De economische toestand in de (Limburgse) wereld: er zijn lichtpunten, maar als ondernemer moet je het wel zelf doen
Prof dr Hans Kasper
7 februari 2014
Agenda voor vandaag
Onderwerpen 1. Recente studie over de mijnsluitingen van Etil en Sociaal Historisch Centrum Limburg: actuele lessen
2. De actuele en toekomstige situatie: -
demografie
-
werkgelegenheid
-
werkloosheid
3. De toekomst
-
Nederland
-
Limburg
basis voor beslissingen
Twee deelrapporten
kaft
basis voor beslissingen
Werkgelegenheid Zuid-Limburg
240.000 230.000 220.000 210.000 200.000 190.000 180.000 170.000 160.000
2004
2002
2000
1998
1996
1994
1992
1990
1988
1986
1984
1982
1980
1978
1976
1974
1972
1970
1968
1966
1964
1962
1960
150.000
basis voor beslissingen
Werkloosheid, % NWW
25%
20%
15%
10%
5%
Nederland
Limburg
2010
2005
2000
1995
1990
1985
1980
1975
1970
1965
1960
0%
Zuid-Limburg basis voor beslissingen
Ontwikkelingen in de tijd
Vijf perioden 1. Tot 1965:
Touw trekken en geen beslissing door brave jongens
2. 1965 – 1972: Schijn bedriegt – succesvolle sluiting door de eerste twee mijnnota’s? 3. 1972 – 1978: Wachten op de Perspectievennota terwijl de crisis uitbreekt 4. 1978 – 1990: Een nieuw perspectief voor Zuid-Limburg 5. Na 1990:
Europa, euregio, Limburg in plaats van Nederland
Sociaal-maatschappelijk beleid: ? basis voor beslissingen
Leereffecten
Belangrijkste leereffecten voor hier, nu, de toekomst en elders •Stel beslissingen over onontkoombare ontwikkelingen niet uit •Doel- en resultaatgericht project- en verandermanagement: duidelijke doelen, tijdstermijnen, regionale kartrekker met gezag, en control •Bestuurlijke samenwerking is cruciaal: breed draagvlak in triple helix •Ontwikkel alternatieve scenario’s voor de (eu)regio •Initieer duurzame directe en indirecte werkgelegenheid: offensief innovatiebeleid •Investeer ook in kennis, materiële en overige immateriële infrastructuur: totale vestigingsklimaat voor wonen, werken en leven •Economische en maatschappelijke problemen vragen allebei een gerichte aanpak: gaat niet vanzelf, tegelijkertijd aanpakken •Herstel of stimuleer trots van de regio
•Niet perfect aangepakt; nog slechter in buitenland
basis voor beslissingen
Het Centraal Planbureau met economische vooruitzichten voor Nederland in 2014
Decemberraming van 2013 2010
2011
2012
2013
2014
Relevante wereldhandel
11,3%
4,0%
0,7%
1,5%
3,75%
Bruto binnenlands product (BBP)
1,5%
0,9%
-1,2%
-1,0%
0,5%
Consumptie huishoudens
0,3%
-1,1%
-1,6%
-2,0%
-0,75%
Overheidsbestedingen
0,2%
-0,6%
-0,8%
-1,25%
0,5%
Bruto investeringen bedrijven (excl. woningen)
-5,7%
12,3%
-2,9%
-6,25%
4,0%
Uitvoer (vooral doorvoer)
13,4%
4,4%
1,9%
0,5%
4,0%
Consumentenprijsindex
1,3%
2,3%
2,5%
2,5%
1,5%
Koopkracht
-0,5%
-1,0%
-2,4%
-1,0%
1,0%
Beroepsbevolking (personen)
-0,3%
0,0
1,5%
0,75%
0,25%
Werkloze beroepsbevolking (personen, * 1000)
390 (4,5%)
389 (4,4%)
469 (5,3%)
605(6,75%)
665 (7,5%)
Werkgelegenheid in arbeidsjaren
-1,7%
0,5%
-0,2%
-1,0%
-0,5%
basis voor beslissingen
Arbeidsproductiviteit
2,9%
0,9%
-1,7%
-0,75%
1,25%
Overheidstekort/EMU saldo, in % BBP
-5,1%
-4,3%
-4,1%
-3,1%
-3,3%
Enkele internationale ontwikkelingen
Een aantal regio’s en landen •Duitsland: sterk industrie- en innovatiebeleid, consistentie in overheidsbeleid (LT), groei, export, minder werkloosheid, CoO, MAAR: minimumloon, energieprijzen, diensten, grensarbeid •Noordrijn-Westfalen: Ned export naar NRWF 33,5 mld, Ned import uit NRWF 17,1 mld (in 2011); RWTH en Fach-hochschulen, meester/gezel •Europa: Noord versus Zuid; internationaal bankentoezicht •BRICSA landen: inflatie, buitenlands geld weg, weinig export naar toe, lagere grondstofprijzen? •China: lagere groei, hogere loonkosten, productie weer naar westen? •USA, Japan en UK: grote schuldenpositie
basis voor beslissingen
Nederland
Vertrouwen en succes •Zwalkende regering: ondoordachte daadkracht op korte termijn/veel herroepen, geen (duidelijk) perspectief •Politiek: wantrouwen en KT ipv vertrouwen en LT perspectief / consistentie; besluitvorming over WMO, arbeidsmarkt, Participatiewet, Jeugdzorg en decentralisatie gemeenten •Groot geluk en laag consumentenvertrouwen •Geen vertrouwen (in instituties en personen), geen uitgaven (eerst zelf op orde) •Pensioenpremie omlaag -> lager pensioen op LT; meer uitgeven op KT? •Hollandse bescheidenheid •Too big to fail (systeembanken) >< too big to succeed (schaalnadelen Polare) basis voor beslissingen
Limburg
Demografische ontwikkeling 1.200.000
10.000
1.150.000
8.000
1.100.000
6.000
1.050.000
4.000
1.000.000
2.000
950.000
0
900.000
-2.000
850.000
-4.000
800.000
-6.000
750.000
-8.000
700.000
-10.000 2048
Buitenlands migratiesaldo
2044
2040
2036
2032
2028
Binnenlands migratiesaldo
2024
2020
2016
2012
2008
2004
2000
1996
1992
1988
Natuurlijke aanwas
Demografische componenten
Bevolking op 1 januari
LIMBURG
Totale bevolking basis voor beslissingen
Ouderen en werken
Toename van arbeidsparticipatie, betekent ….. Arbeidsparticipatie van 55-64 jarigen
Totaal
Mannen
Vrouwen
2013
59%
70%
49%
1996
29%
42%
11%
1970
55%
79%
32%
basis voor beslissingen
Demografie; vergrijzing
Financiëel gedraag van ouderen, Nederland, 2007 Financieel gedrag 50+
Financieel goed onderlegde senioren (42%)
Financieel verstandige oudere senioren (33%)
Financieel onverstandige jongere senioren (25%)
Rondkomen
++ ++ +
+ -+
-----
Overzicht hebben Sparen Aantal kenmerken
65 jaar, man, hoogste opleiding en inkomen, huiseigenaar, hoogste internetgebruik
68 jaar, vrouw, lager opgeleid en inkomen, huurhuis, vrij weinig internetgebruik
62 jaar, hoog internetgebruik, basis voor beslissingen
Limburg
Economie en structuur •Krimp Nederlandse economie 2008-2012: -2,6% groei •Limburg – 2,8%; Drenthe - 4,3% en Noord-Brabant -1,5% •Wanneer omzet aantrekt, neemt werkgelegenheid pas veel later toe
basis voor beslissingen
Limburg
Werkgelegenheid 1996 - 2013 in werkzame personen
basis voor beslissingen
Limburg
Werkgelegenheid naar grootste sectoren: 2013 - 1996
Totale werkgelegenheid
2013
1996
517.000
461.000
basis voor beslissingen
Limburg
Werkgelegenheid naar grootste sectoren: 2013 - 1996 2013
1996
Totale werkgelegenheid
517.000
461.000
Gezondheids- en welzijnszorg
94.000
61.000
Groot- en detailhandel
91.000
73.000
Industrie
73.000
106.000
Onderwijs
33.000
26.000
Advies, onderzoek, zakelijke dv
30.000
17.000
Vervoer en opslag
28.000
23.000
Logies, maaltijd, drankverstrekking
27.000
23.000
Openbaar bestuur
27.000
26.000
Bouwnijverheid
23.000
basis voor beslissingen 24.000
Limburg
Verwachte ontwikkelingen 2014/2015 •Werkgelegenheid: -
Totale werkgelegenheid: onder druk, minder mensen produceren meer (arbeidsproductiviteit omhoog); kapitaal/arbeidsratio stijgt; meer zzp-ers, flex en tijdelijk contracten in afwachting economisch herstel (groei pas vanaf 2017/2018?)
-
Sectoren: uitzendbureaus en arbeidsbemiddeling; openbaar bestuur, financiële dienstverlening, bouw, zorg en welzijn, handel en verhuur in onroerend goed, specialistische zakelijke dienstverlening, industrie
-
Vacatures nu vooral door vervangingsvraag ipv uitbreidingsvraag; sterke uitstroom in vergrijsde sectoren (overheid, onderwijs, transport)
-
Verhoging pensioenleeftijd vergroot aanbod arbeid
•Werkloosheid -
Totale werkloosheid: NWW 40.000 stijgt
basis voor beslissingen
Limburg
Specifieke problemen •Leegstand woningen, winkelruimte en kantoorpanden >< bouwen? •Medewerkers in techniek (en zorg?)
•Veel grenzen met buitenland - werken in buitenland - accijnsverschillen (tijd) •Minder jongeren MAAR •Goed woon-, werk- en leefklimaat basis voor beslissingen
Limburg
Nieuwe, kansrijke ontwikkelingen •Noordrijn-Westfalen •Brainport 2020: heel Zuid Nederland •Topsectoren Limburg: Agro & food, tuinbouw; chemie; energie; High Tech Materials & Systemen; Life Sciences; Logistiek; Retail, toerisme en recreatie (meer focus?) •Kennisas met campussen: Maastricht (gezondheid), Chemelot (nieuwe materialen), Parkstad (adm. diensten), Greenport Venlo (agro, voeding, gezondheid)
•Mee liften op meer en meer positieve aandacht voor techniek en maakindustrie •Innovaties: producten/diensten voor senioren, sociale in wijze van organiseren/management -> DICHTBIJ basis voor beslissingen
basis voor beslissingen
