TWISTER April 2009
2
Colofon
Inhoudsopgave Woordje van de voorzitter
3
Hiëroglyfen spreken?
4
Een nieuwe secretaris
6
’t schoon Vlaams door Matthias Franken
7
Delilah
9
Vormgeving: Matthias Franken
Filosofie
10
Jaargang: 7 nr. 2
TWIST-conferentie
12
Oplage: 120 stuks
Het is niet erg dat talen uitsterven
14
Reacties en kopij:
[email protected]
Taalkronkels door Jurgen van den Heuvel
16
Haas met whiskey
17
Het verval van het Duits vertaald & bewerkt: Matthias Franken
18
TWister is het tijdschrift van T.W.I.S.T., de studievereniging voor (Vergelijkende IndoEuropese) Taalwetenschap aan de Universiteit Leiden. Redactie: Jurgen van den Heuvel Chantal van Vliet Matthias Franken
Website: www.studieverenigingtwist.nl Omslag: Chantal van Vliet
3
Woord van de voorzitter
Beste leden en vrienden, Nu de koude periode langzaam achter ons begint te liggen en het strandweer weer in zicht komt, is het een mooie tijd om de nieuwe TWister uit te brengen. Het nieuwe semester is al weer lang en breed onderweg en dat betekent dat de noeste arbeid weer dichterbij komt. Gelukkig brengt TWIST je de komende tijd wat afleiding. Zo zijn er natuurlijk de gebruikelijke borrels op de eerste woensdag van de maand. Daarnaast zal op 24 april de derde TWIST studentenconferentie gehouden worden. Wat deze dag jullie allemaal te bieden heeft, kunnen jullie vinden op onze site (www.studieverenigingtwist.nl) onder het kopje conferentie. Aanmelden kan voor slechts €5,- (incl. lunch) heel eenvoudig door ons een e-mail te sturen. Verder komt er weer een TWeekend! Op 8-9-10 mei zullen wij ons met een aantal leden naar Zeeland begeven, alwaar wij de eensgezindheid binnen de vereniging kunnen tonen, maar ook onze competitiedrang in een spelletje taalwetenschappelijk TWister. Zoals ook al aangekondigd is in de ALV van 4 maart zal onze secretaris Chantal van Vliet ontslag nemen en uit het bestuur stappen. Haar taken zullen dan overgenomen worden door Nina Ouddeken. Op de ALV op 6 mei zal de overdracht plaatsvinden. Dan resteert voor jullie slechts het lezen van deze nieuwe TWister. In de TWister hebben we weer de gebruikelijke rubrieken, de nodige uitspraken en andere taalkronkels voor jullie in petto. Daarmee wens ik jullie veel leesplezier! Jurgen van den Heuvel voorzitter TWIST
4
Hiërogliefen spreken? Het hiëroglyfenschrift is ontcijferd. Maar weten we ook hoe het werd uitgesproken? 'Neen', zegt Harco Willems, 'dat weten we niet'. Het hiërogliefenschrift gebruikte immers alleen medeklinkers, geen klinkers, om Oudegyptische woorden neer te schrijven, legt de egyptoloog van de KU Leuven uit - net zoals het Arabisch, het Hebreeuws en andere Semitische talen doen. 'We beschikken dus alleen over het skelet van de taal. Bovendien gaf de hiëroglifische spelling waarschijnlijk niet heel precies de volkstaal weer zoals ze toentertijd gesproken werd.' Er zijn wel pogingen geweest om de uitspraak van het Oudegyptisch uit het Koptisch af te leiden, zegt Willems: die taal is een nazaat van het Oudegyptisch. 'Aan de hand van klankwetten is geprobeerd de faraonische taal te reconstrueren.' Probleem daarbij is dat het Koptisch vandaag door de Kopten in Egypte niet meer wordt gesproken, zegt Mark Depauw, oudheidkundige aan de KU Leuven. 'Het wordt alleen nog als kerktaal gebruikt, tijdens de erediensten.' Zoals het Latijn is het Koptisch dus een nagenoeg dode taal, die hooguit nog door een paar Koptische bisschoppen actief wordt beheerst - een beetje zoals het Latijn binnen de muren van het Vaticaan kunstmatig in leven wordt gehouden. De hedendaagse uitspraak van het kerkelijk Koptisch is sterk beïnvloed door het Arabisch en kan maar beperkt helpen achterhalen hoe de oude Egyptenaren spraken, zegt Depauw. 'Arabieren kunnen bijvoorbeeld geen “p, uitspreken, maar maken overal een “b, van. Dat beïnvloedt de uitspraak van het kerkelijke Koptisch, maar wil uiteraard niet zeggen dat de oude Egyptenaren geen “p, in hun uitspraak hadden.' Een TWeede beperking van reconstructies vanuit het kerkelijk Koptisch is dat die taal teruggaat op slechts één Oudegyptisch dialect, uit vermoedelijk 800-900 na Christus. 'Terwijl het Oudegyptisch ruim vijfduizend jaar lang werd gesproken en meer dan drieduizend jaar lang in hiërogliefen is neergeschreven', zegt Depauw. De taal evolueerde gedurende die lange periode, in haar spelling maar ook in haar uitspraak. Er waren vast ook regionale uitspraakverschillen, die niet meer te reconstrueren zijn, meent Depauw. 'Alleen van de uitspraak van de medeklinkers kunnen we min of meer zeker zijn, door parallellen te trekken met het Koptisch en door te vergelijken met in spijkerschrift of in het Grieks gestelde documenten waarin namen van farao's voorkwamen.'
5
Desalniettemin is het zelfs voor doorgewinterde egyptologen en linguïsten zo goed als ondoenlijk om een willekeurig rijtje hiërogliefen in spraak om te zetten - al is het maar omdat diverse van de 24 Oudegyptische medeklinkers in geen enkele westerse taal worden gebruikt. Egyptoloog Harco Willems weet niet goed wat hij van de reconstructiepogingen moet denken. 'Je kunt waarschijnlijk wel lettergrepen en klemtonen terugvinden. En voor persoonsnamen die ook in andere talen zijn neergeschreven, kun je een behoorlijk beredeneerde gok doen.' Maar echt weten hoe de oude Egyptenaren spraken, dat kunnen we niet, zegt Willems. 'Ik heb een collega die een bandje met gereconstrueerd Egyptisch had beluisterd, wel eens horen zeggen dat het verdacht veel op de taal van zijn hond leek.' uit: De Standaard, donderdag 2 april 2009, Hilde van den Eynde
6
Een nieuwe secretaris
Ik ben Nina Ouddeken, en ik zal de taken van Chantal overnemen na haar vertrek als secretaris. Ik zal proberen om alles de resterende maanden in goede banen te leiden. Ik zit nu in mijn eerste jaar van Algemene Taalwetenschap, en het bevalt me prima. Taalwetenschap ontdekte ik toevallig op een open dag aan de VU. Ik was meteen enthousiast, en toen ben ik verder gaan kijken naar de studie. Uiteindelijk heb ik gekozen voor Leiden, omdat de stad en de mensen me aanspraken en het niet te ver van mijn woonplaats (Santpoort, in de buurt van Haarlem) is. Naast mijn studie ben ik actief in de evenementencommissie van Unicef. Hiermee organiseren we activiteiten voor Unicef in de regio Leiden, zoals een zwemestafette of een sponsorloop, vaak in samenwerking met scholen in de buurt. In mijn vrije tijd vind ik het leuk om paard te rijden, een goed boek te lezen of gezellig wat te kletsen. Verder hoop ik dat ik het jaar mooi mag afsluiten! Liefs, Nina Ouddeken
7
’t schoon Vlaams door Matthias Franken In 2005 vierden we 175 jaar België. Op zo’n moment krijg je in de media natuurlijk de gebruikelijke terugblik: wat is er in de afgelopen jaren zoal gebeurd? Een terugkerend punt in zo’n terugblikken was de staatsstructuur. België blijkt van staatshervormingen te houden. In 175 jaar hebben wij ons land hervormd, hervormd en nog eens hervormd. Deze hervormingen hebben samen geleid tot het zeer complex land dat België vandaag is. Die complexiteit reflecteert zich in de bevolkingssamenstelling. Drie officiële talen voor slechts elf miljoen inwoners. En overeenkomen lukt niet altijd even goed. Kortom, België is een paradijs voor de sociolinguïstiek, want taal heeft er in die voorbije 175 jaar een bijzonder belangrijke rol gespeeld, en dat doet ze nog steeds. Hier wil ik jullie dan ook even de Vlaamse taalstrijd van naderbij schetsen. In 1830 werd België onafhankelijk. De nieuwe grondwet verwees in haar eerste artikel meteen naar de taalvrijheid die er in het nieuwe land zou bestaan. Toch sprak de elite, zowel in Wallonië als in Vlaanderen, Frans. Bovendien werden bijvoorbeeld enkel Franse wetteksten als geldig aanvaard. “Eén Land, één taal” was de leuze. Men ging ervan uit dat een land net in meerdere talen tegelijk bestuurd kon worden. Natuurlijk was niet iedereen het met de keuze voor het Frans eens. Toch vond in de rest van de negentiende eeuw de Vlaamse Beweging weinig gehoor. Men had zich immers net van de noordelijke Nederlanden afgesplitst; de keuze voor het Frans was een middel voor de bestuurders van België om te laten zien dat zij niet waren zoals de vroegere ‘bezetter’. De kleine Vlaamse Beweging die hier en daar toch ontstond bestond dan ook enkel uit een aantal gefrustreerde middenklassers die Vlaamse liederen en teksten uitgaven. De hogere klasse sprak Frans, en de lagere klasse interesseerde zich niet zo in die Vlaamse Beweging. Werken om te leven was de boodschap daar. Langzaamaan kreeg de Beweging echter ook iets voor elkaar, bvb. het recht om in de eigen taal berecht te worden. Het waren de beide wereldoorlogen die de taalstrijd in België echt aanwakkerden. De Franse elite in Vlaanderen kwam terecht in de legerleiding, of bij de officieren. De kleine Vlaamse man lag in de loopgraven te sterven voor hun Franstalige landgenoten. Of zo werd het beeld althans geschetst. Van toen af kreeg de Vlaamse Beweging voorgoed de steun van ‘jan met de pet’. Na de TWeede Wereldoorlog kreeg de Beweging écht vaart. Een belangrijk keerpunt was ‘Leuven Vlaams’ in ’68 (splitsing van de Leuvense universiteit). Staatshervormingen volgden elkaar op vanaf de jaren ‘70 tot op heden. Terwijl België begonnen was als één, unitair, land met een regering, een
“If you want to go to heaven, you’ll have to find a balt.” Tijmen Pronk geeft een praktische tip. “Brisbane, well… The people in Brisbane have nothing to do but Phrygian inscriptions.” Sasha Lubotsky over een Australische uitgave van een Frygische tekst.
8 parlement en een koning, zijn we nu een land met drie gewesten, drie gemeenschappen, zes regeringen, zes parlementen. En blijkt dat we nog niet klaar zijn. Een opmerkelijk punt in de politieke geschiedenis van het Nederlands in België is het feit dat op een bepaald moment de Vlaamse Gemeenschap voor het Néderlands als officiële taal koos (en niet voor één of ander ‘Vlaams’). In de 17e eeuw, toen in het Noorden samen met economische groei een sterk natiegevoel ontstond, was daar langzaamaan een standaardtaal ontstaan. In de 19e eeuw had men in Vlaanderen TWee opties: ofwel deed men net zo als het Noorden in de 17e eeuw: een eigen standaardtaal onTWikkelen, een soort Vlaams dus. Ofwel nam men de noordelijke standaardtaal gewoon over. Het is duidelijk dat voor dat laatste geopteerd werd. Waarom? Feit is dat standaardisering een lang proces is. Niet alleen moet er een woordenschat, een spraakkunst, uitspraakregels en een spelling vastgelegd worden, er moet ook aan zogenaamd ‘taalbouw’ gedaan worden; de taal moet geschikt zijn voor alle mogelijke doeleinden. In de meeste dialecten beschikt men bijvoorbeeld niet over de middelen om over pakweg kwantumfysica te spreken. Een lang proces van standaardisering ondergaan, terwijl er een als het ware kant-en-klare standaardtaal in het Noorden voorhanden was, zou bovendien voor een achterstand leiden op de naburige Europese talen, die in de 19e eeuw vaak al gestandaardiseerd waren. Desalniettemin is (vooral in de vroege) geschiedenis van België de keuze voor het Noord-Nederlands niet zonder meer geaccepteerd. (Zelfs nu bestaat er nog een hele kleine minderheid voorvechters van een ‘Vlaamse standaardtaal’, bvb. http://www.hermanboel.eu/vlmanifest/manifest.htm) Interessant is misschien wat voor invloed de taalstrijd op ‘het Vlaams’ heeft gehad. ‘Samenleven’ met het Frans onder één Belgisch dak heeft voor het Vlaams opmerkelijke gevolgen gehad. Vergelijken we met het NoordNederlands: in het lexicon vinden we enerzijds een grote Franse invloed op het Vlaams, wat maar logisch lijkt. bougeren, voyageren, bon, soit, allez, soigneren, salut, … Ook elders zijn er parallellen met het Frans: het gebruik van ‘gaan’ voor de toekomende tijd (‘ik gaan gaan’), het gebruik van ‘voor’ in de plaats van het Standaardnederlandse ‘om’ (‘da was mor vo te lache’), uitdrukkingen als ‘ik heb bang’ (cf. j’ai peur). De ontlening is echter TWeerichtingsverkeer geweest: un kot, le blocus, le bourgmestre, la friture1 Opmerkelijk is echter dat vanwege de taalstrijd in België ook grote tegenreacties zijn gevoerd tegen die Franstalige invloed. Dit heeft dan geleid tot de typische Vlaamse purismen als ‘duimspijker’ i.p.v. punaise en ‘stortbad’ i.p.v. douche. Gevallen waar men in het Noorden wél Franse leenwoorden gebruikt. Ook woorden als ‘jus d’orange’, ‘capuchon’ ‘etui’ zijn absoluut not done in Vlaanderen.
1
Deze woorden zijn typisch Belgisch-Frans, in Frankrijk spreekt men resp. van un chambre d’étudiant, (période d’étude qui précède les examens), le maire, la friterie
9
Delilah Delilah geeft blijk van haar kunstmatige intelligentie. Dit keer heeft zij voor ons een gedicht geschreven over onderwijs. Onderzoek onderwijs! Niet elk onderwijs verbetert. Bevordert onderwijs ondanks wat rechtvaardigheid dat ik raad? Onderwijs verschilde. Accepteer dit onderwijs! Tolereer onderwijs! Dit onderwijs groeide. Verbetert onderwijs voor zwemmende betekenisjes aan gehoord? Leraren zwommen creatief. Leraren verstevigden onderwijs. Doe onderwijs! Weinig onderwijs mis jij. Onderwijs verbijsterde leraartjes ernstig. Leraartjes vragen naar elk uur. Leraren nemen af. Leraren hadden duurzame stress-situatietjes moeten bestuderen. Toonden leraartjes onderwijs? Vond onderwijs niet ieder hoogseizoen vijf leraartjes? Een onderwijs winkelde financieel. Onderwijs laten leraren ontdekken door enkele begroting. Leverden alle door culturele lonen gecombineerden geen onderwijs om leraartjes van vermoeiende onTWerpen? Los geprobeerde leraartjes op. Leraartjes druk ik. Iedere leraar was gevonden. Zie een leraar terug. Onderwijs aan leraren geniet. Verlagen leraren ander beroepsonderwijs. Verdiepten rond menige leraartje hormoongevoelige onderwijs? Onderwijs voor wat emotie was overleden. Die leraren lachen. Bereiken leraren dat ik lach. Kan ieder onderwijs lachen. Vraag onderwijs waarom Europees plezier groeit. Leraartjes ondanks TWaalf operatietjes er van waren gebleken te durven te genieten. Heeft onderwijs tot negenennegentig leraren ondanks kortdurende op dat tempo gewezen? Vergeet onderwijs vanuit leraren of alle blauwhelmpjes groeiden. Vergaten leraren dat menige belang functioneerde? Pak onderwijs achter niet elk leraartje eind elke zomerdag op.
10 Hoor deze leraren door niet elke nationaliteit geprobeerd. Verdedig onderwijs door multi-etnisch welzijn onTWikkeld. Help juiste verschijnende onderwijs. Roep als iedere leraar ik veel onderwijs op. Houd onderwijs!
Filosofie Vorige keer hebben we de taalfilosofie van Wittgenstein behandeld. Deze keer zullen we gaan hebben over namen en vaagheid. De afgelopen tijd is filosofie tamelijk technisch van aard geworden. Ze is zich minder gaan richten op de grote vragen als het bestaan van God, maar meer met zaken van taalfilosofie en logica. Sommige moderne filosofen zijn geïntrigeerd door wat eigennamen betekenen. Volgens Bertrand Russell zijn namen afgekorte beschrijvingen. Zo staat volgens hem ‘Michael Jackson’ voor ‘roséhuidige zanger met een ongewone neuscorrectie’. Anderen beweren dat er helemaal geen descriptieve betekenis aan zit. Het enige verband tussen de naam en de persoon of het ding is de historische overdracht waardoor ze doorgegeven zijn. When he went into show business, Myron Feldstein changed his name to Frank Williamson. To celebrate landing a starring role on Broadway, he gave a huge party in his penthouse condo. He invited his mother to the party, but she never arrived. The next morning he found his mother sitting in the lobby. He asked her what she was doing there, and why she hadn’t come to the party. “I couldn’t find your apartment,” she said. “Well, why didn’t you ask the doorman?” “Believe me, I thought of that. But to tell you the truth, I forgot your name.” Frank – of Myron – heeft de historische overdracht onderbroken. A young man was shipwrecked alone on a desert island. One day, he saw a swimmer coming toward him. It was none other than Halle Berry! In a matter of hours, the TWo became passionate lovers. Weeks of fiery lovemaking followed. Then one day the man said to Halle, “Will you do me a special favour?” “Anything,” the beautiful woman replied. “Great. Would you cut your hair very short and let me call you Ted?” “Ooh, that sounds kind of weird,” said Halle. “Just do it – please, please, please?” “Well, okay.” said Halle. That evening, as they strolled hand-in-hand along the shore, the young man turned to her and said, “Ted, you’ll never believe who I’m shagging!” Vaagheid is een term die gebruikt wordt door filosofen om een kwaliteit te beschrijven op een schaal van een tot tien in plaats van waar-onwaar.
11 Sommige filosofen zien vaagheid als een gebrek in natuurlijke talen en stellen voor een kunstmatige taal te gebruiken om de vaagheid uit te schakelen. In het volgende verhaaltje probeert de suppoost vage natuurlijke taal te vermengen met duidelijke kunstmatige taal. Some tourists at the Museum of Natural History are marvelling at the dinosaur bones. One of them asks the guard, “Can you tell me how old these bones are?” The guard replies, “They’re three million, four years and six months old.” “That’s an awfully exact number,” says the tourist. “How do you know their age so precisely?” The guard answers, “Well, the dinosaur bones were three million years old when I started working here, and that was four and a half years ago.” William James beschreef een spectrum van manieren van denken, uiteenlopend van teder denkend tot hardnekkig denkend. De teder denkenden blijven vaag en zien de voordelen van het gebruik van natuurlijke taal boven een kunstmatige taal. An eighty-year-old woman bursts into the men’s day-room at the retirement home. She holds her clenched fist in the air and announces, “Anyone who can guess what I have in my hand can have sex with me tonight!” An old man in the back shouts, “An elephant?” The woman thinks for a moment and says, “Close enough!” De hardnekkig denkenden zouden deze vrouw willen laten zien dat precisie soms belangrijk is en dat de vaagheid van natuurlijke taal rampzalig kan zijn. A 911 dispatcher receives a panicky call from a hunter. “I’ve just come across a bloodstained body in the woods! It’s a man, and I think he’s dead! What should I do?” The dispatcher calmly replies, “It’s going to be all right, sir. Just follow my instructions. The first thing is to put the phone down and make sure he’s dead.” There’s a silence on the phone, followed by the sound of a shot. The man’s voice returns, “Okay. Now what do I do?” Uit: Cathcart, T. & Klein, D. Plato and a platypus walk into a bar …
“You have to know what Melchert thinks as well to function in society.” Alwin Kloekhorst over de maatschappelijke relevantie van het Hettitisch. “Sympathetic magic!” Sasha Lubotsky. Net nadat hij het Frygische woord σιµουν op het bord schrijft komt Simon binnen.
12 (advertentie)
13
Voor de derde keer op rij organiseert TWIST een studentenconferentie Taalwetenschap. Deze zal plaatsvinden in het Lipsius op vrijdag 24 april 2009 vanaf 10h30. Aan bod komen de meest uiteenlopende taalkundige thema’s, zowel diachroon als synchroon. De dag zal ingeleid worden door onze eerste gastspreker, prof. dr. H. Jacobs. H. Jacobs werkt aan de universiteit Nijmegen en is gespecialiseerd in romaanse taalkunde. Op 24 april komt hij in Leiden een lezing geven over de onTWikkelingen van het proto-romaans. De dag zal afgesloten worden door prof. dr. J.-C. Verstraete. J.-C. Verstraete trok na zijn studie naar Australië om er taalkundig veldwerk te doen. Nu is hij Assistent Professor of Linguistics aan de universiteit van Leuven. Hij houdt zich er bezig met typologie en Australische linguïstiek. Op 24 april komt hij in Leiden ons wat vertellen over het Umpithamu, een Australische taal. Naast deze TWee gastsprekers zullen er nog tal van lezingen gegeven worden door verscheidene studenten en aio’s over hun onderzoek. Het belooft een uiterst interessante dag te worden. Aanmelden voor de TWIST-conferentie kost slechts € 5 (lunch inbegrepen) en kan via www.studieverenigingtwist.nl
14
Het is niet erg dat talen uitsterven Onlangs werden wij in deze krant (nvdr. nrc handelsblad) opgeschrikt door de vette kop ‘Ripuarisch en Sorbisch bedreigd, Manx is al dood’. Dat is verontrustend vooral als je niet door hebt wat het betekent. Na zorgvuldige bestudering bleek het te gaan om een atlas die door de Unesco op 21 februari werd gepresenteerd en waarin nauwgezet wordt opgegeven welke talen ter wereld op uitsterven staan of al verdwenen zijn. Wat overigens door de Unesco onder 'een taal' verstaan wordt is problematisch, want zij stellen dat er 6900 'languages' ter wereld worden gesproken, wat nog al veel is voor wie bedenkt dat er maar een kleine 200 volkeren in de United Nations zijn vertegenwoordigd. Blijkbaar worden alle mogelijke dialecten en deeltalen ook meegeteld, want op de 'Bedreigde Talen'-kaart van Europa zie ik dat het Westfries en het Limburgian niet veilig zijn voor uitsterven. Het Manx waarin voorheen de bewoners van het eiland Man zich uitdrukten is al uitgestorven. Blijkbaar is er binnen onze grenzen nog hoop voor het Saksisch, het TWents, het Jordanees en het Goois, want die staan niet als bedreigd vermeld. De vraag is natuurlijk of we het erg moeten vinden dat vlak over onze Oostgrens het Saterlands bedreigd is, net als het Ripuarisch uit die krantenkop. Dat blijkt een taaltje uit het achterland van Nijmegen te wezen dat zichzelf beschrijft als "die Schprooch wu im Rheinland geredd werd". Moeten we het echt betreuren als de laatste Ripuariër onder invloed van de televisie, het internet en de globalisering gewoon Duits gaat praten? Persoonlijk vind ik van niet, al heb ik in mijn boerenjeugd het nu 'onveilige' Westfries zelf aardig beheerst, wat neerkomt op het weglaten van 'ge' voor het voltooid deelwoord ('k heb maakt') en het begrijpen van kleine afwijkingen als 'pittig maidje' dat een mooi meisje aanduidt en 'straks' dat niet straks maar meteen betekent. Wel vind ik het aardig als zo'n dialect in bandopnamen en in grammatica's wordt vastgelegd voor de geschiedenis van de taalonTWikkeling. Maar dat ze in Schagen hun stad voorgoed Schôgn moeten noemen lijkt me niet nodig. Het is als met menig ander aspect van de menselijke cultuur: er zijn bloeiperioden en er is verval. Het middelnederlands wordt ook niet meer gesproken en het Sanskrit bestaat niet meer, evenmin als het Romeinse Rijk
15 en de klederdracht van Monnickendam. Zolang de historici maar voor goede beschrijvingen zorgen van alles wat er verloren gaat en verdwenen is ben ik hartstikke tevreden. Wat is dat toch voor een vreemde romantische bevoogdingsdrang dat we alle mogelijke bewoners van oerwouden en onherbergzame dalen het liefst op hun natuurstaat zouden vastpinnen ? Er is al menige antropoloog woedend geworden omdat we Braziliaanse Indianen het gebruik van aspirine hebben bijgebracht zodat ze bij hoofdpijn niet meer op wilde planten kauwen. Maar in het geval van taalonTWikkeling is het nog duidelijker dat de groei naar grote eenheden eigenlijk een zegen is. Zo vind ik het uitgesproken zielig voor jonge Friezen met literair talent dat de fundamentalisten van de Fryske Akademy hen aanzetten om hun gedichten en romans toch vooral in het Fries te schrijven, zodat hun lezerskring tot een paar duizend Friese fanaten beperkt blijft. Zelf vind ik het al erg genoeg dat enkele Nederlandse genieën als Achterberg en Nijhoff hun poëzie in een taal hebben geschreven die hun faam tot Nederland beperkte. En een A. F. Th. van der Heijden zou allang wereldberoemd en multimiljonair zijn als wij in Europa allemaal dezelfde taal hadden gesproken. Waarom zouden wij ons met ons taalgebruik vrijwillig in een ghetto opsluiten? Taal is net als geld een communicatiemiddel; in hoe meer landen je er mee terecht kunt, hoe handiger het werkt. En net zo goed als je Staphorstse vrouwen zou gunnen dat ze bij mooi weer in opwaaiende zomerjurken konden rondfietsen, gun je de Ripuariërs dat ze zich overal in Duitsland verstaanbaar kunnen maken. Folklore is leuk en kan gehandhaafd blijven op jaarmarkten en in musea. Maar wereldburger zijn bevalt me nog veel beter. uit: nrc handelsblad, 6 maart 2009, door Hans van den Bergh
“Wat ze met een mooi Nederlands woord ‘Dehnstufe’ noemen.” Arend Quak “Dumezil kun je niet vertrouwen, die zegt wel meer dingen.” Arend Quak “Elk zichzelf respecterend volk komt uit Troje.” Arend Quak
16
Taalkronkels door Jurgen van den Heuvel (Opgevallen zaken in Griekenland) We will take care of your shavety. Do not shit on the grass! Ladies and Germans…
“Vanwege het internationale publiek zal ik het bij het Nederlands houden.” Ludo Beheydt heeft hoge verwachtingen voor het Nederlands. “Syntacticians don’t die, they just leave traces.” Lisa Cheng weet wel waar ze aan toe is. “This is Russian roulette. No, Irish roulette! That means you’re always wrong.” Wim Tigges over het raden van naamvallen in het Iers. “Tegenwoordig maken we het ingewikkeld, anders kunnen we geen drie jaar meer met ATW vullen.” Wim Tigges over de complexiteit van de huidige syntactische theorieën.
17
Haas met whisky Haas met whisky 2 hazen, 2 grote flessen Schotse whisky, spekreepjes en een fles olijfolie. De haas larderen en de binnenkant inwrijven met peper en zout. De oven voorverwarmen op 180 graden en een longdrinkglas voor de helft vullen met whisky. De whisky opdrinken tijdens het opverwarmen van de oven. Daarna de haas op een muur- /vuurvaste schaal leggen en een TWeede glas whisky inschenken. Het TWeede glas whisky opdrinken en de haas in de oven zetten. Na 20 minuten de oven op 200 graden zetten en 2 glazen vubben met whisky. De glaven opdlinken en de scherven van et eelste glap oplaapen. Nog en nalff glav insjenke en opdlinke. Na en nalff uul de hoven opedoen om dHaas te sjekkn. BlanTWondezalf in de padkamer ganaale en opde povekand van de linkerand toen. Denoven en sgop geve. TWee glave whiski insjenke en tmiddeste glaf leegdwinke. Den nove opedoen naadattet eerste glaf leegis en de sjotel vastpakke. BlanTWondezalff op tbinnekand van de regtehantoen en dHaas oprape. DHaas nogis oprape en metten nantdoek de bwanTWondesalv vandehaas fege. Ze hande ontvette me visky en de tube mesalv veeroprape. Tkapotte glazzopvege en dHaas teurg in dehove doen. DeHaas oprape hen de ove eers opedoen. De TWwwiede flesj bisky pedoen en regtopsette. Opstaan van de floe en tochma blijfe zitte. De bles opde gronf neerzette. Uide bles dlinken wande glave zijn opof kabot. Denove afzette, dooge sluiten en omfalle. Veel kookplezier! (ingestuurd door Michiel de Vaan)
18
Het verval van het Duits Het is voor velen een schrikbeeld: het Engels en haar woordenschat rukken op in Europa. Niet alleen Nederlandssprekenden voelen hun taal bedreigd, ook in Duitsland waarschuwt de ‘Verein Deutsche Sprache’ voor het zogenaamde verval van de Duitse taal. Op grond van de toenemende invloed van Engelse woorden waarschuwen experten voor het verval van het Duits. De ‘Verein Deutsche Sprache’ meldt dat het acute gevaar bestaat, dat talrijke Duitse begrippen uitsterven. Hun woordvoerder, Oliver Baer, zei op de internationale dag van de taal dat er maar al te vaak een Engels woord wordt gebruikt onder het voorwendsel dat er geen adequaat Duits woord zou bestaan. Ook de ‘Gesellschaft für deutsche Sprache’ waarschuwt voor het gevaar van het toenemend aantal anglicismen in het Duits. De voorzitster van de plaatselijke (Dresden) afdeling van de vereniging meent dat men zich in zijn moedertaal veel adequater kan uitdrukken. Net daarom moet men proberen, zijn moedertaal in ere te houden. Dagmar Blei, van de ‘Gesellschaft für deutsche Sprache’, zei dat het communicatieverloop in deze tijden zich snel heeft veranderd. Veel mensen communiceren vooral via korte e-mails of smsjes. Dat zou dan leiden tot een laksere omgang met de taal. Tegenwoordig wordt steeds minder waarde gehecht aan de manier waarop iets uit te drukken. Baer klaagt vooral de marketing aan. Daar zou vooral veel afbraak gedaan worden aan het Duits. Zelf werkte hij ook ooit in de marketing. “In Duitsland kunnen wij helemaal niet zo goed Engels als we ons inbeelden”, luidt het. Blei wil anglicismen in het algemeen echter niet veroordelen. Het gaat om de communicatieve geschiktheid, zei ze. Veel anglicismen, die nu in het Duits zeer frequent voorkomen, hadden vermeden kunnen worden. Zeer wijd verbreid is namelijk de gedachte dat het gebruik van Engelse woorden ‘cool’ is. Als deze trend zich zou voortzetten, waarschuwt Baer, zouden volgende generaties wel eens een gebrek aan kennis van het Duits kunnen hebben. Belangrijk is volgens Baer het in ere houden van de dialecten. Kinderen, die met een dialect opgevoed worden, groeien praktisch TWeetalig op. Dat zou dan tegelijk kunnen leiden tot een betere omgang met het Duits. Ook Blei vindt dat een positieve houding ten opzichte van de dialecten veel zou kunnen bijdragen aan het behoud van het Duits. uit: http://de.news.yahoo.com/17/20090219/ten-experten-warnen-vorverfall-der-deut-8a9cd1e.html, vertaald en bewerkt door Matthias Franken
19
“This issue is apparently very emotional: linguists discussing about this suddenly begin to act like children!” Lubotsky over de vraag of Italisch en Keltisch ooit een eenheid vormden. “We have only three words corresponding...But I grant you that it’s already a God’s wonder if we have them!” Lubotsky over de Italische en Keltische cognaten met *kw. “Last time I forgot to tell you something which is extremely important: Phrygian is addicting and could be devastating for your career!.” Lubotsky moet zijn studenten waarschuwen voor hij met hen het gebied betreedt waaraan hij zelf verslingerd is geraakt. “When you write an article about Phrygian you should often use words as ‘perhaps’, ‘maybe’, ‘probably’… I always did for mine! The fact is that we don’t know!!” Wetenschappelijke onzekerheid moet in acht genomen worden bij het bestuderen van het Frygisch.
20
Achterwaartse agenda
23 januari
Bowling
4 februari
Borrel en uit eten
4 maart
ALV/Borrel
16 maart
Beroepenavond
1 april
Borrel en uit eten
9 april
Dies
Agenda 24 april
Conferentie
6 mei
Wissel ALV en Borrel
8-10 mei
TWeekend
3 juni
Borrel en uit eten
