Workshop Delirium Symposium Palliatieve Zorg, richtlijnen voor de praktijk Utrecht, 12-01-2006
Ine Klijn, psychiater, Zorglijn Acute en Consultatieve Psychiatrie Divisie Hersenen, UMCU Rob Krol, adviseur palliatieve zorg, IKO., Nijmegen Tim van Nesselrooy, Verpleegkundig Consulent Psychiatrie, UMCU
Indeling: •Stellingen •Presentatie casus. •Roept U maar! Noteren van kreten uit de zaal •Korte samenvatting richtlijn delier, Ine Klijn •Korte presentatie psychohygienische en beschermende maatregelen thuis, Tim van Nesselrooy •Bespreking casus met deelnemers aan de hand van vragen •Discussie aan de hand van stellingen
Stelling 1:
Het optreden van een delier in de palliatieve fase van oncologische behandeling is een omineus teken, de voorbode van het eind.
Stelling 2:
Onderzoek naar de luxerende factoren van een delier is in deze fase zelden de moeite waard
Stelling 3:
Haloperidol vormt de hoeksteen van de behandeling van het delirium.
Stelling 4:
Ritaline kan soms effectief zijn bij de symptomatische behandeling van het delier
Casus Mw. A, 45 jaar, moeder van 2 kk, 9 en 13 jaar oud. In voorgeschiedenis gegeneraliseerde angststoornis, waarvoor benzodiazepines. Sinds twee jaar gemetastaseerd mammaca met lever- en botmeta’s. Palliatieve chemotherapie. Vanwege pijn MS contin 3dd 60 mg en sevredol 10 mg. z.n. Sevredolbehoefte de laatste tien dagen gestegen vanwege toename pijn. Sufheid dientengevolge in eerste instantie behandeld met staken benzo’s en later met starten methylfenidaat, met succes. Vanwege misselijkheid en braken sinds drie weken haldol 2dd 5 mg. Patiente is al twee weken friemelig en rusteloos. Dit is de afgelopen dagen toegenomen tot een uitgesproken tremor. En afgelopen nacht is patiente ronduit verward geworden: zij zag beesten op de muur die haar kwamen halen, gilde van angst, wist niet meer waar ze was. Haar echtgenoot en wakker geschrokken kinderen zijn volstrekt van streek, concuderen dat moeder de ziekte niet meer aan kan of dat die haar hersenen heeft aangetast. De huisarts wordt midden in de nacht in paniek gebeld en komt langs om de paniek te verhelpen. En dat lukt. Hoe?
Roept U maar!
Samenvatting richtlijn delier: •Meer tekst, maar geen wezenlijke veranderingen vergeleken bij oude richtlijn •Gaat uitgebreider in op preventie, vroegdiagnostiek en oorzakelijke behandeling delier, op medicamenteuze symptoombestrijding en niet-medicamenteuze psychohygienische maatregelen
DSM-IV criteria Delirium: •Verlaagd bewustzijn (d.w.z. verminderde helderheid van bewustheid van de omgeving), met verminderd vermogen om de aandacht te richten, vast te houden of anders te richten •Verandering van cognitie(geheugenstoornis, desorientatie, taalstoornis) of ontwikkeling van perceptiestoornis die niet verklaard wordt uit preexistente dementie •Ontwikkeling in korte tijd(uren tot dagen) •Aanwijzingen dat de stoornis wordt veroorzaakt door fysiologische veranderingen
Etiologie delirium: Combinatie van predisponerende en luxerende factoren: Predisponerend: •anatomische afwijkingen in het brein(lidtekens na CVA, veroudering, aantasting door langdurig alcoholgebruik, door Alzheimer, hersenmetastasen etc.) •Visus- en gehoorsstoornissen •Beperkingen van ADL Luxerend: perifere infecties, electrolytstoornissen, geneesmiddelintoxicatie,-interacties, -onttrekking, nier-en leverfunctiestoornissen, cerebrale infecties, trauma, hypoxy, hypoglycaemie
Prevalentie: •Afhankelijk van aanwezige predisponerende en luxerende factoren •Met name luxerende, maar ook predisponerende factoren(denk aan hersenmetastasen) zijn over het algemeen talrijk bij oncologische patienten in de palliatieve fase van behandeling, en nemen nog toe richting terminale fase. •Bij hoge prevalentie in bepaalde situaties(bijv. postoperatief bij hoofd/halstumoren, postoperatief bij heupfracturen, en in de palliatieve fase van oncologische behandeling) is vroegdiagnostiek via screening nuttig, soms zelfs preventieve behandeling zinvol. •Sreeningsinstrumenten: Voorlichting, DOS-schaal •Preventieve behandeling: haloperidol?
Behandeling:
• Zoek de luxerende factor(en) en behandel zo mogelijk • Geef uitleg, bejegeningsadviezen, neem psychohygienische en beschermende maatregelen • Behandel symptomatisch met haloperidol, z.n. aangevuld met benzodiazepinen
Presentatie Tim van Nesselrooy: Toepassing van psychohygienische en beschermende maatregelen in de thuissituatie
Casus Mw. A, 45 jaar, moeder van 2 kk, 9 en 13 jaar oud. In voorgeschiedenis gegeneraliseerde angststoornis, waarvoor benzodiazepines. Sinds twee jaar gemetastaseerd mammaca met lever- en botmeta’s. Palliatieve chemotherapie. Vanwege pijn MS contin 3dd 60 mg en sevredol 10 mg. z.n. Sevredolbehoefte de laatste tien dagen gestegen vanwege toename pijn. Sufheid dientengevolge in eerste instantie behandeld met staken benzo’s en later met starten methylfenidaat, met succes. Vanwege misselijkheid en braken sinds drie weken haldol 2dd 5 mg. Patiente is al twee weken friemelig en rusteloos. Dit is de afgelopen dagen toegenomen tot een uitgesproken tremor. En afgelopen nacht is patiente ronduit verward geworden: zij zag beesten op de muur die haar kwamen halen, gilde van angst, wist niet meer waar ze was. Haar echtgenoot en wakker geschrokken kinderen zijn volstrekt van streek, concuderen dat moeder de ziekte niet meer aan kan of dat die haar in de bol is geslagen. De huisarts wordt midden in de nacht in paniek gebeld en komt langs om de paniek te verhelpen. En dat lukt. Hoe?
Vragen: 1. Wat is er aan de hand? 2. Wat is daar de meest waarschijnlijke oorzaak van? 3. Hoe komt U daarbij? 4. Hoe behandelt U?
Stelling 1:
Het optreden van een delier in de palliatieve fase van oncologische behandeling is een omineus teken, de voorbode van het eind.
Stelling 2:
Onderzoek naar de luxerende factoren van een delier is in deze fase zelden de moeite waard
Stelling 3:
Haloperidol vormt de hoeksteen van de behandeling van het delirium.
Stelling 4:
Ritaline kan soms effectief zijn bij de symptomatische behandeling van het delier
Stelling 2:
Onderzoek naar de luxerende factoren van een delier is in deze fase zelden de moeite waard
