. De benodigde ambtelijke inzet kan binnen de werkplannen worden opgevangen. Juridische aspecten Geen. In- en externe communicatie De intentieverklaring wordt door de verantwoordelijke wethouders van de vier gemeenten ondertekend op een bijeenkomst waarbij ook het onderzoek van ECORYS wordt gepresenteerd. Ook de betreffende scholen worden voor deze bijeenkomst uitgenodigd.

Onderwerp Volgvei

Internationaal onderwijs 3

Besluit Op grond van het voorgaande hebben college en burgemeester, ieder voor zover het zijn bevoegdheid betreft, besloten om: 1. Kennis te nemen van de 'Intentieverklaring internationaal onderwijs'; 2. De wethouder onderwijs, mr. A. Th. H. van Dijk, te machtigen om de 'Intentieverklaring internationaal onderwijs' te ondertekenen; 3. Deze nota ter informatie te zenden aan de raad. Burgemeester en wethouders van d e m e e n t e Haarlemmermeer, namens dezen,

Bijiage(n)

Intentieverklaring internationaal onderwijs OntwikkelingsperspectiefInternationaal Onderwijs in de Amsterdamse regio

-

-

CONCEPT aanpaste intentieverklaring CONCEPT

Infentieverkladng Uitgangspunten De gemeente Almere, de gemeente Amstelveen, de gemeente Amsterdam en de gemeente Haarlemmermeer spreken hierbij de intentie uit om gezamenlijk op te trekken ten aanzien van het internationaal onderwijs in de regio. Zij hanteren daarbij de volgende uitgangspunten:

A. De regio Amsterdam ambieert een structurele en concurrerende positie in de top van Europese vestigingssteden. B. Een breed aanbod van kwalitatief hoogwaardig internationaalonderwijs, IGO, TT0 en VTO vormt hier een belangrijke voorwaarde voor. C. Voor de betreffende scholen in de regio willen de gemeenten gezamenlijk een actief betrokken, doortastend en dienstverlenend partner zijn. Vervolgstappen Op basis van deze uitgangspunten en de aanbeveling van ECORYS zetten zij op de korte termijn de hieronder beschreven vervolgstappen langs twee sporen. , * Spoor I - Re~ionale visie- en netwerkvorminq In de Amsterdamse regio zijn 21 scholen gevestigd die een vorm van internationaalonderwijs aanbieden. Het gaat hier dan om 9 private internationalescholen, 3 internationaalgeorienteerde scholen (IGO), 5 Nederlandse scholen die tweetalig onderwijs (TTO) aanbieden en 4 Nederlandse scholen die versterkt talenonderwijs (VTO) danwel vroeg vreemdetalenonderwijs (VVTO) geven. Het overgote deel (17) van de scholen bevindt zich op dit moment in Amsterdam en Amstelveen. De vraag naar internationaal onderwijs zal de komende jaren verder toenemen en gelet op de ambities van de vier gemeenten in de regio, ligt een groei van het aantal scholen enlof uitbereiding van de bestaande scholen voor de hand.

De gemeenten Almere, Amstelveen, Amsterdam en Haarlemmermeer gaan in de eerste helft van 2009 een gezamenlijke visie op het internationaalonderwijs in de Amsterdamse regio ontwikkelen. De visie formuleert wat de regio wil met internationaal onderwijs in economische, maatschappelijke en geografische zin en hoe dat zich verhoudt tot de regionale aquisitie en de (city)marketing. Bij het opstellen van de visie zoeken de regiogemeenten aansluiting bij de ontwikkelingen die zich binnen het Innovatie Platform aandienen ten aanzien van versterking en stimulering van internationaal onderwijs. Vanuit het visiedocument zal een kader worden neergezet waarin ondermeer wordt uitgewerkt: a) Hoe en op welke wijze de gemeenten zich positioneren ten opzichte van de (reeds aanwezige en eventueel nog te vestigen) internationale scholen. b) Hoe en in welke mate de gemeenten het aanbod van internationaal onderwijs verder kunnen versterken en stimuleren. c) Hoe en in welke mate gemeenten scholen willen en kunnen ondersteunen bij huisvestingsvraagstukken enlof bij het aantrekken en faciliteren van personeel. d) Hoe en in welke mate de gemeenten bijdragen aan de promotie van en communicatie over het internationaal onderwijs. e) Hoe en in welke mate een regionaal aangestelde accountmanager een rol speelt m.b.t. bovenstaande punten. Ten behoeve van deze visievorming wordt door de vier gemeenten in samenwerking met de internationale scholen het Platform InternationaalOnderwijs Regio Amsterdam (PIORA) opgericht. Het PIORA biedt een infrastructuur om de contacten te intensiveren, ervaringen uit te wisselen, knelpunten in te brengen, good practices te delen en gezamenlijke acties (i.h.k.v. bijv. promotie of communicatie) te initiëren. Het platform komt minimaal twee keer per jaar bijeen. * Spoor II- Dienstverlenina OD de korte termi-in Uit het onderzoek van ECORYS blijkt dat er op het gebied van dienstverlening door de gemeenten een verbeterslag te maken is. Reeds bestaande scholen lopen tegen zeer concrete en specifieke knelpunten aan, met soms vergaande gevolgen. Het betreffen meestal knelpunten op het gebied van huisvesting en personeel. De gemeenten willen deze punten niet voor zich uitschuiven. Daarom wijst

-

-

CONCEPT aanpaste intentieverklaring CONCEPT iedere gemeente een eerste aanspreekpunt aan, die wordt bekend gemaakt bij de scholen in de regio. De vier gemeentelijke contactpersonen zorgen, lopende het proces van visievorming, dat actuele zaken lokaal worden opgepakt en regionaal worden gedeeld en afgestemd. De vier contactpersonen zijn betrokken bij de visievorming en hebben op regelmatige basis contact. Omdat een aantal private internationale scholen in Amstelveen en Amsterdam kampen met (acute) capaciteitsproblemen, starten deze gemeenten een werkgroep. De werkgroep, bestaande uit onderwijshuisvestingsdeskundigen en beleidsadviseurs, brengt de huidige en verwachte knelpunten van de private internationale scholen in kaart. Op basis van die inventarisatiewordt bekeken wat de gemeenten op dit moment voor de betreffende scholen kunnen betekenen. Indien de werkgroep oplossingsmogelijkheden ziet in Almere of Haarlemmermeer, worden deze gemeenten betrokken. Daarnaast werkt de werkgroep, op basis van deze casuistiek, meerdere scenario's uit over de rol die gemeenten met betrekking tot de huisvesting van private scholen kunnen spelen en welke financiële consequenties daar aan vast zitten. De uitwerking van deze scenario's vindt plaats in afstemming met (en vormt onderdeel van) de regionale visievorming (Spoor I).

Namens de gemeente Almere

Namens de gemeente Amstelveen

..............................................................

..............................................................

Mevrouw drs. M. Visser Wethouder Economische Zaken en Onderwijs

De heer drs J.P.W. Groot Wethouder Economische Zaken

Namens de gemeente Amsterdam

Namens de gemeente Haarlemmermeer

..............................................................

.............................................................

De heer mr. dr. L.F. Asscher Wethouder Economische Zaken en Onderwijs

De heer mr. A.Th.H. van Dijk Wethouder Economische Zaken en Onderwijs

Gemeente Amsterdam

Economische Zaken

Ontwikkelingsperspectief internationaal onderwijs in de Amsterdamse regio

x x

Gemeente Amsterdam

Ontwikkelingsperspectief internationaal ondennrijs in de Amsterdamse regio Kenmerkend voor een mondiale regio

AICS Amsterdam International Communify School

ECORYS Nederland BV

Contactpersoon Economische Zaken

Wouter Vos Esther Ronner Joost de Koning

Katalin Gallyas [email protected]

Rotterdam, 30 juni 2008

'-. Gemeente Amsterdam Ontwikkelingsperspedief internationaal ondeiwijs in de Amsterdamse regio

Inhoudsopgave

1 l.l l.2 1.3

Inleiding Achtergrond van het ondenoek Doel en vraagstelling Leeswijzer

De context van internationaal onderwijs 2 2.1 Vestigingsfactoren 2.1 .lBelang van internationaal onderwijs voor Amsterdam 2.2 Economische en demografische ontwikkelingen 2.2.1 Economische schets i 2.2.2 Demografie 2.3 Specifieke uitdagingen 2.4 Huidige beleidsuitgangspuntenvan de gemeente 3 Internationaal onderwijs 3.1 (1nter)Nationale context 3.1.lInternationaliseringbeleid onderwijs 3.2 Typering internationaalonderwijs in Nederland 3.2.1 Internationaal Georiënteerd Onderwijs 3.2.2 Privaat internationaalonderwijs 3.2.3 TTOMO 3.3 Trends en ontwikkelingen 3.4 Ervaringen elders.. .

4 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5

Vraag en aanbod internationaal onderwijs regio Amsterdam Internationaal Georiënteerd Onderwijs (IGO) Private scholen Vraag en aanbod IGO en private scholen regio Amsterdam lTO, VTO en W O Vraag en aanbod TTO, VTO en VVTO in regio

5

Conclusies en Aanbevelingen

BijlageA: Gespreksverslagenscholen Bijlage B: Expertmeeting Ouders internationaalonderwijs 03-04-2008 Bijlage C: Beleidskaders internationaalonderwijs in de regio

.. Gemeente Amsterdam Oníwikkelingsperspectiefinternationaal onderyijs in de Amsterdamse regio

l.lAchtergrond van het onderzoek Dit onderzoek is in nauwe samenwerking en met medefinanciering van verschillende diensten (Amsterdam Topstad, Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling, Economische Zaken) van de Gemeente Amsterdam tot stand gekomen. In dit rapport vindt u de resultaten van de studie. , . Amsterdam staat wat betreft het aantrekken van internationalebedrijvigheid al jarenlang in de topd van Europese vestigingssteden. De concurrentie tussen stedelijke regio's binnen Europa is echter hevig. Steden als Madrid, Berlijn en Boedapest bedreigen de positie van de Nederlandse hoofdstad.:Uiteraard wil de Gemeente Amsterdam in de top-5 van Europese vestigingssteden blijven. De gemeente zet zich daar met het programma Amsterdam Topstad, en in samenwerking met een groot aantal partijen, actief voor in. De wervingskracht van een stedelijke regio wordt bepaald door een groot aantal factoren. Het gaat daarbij allereerst om economische factoren, maar ook om 'persoonlijke' overwegingen. De aanwezigheid van goed opgeleide, mondiaal georiënteerde werknemers, expats en internationale scholen voor hun kinderen zijn belangrijke vestigingsplaatsfactoren voor bedrijven. De Amsterdamse regio heeft daarom behoefte aan onderwijs dat niet alleen Engelstalig is, maar ook qua inhoud internationaalgeoriënteerd is. Om ook de profilering van de regio en de dienstverlening aan expats te verbeteren wordt onder meer een brochure gemaakt waarin het huidige aanbod van internationaalonderwijs in de regio wordt gepresenteerd. Het belang van regionale afstemming en gezamenlijk optrekken met aangrenzende gemeenten vanuit een gedeeld belang op dit thema wordt steeds meer onderschreven. Zo is er een convenant getekend tussen Amsterdam, Almere, Haarlemmermeeren Amstelveen, waarin is afgesproken om gezamenlijk op te trekken op gebied van marketing en acquisi$ei. Daarnaast is samen met de gemeente Amstelveen besloten om gezamenlijk te werken aan een 'expat centre'. Een recente ontwikkeling is dat onder Nederlandse ouders de belangstelling groeit voor internationaal georiënteerd onderwijs voor hun kinderen. In reactie hierop overweegt de Nederlandse overheid om op termijn internationaal georiënteerd onderwijs (IGO) open te stellen voor autochtone Nederlanders. Dit kunnen belangrijke impulsen zijn voor internationaal onderwijs in Amsterdam. Naar aanleiding van deze ontwikkelingen heeft de Gemeente Amsterdam behoefte aan een duidelijk beeld van de vraag naar, en het aanbod van internationaalonderwijs in de regio Amsterdam. De regio omvat naast Amsterdam de gemeenten Almere, Haarlemmermeer en Amstelveen. ECORYS is gevraagd om onderzoek te doen naar kwantiteit en kwaliteit van internationaalonderwijs in deze regio.

1.2 Doel en vraagstelling Het onderzoek heeft twee samenhangende doelen. Enerzijds dient het proces input te leveren voor een brochure over internationaalonderwijs ten behoeve van het expat-

Gemeente Amsterdam

Oníwikkelingsperspectiefinternationaal onderwijs in de Amsterdamse regio

centrum. Anderzijds dient het onderzoek te leiden tot een helder inzicht in de ontwikkelingen rond de vraag naar en het aanbod van internationaal onderwijs in de regio Amsterdam. De tweede doelstelling heeft geresulteerd in de onderhavige rapportage. Inzicht in de potentiële vraag naar internationaalonderwijs, gekoppeld aan het huidig aanbod van voorzieningen is belangrijk, omdat het de Gemeente kan helpen bij het maken van beleid gericht op versterking enlof uitbreiding van het internationaal onderwijs in de regio Amsterdam. Zowel kwalitatieve als kwantitatieve aspecten worden belicht. In het onderzoek is nadrukkelijk gekozen voor een brede insteek waarbij verschillende vormen van internationaal onderwijs zijn onderzocht. Zo is niet alleen gekeken naar IGO (internationaal gericht onderwijs) en private internationale scholen, maar ook naar VTO (versterkt talenonderwijs) en TT0 (tweetalig onderwijs) [I]. De focus ligt echter wel bij vraag en aanbod van IGO en privaat internationaal onderwijs. In het onderzoek worden de volgende vragen beantwoord: m

m m m m

Zijn er knelpunten waarneembaar bij de internationale scholen (meer behoefte dan aanbod)? Zijn er gemiste kansen (witte vlekken, niches), waar veel marktbehoefte is, maar zijn er nog geen voorzieningen getroffen? Welke rol kan de gemeente hierin spelen? Welke instrumenten kan de gemeente inzetten om potentiële knelpunten op te lossen? Welke instrumenten kan de gemeente inzetten om internationaal onderwijs verder te stimuleren?

De hierboven beschreven vragen dienen steeds bezien te worden in het licht van toekomstige ontwikkelingen. Naast de feitelijke vaststelling van het aanbod en de huidige vraag wordt daarom inzicht geboden in de te verwachten toekomstige ontwikkelingen (denk hierbij aan de demografische ontwikkelingen, ontwikkeling van de Zuidas, expansie van buitenlandse bedrijven etc.) en de gevolgen hiervan voor het internationaal onderwijs.

1.3 Leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt kort nader ingegaan op de sociaal economische positie van Amsterdam als mondiale regio. Op basis van economische, demografische en beleidsmatige aspecten wordt de context weergegeven waarbinnen internationaalonderwijs verder kan worden geanalyseerd. In hoofdstuk 3 wordt het speelveld van internationaal onderwijs verder uitgediept. Internationaal onderwijs is een divers fenomeen dat niet losgezien kan worden van de verscheidenheid aan elementen. Hoofdstuk 4 gaat specifiek in op de Amsterdamse situatie op gebied van internationaal onderwijs. Vraag en aanbod wordt hier naast elkaar geplaatst. In het afsluitende hoofdstuk 5 worden conclusies getrokken en aanbevelingen gedaan.

[l]Zie hoofdstuk 3 voor een uitgebreidere omschrijving van deze verschillende vormen van onderwijs.

GemeenteAmsterdam Ontwikkelingsperspectief internationaal onderwijs in de Amsterdamse regio

De context van internationaal onderwijs

Welke factoren zijn bepalend voor de ontwikkelingen rondom internationaal onderwijs? De vraag naar internationaalonderwijs wordt voor een groot deel bepaald door de aanwezigheid van buitenlandse werknemers van internationale bedrijven. De economische groei van de stad en de aanwezigheid en groei van specifieke sectoren is van invloed op de potentiële vraag naar internationaal onderwijs, nu en in de toekomst. Daarnaast heeft de aanwezigheid van internationaal onderwijs invloed op de aantrekkelijkheid van Amsterdam en de regio als internationale vestigingsplaats. Naast de economische context heeft ook demografie een nadrukkelijke invloed op de potentiële vraag naar internationaal onderwijs. Als zodanig komen de bovengenoemde thema's aan bod in dit hoofdstuk.

2.1 Vestigingsfactoren Amsterdam wordt in het algemeen positief beoordeeld als vestigingslocatie. Dit blijkt bijvoorbeeld ook uit het feit dat van de jaarlijks circa honderd buitenlandse bedrijven die in Nederland een vestiging opent, een kwart voor de regio Amsterdam als vestigingsplaats kiest [z]. De laatste jaren is de wervingskracht van de Amsterdamse regio echter onder druk komente staan. Drie belangrijkefactoren zijn [3]: i De reputatie van Nederland als 'Gateway to Europe' brokkelt af: de efficiënte verbindingen met de rest van Europa zijn door toenemende verkeersopstoppingenverzwakt. i Verminderde beschikbaarheid van geschoold (technisch en leidinggevend) personeel. i Strikt vreemdelingenbeleid lange procedures voor verblijfs- en werkvergunningen. De sterke concurrentie van andere Europese vestigingssteden is voor de regio Amsterdam een continue uitdaging. Ondanks dat Amsterdam nog steeds een zeer aantrekkelijke stad is met tal van goede voorzieningen, zijn er dus redenen om de aantrekkingskracht van Nederland op buitenlandse bedrijven te verbeteren. Hierbij is het echter van belang om te weten dat het niet alleen harde economische overwegingen zijn die een rol spelen bij de investeringsbeslissing. Ook culturele en menselijke factoren worden door internationale ondernemingen als heel belangrijk genoemd bij de keuze van een vestigingsplaats. Het gaat daarbij onder meer om het aanbod van culturele voorzieningen, openbare veiligheid en de aanwezigheid van een internationale gemeenschap.[4] Om de uitdagingen het hoofd te kunnen bieden heeft de gemeente Amsterdam samen met de gemeente Amstelveen een 'expat centre' opgezet. Hier worden nagenoeg alle diensten die samenhangen met een verblijf in de regio aangeboden. Dit is een belangrijke stap naar een verbeterde dienstverlening en regionale samenwerking. [2] KPMG, InvesteringsklimaatAmsterdam (2007) [3] Rabobank, Nederland aantrekkelijk voor buitenlandse bedrijven (2005); KPMG. Investeringsklimaat Amsterdam (2007)

[4] Bureau Louter en Decisio, Economische betekenis internationale organisaties in Den Haag

GemeenteAmsterdam Ontwikkelingsperspediefinternationaalonderwijs in de Amsterdamse regio

2.1.l Belang van internationaal onderwijs voor Amsterdam >

Meerdere recente studies (Decisie, 2005; Regioplan, 2005; KMPG, 2007) laten zien dat de aanwezigheid van internationale scholen voor expats een belangrijke rol speelt. De keuze voor een woonplaats van expatgezinnen wordt in eerste instantie vooral bepaald door de vestigingslocatie van passend internationaal onderwijs. Soms besluiten bedrijven zelfs om zich toch ergens niet te vestigen als de kwaliteit (en kwantiteit) van het internationale onderwijs voor hun expat senior managers onvoldoende is.

2.2 Economische en demografische ontwikkelingen De aanwezigheid van voldoende en kwalitatief hoogstaande internationale scholen is dus van belang bij het aantrekken van buitenlandse bedrijven. Wat kan de Amsterdamse regio doen om meer buitenlandse bkdrijven aan te trekken en aan zich te binden? De buitenlandse werknemers vormen tenslotte de belangrijkste potentiële doelgroep van internationaal (gericht) onderwijs.

2.2.1 Economische schets

In deze paragraaf wordt soms onderscheid gemaakt tussen de stad Amsterdam en de regio. Wanneer gesproken wordt over de regio dan worden hier Almere, Amstelveen en Haarlemmermeer bedoeld. De regio inclusief de stad Amsterdam is logischerwijs regio Amsterdam. In figuur 2.1 is het aantal (Nederlandse en buitenlandse) vestigingen en het aantal werkzame personen in de regio Amsterdam weergegeven (incl. Almere, Amstelveen en Haarlemmermeer). Zowel het aantal vestigingen als het aantal werkzame personen is na een dip in 2004-2005 weer toegenomen en komt vanaf 2006 boven het niveau van 2003 uit. Met de verwachting dat de economische groei zich in de komendejaren door zal zetten, zal het aantal vestigingen in de toekomst waarschijnlijk nog verder stijgen. Vanzelfsprekend hangt dit in belangrijke mate samen met conjuncturele schommelingen. Een exacte voorspelling is derhalve niet te geven. Groei van het aantal internationale kennisintensieve bedrijven in Amsterdam zal de vraag naar internationaal onderwijs vergroten.

Gemeente Amsterdam

Ontwikkelingsperspectief internationaal ondennrijs in de Amsterdamse regio

Figuur 2.1 Aantal vestigingen en werkzame personen gemeente Amsterdam (2003-2007)

vestigingen

515.000 ,..-:::Y

. ,....werkzame personen

60.000 510.000

55.000

505.000

Bron: CBS; Bewerking ECORYS

De in de grafiek opgenomen vestigingen bestaan niet alleen uit internationaal georiënteerde bedrijven die buitenlandse werknemers in dienst hebben. Een onderscheid in de verschillende sectoren waar deze vestigingen deel van uitmaken geeft hiervoor een beter beeld (figuur 2.2). Kennisintensieve bedrijvigheid in combinatie met creatieve bedrijvigheid trekken doorgaans relatief veel internationalewerknemers aan. De aanwezigheid van dit type bedrijvigheid en de versterking hiervan heeft derhalve een positief effect op de vraag naar internationaal onderwijs. Sterke sectoren van de Amsterdamse en regionale economie in vergelijking met de Nederlandse zijn de financiële en zakelijke dienstverlening, vervoer en opslag, ICT en de creatieve industrie [s]. Dit zijn precies de sectoren waarin relatief veel internationaal georiënteerde werknemers werkzaam zijn. Verdere groei van deze sectoren zal een groei van de vraag naar internationaal onderwijs tot gevolg hebben. *a

[5] KPMG (2007),InvesteringsklimaatAmsterdam: Kansen en belemmeringen van een Europese regio.

GemeenteAmsterdam Ontwikkelingsperspediefinternationaalonderwijs in de Amsterdamse regio

Figuur 2.2 Aandeel vestigingen naar sector in Nederland, Amsterdam en de regio (2007)

25.0

Hdd Amsterdam

20.0

B Nederland

15.0

.a ~ e g i o

10.0 5.0 0.0

Bron: CBS Statline (2008): bewerkingECORYS

In de sectoren (vooral handel, financiële en zakelijke dienstverlening en ICT) waar Amsterdam en de regio sterk in zijn, zijn veel multinationale ondernemingen actief. Uit het relatiebestand van de gemeente Amsterdam blijkt dat er in januari 2008 bijvoorbeeld ruim 550 bedrijven met een Amerikaans moederbedrijf in Amsterdam gevestigd waren, en nog zo'n 350 uit Azië. Verder inzetten op deze specifieke bedrijvigheid zal Amsterdam een nog sterker internationaal karakter geven. In de creatieve sector is ook een grote mobiliteit van internationale werknemers aan de orde (al gaat het hier minder om expats). Wat deze sector betreft is Amsterdam uniek in Nederland. Een bloeiende creatieve sector zal waarschijnlijk de vraag naar TT0 of andere vormen van internationaal onderwijs positief beïnvloeden.

2.2.2 Demografie

De aanwezigheid van buitenlandse werknemers in de regio Amsterdam geeft de regio een internationaal karakter. Demografischeverschuivingen kunnen leiden tot een veranderende vraag naar internationaalonderwijs. De doelgroep betreft primair allochtonen. Naast expats wonen er natuurlijk ook 'traditionele' groepen allochtonen, zoals Turken, Marokkanen en Surinamers in regio Amsterdam. In totaal is meer dan 40% van de bevolking in regio Amsterdam allochtoon en alleen in de stad Amsterdam zelfs bijna 50%, daarmee kan zowel de stad als de regio zich met recht multicultureel noemen. In figuur 2.3 is de samenstelling van de bevolking in de regio weergegeven en de prognose tot 2025.

Gemeente Amsterdam Ontwikkelingsperspectiefinternationaalondedjs in de Amsterdamse regio

Figuur 2.3 Ontwikkeling autochtonenen allochtonen in de regio Amsterdam (2007-2025) 1.400.000

Niet-westerse allochtonen

,$g

Westerse allochtonen

@ Autochtonen

Bron: CBS, 2008: Bewerking ECORYS

Volgens de prognoses van het CBS zal regio Amsterdam doorgroeien tot boven de 1,2 miljoen inwoners. De bevolkingssamenstelling verandert echter verhoudingsgewijs nauwelijks. Alle drie de groepen groeien gestaag. Westerse allochtonen vormen de belangrijkstedoelgroep voor internationaal onderwijs. Expats, veelal werknemers van internationale bedrijven onder specifieke contracten die voor kortere tijd in Nederland verblijven en hun kinderen daarom vaak naar internationale scholen sturen, vallen voor het grootste deel in dezegroep. Daarnaast is er een groeiende groep 'kenniswerkers': buitenlandse werknemers die hier zelfstandig komen (in het kader van de regeling voor kennismigranten) en niet door de bemiddeling van een bedrijf. Ze werken daarom ook onder een lokaal (Nederlands) contract. Ook deze kenniswerkers kunnen hun kinderen naar internationale scholen sturen, maar ze kiezen vaker dan expats voor reguliere scholen (of TTO-scholen) omdat ze veelal willen dat hun kinderen ook Nederlands leren. De aanwezigheid van Westerse allochtonen en de groei hiervan vergroot de vraag naar internationaalonderwijs. Inzicht in de demografische verwachtingen geeft een beeld van de potentiële vraag naar internationaal onderwijs. Van de niet-westerse allochtonen kiest slechts een zeer beperkt deel voor internationaal onderwijs. Deze groep bestaat voor het grootste deel uit Turken, Marokkanen, Surinamers en Antillianen. Dit zijn veelal I e en 2e generatie allochtonen, waarbij de ouders in het buitenland zijn geboren maar de kinderen al in Nederland. Daarom beschikken deze nietwesterse allochtonen vaak over een Nederlands paspoort. Onder autochtone Nederlanders is er ook een groeiende groep met belangstelling voor internationaal onderwijs. Nederlanders kunnen in principe niet op IGO scholen terecht (zij kunnen alleen worden toegelaten als zij kunnen aantonen dat zij langdurig in het buitenland hebben gewoond of van plan zijn om naar het buitenland te verhuizen). Toelating op private scholen is wel mogelijk maar veelal kostbaar. Als alternatief kunnen

Gemeente Amsterdam

.

.

-

Ontwikkelingsperspectief internationaal ondérwijs in de Amsterdamse regio

ze dan kiezen voor Tweetalig of versterkt Talenonderwijs (TT0 of WO). Hoewel het aantal autochtonen in Amsterdam afneemt, mogen we wel een stijgende groep met belangstelling voor deze vormen van onderwiJsverwachten (zie ook hoofdstuk 3). De potentiële doelgroep voor internationaal onderwijs wordt in de toekomst dus alleen maar groter. Wanneer we kijken naar de prognose voor het aantal schoolgaande kinderen blijkt dat er in de periode 2007-2030 een stijging wordt verwacht van 2000 additionele kinderen (een stijging van 2% ten opzichte van de huidige schoolgaande populatie). Omdat echter het aantal autochtonen af zal nemen en het aantal allochtonen zal stijgen, zal een steeds groter deel van deze kinderen van niet-Nederlandse afkomst zijn. Ondanks dat het percentage niet-westerse allochtonen onder deze 2000 kinderen groter zal zijn dan het aandeel westerse allochtonen, kunnen we ervan uitgaan dat het aantal kinderen dat naar een internationale school wil nog toe zal nemen. Bovendien kan deze groep nog groter worden wanneer de gemeente erin slaagt om meer buitenlandse bedrijven (en daarmee werknemers) naar de'stad te halen dan nu wordt verwacht. Amstelveen kent de grootste Japanse gemeenschap van Nederland (ruim 1700 Japanners). Daarnaast is er sprake van een groeiende groep Indiase en Chinese expats. Uit bovenstaande wordt in elk geval duidelijk dat er een stijging van de omvang van de doelgroep voor internationaal onderwijs verwacht kan worden.

2.3 Specifieke uitdagingen De demografische prognoses en de economische verwachtingen duiden op een groeiende instroom van westerse allochtonen, zowel expats als kenniswerkers. Naast de aanwezigheid van internationaalonderwijs speelt goede huisvesting een belangrijke rol in de aantrekkelijkheid van Amsterdam. Gelet op de hierboven geschetste ontwikkelingen is er dus ook een opgave op gebied van woningbouw. Een veel gehoorde opmerking met betrekking tot de huisvesting in regio Amsterdam is dat er voor expats onvoldoendewoonruimte beschikbaar is. De Noordvleugel kent op zichzelf al een belangrijke woningbouwopgave. In zowel Almere, als de Haarlemmermeer worden de komende jaren grote hoeveelheden woningen gerealiseerd ten behoeve van de autonome groei (waarin ten dele de groei van westerse allochtonen is opgenomen). Met het oog op de aantrekkelijkheid van de stad Amsterdam kan het wenselijk zijn om hierbij aandacht uit te laten gaan naar specifieke woonmilieus voor expats en kenniswerkers.~'~arktonderzoek naar de woonwensen van expats kan hier meer inzicht in verschaffen. Naast woningen voor expats is er ook een groeiende behoefte aan snel beschikbarewoningen voor personeel van internationalescholen. Hierover meer in hoofdstuk 4. Naast de regionale woningbouwopgave heeft regio Amsterdam een aantal in het oog springende commerciële ontwikkelingen. Een belangrijk element hierbij is de ontwikkeling van de Zuidas. De Zuidas wordt dé plek in Nederland voor internationale hoofdkantoren. Dit is op zijn minst het streven. Deze ontwikkeling kan de aanwas van expats in de regio aanzienlijk doen toenemen (sterker dan geraamd). Het is echter moeilijk te voorspellen hoe groot dit effect zal zijn. Dit hangt sterk samen met de vraag óf en in welke mate de

Gemeente Amsterdam Ontwikkelingsperspectiefinternationaalonderwijs in de Amsterdamse regio

regio in staat zal zijn om feitelijk nieuwe internationale bedrijven te verleiden om zich te vestigen op de Zuidas.

2.4 Huidige beleidsuitgangspunten van de gemeente Amsterdam staat onder druk om de top-5 positie als vestigingslocatie van de Europese steden te behouden. Om zich te kunnen blijven onderscheiden en de in de voorgaande paragrafen beschreven uitdagingen het hoofd te kunnen bieden heeft de stad een duidelijk profiel nodig. De economische beleidsagenda om hieraan te werken en het internationale vestigingsklimaat te verbeteren is Amsterdam Topstad. Een belangrijk onderdeel van deze agenda is het koesteren en aantrekken van talent, met als onderdeel het verbeteren van de dienstverlening aan expats [s]. Internationaal onderwijs wordt door de gemeente gezien als een belangrijke ondersteuning van het vestigingsklimaat. De omvang van het huidige aanbod aan internationale scholen beschouwt de gemeente als voldoende [T], maar er wordt ingezet op verdere versterking van deze scholen. Een voorbeeld hiervan is de pilot die in het schooljaar 200812009 gestart is om ook de kinderen van niet-expats in de gelegenheid te stellen een Internationaal Baccalaureaat te halen. Bovendien wordt er nagedacht over geschikte huisvesting voor de internationale scholen, om Amsterdam nog aantrekkelijker te maken voor expats. Het tweetalig onderwijs blijft in Amsterdam echter achter ten opzichte van de ontwikkelingen bij internationale scholen. Met het internationale karakter van Amsterdam en het grote aanbod aan Engelstalige vervolgopleidingen in het HBO en WO ziet de gemeente dit als een gemiste kans, zeker omdat de mogelijkheden voor uitbreiding van het tweetalig onderwijs door de schoolbesturen in het primair en voortgezet onderwijs en het MBO worden onderschreven. De gemeente ondersteunt en stimuleert daarom tweetalig onderwijs in het basisonderwijs (dit genereert vraag naar tweetalig onderwijs in het vervolg van de schoolloopbaan), in het HAVO en VWO, maar ook in het VMBO en MBO. De doelstelling van de O gemeente is om in de periode 2008-2010 minimaal 5 pilots te starten in het basisonderwijs en het tweetalig onderwijs in het V 0 uit te breiden 181. Onderwijs, en meer specifiek internationaalonderwijs, is moeilijk te plaatsen binnen één specifieke afdeling binnen de gemeente Amsterdam. Zowel de afdelingen DM0 en EZ, als ook de diverse stadsdelen hebben betrokkenheid bij het internationale onderwijs in Amsterdam. Voor internationalescholen (en bedrijven) is het daardoor lastig om een goed aanspreekpuntte vinden. Daarnaast vergt de huidige beleidsverdeling veel afstemming. Integraal beleid, inclusief specifieke actiepunten, kan helpen om internationaal onderwijs sterker op de kaart te zetten en de dienstverlening naar scholen en bedrijven toe verder te verbeteren. [6] Bron: Gemeente Amsterdam (2006). Amsterdam Topstad: Metropool. [7] Bron: Gemeente Amsterdam (2008), Investeren in kennis: Kenniseconomie verankerd in het Amsterdamse onderwijsbeleid. [8] Bron: Gemeente Amsterdam (2008), Investeren in kennis: Kenniseconomie verankerd in het Amsterdamse onderwijsbeleid.

Gemeente Amsterdam

Ontwikkelingsperspectief internationaal ondewijs in de Amsterdamse regio

Een doelstelling van de gemeente Amstelveen is het behouden en uitbreiden van voorzieningen voor de internationale gemeenschap in Amstelveen [g]. Investeringen in internationaal onderwijs worden hierbij echter niet specifiek genoemd. Momenteel wordt door de gemeente Amstelveen een onderzoek uitgevoerd naar de wensen van de expatcommunity in Amstelveen, met als doel het voorrieningenniveau beter op deze wensen te laten aansluiten. Almere heeft een beleidsnota opgesteld die gericht is op het onderwijs van 2005 tot 2010 genaamd "Voor-waarden, nu en later" [IO]. In deze onderwijsnota wordt niet specifiek ingegaan op internationaal onderwijs. Almere ligt relatief gunstig ten opzichte van Amsterdam, dus is in potentie aantrekkelijk voor buitenlanders om te wonen, zeker als aan de 'duostad' gedachte verder vorm gegeven zal worden. Bovendien zijn in Almere internationale bedrijven gehuisvest en is de gemeente voornemens meer bedrijvigheid aan te trekken. De aanwezigheid van internationaal onderwijs versterkt het economisch vestigingsklimaat en de quality of life in Almere en omgeving. De gemeente Haarlemmermeer heeft geen specifiek beleid gericht op internationaal onderwijs. De Haarlemmermeer zal in de komendejaren 10.000 nieuwe woningen moeten realiseren om aan de vraag te kunnen voldoen. Binnen de groeiambities, die de gemeente heeft, wordt nagedacht over een diversiteit aan nieuwe woonmilieus. Een potentiële doelgroep op gebied van wonen zijn expats. Men speelt met de gedachte om een deel van de woningbouw specifiek te richten op expats en kenniswerkers. Gecombineerd met dit idee wordt nagedacht over de voorzieningen die nodig zijn om dit mogelijk te maken. Internationaal onderwijs is een van deze voorzieningen (en een belangrijke).

[g] Bron: Gemeente Amstelveen (2006), Beleidskader internationale betrekkingen 2006-2010. [l01 Bron: Gemeente Almere (2005), "Voor-waarden ,nu en later", beleidsnota onderwijs 2005-2010

GemeenteAmsterdam Ontwikkelingsperspediefinternationaalonderwijs in de Amsterdamse regio

Internationaal onderwijs

In Nederland wordt wat internationaalonderwijs betreft een onderscheid gemaakt tussen IGO-onderwijs en private scholen. Belangrijk onderscheid is de gedeeltelijke publieke financiering bij IGO. Deze vormen van onderwijs zijn primair gericht op expats en inpats (remigrerende Nederlanders). Onder invloed van mondialisering komen echter steeds meer mensen in Nederland in aanraking met andere talen en culturen. Vanuit deze gedachte is er een stijgende behoefte aan internationaal getint onderwijs ook voor de Nederlandse bevolking. Om in deze behoefte te voorzien kennen we het zogenaamde iTO (tweetalig onderwijs). In de volgende paragraaf wordt verder ingegaan op de karakteristieken en verschillen tussen de diverse internationale onderwijsvormen die we in Nederland kennen. Vanuit deze context kan de specifiekeAmsterdamse situatie beter in perspectief geplaatst worden.

3.1 (1nter)Nationale context Als gevolg van globalisering en Europese integratie internationaliseert onze samenleving in toenemende mate. Hierdoor is ook de internationalisering van het ondetwijs in de afgelopen tijd sterk toegenomen. Het doel van internationalisering in het onderwijs kan als volgt worden omschreven: het ontwikkelen van kennis en vaardigheden bij studenten, leerlingen en docenten waardoor ze bereid en in staat zijn tot samenwerken en samenleven met personen en instellingen van buitenlandse komaf en situering, in Nederland of in een ander land.[ii] Internationalisering van het onderwijs is veel meer dan alleen meer aandacht voor onderwijs in vreemde talen. Internationalisering heeft ook betrekking op de setting waarbinnen het onderwijs wordt gegeven en op de inhoud van het curriculum. Twynstra Gudde ordent de verschillende verschijningsvormen van internationalisering in het onderwijs op de volgende wijze:

[l11Onderwijsraad (2005). Internationaliseringsagendavoor het onderwijs, 2006-2011

Gemeente Amsterdam Ontwikkelingsperspediefinternationaal ondehvijs in de Amsterdamse regio

Aspect

Geen

Settting Voertaal

Nederlands a

Herkomst docenten

allen NL

Herkomst leerlingen/studenten Campus

allen NL

Inhoud Projecten buitenlandthema Op pad over de grens

l . incidenteel, in eigen instelling Niet

niet

\

.

l

Buitenlandstage Internationaalcuniculum

Niet Niet

Kwaliteisbewaking

NL inspectie1NVAO

L

Licht

Geïntegreerd internationalisering

Klein percentage in bijv. Engels Klein percentage elders, native speakers Diverse nationaliteiten

100% Engels, plus ander niet-moedertaal Diverse nationaliteiten en native speakers Smeltkroes

'brede school'; vrijwillig

Campus verplicht

Regelmatig; met é6n partnerschool Excursies: eenrichtingsverkeer Kort, vrijwillig Bidiplomering

Structureel, meer samenwerkingspariners Uitwisseling; verblijf in gastgezinnen Langer, verplicht Internationaal erkend diploma: IB, IPC Tweetalig onderwijs1 EP I Internationale accreditatie NVAO

Bron: Twijnstra Gudde (2005)

Toepassing van dit overzicht:op het voorgezet onderwijs in Nederland leidt tot de conclusie dat veel van de 'zwarte' scholen in Nederland scoren op internationalisering wat betreft de setting. Er liggen op deze scholen kansen om het onderwijs te internationaliseren door hier meer gebruik van te maken.[12] Dit kan ook in Amsterdam als uitgangspunt gehanteerd worden.

3.1.l Internationaliseringbeleid onderwijs

In november 2004 heeft de Tweede Kamer een motie aangenomen om het IB-programma (international baccalaureat) ook open te stellen voor reguliere Nederlandse leerlingen. De verantwoordelijke minister heeft echter direct gezegd verschillende bezwaren te zien en daarom de motie niet uit te voeren. Praktische belemmeringen hoeven geen doorslaggevend beletsel te vormen voor openstelling van het IB blijkt uit onderzoek van de Onderwijsraad. Maar er komt wel een principiële vraag naar voren: wil Nederland een dergelijk internationaal ontwikkeld curriculum een plaats geven binnen ons eigen reguliere onderwijsstelsel en op welke manier? Betekent het feit dat er vraag bestaat naar het IB dat het Nederlands onderwijs niet internationaal genoeg is [n]? Op advies van de Onderwijsraad is toch een aantal pilots gestart waarin het IB is opengesteld voor Nederlandse leerlingen. Daarnaast wordt het onderwijsveld

[12]Twijnstra Gudde (2005), Varianten van internationaliseringin het Nederlandse ondeiwijs [13]Ondeiwijsraad (2006), Internationale leerwegen en het internationale baccalaureaat

GemeenteAmsterdam Ontwikkelingsperspectief internationaalonderwijs in de Amsterdamse regio

gestimuleerd om internationalisering in het voortgezet onderwijs verder te ontwikkelen (bijvoorbeeld door gebruik te maken van innovaties en expertise die is opgebouwd in het tweetalig onderwijs en bij University Colleges). Wel wijst de minister er op dat de scholen hierbij zelf de regie moeten nemen [M].

3.2 Typering internationaal onderwijs in Nederland Zoals hierboven aangegeven zijn er meerdere vormen van internationaal onderwijs. Elk van deze vormen richt zich op specifieke doelgroepen en heeft eigen kenmerken. Om spraakverwarringte voorkomen worden de diverse vormen kort beschreven. Hierbij is het goed om te vermelden dat in het internationaalonderwijs het IB-curriculum van groot belang is (Internationaal Baccalaureaat). Het IB is een door veel universiteiten over de hele wereld erkend curriculum. Er zijn drie IB onderdelen: een basisschool programma, een middelbare schoolprogramma en een diplomaprogramma. Daarnaast kan het IB voor een veelvoud aan vakken worden aangevraagd. Scholen kunnen hier zelf keuzes inmaken. IB is derhalve geen uniform begrip.

3.2.1 Internationaal Georiënteerd Onderwijs

IGO-scholen (IGO = Internationaal Georiënteerd Onderwijs) zijn unieke internationale scholen. Deze vorm van onderwijs wordt door de Nederlandse overheid gesubsidieerd (Ministerie van OC&W). In vergelijking met de private internationalescholen betekent dit dat het schoolgeld aanzienlijk lager ligt. Deze scholen ontvangen een licentie van het ministerie voor voortgezet onderwijs of basisonderwijs (IGVO en IGBO). De licentie voor voortgezet IGO-onderwijsen de licentievoor IGO-basisonderwijs is in Amsterdam in handen van het AICS (Amsterdam InternationalCommunity School). Een ander verschil tussen IGO scholen en private scholen is dat op IGO scholen het onderwijs niet wordt gegeven aan de hand van een curriculum dat gebonden is aan een G specifiek land. Het IGO-onderwijs heeft een eigen curriculum (oorspronkelijk ontwikkeld voor Nederlanders die langdurig in het buitenland verbleven), dat gericht is op de mondialiserende wereld waarin de leerlingen zich bevinden. Op deze scholen zitten doorgaans kinderen van expats die voor een kortere tijd in Nederland verblijven. De scholen zijn erop gericht een standaard pakket aan onderwijs aan te bieden (dat aansluiting heeft op het Internationaal Baccalaureaat), zodat bij een nieuwe verhuizing van de ouders de kinderen op een zelfde type school in een nieuw land weer aan kunnen sluiten. Voor Nederlandse kinderen zijn deze scholen in principe niet toegankelijk. Een uitzondering hierop zijn leerlingen waarvan de ouders over een a twee jaar naar het buitenland vertrekken (zodat kinderen voorbereid worden op het internationaleonderwijs dat zij in dat land gaan volgen), of leerlingen waarvan de ouders na een periode in het buitenland terugkeren in Nederland (inpats). Deze laatste groep heeft dan al een aantal jaar les gehad volgens het internationale systeem, en kan dat op deze manier in Nederland afmaken. [l41Ministerievan OCW. Internationaleleerwegen en het internationale baccalaureaat

GemeenteAmsterdam Ontwikkelingsperspedief internationaal onderwijs in de Amsterdamse regio

3.2.2 Privaat internationaal onderwijs

Private internationale scholen zijn gericht op kinderen van ouders die (tijdelijk) in het buitenland verblijven (in dit geval Nederland); vaak, maar niet altijd met onderwijs en diploma volgens het curriculum van een bepaald land (bijvoorbeeld Britse of Amerikaanse). In de Amsterdamse regio kennen we onder meer een mondiale school (ISA) een Britse school en een Japanse School. De eerste geeft 'puur' internationaal onderwijs, de laatste twee scholen bieden een curriculum dat gebaseerd is op het curriculum dat gegeven wordt in het land van herkomst. Voordeel hiervan is dat kinderen bij terugkeer naar het land van herkomst (in geval van Japanners en Britten) probleemloos kunnen doorstromen op een reguliere school. Hierbij dient in brede zin opgemerkt te worden dat de scholen zich terdege bewust zijn van het feit dat ze onderdeel uitmaken van een mondiale setting en derhalve meer en meer aandacht besteden aan het land waarin ze gevestigd zijn en vakken als geschiedenis en aardrijkskunde veel breder insteken dan in het land van herkomst de gewoonte is. Het voorzieningenniveauvan private internationale scholen is doorgaans hoger dan we in Nederland gewend zijn. De scholen zijn primair gericht op expats en inpats. Het hogere voorzieningenniveau sluit aan bij de behoefte die vanuit de expat-community wordt gevraagd. Hier staat een prijskaartje tegenover. Het schoolgeld dat de private scholen vragen, ligt beduidend hoger dan bij regulier Nederlands onderwijs en ook dan bij het IGOonderwijs (mede vanwege het wegblijven van overheidssubsidie). Het merendeel van de ouders krijgt echter een deel van het schoolgeld voor privaat onderwijs van de werkgever vergoed. Op private internationale scholen wordt tevens veel aandacht geschonken aan de buitenschoolse activiteiten, zowel voor de kinderen als ook voor de ouders (taalcursussen, ontmoetingsplek, etc.). Veel van het maatschappelijk leven van expats is gecentreerd rond de school. Bij IGO-scholen is dit ook steeds meer het geval.

TT0 (tweetalig onderwijs) wordt aangeboden in het voortgezet onderwijs, waarbij leerlingen de mogelijkheid krijgen om direct vanaf het eerste jaar onderwijs in een tweede taal te volgen. TT0 wordt steeds populairder in Nederland en het aantal scholen dat te kennen geeft tweetalig onderwijs aan te bieden groeit dan ook explosief. Sinds de introductie begin jaren negentig zijn er op basis van cijfers van het Europees Platform nu 99 TTO-scholen, waarvan 7 scholen zijn gestart in 2007 (figuur 3.1). Op .l januari 2008 is het totaal aantal leerlingen dat enige vorm van TT0 volgt ruim 15.000.

s

Gemeente Amsterdam Ontwikkelingsperspediefinternationaal ondetwijs in de Amsterdamse regio

Figuur 3.1 Ontwikkeling aantal 770-scholen in Nederland 99

1o0 91

@

Aantal scholen met tto

1989

1992

1995

1998

2001

2004

2007

Jaar Bron: www.netwerktto.europeesplatfom.nl

Het is van belang om op te merken dat in de groeiende en omvangrijke groep scholen die aangeven Tweetalig Onderwijs te bieden er slechts een handvol scholen in Nederland feitelijk gecertificeerd zijn als TTO-school. De overige scholen werken aan certificering of beperken zich tot een deel van het curriculum. In de regio Amsterdam bevinden zich drie volledig gecertificeerde TTO-scholen. In Amsterdam betreft het het Berlage Lyceum, in Amstelveen het Hermann Wesselink College en in de Haarlemmermeer het Haarlemmermeer College. Daarnaast zijn er in de stad Amsterdam het Hervormd Lyceum West en SG Reigerbos, niet gecertificeerde lTO-scholen. Voor alle drie de scholen in de stad geldt dat ze te maken hebben met kleine klassen en weinig aanmeldingen. Dit heeft onder meer te maken met de geringe bekendheid van het onderwijs en de kosten die er in sommige gevallen verband mee houden. Daarnaast heeft het Hermann Wesselink College (een 'witte' school) in Amstelveen een grote aantrekkingskracht op leerlingen uit Amsterdam. Hoewel het TT0 nu nog vooral op wo-scholen wordt aangeboden, is er een uitbreiding te zien naar havo en vmbo. Zo wordt landelijk nu op 25 van de 99 TTO-scholen het TT0 ook op havoniveau aangeboden. Niet alleen in het voortgezet onderwijs is er vraag naar tweetalig onderwijs. Ook in het basisonderwijs worden steeds vaker al op jonge leeftijd een of meerdere vreemde talen aangeboden. Het aanbieden van tweetalig onderwijs op basisscholen is wettelijk niet toegestaan. Wel zijn er steeds meer scholen die zogenoemd Vroegtijdig Versterkt Talenonderwijs W O ) aanbieden. Dit betreft additioneel taalonderwijs buiten het officiële curriculum om.

3.3 Trends en ontwikkelingen Het internationale onderwijssysteem in Nederland is van oudsher gericht op expats en inpats. Voor een belangrijk deel zal dit zo blijven, al was het maar vanwege de huidige

>

Gemeente Amsterdam OnhMkkelingsperspectiefinternationaalondehnnjs in de Amsterdamse regio

regelgeving die het niet toestaat dat Nederlandse kinderen zonder meer worden toegelaten op IGO-scholen en de 'schoolfee,c' van private scholen. Er gaan geluiden op dat op termijn het IGO wordt opengesteld voor Nederlandse kinderen. Dit kan een belangrijke impuls geven aan de vraag naar internationaal onderwijs. Los van de bovengenoemde mogelijkheid voor het openstellen van internationaal onderwijs valt op dat het aantal internationale instellingen niet explosief toeneemt. Wel is op bepaalde plaatsen een toename van het aantal leerlingen te zien. De regio Den Haag is hier een voorbeeld van. Daarnaast is de verwachting dat er een lichte verschuiving zal plaatsvinden van het private onderwijs naar het IGO-onderwijs. De hogere schoolgelden lijken steeds vaker een obstakel te zijn voor internationale werknemers. Dit wil echter niet zeggen dat de private scholen op slag zullen verdwijnen. Het is eerder zo dat een aantal grotere en sterkere private schplen in een behoefte blijven voorzien, temvijl meer kleinere, scholen (bijvoorbeeld Japanse, Franse, Koreaanse op specifieke doelgroepen scholen) onder druk komen te staan. Er lijkt geen reden om aan te nemen dat de Britse school en Internationale school (ISA)' te kampen zullen krijgen met teruglopende leerlingaantallen de komende jaren. Sterker nog, vooral de Britse School heeft met forse groei van aanmeldingen (leerlingen) te maken. De vraag vanuit het bedrijfsleven naar voldoende goed opgeleide werknemers met internationale oriëntatie in de regio lijkt door te werken in de vraag naar TTO. Het Europees Platform voor het Nederlandse Onderwijs [l51 verwacht dat het aantal TTOscholen voorlopig zeker nog zal groeien, tot rond de 200 scholen in 2020. Het platform neemt echter wel een afvlakking van de eerdere groei waar, en verwacht dat op den duur niet zozeer het aantal TTO-scholen nog veel verder uit zal breiden, als wel het aantal leerlingen binnen die scholen dat TT0 volgt (zowel voor havo als vwo). Daarnaast wordt er nagedacht over de mogelijkheden om TT0 op vmbo-niveau aan te bieden. In een multiculturele stad als Amsterdam is goede kennis van het Engels namelijk ook in de horeca, detailhandel, etc. gewenst.

3.4 Ervaringen elders..

.

ECORYS heeft eerder onderzoek verricht naar internationaal onderwijs in onder meer Den Haag, Rotterdam en Maastricht. Hierbij is ook aandacht besteed aan de vraag naar internationaal onderwijs vanuit het bedrijfsleven. Deze ervaringen in steden elders in Nederland zijn interessant als benchmark voor Amsterdam. Gelet op de reikwijdte en ligging van de internationale scholen zal de concurrentie beperkt zijn [16]. De afstand tussen de regio's, in combinatie met de verkeersdrukte in de Randstad, maakt dat slechts in zeer beperkte gevallen expat kinderen die wonen in Amsterdam naar school zullen gaan in Den Haag e.o. Desalniettemin is het goed om de ontwikkelingen in de andere steden te bezien in het licht van 'best practices'., In tabel 3.1 is een overzicht te zien van het aanbod aan internationaal ondetwijs en TT0 in de Haagse regio, Rotterdam en Maastricht. [l51 Het Europees Platform coördineert in opdracht van het Ministerie OCW het tweetalig ondemfijs in Nederland. [16]Voor Japanners lijkt afstand een minder grote baniere.

Gemeente Amsterdam Ontwikkelingsperspedief internationaal ondennrijs in de Amsterdamse regio

Tabel 3.1 Oveaicht scholen Den Haag, Roüerdam en Maastricht Regio

School

Den Haag

Polish School in Privaat The Hague Lighthouse Special Privaat Education The British School Privaat in The Netherlands

Den Haag Den Haag

Den Haag

Den Haag

Den Haag

Den Haag Den Haag

Den Haag

Den Haag

Den Haag

Den Haag Den Haag Alen Haag

Rotterdam

Rotterdam Rotterdam

Rotterdam Rotterdam

Maastricht

Maastricht Maastricht

Privaaü IGOTTTO Samenstelling leerlingen

IGBO HSViThe Hague International Primary School Elckerlyc - Leiden IGO International Primary School Privaat The American School of The Hague Privaat Lycée français Vincent van Gogh The International IGO School of The Hague Privaat Deutsche Internationale Schule Den Haag Privaat The Indonesian School in The Netherlands IGO International School Het Rijnlands Lyceum Dalton Den Haag Hofstad Lyceum Wateringse Veld College Rotterdam lnternational Secondary School De Blijberg American International School of Rotterdam Japanese School of Rotterdam Wolfert van Borselen

Vooral Pools Internationaal Basisschool: internationaal, Voortgezet: 50% Brits en 70 andere nationaliteiten 60% Nederlands en 51 andere nationaliteiten Internationaal

50% Amerikaans plus 50+ andere nationaliteiten Vooral Frans Meer dan 75 nationaliteiten

Vooral Duits

Vooral Indonesisch

Internationaal

Vooral Nederlands Vooral Nederlands Vooral Nederlands

IGO

Internationaal

IGBO Privaat

Internationaal Amerikaans, Engels en andere nationaliteiten

Privaat

Japans

TT0

Vooral Nederlands

Joppenhof IGBO International Department International IGO School Maastricht TT0 Porta Mosana College

Internationaal

Internationaal Vooral Nederlands

Leerlingaantallen

Gemeente Amsterdam

Ontwikkelingsperspectief internationaal onderwijs in de Amsterdamse regio

De Haagse regio Uit bovenstaande tabel blijkt dat het aanbod aan internationale scholen in de Haagse regio (o.a. Leiden, Wassenaar, Oegstgeest) groot en divers is. Dit is dan ook het sterke punt van deze stad. Er is 'voor elk wat wils', van grote IGO en private scholen tot wat kleinere scholen voor specifieke doelgroepen. Daarnaast is op de meeste van de IGO en private scholen het voorzieningenniveau kwalitatief goed. De International School of The Hague en de Britse school hebben bijvoorbeeld onlangs nieuwe panden betrokken, waarbij ook sportfaciliteitenaanwezig zijn. De internationale scholen in Den Haag hebben dan ook een goede naam en daarmee een aantrekkingskracht op expats. De keuze voor Shell om het hoofdkantoor te behouden in Den Haag (en niet te verplaatsen naar Londen) heeft bijvoorbeeld naar eigen zeggen direct te maken met de aanwezigheid van goed en betaalbaar internationaal onderwijs. De huidige uitstraling van het Haagse internationale onderwijs is een resultante van ondernemende scholen met visie en aanhoudende prioriteit vanuit de gemeente. Dit kan als voorbeeld dienen voor de Amsterdamse situatie. Rotterdam In Rotterdam is het aanbod een stuk kleiner dan in Den Haag, en ook dan in Amsterdam. Bovendien is de omvang van de scholen zelf ook veel kleiner (zo'n 200 leerlingen in vergelijking met de aantallen van vaak meer dan 1.O00in Den Haag). Dit is tegelijkertijd echter ook een van de sterke punten van het Rotterdamse aanbod. Voor expats en hun kinderen is er al zoveel 'nieuw' en dan is het prettig op een kleine school terecht te komen met een persoonlijke benadering. Ook is in Rotterdam de samenwerking tussen de Rotterdam International Secondary School en het T 0 op het Wolfert van Borselen interessant [ v ] . De leerlingen van beide scholen volgen bijvoorbeeld samen Engels. Ook worden er leerkrachten tussen de scholen uitgewisseld. Een soortgelijke samenwerking in Amsterdam zou het tekort aan kwalitatief goede leerkrachten (native speakers) kunnen verminderen. Maastricht In Maastricht is het aanbod aan internationaalonderwijs nog kleiner, met maar twee internationale scholen (één voor basis-, één voor voortgezet onderwijs met gezamenlijk 400 leerlingen). Wel wordt er in deze stad gewerkt aan het oprichten van een United World College Maastricht, een prestigieuze school voor IB-onderwijs. De school wordt gebouwd op een campus, waarop ook de andere internationale scholen gehuisvest worden. Dit biedt synergievoordelen zoals een betere uitstraling, uitwisseling van leraren, gedeelde voorzieningen, etc. De campus moet in 2010 klaar zijn.

[l71Beide scholen vallen onder de Wolfert van Borselen Scholengroep

GemeenteAmsterdam Ontwikkelingsperspediefinternationaalondewijs in de Amsterdamse regio

4 Vraag en aanbod internationaal onderwijs regio Amsterdam

In Amsterdam en omgeving zijn 21 scholen gevestigd die een vorm van internationaalonderwijs aanbieden (in relatie tot de Haagse regio betreft het derhalve niet zozeer een veel kleiner aantal scholen, alswel een kleinere omvang van de betreffende scholen). Deze gemeentes liggen vlak bij Amsterdam, bieden ook internationaal onderwijs aan en vergroten en versterken hiermee het aanbod van internationaal onderwijs van de regio Amsterdam. In onderstaande tabel is het aanbod per gemeente weergegeven, RegioAmsterdam telt 9 private scholen, 3 IGO-scholen (4 licenties), 5 scholen die TT0 aanbieden en 4 scholen die VTONVTO aanbieden. Tabel 4.1 Het aanbod van internationaal ondetwijs in de regio Amsterdam Gemeente

School

Type onderwijs

Leeffijd Iklas

Privaat Privaat

2-18 jaar 6-15 jaar

Amsterdam

British School of Amsterdam Japanese School of Amsterdam CBcole Francaise Privaat 3-11 jaar Chinese school Fa Yin Stg. Chinese school Kai Wah AICS Berlage Lyceum, Esprit SG Hervormd Lyceum West SG Reigerbos Het Amsterdam Lyceum Montessori LyceumAmsterdam IJburg College Europaschool, Esprit SG

Privaat Privaat IGO TT0 TO* TTO* WO W O en W O WO W O

Xxx Xxx 4-1 9 jaar Klas 1 t/m3 Klas 1 tim 3 Klas 1 tim 3 Klas 1 tim 6 Klas 1 tim 6 Xxx Groep lVm 8

Almere

Korean Saturday School Almere Privaat InternationalSchoolAlmere IGO International Primary School Letterland IGBO

Xxx 11-16jaar Groep 1 Vrn 7

international School of Amsterdam Privaat Korean school Amstelveen (zaterdag) Privaat Tulip Gakuen School (basisschool) Privaat Hermann Wesselink College Amstelveen TT0

3-18 jaar Xxx

Haarlemmermeer Lyceum

Klas 1 tim 3

Amstelveen

Haarlemmermeer

TT0

* Deze scholen geven TTO, maar zijn hiervoor officieel (nog) niet gecertificeerd

m Klas 1 tim 6

GemeenteAmsterdam

Ontwikkelingsperspectiefinternationaalonderwijs in de Amsterdamse regio

4.1 Internationaal Georiënteerd Onderwijs (IGO) De regio Amsterdam telt drie scholen die IGO aanbieden. In Hilversum bevindt zich nog een vierde IGO-school. Opvallend is dat de IGO-scholen allemaal groeiende zijn qua leerlingaantallen. Vooral de AICS heeft een forse groei doorgemaakt in 200712008, met bijna een verdubbeling van het aantal leerlingen [IS]. Op de InternationalSchool ofAlmere is de groei iets afgenomen. Het Letterland biedt pas sinds kort IGBO (Internationaal Georiënteerd Basisonderwijs) aan. Dit zou in de toekomst kunnen groeien. Figuur 4.1 Aantal leerlingen in het IGO in de regio Amsterdam

100

-International Almere

School of

50

Met de toetreding van Letterland als IGO-instelling (in 2006-2007) heeft de regio Amsterdam een nieuwe school die IGO aanbiedt naast de AICS en de International School of Almere (ISA). Daarnaast kent ook Hilversum een internationale school (International School of Hilversum (ISH)), waar kinderen van expats uit de regio Amsterdam terecht kunnen. De laatstgenoemde school telt in 200712008 zo'n 450 leerlingen. Sinds 200312004 betekent dit een toename van 100 leerlingen. De IGO-scholen verwachten alle verder te groeien in de toekomst. De AICS heeft nu bijvoorbeeld al een wachtlijst van 70 leerlingen. De school zal rond 2010 moeten verhuizen naar een nieuwe locatie alwaar ze hopen l.O00 leerlingen onder te kunnen brengen. De school wil graag dat de gemeente dit proces faciliteert. Ook de ISA wil graag verhuizen1 uitbreiden. Er is al grond gekocht voor een eigen campus. Het is de bedoeling dat er in 2010 plaats geboden kan worden aan 300 extra leerlingen. De AICS en Letterland geven verder aan problemen te hebben met het aantrekken van nieuwe leerkrachten. Zij zouden hierbij graag hulp van de gemeente krijgen, bijvoorbeeld door het versnellen van de procedures voor een verblijfsvergunning. Het kunnen vinden van gekwalificeerde leerkrachten is namelijk een voorwaarde om de verwachte groei te

[IS] De International School of Hilversum is sinds het schooljaar 2004-2005 ook gegroeid.

GemeenteAmsterdam Ontwikkelingsperspectief internationaalonderwijs in de Amsterdamse regio

kunnen opvangen. Daarnaast geeft men aan dat het veelal moeilijk blijkt om de juiste contactpersoon te vinden bij de gemeente. De doelstellingen van de gemeente worden niet altijd duidelijk en verzoeken blijven vaak lang liggen. Tenslotte is het belang van internationaal onderwijs een tijd lang ondergewaardeerdgebleven. Hier merkt men momenteel verbetering. Tijdens een expertmeeting met expats met kinderen op alle type scholen, zowel IGO, als Privaat en i T O (zie bijlage B), werd de huidige locatie en met name de bereikbaarheid van de scholen als positief beoordeeld. De IGO-scholen bieden een goed curriculum aan, een goede mix aan hoog opgeleide docenten en expats waarderen de open en tolerante houding van de scholen. Negatiever zijn de expats over de mogelijkheden voor hun kinderen om de Nederlandse taal te leren. Dit kan ten koste gaan van de integratie van de leerlingen. Hier wringt doorgaans het verschil tussen expats en kenniswerkers (kort en langer verblijf in Nederland). Daarnaast ervaart men een tekort aan docenten die kunnen invallen tijdens ziekte of vakanties. Andere verbeterpunten zijn de parkeermogelijkheden bij de scholen, het aanbod van faciliteiten zoals een gymzaal (de AICS en Cecole Française hebben geen eigen zaal tot hun beschikking) en een zwembad. Dit zijn voorzieningen die elders in Europa veelal wel geboden worden. Expats hebben suggesties aangedragen ter verbetering van de kwaliteit van de scholen waarbij ze inzet vanuit de Gemeente verwachten. De Gemeente zou zorg moeten dragen voor intensiever contact met de internationale scholen, zodat de Gemeente een beter beeld krijgt van wat er speelt op deze scholen. Daarnaast moeten de scholen beter gepromoot kunnen worden bij internationale bedrijven en zouden de universiteiten meer reclame moeten maken (voor zichzelf) op de internationale scholen. De Erasmus Universiteit in Rotterdam maakt bijvoorbeeld nadrukkelijk reclame bij internationale scholen om buitenlandse studenten aan te trekken, ook uit Amsterdam. Tot slot vinden expats het belangrijk dat de Gemeente trots moet zijn en dit moet uitstralen ten aanzien van de gevestigde internationale scholen in haar stad en dat deze scholen minstens dezelfde ondersteuning vanuit de Gemeente moeten krijgen als de Nederlandse scholen. Dit is in hun ogen momenteel niet het geval.

4.2 Private scholen Er zijn in de regio Amsterdam 9 private scholen gevestigd. Met uitzondering van de British School is het privaat onderwijs in aantal leerlingen de laatste jaren redelijk constant gebleven. In dit onderzoek zijn de zaterdagscholen niet meegenomen, omdat de leerlingen op deze school doordeweeks op een andere school zitten. Dit zou tot dubbeltellingen leiden. Er is onvoldoende informatie om de Chinese school en de Japanse kleuterschool verder mee te nemen in de analyse. Het is wel goed om te beseffen dat de leerlingen nog bij de volgende staatjes moeten worden opgeteld (i.i.g. ca 150 leerlingen op de Japanse kleuterschool). Wanneer onderscheid gemaakt wordt tussen de resterende vier scholen (waaronder de grootste), dan is zichtbaar dat het aantal leerlingen van de private Japanese School

Gemeente Amsterdam

Ontwikkelingsperspectiefinternationaal onderwijs in de Amsterdamse regio

en de International School of Amsterdam licht is afgenomen. Laatstgenoemde school is sinds 2007 weer in aantal sterk aan het groeien en de verwachting is dat dit doorzet (in het schooljaar 200712008 waren er 915 leerlingen ingeschreven). Opvallend is de groei van de private British School, deze is aanzienlijk in grootte toegenomen de laatste jaren. Céwle Française heeft sinds vier jaar steeds zo'n l 0 0 leeriingen op de school. Figuur 4.2 Aantal leeriingen in het privaat internationaal onderwijs in de regio Amsterdam

900 Intemational School of Amsterdam

800

U U I

700

/

600

British School

/

#fl,M&~/iVIiVI

500 400

.

/a"

--. Stg. Japanese School

LUU

De private scholen verwachten, net als de IGO-scholen, in de toekomst te groeien. De International School of Amsterdam en de British School zijn op dit moment al met uitbreiding bezig, en beiden willen in de toekomst graag een nieuw gebouw neerzetten. In het geval van de International School of Amsterdam is er al wel grond beschikbaar, maar wordt er nog gezocht naar financiering, terwijl de British School zich juist niet geholpen voelt door de gemeente bij het zoeken naar een nieuwe locatie. Op dit moment wordt wel gekeken of de school nog binnen de projectplannen voor de Zuidas zou passen. ,, De Franse school wil ook graag uitbreiden. Op dit moment heeft de school geen wachtlijst, maar verwacht in de toekomst wel een groei van Franse expats en daarmee een verdubbeling van het aantal leerlingen! In het huidige gebouw is de uitstraling van de school nog niet optimaal, waardoor Franse ouders soms voor een andere internationale school kiezen. De school zou daarom graag naar een moderner gebouw verhuizen, waar plaats geboden kan worden aan zo'n 200 leerlingen. De Japanse school is de enige in het rijtje waarbij er nog voldoende capaciteit is (maximaal 500 leerlingen). Wel geeft ook deze school aan dat ze moeite hebben met het vinden van geschikt personeel door de lange en onzekere visumprocedure. De private scholen geven aan dat het direct kunnen plaatsen van leerlingen cruciaal is. Wanneer leerlingen niet op een school terecht kunnen, besluiten ouders soms om helemaal niet te verhuizen of zich elders te vestigen. De private scholen hebben vaak een zeker aanzien, en ouders kiezen dan expliciet voor de kwaliteit van die school. Verder werd tijdens individuelegesprekken aangegeven dat het lastig blijkt om de goede

Gemeente Amsterdam Ontwikkelingsperspectief internationaal onderwijs in de Amsterdamse regio

ingang te vinden bij de gemeente met betrekking tot verschillende vragen en verzoeken. Daarnaast kwam expliciet aan de orde dat het voor internationale scholen erg lastig is om een lange termijn planning te hanteren gelet op het feit dat leerlingen veelal tussentijds vertrekken. Het is moeilijk om in te schatten hoeveel leerlingen er op enig moment onderwijs volgen op de school. Ook dit noodzaakt tot een toelatingsbeleid dat niet op fysieke beperkingen stuit. Daarnaast zou het helpen om regelmatig contact te hebben met de EZ-afdeling van de gemeente om meer inzicht te hebben in de komst, of het vertrek, van internationale bedrijven. Dit geeft meer zicht op het potentiële verloop in leerlingaantallen.

4.3 Vraag en aanbod IGO en private scholen regio Amsterdam In de Amsterdamse regio volgen ca. 2.250 kinderen internationaalonderwijs (IGO en Privaat). Privaat internationaal onderwijs in de regio is groter dan IGO-onderwijs in Amsterdam (resp. ca.. 1.g00leerlingen om ca. 350 leerlingen). Het aantal leerlingen in internationaal onderwijs is groeiende (met 13% in 200712008 ten opzichte van 200612007).De absolute groei (in aantallen leerlingen is ongeveer gelijk tussen IGO en Privaat onderwijs. Relatief gezien groeit het IGO-onderwijs sterker dan het Private internationaal onderwijs. IGO in de regio is vanaf 200312004 met gemiddeld 85% (!) per jaar gegroeid. Dit hoge groeicijfer kan verklaard worden door de opening van de basisschool Letterland in Almere en door de enonne groei van de AICS. Hoewel dit percentage een vertekend beeld geeft, is wel duidelijk (mede op basis van trends en ervaringen in andere steden) dat het animo voor IGO-onderwijs sterk lijkt te groeien. Ook de private scholen groeien, maar met een bescheidener percentage van 3,4% gemiddeld tussen 200312004 en 200712008. Figuur 4.3 Totaal aantal leerlingen in het 100 en privaat onderwijs in de regio Amsterdam

1500 --Privaat ........< ,....:,. .. IGO 1000

De private British School zit momenteel aan haar maximumcapaciteit, maar wil graag verder uitbreiden. De mogelijke uitbreiding verloopt niet al te snel (door een gebrek aan geschikte ruimte, nu is de school over vier vestigingen verdeeld), dit tot frustratie van de British School zelf. Mocht het lukken extra capaciteit te ontwikkelen dan zal de grootte van

Gemeente Amsterdam

Ontwikkelingsperspectiefinternationaal onderwijs in de Amsterdamse regio

de private scholen een extra impuls kunnen krijgen, want ook de International School of Amsterdam verwacht nog te groeien. De IGO-scholenverwachten daarnaast ook zeker nog te groeien. Ook de AICS bezint zich, in overleg met de gemeente, over een nieuw te betrekken pand. Extra ruimte van voldoende kwaliteit en uitstraling maakt additionele groei mogelijk. Op basis van de groei in de afgelopen periode, gecombineerd met de bevolkingsprognoces voor de westerse allochtonen uit hoofdstuk 2, inzicht in de huidige plannen en verwachtingen van scholen en tal van contextfactoren kunnen we een voorspelling doen over het te verwachten aantal leerlingen voor internationale scholen in de regio Amsterdam. We schatten in dat het aantal leerlingen op internationale scholen tot 2020 met circa 900 leerlingen kan toenemen tot een totaal van circa 3.100 (een groei van ongeveer 40%). Deze prognose is weergegeven in figuur 4.4. Figuur 4.4 Totaal aantal leerlingen naar type onderwijs in de regio Amsterdam

ii Q

3000

, - . r

*

-

-"

e

2500 a

0,

' * *

*

e

+. *s ''.

e .

. ,. *. ... .. ..j..

*

_

d

.

A

x

* , .. .. ... .

*

-

.

.,.

..

, ,

..

- -- -- -

Laag Midden

-Hoog

V e r l e d e n

2000

In het scenario met een lage groei gaan we ervan uit dat het huidige groeipercentage van leerlingen zal afvlakken tot de groei zoals dat uit de bevolkingsprognosevoor de westerse allochtonen in Amsterdam blijkt. Dit betekent dat de groei zal afnemen tot 1, l % tot 2015 en van 0,8% tot 2020. Dit betekent dat het leerlingaantal nog altijd kan doorgroeien tot ca. 2.900 leerlingen. In het midden scenario is de groei gebaseerd op de gemiddelde groei van de private scholen in de afgelopen periode (vanaf 200312004). We gaan er hierbij vanuit dat de sterke groei in het laatste jaar zal afvlakken waarbij in 2015 nog een gemiddelde groei van ca. 3,5% zal bestaan en dat na 2015 dit nog wat verder zal afnemen. Dit leidt tot ongeveer 3.100 leerlingen in 2020. Tot slot is er een hoog scenario, dat gebaseerd is op de sterke groei die de internationale scholen in de regio op dit moment doormaken. In het hoge scenario gaan we ervan uit dat de huidige groei nog wat verder zal toenemen en de afvlakking van deze groei zich pas later zal manifesteren. In dit vergaande scenario kan het leerlingaantal oplopen tot boven de 3.600 leerlingen.

Gemeente Amsterdam Ontwikkelingsperspediefinternationaalondernis in de Amsterdamse regio

Zoals eerder opgemerkt lijkt de aandacht voor IGO-onderwijssterk te groeien. In eigenlijk alle gemeenten zien we een sterker groeiend aantal leerlingen dat op een IGOschool zit ten opzichte van de private scholen. Het één lijkt echter niet ten koste te gaan van het ander. Ook in andere steden zien we dat private scholen redelijk stabiel blijven in leerlingaantallen. De British School is hier een uitzondering op (net als in Den Haag). In algemene zin zal het aandeel IGO-leerlingen naar verwachting toenemen, zeker ook door de mogelijke versoepeling van de toegangseisen voor dit type scholen voor Nederlandse kinderen. De weergegeven prognoses zijn trendlijnen. Het betreft nadrukkelijk een gefundeerde schatting. Ondanks het feit dat eerdere ervaringen met dergelijke prognoses goed uitpakken is het geen exacte wetenschap. In het algemeen nemen we aan dat het aantal leerlingen op internationale scholen zal groeien. Dat neemt niet weg dat de leerlingenaantallen op individuele scholen sterk kunnen schommelen. De scholen zijn erg afhankelijk van de situatie op de markt en van vestigingsbeslissingen van internationale bedrijven. Het verhuizen van ABN Amro leidde op het ISA bijvoorbeeld tot een onmiddellijke daling van 20 leerlingen en zo zijn er nog meer voorbeelden te noemen. Andersom is natuurlijk ook mogelijk. Een nieuwe vestiging kan een sterke groei-impuls betekenen (zie komst BAT). Deze schommelingen zijn moeilijk te voorspellen en zijn daarom ook niet in de algemene trendlijn terug te vinden. Verder gaan wij er bij bovenstaande ramingen vanzelfsprekend vanuit dat de huidige scholen goed blijven functioneren en dat wachtlijsten zoveel mogelijk kunnen worden voorkomen. Inzet van de scholen zelf en de gemeenten zijn noodzakelijk om de potentiële groei te kunnen waarmaken. Gebrek aan ruimte of voorzieningen van onvoldoende niveau kunnen bovenstaande ramingen ongunstig beïnvloeden. Er zal derhalve fysieke ruimte gevonden moeten worden om de hier geschetste groei te kunnen accommoderen.

4.4 TTO, VTO en VVTO In de regio Amsterdam zitten op dit moment drie gecertificeerde TTO-scholen (Berlage Lyceum, Hennann Wesselink College en het Haarlemmermeer Lyceum) en twee scholen die TT0 aanbieden maar (nog) geen certificaat hiervoor hebben (Hervormd Lyceum West en SG Reigerbos). Niet van alle scholen zijn de leerlingaantallen bekend. Het is derhalve niet mogelijk om het totaal leerlingaantalweer te geven. Het SG Reigerbos is in 2007 gestart met TTO, hier zijn ook nog geen leerling-gegevens van beschikbaar. Daarnaast is er een drietal VTO-scholen (Amsterdams Lyceum, Montessori LyceumAmsterdam en het IJburg College), maar ook bij deze VTO-scholen zijn niet alle gegevens bekend. In figuur 4.5 zijn de leerlingaantallen, voor zover bekend, op beide typen scholen weergegeven.

Gemeente Amsterdam Ontwikkelingsperspedief internationaal onderwijs in de Amsterdamse regio

Figuur 4.5 Aantal leerlingen in het TT0 en VTO in de regio Amsterdam

v,,,,,.

400

IJburg College (VTO)

MontessoriLyceum Amsterdam (WO) Berlage Lyceum Amsterdam*

WO) .................... Hermann Wecselink College .....

WO)

-

Hervormd Lyceum West

WO)

* Bovenbouw 200617 en 200718 niet bekend, gelijk verondersteld met het bovenbouw gemiddelde van 200415 en 200516

De verwachting is dat de TTO-scholen in leerlingaantal zullen groeien. In heel Nederland neemt de belangstelling voor dit type onderwijs toe. In Amsterdam is er bovendien nog een 'achterstand' in te halen. In andere delen van het land (zeker in de andere grote steden) is het aanbod aan TT0 relatief gezien groter en zijn de scholen groter in omvang. Het Europees platform voor het Nederlandse Onderwijs [N] verwacht bovendien een groei van TT0 bij vmbo en havo. De exclusiviteit van TT0 op vwo-scholen vermindert hierdoor. Ook het aantal scholen dat TT0 aanbiedt zal hierdoor kunnen toenemen. Een groei in het aantal leerlingen vergroot ook de mogelijkheden voor de scholen om de kwaliteit van het onderwijs te vergroten. Het Berlage Lyceum geeft bijvoorbeeld aan.dat het huidige aantal leerlingen in de bovenbouw zo klein is dat het bijna niet rendabel is om TT0 aan te bieden. Zowel de TT0 als de VTO-scholen geven aan problemen te hebben met het vinden van kwalitatief goede leerkrachten. Ook voor dit type scholen is het namelijk belangrijk om (een aantal) native speakers in dienst te hebben. Naast het aanbod aan TT0 en VTO-scholen zijn er drie scholen die W O aanbieden op de basisschool (Letterland, Europaschool en het Montessori LyceumAmsterdam). In figuur 4.6 is te zien dat met name Letterland sterk is gegroeid. De Europaschool heeft te maken met capaciteitsproblemen: er is een wachtlijst van 100 leerlingen. De school wil daarom ook graag uitbreiden. In totaal betreft het ca. 700 leerlingen die VVTO volgen in de Amsterdamse regio.

[l91 Het Europees Platform werdineert in opdracht van het Ministerie OCW het tweetalig onderwijs in

Nederland.

Gemeente Amsterdam Ontwikkelingsperspedief internationaal ondetwijs in de Amsterdamse regio

Figuur 4.6 Aantal leerfingen in het WTO in de regio Amsterdam

, ,

.., Montessori Lyceum Amsterdam (Primary)

**Alleen startjaar 2000 met 30 leerlingen en 2007 met 449 leerlingen bekend, de rest ter indicatie

4.5 Vraag en aanbod TTO, VTO en VVTO in regio In figuur 4.7 is het totale aantal leerlingen in TTO, VTO en VVTO bij elkaar gezet. Huidig inzicht duidt op ruim 2.000 leerlingen die onderwijs volgen op TTO, VTO of WTO. Uit deze figuur blijkt dat TT0 licht gegroeid is ten opzichte van 2003-2004. Niet van alle scholen is het aantal leerlingen bekend, dus verwacht mag worden dat het aantal leerlingen hoger ligt dan nu is weergegeven. Toch is in yerhouding tot het VTO en VVTOonderwijs geen grote groei zichtbaar in het TiO-onderwijs. Zoals eerder opgemerkt loopt Amsterdam wat betreft invoering van TT0 achter ten opzichte van andere plaatsen in Nederland. Ti0 wordt slechts kleinschalig toegepast, vanuit een experimentele invalshoek. Een strategische beslissing om hier flink op in te zetten ontbreekt nog. VTO en VVTO groeien harder. Ook in het VTO zijn niet alle leerlingenaantallen bekend, dus verwacht mag worden dat het aantal leerlingen hoger ligt dan nu is weergeven. De komst van een nieuwe VTO-school in 2007 (IJburg College) zorgt voor een groei-impuls in het aantal leerlingen. Deze lijn zet door in 2008-2009. Voor het VVTO geldt hetzelfde met de komst van het Montessori Lyceum Amsterdam, dat sinds 2006-2007 nu ook VVTO aanbiedt.

GemeenteAmsterdam Ontwikkelingsperspedief internationaal ondewijs in de Amsterdamse regio

Figuur 4.7 Aantal leerlingen in het TTO, VTO en VVTO in de regio Amsteram

De exacte groei van TT0 en VTO onderwijs laat zich moeilijk schatten. In de eerste plaats is het aan de scholen zelf om te bepalen óf en in welke mate ze vorm en inhoud willen geven aan TTONTO onderwijs. De invoering van TT0 is vaak een enorme organisatorische uitdaging (naast het reguliere onderwijs moeten aparte klassen worden ingericht voor TTO, andere boeken, leerkrachten moet worden bijgeschoold voor Cambridge English, de visitatiecornmissie van het Europese Platform komt voor kwaliteitscontrole, etc.) Deze organisatorische en budgetinvestering houdt veel scholen nog tegen om voor een bredere invoering te kiezen. Door vergroting van de zichtbaarheid van de TT0 scholen en een marketingstrategie kan de aanwas van leerlingen op het TT0 aanzienlijk toenemen. De vraag naar mondiaal georiënteerd onderwijs neemt echter wel toe, ook bij Nederlandse ouders en leerlingen. Het belang van tweetaligheid in een mondialiserendewereld neemt toe. Een TTOMO opleiding helpt leerlingen zich hierop te prepareren. Bovendien schept het aanbod in deze scholen in zekere zin zijn eigen vraag. In het algemeen lijkt de vraag het mogelijk te maken om het aantal TTOMO opleidingen te laten toenemen, alsmede ook de capaciteit op de bestaande opleidingen. Het lijkt hierbij wenselijk dat de scholen die momenteel nog niet volledig gecertificeerd zijn deze stap wel te laten zetten. Dit is echter primair een aangelegenheid van de school zelf. Naast een kwantitatieve groei zal de vraag zich waarschijnlijk gaan verbreden. Zo is er op meerdere plaatsten in Nederland sprake van TTO- scholen die de mogelijkheden bezien om naast het traditionele Nederlands-Engels pakket invulling te geven aan andere taalcombinaties. Hierbij kan gedacht worden aan mogelijke combinaties met Aziatische talen enlof Oost-Europesetalen. Het is zelfs denkbaar om combinaties aan te gaan zonder het Nederlands. Naast inhoudelijke verbreding is er wellicht ruimte om naast het VWO en het HAVO het TT0 uit te breiden naar MBO opleidingen. Tijdens de expertmeeting hebben ouders met kinderen op een TTO-school aangegeven wat zij wel en niet goed vinden (zie bijlage B). Ook hier wordt net als bij de IGO-scholen

Gemeente Amsterdam

Ontwikkelingsperspectief internationaalonderwijs in de Amsterdamse regio

het gebrek aan goede leerkrachten genoemd, in dit geval gaat het met name om Engels sprekende docenten. Daarnaast zijn de IB-programma's niet geaccrediteerd, de overheid zou de IB's moeten erkennen. Met betrekking tot het landelijk eindexamen is er ook sprake van een mismatch. Nu worden in de eerste drie jaar vakken in het Engels gegeven, maar daarna moeten, met het oog op het landelijk eindexamen, bijna alle lessen weer in het Nederlands gegeven worden. Hier ligt een taak voor het Europees Platform en de landelijke overheid. De gemeente zou hierop kunnen aandringen.

Gemeente Amsterdam

Onhvikkelingsperspediefinternationaal onderwijs in de Amsterdamse regio

5 Conclusies en Aanbevelingen

De vraag naar internationaal ondetwijs neemt toe Internationaal onderwijs is belangrijk als vestigingsvoorwaardevoor kennisintensieve internationale bedrijvigheid. Demografische ramingen en een analyse van contextuele ontwikkelingen (economische activiteiten, onderwijstrends etc.) bieden voldoende basis om te concluderen dat de vraag naar, en het belang van, internationaal onderwijs verder zal toenemen. De vraag komt zowel vanuit de verwachte groei van expats en kenniswerkers, als ook vanuit de Nederlandse bevolking. De groeiende vraag vanuit expats en kenniswerkers is primair gericht op puur internationaal onderwijs (IGO- en Privaat onderwijs). De vraag vanuit de Nederlandse bevolking slaat voornamelijk neer bij l T O en VTO.

De Amsterdamse regio beschikt over een breed aanbod aan internationale scholen. Het betreít 3 IGO-scholen, 9 private scholen en 9 TTOMO-scholen, waarvan 2 volledig gecertificeerd zijn. Het aanbod, in termen van type onderwijs, sluit goed aan bij de vraag. De capaciteit van het huidige aanbod staat echter onder druk. De capaciteit is en blijfi een aandachtspunt Momenteel hebben enkele scholen aangegeven een wachtlijst te hebben. Daar staat tegenover dat andere scholen nog niet hun maximum capaciteit hebben bereikt. Verwacht mag worden dat, met een groter wordende potentiële doelgroep voor internationaal onderwijs (zie paragraaf 2.3.2), op termijn voor meer scholen een capaciteitsprobleemontstaat. Wachtlijsten kunnen een reden zijn voor expats en kenniswerkers om te besluiten niet naar een bepaalde stad te gaan. Figuur 5.1 Internationalescholen met wachtlijsten in 2008 Scholen met wachtlijsten en de wens om uit te breiden

AICS (in Amsterdam) ISA (in Amstelveen) m Britisch School (in Amsterdam) m IJburg College (in Amsterdam) m Europaschool (in Amsterdam) m Cécole Francaise (in Amsterdam) m m

Gemeentelijke diensfveriening wordt beter, maar kanlmoet nog beter Vanuit de diverse onderwijsinstellingen wordt positief gereageerd op de door de gemeente uitgesproken ambities ten aanzien van internationaal onderwijs. Het programma Topstad en de (hernieuwde) interesse voor internationaal onderwijs wordt als positieve stap gezien. Scholen geven echter aan dat het moeilijk is om het juiste loket te vinden bij de gemeente. Dit vloeit onder meer voort uit de diverse afdelingen en gemeentelijke lagen die betrokken zijn bij (internationaal) onderwijs in Amsterdam. Daarnaast wordt niet altijd zo doortastend gehandeld als de scholen graag zouden zien. Dit heeft een directe relatie met de vraag vanuit de scholen om aanvullende capaciteit te kunnen ontwikkelen, hetzij op de huidige locatie, hetzij op een nieuwe locatie. Daarnaast kan de gemeente meer doen om het aantrekken van goed personeel mogelijk te maken.

Gemeente Amsterdam

Oniwikkelingsperspectiefinternationaal ondenvijs in de Amsterdamse regio

Dit heeft vooral betrekking op het aanbieden en faciliteren van goede en snel beschikbare woonruimte. Daarnaast betreft het de vergunningverlening. Met het nieuwe expat center wordt hier een belangrijke stap in de goede richting gezet. Meest pregnanfe aanbevelingen (op te pakken op korte fennijn) Ondersteun internationale scholen met een ruimtevraag actief bij de zoektocht naar aanvullende ruimte. Wees doortastend en duidelijk. Geef aan wat de mogelijkheden en onmogelijkheden zijn. Houdt steeds rekening met voorschoolse opvang die steeds belangrijker wordt. Hier is de grootste groei te verwachten. Investeer in kwaliteit. Internationaal onderwijs vergt een hoger voorzieningenniveaudan reguliere scholen (zie succesvolle scholen als ISG in Den Haag, British School in Leidschendam en ISA in Amstelveen). Expats en kenniswerkers hebben verwachtingen die verder gaan dan de verwachtingen van Nederlandse ouders. Indien hier onvoldoende op wordt ingezet kan de aantrekkingskracht van de Amsterdamse regio verminderen. D Stel een accountmanager internationaal onderwijs aan die voor alle scholen het centrale aanspreekpunt is. Een aangewezen accountmanager kan de contacten met de scholen/bedrijven stroomlijnen en verbeteren. Door één aanspreekpunt in het leven te roepen hoef je scholen en bedrijven niet te belasten met de organisatorische diversiteit binnen de gemeente.

D

Aanvullende aanbevelingen D Versterk communicatie richting scholen en laat betrokkenheid gemeente zien. Geef aan wat de gemeente kan doen. Hierbij valt te denken aan een (halfjaarlijkse) brochure en een website. Straal trots uit, zowel naar binnen als naar buiten. m Daag reguliere scholen in Amsterdam uit om te starten met TT0 of VTO. Ten principale moeten scholen dit zelf willen en oppakken. Gemeente kan stimuleren en faciliteren. Ondersteun reeds gestarte scholen in het streven om certificeringte behalen. Werk de geformuleerde beleidsuitgangspunten op dit punt verder uit. D Zet een marketingstrategie uit om het ïTO-onderwijs bekender te maken onder de leerlingen van Amsterdam. Begin hiermee op basisscholen. D Versterk communicatie richting bedrijven. Intensiveer contacten. Geef aan welke voorzieningen er zijn. Creëer folder met alle scholen en andere vootzieningen (ook cultureel, op gebied van sport etc.). Probeer internationale bedrijven te verleiden om zich open te stellen voor stages van TTO-leerlingen. D Betrek internationaalonderwijs bij internationale marketing van de stad. i Benchmarking: treed in contact met vertegenwoordigers van andere steden (Den Haag, Rotterdam, Eindhoven, Maastricht etc.). Wellicht ook contact zoeken met steden in andere landen. Amsterdam kan zich meten met internationale steden als Barcelona, Berlijn, Milaan etc. Leer van elkaars sterke en zwakke punten. Er is niet direct sprake van concurrentie. M Breng diverse scholen uit de regio met elkaar in contact. Scholen kunnen van elkaar leren en wellicht gezamenlijk gebruik maken van faciliteiten. Creëer bijvoorbeeld een gezamenlijk Platform Internationaal onderwijs met bijeenkomstenwaarin schooldirecteuren, bedrijven en gemeente participeren, van elkaar leren en problemen bespreekbaar worden gemaakt. Problemen, uitdagingen en ambities kunnen in gezamenlijkheid worden besproken en opgepakt. D Creëer 'tijdelijke dienstwoningen' voor nieuwe leerkrachten in het internationale onderwijs. Probeer visumprocedure te versoepelen.

Gemeente Amsterdam Ontwikkelingsperspedief internationaalonderwijs in de Amsterdamse regio

m m

i

m

i

Voer marktonderzoek uit naar woonwensen (in brede zin) van expats. Dus ook naar culturele voorzieningen, wensen ten aanzien van andere voorzieningen etc. Probeer internationaalonderwijs binnen de gemeente organisatorisch te clusteren. Maak heldere en duidelijke afspraken tussen DMO, EZ, Topstad en de stadsdelen. Wie doet wat? Wie is waarvoor verantwoordelijk? Zie relatie met accountfunctie. Creëer gezamenlijk aanspreekpunt. Huisvesting scholen hierbinnen als centraal punt agenderen. Zoek in dit kader contact met OGA of bureau Zuidas. Formuleer gezamenlijk beleid ten aanzien van internationaalonderwijs. Draag dit gezamenlijk uit. Ga verder dan woorden en koppel hier concrete uitvoeringsagendaaan. Concretiseer de huidige beleidsuitgangspunten. Organiseer periodiek overleg (EZ en onderwijs) in ROA-verband. Weet wat er speelt en stem ambities en uitdagingen op elkaar af. Focus op rol van de gemeenten. Inhoudelijke rol van gemeente is immers beperkt. Faciliteer goede initiatieven. Creëer ruimte voor ontwikkeling. Zet lobby op richting Provincie en Rijk vanuit het belang van goede internationale faciliteiten om internationale aantrekkingskracht van Amsterdam en Noordvleugel verder te versterken (en financieel te ondersteunen). Daarnaast aandacht vragen voor het spanningsveld tussen het IB en het regulier Nederlands examen in de laatste klassen van het TTO.

Gemeente Amsterdam Ontwikkelingsperspeciiefinternationaal onderwijs in de Amsterdamse regio

Bijlage A: Gespreksverslagen scholen

Groep 1 - InternationaleScholen met buitenlands cum~culum

l.ISA International School of Amsterdam (Amstelveen) i

i

i

i

i

i

m i

m

i

i

Opgericht in 1964 (toen voornamelijk voor Aziatische kinderen van India, Japan, Korea). Vanaf 1996 zit de school op de Sportlaan 45. Dit is zowel qua architectuur als qua omgeving (groen) een prachtig complex. De allergrootste 'klanten' van de school zijn: Nike, Akzo Nobel, ING, LG Electronics en Tata Consultancy. De school biedt het volledige IB programma aan (internationaal baccalaureaat. Met PYP (Primary Years Programme voor 3-11 jarigen), MYO (Middle Years Programme voor 11-16 jarigen) en met DP voor 16-18jarigen. Volgens de school waren zij wereldwijd de eerste internationale school die alle drie programma's tegelijkertijd aanbod. Leerlingaantallen groeien, de school breidt zich uit (huidige capaciteit 974 studenten, volgend jaar zal het 1015 zijn en met externe financiering zal ook nog een nieuw gebouw gebouwd worden met een capaciteit van 1300 plekken. De gemeente heeft het grondeigendom aan de school gegeven voor de uitbreiding. De school zoekt nu nog financiering voor het bouwproject (E 10 miljoen nodig). Opmerkelijk is dat de school aangeeft dat ouders van het herkomstland de hele 'relocation-procedure' kunnen cancellen als zij te horen krijgen dat de ISA geen plek meer heeft. Schoolgeld kan variëren van E 5.400 tot E 19.750. De preschool, pre-kindergarden, kindergarden faciliteiten hebben de meeste studenten, hier is ook een wachtlijst ingesteld (ongeveer 30 kinderen konden niet geplaatst worden). De school geeft aan dat zij heel erg afhankelijk zijn van ontwikkelingen op de markt, economische factoren en van locatiewijzigingen van grote, internationale bedrijven (als een groot bedrijf vertrekt, dan kan het leerlingenaantal aanzienlijk teruglopen). Toen het hoofdkantoorvan Sony naar de UK vertrok, gingen er veel leerlingen weg. Uitdaging is om geïnformeerd te blijven welke bedrijven naarAmsterdam komen of plannen hebben om te komen. Voor EZ is hier een rol weggelegd (meer interactie is wenselijk richting internationale scholen als grote internationale bedrijven naar Amsterdam komen of als zij hier in de regio investeren). De meeste studenten zijn afkomstig uit de VS (175), daarna zijn Nederland en Japan de belangrijkste landen van herkomst. Doelgroepenzijn de kinderen van expats van ongeveer 400 bedrijven in de regio. De school werkt samen met Harvard University Graduate School (op basis van de "Visible Thinking Content Learning" methode). http://www.pz.harvard.edu/vüVisible Thinking-html-files/Ol-VisibleThinkinglnActi onlOla~VTlnAction.html.

Gemeente Amsterdam

Oníwikkelingsperspectiefinternationaal onderwijs in de Amsterdamse regio

r Als ouders geen plek kunnen krijgen voor hun kind bij ISA, gaan zij naar de Ameri-

m

kaanse School in Den Haag, de British School in Amsterdam of naar ISA (Almere). Alleen als daar ook geen plek is of ais ze de reisafstand als te groot ervaren kijken zij naar AICS of International School of Hilversum. De school vindt ondennrijs in de moedertaal naast het Engels essentieel (Nederlands, Frans, Duits, Japans en Spaans worden als instructietaal gebruikt en er worden bijvoorbeeld ook lessen gegeven in het Afrikaans, Deens, Fins, Hebreeuws, Hindi, Italiaans). Voor deze lessen moeten de studenten apart betalen (private tution basis). Leerlingen kunnen ook het IB examen afleggen in hun moedertaal.

2. British School- Amsterdam m

m

m

m

W

i

m

De school zit verspreid in 3 vestigingen in Oud-Zuid en een op de Zuidas

-

Nursery & Infant School Anthonie van Dijckstraat 1 1077 ME Amsterdam

-

Upper School Fred. Roeskestraat 94a 1076 ED Amsterdam

-

Junior School Jan van Eijckstraat 21 1077 LG Amsterdam

-

Community Centre Albrecht Durerstraat 34 1077 MA Amsterdam

De school heeft ongeveer 900 leerlingen maar zij verwachten een forse groei en willen nog graag uitbreiden. De noodzakelijke verspreiding over 4 locaties wordt als zeer onaangenaam ervaren (logistiek en qua aanzien). De school zou heel graag op een grote campus willen zitten. Ze wilden graag een groter stuk grond kopen langs de Amstel (richting Ouderkerk) achter het café Kalfje, maar dit is niet beschikbaar (volgens bestemmingsplan van de gemeente). Ze voelden zich niet door de gemeente geholpen bij het vinden van een juiste locatie. De school wil graag in een buitenstedelijke, groene buurt gehuisvest worden of op de Zuidas. Op dit moment wordt gekeken of hun aanvraag nog in de projectplannen van de Zuidas gehonoreerd kan worden. Huidig concreet probleem: uitbreiding van de locatie op de Fred Roekestraat. Er is al een bouwvergunning ingediend bij het stadsdeel voor de uitbreiding, maar het is nog niet naar wens afgehandeld (er moest een nieuwe procedure opgestart worden). EZ voert hier al gesprekken met het stadsdeel. Er moeten ongeveer 14 nieuwe klaslokalen worden gebouwd voor het nieuwe schooljaar (om alle aanmeldingen te kunnen honoreren). Er is geen wachtlijst volgens de directeur: als ouders te horen krijgen dat er geen plaats voor hun kind is dan komen zij niet naar Nederland, of plaatsen hun kind op een andere school. Voor de Nursery school is er wel een wachtlijst (1 jaar) De school gebruikt het UK curriculum

Gemeente Amsterdam Onhvikkelingsperspectiefinternationaal onderwijs in de Amsterdamse regio

3. International School of Almere m

m u

m m m

m m

u

m m m m m m u

IB MYP (Middle Years Programme) programmavoor grade 7-10 (leerlingen van 1116) en DP (Diploma Program) in samenwerking voor studenten van 16-18 met Hilversum International School. Op dit moment heeft de school 70 leerlingen die aan dit programma deelnemen. Max. 50% van deze leerlingen zijn Nederlands (toegangseis: ouders moeten kunnen aantonen dat de familie binnen een afzienbare tijd naar het buitenland vertrekt). Fee: f 3.500 per leerling per jaar. De school krijgt ook subsidie van het rijk, en de school heeft regelmatig contact met EZ Almere. Het verloop op de school is groot door het kortstondige verblijf van buitenlandse families in Nederland (1-2 jaar). Samenstelling van leerlingen op dit moment is als volgt: 50% Nederlands, de overige 50% van de VS, UK, Japan en Indonesië. Op dit moment deelt de school een gebouw met een vwo. De school wil graag een eigen gebouw, met eigen campus (daar is nu al grond voor gekocht). Het gebouw delen met een reguliere vwo school geeft niet de gewenste indruk (bij de ingang erg druk en na de ingang komt men in een rommelige hal). In 2010 wil de school graag in een eigen gebouw zitten (met capaciteit voor 300 leerlingen). De school heeft geen wachtlijst op dit moment. Met de internationale school Hilversum hebben zij een horizontale samenwerking. Leerlingen vanaf 16 jaar gaan daar een DP programma volgen. Met de Primary school Letterland in Almere hebben zij een verticale samenwerking (leerlingen stromen door naar ISAAlmere van deze school). AICS in Amsterdam is de enige vergelijkbare concurrent in de regio De verwachting is dat het aantal leerlingen zal groeien (omdat EZ Almere ook veel aan acquisitie van buitenlandse bedrijven doet). Het woonklimaat in Almere is beter, misschien trekt dat op langere termijn meer expats (i.p.v. Amsterdam) De school zou ook graag een Expat loket willen hebben in Almere en meer regionaal gaan samenwerken op het gebied van internationaal onderwijs

4. Japanese School Amsterdam (Elementary and Junior High School)

Het curriculum is helemaal Japans, de school is een stichting. De kinderen krijgen ook Elementary English en Dutch Conversafion. In het algemeen blijven de ouders 3-5 jaar in Amsterdam, daarna gaan ze terug naar Japan. Leeftijd: 6-15 (dat is ook de leerplicht in Japan). Er zijn ongeveer 270 leerlingen (school heeft capaciteit voor max. 500 leerlingen) en 29 leerkrachten. De leerkrachten worden vanuit Japan gezonden. De Japanse overheid steunt de school ook financieel. Klassengrootte: 35-40 leerlingen per klas. Probleem is het vinden van geschikte leerkrachten (visum procedure is te lang en onzeker).

Gemeente Amsterdam Ontwikkelingsperspedief internationaal ondewijs in de Amsterdamse regio

i i

i i

i

i

i

i

i

i

i

De ouders van de kinderen komen van de regio Amsterdam (ook van Amstelveen). De school is gevestigd in Slotervaart (Karel Klinkerbergstraat). Hier worden veel problemen ervaren m.b.t. veiligheid (er wordt ingebroken in auto's van ouders op de parkeerplaats), terwijl de missie van de school is: "Good education in a safe environmenr. De school besteedt speciale aandacht aan muziekonderwijs (met Japanse instrumenten). Canon, Mitsubishi, Yamaha zijn de grootste bedrijven in de regio waar de ouders van kinderen werken. De school kan geen naschoolse opvang aanbieden op dit moment. E 3.000 schoolgeld per leerling per jaar (+ E 1.400 schoolbusgeld +E 250 inschrijvingsgeld). De 'elementary school' heeft de meeste leerlingen (210 t.o.v. 60 op de Junior High School). Met kinderen in deze jonge leeftijd zijn ouders eerder bereid om naar het buitenland te vertrekken. De school vervult een zeer cruciale rol in de regio. Als blijkt dat de school geen plek kan bieden aan de kinderen, kunnen de ouders beslissen dat zij helemaal niet komen, omdat er in de regio Amsterdam geen vergelijkbare Japanse school is. Kinderen boven 16 gaan vaak terug naar Japan en gaan daar een Senior High School volgen. Als zij in Nederland blijven, gaan zij naar een internationale school. In de schooljaren 200212003 en 200612007 was er een grote groei in het aantal leerlingen. Dit hangt altijd samen met de bewegingen (verhuizingen) van Japanse bedrijven. Het schooljaar begint per 1 april. De kinderen leren ook "home economicsno.a. koken, dat vereist specifieke faciliteiten.

-

5. Ecole Francaise Vincent van Gogh Amsterdam

School maakt deel uit van een netwerk van 400 scholen die in het buitenland het Franse traditionele curriculum geven. Franstalige kinderen van 3-18 kunnen hier terecht. School heeft niet altijd een goed imago bij Franse ouders (ouderwets, weinig internationaal gerichte onderwijsmethode,weinig aandacht voor Engels, website niet zo uitnodigend en up to date). Ouders sturen bij voorkeur hun kinderen na een locatiebezoek toch naar een van de vooraanstaande internationalescholen in Amsterdam (ISA of British School). De school heeft geen wachtlijst. In Bergen is er een Franstalige Primary School, veel kinderen gaan hiernaartoe als zij in Amsterdam geen plek hebben gekregen. De school is aantrekkelijk voor ouders die zeker weten dat zij graag later naar een Franstalig gebied willen verhuizen. De ouders van de kinderen die op deze school zitten zijn tevreden. Het wordt verwacht dat de Franse expat gemeenschap groeit. School krijgt regelmatig (jaarlijks) een inspectie van London, van een organisatie die de Franse scholen in het buitenland toetst. De school is op zoek naar een nieuw gebouw (huidige is te krap!). Zij willen daar graag 200 leerlingen huisvesten. De kinderen kunnen ook Engelse les volgen, maar dit is buiten het reguliere curriculum. Schoolgeld: E 4.000 per jaar per leerling (inclusief boeken). "Moederschool" van de organisatie zit in Den Haag, er is regelmatig contact tussen de 2 scholen.

GemeenteAmsterdam Oníwikkelingsperspediefinternationaal ondetwijs in de Amsterdamse regio

r

m

m m

De school zou steun nodig hebben bij het vinden van een juiste locatie in Amsterdam. Op de huidige locatie i ~ de,Rivierenbuurt is uitbreiding niet waarschijnlijk. Daarnaast zou de gemeente een rol kunnen spelen bij de promotie van de school, door vermelden van het adres en mogelijkheden richting Franse bedrijven. Ouders die de E 4.000 lesgeld niet kunnen betalen, kunnen steun vragen bij het Franse Consulaat (subsidie). Franse overheid en de Haagse moederorganisatie dragen financieel ook bij aan de exploitatiekosten van de school. De klassen in de leeftijd van 4-6 jarigen zijn het grootst, voor deze leeftijdsgroep is de grootste vraag vanuit de markt.

6. International School Hilversum r

m m M

m m m W

M

m

m

Onderwijsaanbod vergelijkbaar met ISA en AICS (16, PYP, MYP en DP). Daarnaast wordt TT0 gegeven.. Doelgroep: vooral expatkinderen van ouders die in Hilversum en omgeving wonen (werken vaak in ICT sector). De school heeft voornamelijk buitenlandse kinderen (20% Nederlands, de overige leerlingen zijn van 40 nationaliteiten, de meeste van de VS en UK). Nederlandse kinderen kunnen alleen IB volgen als de ouders kunnen bewijzen dat zij in de toekomst in het buitenland willen wonen. Grootste interesse is voor 11-12 jarigen (grootste klassen). Behoefte aan basisonderwijs is minder groot, ouders vertrekken sneller. Er is geen wachtlijst. Grootste bedrijven waar de ouders van de kinderen werkzaam zijn: Nike, en Quest (Naarden). Het schoolgebouw is in eigen bezit. School wil graag een sportveldl sportaccommodatie bijbouwen. Knelpunt: aantrekken buitenlandse gekwalificeerde leerkrachten (vinden van woning voor leerkracht is lastig, procedure werkvergunning zou ook versneld kunnen worden). Aandachtspunt voor het Expat loket: kan de kennismigrant-regeling versoepeld worden om internationale leerkrachten sneller toegelaten te krijgen en deze groep aan een soort tijdelijke 'dienstwoning' te helpen? De school heeft samenwerkingsprojecten met India, Canarische Eilanden (uitwisselingsprogramma) en met Tanzania (klaslokalen bouwen).

7. AICS (Amsterdam International Community School) m r

m m r B

Biedt IB aan, net als ISA en IS Hilversum (PYP, MYP en DP). Binding met de lokale gemeenschap is erg belangrijk ('community school'). Bestaat vanaf 2003. Behoort tot de Esprit scholengroep. Primary School heeft op dit moment een wachtlijst met 70 kinderen. De school zit op de Prinses Irenestraat in een gebouw met een hotelschool (2e en 3e verdieping is voor AICS), de school zal rond 2010 naar de Zuidas verhuizen waar zij hopelijk 700-800 studenten kunnen onderbrengen (op 9.000 m*). Echter dit zit nog

Gemeente Amsterdam Ontwikkelingsperspediefintemationaalonderwijs in de Amsterdamse regio

in de planninglonderhandelingsfase.De school wil graag dat de gemeente dit proces faciliteert. 50% van de ouders werkt bij grote bedrijven die bijdragen aan scholing van expat kinderen. Pilot project DP programma is o ~ opengesteld k voor Nederlandse kinderen (tot 50% van de deelnemers). Op dit moment zijn er 400 leerlingen, maar er wordt een dynamische groei verwacht (van China, India). Nieuwe doelgroep school: expats uit Aziatische landen waarvan de ouders niet de hoge schoolgelden van internationale scholen kunnen betalen. Binnen het schoolgebouw wordt ook Nederlandse les aangeboden aan de ouders van de leerlingen (dit is ook community school karakter). De school wil dat de gemeente een rol op zich neemt bij het aantrekken van leerkrachten (30% VAT korting beter naar buiten brengen, administratieve hulp bij snellere verstrekking van de verblijfsvergunning). Concurrenten zijn Hilversum InternationalSchool, Almere International School en British School (in het geval van een wachtlijst gaan de kinderen hiernaartoe, maar op termijn, zodra het huisvestingprobleemvan de AICS opgelost zou zijn, willen zij terug). De schooldirecteur geeft aan dat de voornaamste expatbehoeftes in het onderwijs zijn: veiligheid, bereikbaarheid, cultuur, muziek, kunst (extra curriculaire vakken) en goede vooizieningen, zoals een bibliotheek. Uniek kenmerk van de school: de brede spreiding door de verschillen in leeftijdgroepen (4-10 jaar). Tussen de verschillende leeftijdgroepen is er ook veel interactie. Er zijn max. 22 leerlingen per klas (relatief kleine groep, dit is belangrijk voor de begeleiding, die vaak intensiever is vanwege de verschillende culturele achtergronden van de kinderen). Vrijdagochtend: koffieochtend voor de ouders, ontmoetingsplek.

8. Letterland Primary School (Almere) D

D

i D i

D D

i

D

D

i

D

Vanaf 2006 IPC (International Primary Curriculum: 17 kinderen zijn op dit moment hier ingeschreven). Hiernaast fungeert de school als een reguliere basisschool met VVTO (vroeg vreemde taalonderwijs), hier krijgen kinderen wekelijks 5 x 15 min taalonderwijs. Rekenen en Engelse taal via English Nationaal Curriculum. 10 leerlingen per klas (zeer kleine groepen, goede individuele begeleiding mogelijk). 1 Geen wachtlijst. E 3.000 per leerling per jaar schoolgeld. Na voltooiing van het basiSonderwijs stromen kinderen door naar ISA of AICS. Bij invoering van het IPC heeft de gemeente Almere ook subsidie verstrekt en er zijn ook bijdragen van het rijk binnengekomen. Na 3 jaar wordt de school erkend als een self-supporting IGBO (nu wordt de school nog door een commissie bijgestaan). Samenwerking met IGBO netwerk (hier zitten scholen in die ook met de invoering van IPC bezig zijn). Hier worden ervaringen uitgewisseld. De school biedt tussen- en naschoolse opvang aan. Knelpunt: aantrekken van gekwalificeerde leerkrachten (vaak gaat de diploma erken-

Gemeente Amsterdam

Ontwikkelingsperspectiefinternationaal ondetwijs in de Amsterdamse regio

ning in Groningen erg omslachtig). Hierbij is ook gemeentelijke steun nodig (versoepeling).

Groep 2 - Nederiandse scholen met TT0 (Tweetalig Onderwijs)

1. Hervormd Lyceum West TT0 vanaf 200612007 opgestart 18 leerlingen volgen op dit moment TT0 (vwo klas 1-3) i Dit lage aantal is te verklaren door,de bevolkingssamenstelling in Slotervaart (over het algemeen lager opgeleid). Het belang van internationaal gericht onderwijs wordt niet zo snel gezien. De school heeft een 'TTO-marketing en communicatieplan' opgesteld om TT0 beter onder de aandacht 9an de ouders1kinderen te brengen. Wellicht is hier ook een promotierolweggelegd voor de gemeente. Er moet een overzicht komen waaruit blijkt waar in Amsterdam TTO-scholen beschikbaar zijn. i In totaal heeft het lyceum 850 leerlingen , maar heeft een capaciteit voor 950 leerlingen, toename leerlingen is fysiek mogelijk i Concurrentie met Amstelveen: Herman Wesselink College (veel Amsterdamse kinderen gaan hiemaartoe i.p.v. Hervormd Lyceum West: blanke VS zwarte school)

i i

2. Berlage Lyceum- Amsterdam

10 jaar geleden met TT0 begonnen (gelijktijdig met andere grote steden waar ook TT0 is opgestart, zoals Rotterdam, Haarlem). De start was moeilijk, maar in de laatste 2 jaar is de school gegroeid met 50 inschrijvingen Deel van Esprit Scholengroep TT0 concurreert met gymnasium, maar heeft andere specialisaties. TT0 is een tegenhanger van Grieks-Latijnse specialisatie. Barleaus Gymnasium is een concurrent. Kinderen kunnen alleen via loting binnenkomen (i.v.m. grote aantal aanmeldingen), maar er is geen wachtlijst voor TTO. TTO-ambities: goede leerkrachten aantrekken en kwaliteit op peil houden. Helaas is er niet altijd een 'native speaker' als docent beschikbaar De school zit in een TTO-netwerk om ervaring met andere scholen uit te wisselen Knelpunt: de klassengrootte in de'bwenbouw (havo, vwo) bij TT0 is zo klein dat het bijna niet meer rendabel is. Ongeveer 200 leerlingen (de helft van alle ingeschreven leerlingen) volgt het TTOprogramma. Vanaf september wordt Mandarijn (Chinees) aangeboden buiten het curriculum Russisch wordt ook aangeboden (buiten het curriculum).

.Herman Wesseling College -Amstelveen

3 4. 5. 6.

-

Haarlemmermeer Lyceum Hoofddorp Uburg College Amsterdam Japanse Kleuterschool -Amstelveen

-

GemeenteAmsterdam OnhMkkelingsperspectief internationaalonderwijs in de Amsterdamse regio

-

Groep 3 Nederfandse Scholen VTO (versferM talenonderwijs)

1. Montessori Lyceum (IGO (82) en VTO)

VTO Frans, Engels en Duits beschikbaar (invoering met de steun van LinQ (netwerk van scholen), OCW en Europees Parlement) Voor VTO zou de school kleinere groepen willen (i.p.v. de huidige 28) voor verbetering van de spreekvaardigheid, dit is echter financieel niet haalbaar zonder subsidie In de 4e klas (Frans) zijn er 26 leerlingen op dit moment TT0 invoering wel in overweging, maar eist veel organisatorische aanpassingen Montessoriconcept: zelfredzaamheid, en werken op een project van 8 weken De school wil graag meer met bedrijven samenwerken (voor gastcolleges, locatiebezoek) De school wil graag ook voor representatieve gelegenheden leerlingen die vloeiend Engels spreken 'uitlenen' aan bijvoorbeeld de gemeente School ovetweegt de invoering van een Technasium

2. Amsterdam Lyceum (VTO) m

m m

m m

m

VTO Spaans, Italiaans, Frans (213 van alle leerlingen kiezen ervoor) van de 1.O00 dus ongeveer 600 volgt VTO Vanaf klas 4-5 vindt een buitenlands uitwisselingsprogrammaplaats (Venetië, Salamanca of New York) De ouders hebben speciale wensen voor VTO: zij willen niet alleen dat de kinderen hun taalvaardighedenverbeteren, maar ook dat hun culturele bewustzijn groter wordt. Knelpunt: kwaliteit van docenten uit het buitenland is niet altijd naar wens Toekomstvisie: ontwikkelen bètabrugklas School wil graag het Nederlandse curriculum blijven geven, overweegt niet de doorontwikkeling naar TT0

Groep 4 - Primair onderwijs met bijzondere vorm van taalonderwijs

l.Europaschool Amsterdam m

m

m

m i

m

Onderdeel van Esprit Scholengroep IPC curriculum invoering is in dit jaar begonnen (Nederlands curriculum gemaakt voor Nederlandse scholen in het buitenland. Dit model is omgezet naar andere Europese talen). De invoering bestaat uit een pittig assessment zowel voor de leerkrachten als voor het organisatievermogenvan de school Grote wachtlijst: 100 kinderen. Aannamebeleid: loting. De inschrijving blijft tot 2,5 jaar geldig (wachtlijstbeleid). Frans, Spaans, Portugees en Italiaans talenonderwijs mogelijk, per kind wordt één taal gekozen Doelgroep: multiculturelegezinnen Basisvoorwaarde toelating: het kind moet Nederlands kunnen spreken (Nederlands is de instructietaal)

GemeenteAmsterdam Onlwikkelingsperspectief internationaalonderwijs in de Amsterdamse regio

m

r m i

m m

m

CITO toets wordt boven het landelijke gemiddelde gehaald Op dit moment zijn er '30 kinderen, over 3 jaar wil de school graag een uitbreiding naar 300 leerlingen realiseren. 25 leerlingen per klas. Naschoolse opvang mogelijk. Schoolgeld (min. E 700 per jaar per kind) maar het is afhankelijk van het salaris van ouders, er zijn verschillende tariefgroepen. ECORYS heeft ook de grote groeipotentie van de school gesignaleerd. Er wordt over gedacht om voor de school een locatie te vinden op de Zuidas (de Esprit Scholengroep denkt ook over een uitbreidingsmodel).

2. Chinese Zaterdag school Kai Wah Chinees Centrum Wai Lah 29 jaar geleden opgerichte stichting, met het doel om het Chinees bij kinderen (emigranten, geadopteerde kinderen) op peil te houden. Inschrijfgeldvoor Chinese Zaterdag school: E 35 per jaar, € 10 voor het boek, E 15 per maand cursusgeld. Naast taalonderwijs fungeert de stichting ook als maatschappelijke opvangnet (intermediair), zij verstrekken bijvoorbeeld informatie over het onderwijssysteem. Recente ontwikkeling: meer aandacht voor Mandarijn dan Cantonees (oude Zuid Chinese taal), alleen kinderen tussen 14-16 leren nog Cantonees om de cursus af te maken. Het schrift is hetzelfde als bij Mandarijn, alleen de uitspraak is verschillend. 2 uur van de week (zaterdag) zijn er lessen voor volwassenen en kinderen. De school heeft 12 leerkrachten (8 betaald -van de donateurs van de stichting, en 4 vrijwilligers). Mandarijn wordt nu alleen vanaf 4 jaar onderwezen (de lokale Chinese bevolking heeft alleen interesse voor het Mandarijn). Doelgroepenvan school: geadopteerde Chinese kinderen met Nederlandse ouders, half Chinese half Nederlandse kinderen en Nederlanders met een Chinese partner. 3 leeftijdsgroepen: Kleuter (4-6 jaar), Onder en Bovenbouw. In totaal 135 leerlingen, onderverdeeld in 12 klassen. In de onderbouw zijn er 4 klassen, in de bovenbouw 8. Een voowaarde voor leerkrachten is dat ze ook Nederlands kunnen (instructietaal). De school huurt klaslokalen van het Berlage Lyceum (E3.000 per jaar). VolksuniversiteitAmsterdam biedt ook Mandarijn (korte cursussen) en de Chinese School van Amsterdam ook, echter de Kai Wah biedt een continu doorlopend onderwijssysteem. Stichting CNV Fa Yin geeft ook Chinese lessen 4 uur per week, maar het schijnt een verouderde onderwijsmethode te zijn. Aanmeldingen zijn in het afgelopen jaar toegenomen (volwassenenonderwijsen bij kleuters, onderbouw). Geen wachtlijst voor nieuwe leerlingen. De school heeft financiële problemen. Gezien de groei van de school zouden nieuwe leerkrachten moeten worden aangetrokken (ongeveer 7). Het kost ong. € 2.400 per leerkracht. School wil graag 7 x E 2.400 = € 16.800 bij DM0 als nieuwe subsidie aanvragen. Op advies van de Chinese School Kai Wah zal het Berlage Lyceum vanaf september 2008 Chinees taalondenrvijs aanbieden (extracurriculair).

>-

'

Gemeente Amsterdam

Ontwikkelingsperspectiefinternationaalond&wijs in de Amsterdamse regio

Bijlage B: Expertmeeting Ouders Internationaal Onderwijs 03-04-2008 I

I

l

I

Tijdens deze bijeenkomst is door de bezoekers in groepjes gebrainstormd over de sterke dan wel zwakke punten van de verschillende typen onderwijs. De expats zijn ook specifiek ingegaan op wat voor hun belqngrijke redenen zijn om naar Amsterdam te verhuizen en hoe zij het onderwijs in Amstecdav ervaren. Groep lbestond vooral uit ouders met kinderen op TTO-scholen, zij zijn dan ook specifiek ingegaan op het TTo-onderwijb. Groep 2 bestond vooral uit expats. Groep 3 waren de zogeheten 'professionals', zij zijn directeur van een school of anderszins betrokken met het onderwijs. De resultaten van deze bijeenkomst zijn hieronder bulletsgewijs per groep weergegeven.

Groep 1: TT0 m m

m

m m

m

Het internationale bewustzijn van kinderen is voor verbetering vatbaar (bv. door multiculturele leergangen). De IB programma's zijn niet geaccrediteerd, de overheid zou de IB moeten erkennen. Op dit moment worden de eerste 3 jaar de vakken voornamelijk in het Engels gegeven daarna, met het oog op de aansluiting met het landelijke eindexamen, wordt bijna alles weer in het Nederlands gegeven (Afspraken tussen Europees platform - Overheid verbeteren?). Op dit moment zijn 14 van de 120 TTO-instellingen nu echt geautoriseerde TTOinstellingen. Dit is te laag. Dit ligt ook aan de kwaliteit van het onderwijs (nog niet voldoende internationaal gericht?) dus meer aandacht is nodig. Het niveau van Engels van de leerkrachten laat nog te wensen over. Er is nog te weinig flexibiliteit aangeboden voor de kinderen binnen TT0 om te kunnen kiezen welke vakken zij het liefst in het Engels willen volgen. Basisscholen (en de ouders van kinderen) weten te weinig van TTO-mogelijkheden, hoewel dit beslissend zou kunnen zijn voor de keuze van vwolvmbo (promotie TT0 is zwak).

Groep 2: Expats-iGO Redenen om naar Amsterdam te verhuizen m m

Kwaliteit van het onderwijs. Visie van de school (onderwijsmethode open-minded).

Gemeente Amsterdam Oníwikkelingsperspediefinternationaalonderwijs in de Amsterdamse regio

Goede keuzemogelijkhedenen alternatieven. m Vanwege een arbeidscontract (meestal de man). Verblijf: m Meestal tussen de 3 en 5 jaar of voorgoed. m

Beoordeling onderwijs IGOscholen Positieve Beoordeling: m Het curriculum, de holistische benadering van onderwijs. m De locatie van de scholen. m Het lB programma is van hoge kwaliteit. m Diversiteit aan nationaliteitenand culturen m Openstaan voor andere culturen en denkwijzen, tolerant. B De kwaliteit en verscheidenheid aan leraren is goed. m 'International best practices': Het Franse curriculum wordt heel erg consequent toegepast in het buitenland, in Azië heeft het voortgezet onderwijs een erg hoge kwaliteit, UK heeft uitstekende faciliteiten en campussen. Negatieve Beoordeling: Internationale basisscholen bieden niet genoeg Nederlandse taallessen aan de kinderen aan, dit bevordert de integratie met Nederlandse kinderen niet. m Weinig interactie met de Nederlandse gemeenschap binnen het curriculum (private scholen, ISA en de Franse School). m Gebrek aan vervanging van leraren, bijvoorbeeld tijdens ziekte of vakantie. m Nederlandse ouders weten niet wat de mogelijkheden zijn om hun kind op een intemationale school te plaatsen (kan dit en wat zijn de voorwaarden). m Gebrek aan parkeerplaatsen rondom de scholen. m De Franse school heeft veel problemen met de huidige locatie (geen uitbreidingsmogelijkheden ). De AICS en de Franse School hebben geen beschikking over een gymzaal. -2B m

Suggesties: B Verbeteren van de faciliteiten zoals gymzalen en zwembaden voor scholen. m Beter TTO-scholen promoten (zowel de locatie als de faciliteiten). Zorg dragen voor meer onderling contact met Nederlandse Scholen, zoals het delen van de sportfaciliteiten. m De gemeentes moeten meer contact onderhouden met de internationale scholen. m Breng internationale bedrijven op de hoogte van het aanbod van internationale scholen in de stad. m De Universiteit van Amsterdam en de Vrije Universiteitzouden meer aan promotie moeten doen om studenten van internationale scholen aan te trekken. m Gemeentes moeten trots zijn op de aanwezigheid van internationale scholen en deze scholen op dezelfde manier steunen als elke andere Nederlandse school (het is immers onderdeel van het imago van Amsterdam).

GemeenteAmsterdam Ontwikkelingsperspediefinternationaalonderwijs in de Amsterdamse regio

'Professionals' (IGO en TTO)

Problemen: er is een tekort aan gymzalen. EZ en DM0 moet beter samen gaan werken. Er moet beleid komen waarin aangegeven staat hoe internationale scholen met de lokale Nederlandse scholen kunnen gaan samenwerken, hun kennis kunnen delen en faciliteiten efficiënter kunnen gebruiken. Internationale scholen (voortgezet onderwijs) moeten in contact worden gebracht met de Universiteit van Amsterdam en de Vrije Universiteit. De promotie van Engelstalige Masters is bijvoorbeeld wenselijk, nu gaan er nog te veel internationale studenten naar Erasmus Universiteit in Rotterdam (Erasmus is zeer actief op dit vlak). De kwaliteit van de universiteit moet hoog zijn in Amsterdam om internationaal afgestudeerde middelbare scholieren in de stad te behouden. De gemeente Amsterdam moet investeren in 'native speakers' en het aantrekken ervan stimuleren. 'Native speakers' hebben hulp nodig bij het vinden van tijdelijke huisvesting en de gemeente moet misschien bijdragen aan het salaris. Internationale afsluiting TTO-leergang mogelijk maken (eindexamen in het Engels). Accreditatie IB en l T O (bescherming certificering). Meer keuzemogelijkheden aanbieden bij vakken in het Engels. Voorlichting in basisscholen over TT0 moet beterlintensiever.

Trends in de toekomst m

m m

De vraag naar kinderdagverblijven en internationaal basisonderwijs groeit snel. Dit komt doordat families met kleine kinderen makkelijker verhuizen, zij zijn flexibeler en het kind past zich nog gemakkelijk aan. Wanneer het kind de leeftijd voor het voortgezet onderwijs bereikt, wordt vaker gekozen terug naar het land van herkomst te gaan. De diversiteit in IB-programma's is groter (kinderen kunnen tussen meer specialisaties kiezen). Meer interactie tussen de Nederlandse samenleving/'community'en de internationale scholen.

GemeenteAmsterdam Ontwikkelingsperspectief internationaalonderwijs in de Amsterdamse regio

Bijlage C: Beleidskaders internationaal onderwijs in de regio

Gemeenten in de regio rond Amsterdam werken aan beleid om de uitdagingen rond internationaal onderwijst het hoofd te kunnen bieden. Om in beeld te brengen welke uitdagingen reeds worden opgepakt door de individuele gemeenten worden in deze bijlage de huidige uitgangspuntenvoor het beleid ten aanzien van internationaalonderwijs van de gemeenten Almere, Haarlemmermeer en Amstelveen besproken. Haarlemmermeer De gemeente Haarlemmermeer heeft geen specifiek beleid gericht op internationaal onderwijs. De gemeente beschikt over één TTO-school. De gemeente Haarlemmermeer groeit hard. De kernen Hoofddorp en Nieuw-Vennep zijn reeds hard gegroeid en zullen nog verder groeien. De Haarlemmermeer zal in de komende jaren 10.000 nieuwe woningen moeten realiseren om aan de vraag te kunnen voldoen. Naast de woningbouw wordt gewerkt aan voorzieningen die de druk op de huidige voorzieningen enigszins weg kunnen nemen. Zo denkt men na over de ontwikkeling van een groots stadspark, waarbinnen ruimte is voor sport en leisure. Binnen de groeiambities die de gemeente heeft wordt nagedacht over een diversiteit aan nieuwe woonmilieus. Een potentiële doelgroep op gebied van wonen zijn expats. Men speelt met de gedachte om een deel van de woningbouw specifiek te richten op expats en kenniswerkers. Gecombineerd met dit idee wordt nagedacht over de voorzieningen die nodig zijn om dit mogelijk te maken. Internationaal onderwijs is een van deze voorzieningen (en een belangrijke). Vooralsnog wordt primair gekeken naar een combinatie met Haarlem. Almere Almere is een hard groeiende stad die in 2007 180.000 inwoners telt en verwacht wordt dat dit doorgroeit naar ongeveer 222.000 in 2015. Almere heeft een beleidnota opgesteld die gericht is op het onderwijs van 2005 tot 2010 genaamd "Voor-waarden, nu en later" [20]. De gemeente heeft hierin een aantal doelstellingen verwoord zoals het innovatief en ondernemend onderwijs te stimuleren, versterken van het economisch vestigingsklimaat, invoeren van brede scholen [21] en het uitbouwen van het aanbod aan speciaal onderwijs (leerlingen met een handicap of stoornis in het reguliere onderwijs opvangen). Het onderwijs biedt jaarlijks plaats aan 2.000 nieuwe leerlingen en de uitbreiding van het Almeerse

[20] Bron: Gemeente Almere (2005), 'Voor-waarden .nu en later", beleidsnota onderwijs 2005-2010 [21] Definitie brede scholen: "een integrale en intersectorale aanpak rond de ontwikkeling van het kind, waarvoor instellingenin de buurt op basis van gelijkwaardigheideen kwalitatief en functioneel samenwerkingsverband aangaan om deontwikkelingskansen van leerlingen vanuit een gezamenlijke visie te verbeteren."

Gemeente Amsterdam Oníwikkelingsperspediefinternationaal onderwijs in de Amsterdamse regio

onderwijsaanboden bijbehorende voorzieningen is een prioriteit van het lokale onderwijsbeleid. In deze onderwijsnota wordt niet gesproken over internationaal onderwijs. Op dit moment is iets minder dan 25% van de Almeerse bevolking allochtoon, maar verwacht wordt dat dit percentage in de toekomst zal toenemen. Almere ligt relatief gunstig ten opzichte van Amsterdam, dus is in potentie aantrekkelijk voor buitenlanders om te wonen, zeker als aan de 'duo-stad' gedachte verder vorm gegeven zal worden. Bovendien zijn in Almere internationale bedrijven gehuisvest en is de gemeente voornemens meer bedrijvigheid te trekken. Deze ontwikkelingen geven aanleiding om aandacht te besteden aan internationaal onderwijs en dit in toekomstig beleid op te nemen. De aanwezigheid van internationaal onderwijs versterkt het economisch vestigingsklimaat en de quality of life in Almere en omgeving.

Amstelveen Amstelveen heeft een strategische ligging in de buurt van Amsterdam en Schiphol en heeft daarmee een zekere aantrekkingskracht op internationale bedrijven en expats die deze bedrijven met zich meebrengen. Amstelveen heeft de grootste populatie Japanners in Nederland. Verder vormen de Indiërs een sterk groeiende groep. Daarnaast heeft Amstelveen inwoners uit de VS, Canada, Groot-Brittannië, Zuid-Korea en andere Europese en Oost-Aziatische landen. Amstelveen richt zich actief op het aantrekken van internationale bedrijven. De gemeente werkt hierin ook in regionaal verband samen, bijvoorbeeld met de gemeenteAmsterdam. Om de positie als aantrekkelijke vestigingslocatie te behouden heeít de gemeente ook aandacht voor de 'quality of life'. Dit is een belangrijk punt in de aantrekkelijkheid van Amstelveen als vestigingslocatie voor internationale bedrijven en expats. Een doelstelling van de gemeente is dan ook het behouden en uitbreiden van voorzieningen voor de internationale gemeenschap in Amstelveen [ z ] . Investeringen in internationaalonderwijs worden hierbij echter niet specifiek genoemd. Momenteel wordt door de gemeente Amstelveen een onderzoek uitgevoerd naar de wensen van de expat-communiy in Amstelveen, met als doel om het voorzieningenniveau beter op deze wensen te laten aansluiten.

2221Bron: Gemeente Amstelveen (2006), Beleidskader internationalebetrekkingen2006-2010.

Colofon

Uitgave Gemeente Amsterdam Economische Zaken Postbus 2133 l000 CC Amsterdam

Meer informatie Katalin Gallyas (Beleidsonderzoeker) Telefoon: 020 254 97 04 E-mail: [email protected]

Ontwerp Yland Design

Druk Elco Amsterdam