WOORDJE VAN DE VOORZITTER

ALS ICE CAN HEEMKUNDIGE KRING V.Z.W. ARENDONKS HEEMNIEUWS JAARGANG 20 - NUMMER 1 - JUNI 2015

ARENDONKS HEEMNIEUWS - jaargang 20 - nr. 1 - juni 2015

WOORDJE VAN DE VOORZITTER Beste mensen, Dit woordje van de voorzitter is er een van gemengde gevoelens, gaande van droefheid over trots tot blijdschap. Vooreerst droefheid omdat we enkele weken geleden afscheid hebben moeten nemen van Pierre van Deuren. Pierre was een graag gezien en bekend persoon in Arendonk. Niet alleen als “Pierre van de notaris” zoals zovelen hem kenden als klerk van notaris Van Ganzenwinkel waar hij jarenlang heel wat Arendonkenaars van dienst is geweest, maar ook als vrijwilliger in tal van Arendonkse verenigingen. Het is ook in die hoedanigheid dat Pierre enkele jaren geleden, bij het begin van zijn pensioen zich als vrijwilliger aanbood bij onze kring om deel uit te maken van onze werkgroep “Dulce et Decorum” die zich boog over de herdenking van WOI. Pierre was er een van de voortrekkers en gaf mee gestalte aan tal van projecten rond de grote oorlog. En hoewel Pierre er niet meer is, zal zijn engagement nog lang zichtbaar blijven binnen de heemkring. Trots zijn we omdat het laatste waar Pierre nog actief aan meewerkte, de fietsroute is doorheen ons dorp met onderweg tal van stopplaatsen waar een van onze jongens heeft geleefd voor, tijdens of na de oorlog. Samen met Pierre waren we bijzonder trots op de mooie fietskaart die gratis te verkrijgen is in ons heemhuis, het gemeentehuis of via onze site. Maar de fietsroute kreeg onder impuls van Pierre nog een extra dimensie: deze winter hebben we immers elke soldaat een aparte webpagina gegeven met al zijn informatie op. Deze info is met een smartphone simpel op elke plaats op te roepen door de QR-codes die op elke stopplaats zijn aangebracht, in te scannen. Je krijgt dan niet alleen direct info over de soldaat in kwestie, maar ook tal van fotomateriaal. Zeker de moeite om op een mooie lente - of zomerdag eens te doen. Daarnaast zijn we ook trots op onze meest recente uitgave rond de Arendonkse bijnamen. Dit naslagwerk kan U als lid gratis bij dit heemnieuws vinden. Het is een overzicht van honderden bijnamen die vooral de vorige eeuw zeer populair waren in ons dorp en waarvan er ook de dag van vandaag nog heel wat in gebruik zijn. U zal tussen deze namen zeker bekenden of misschien wel uw familie tegenkomen. Mocht U zelf nog bijnamen kennen die niet ons boekje staan ? Laat ze zeker achter op onze speciale Facebookpagina rond de Arendonkse bijnamen. Tenslotte zijn we ook blij. Blij omdat ons bestuur opnieuw een nieuw lid mag verwelkomen. De vernieuwings- en verjongingsoperatie die we 2 jaar geleden hebben ingezet, krijgt zo weer wat meer gestalte. Greet Hermans, die ook in ons verenigingsleven geen onbekende is, zal de taak van Jean Huybrechts als secretaris overnemen. Jean heeft deze taak - ad interim - met verve waargenomen, maar had zelf aangegeven dat wanneer er een opvolger zou gevonden worden, hij deze taak graag wou doorgeven. Een welgemeende merci aan Jean is hier dan ook op zijn plaats ! Verder blijft hij natuurlijk wel zoals vanouds de penningmeester van de kring. En we zijn er zeker van dat Greet ons bestuur en onze kring weer wat extra kleur zal geven. Niet alleen is met haar komst de broodnodige verjonging weer wat meer doorgetrokken, maar ook een extra vrouw in het bestuur, zal zeker positieve gevolgen hebben voor de verdere uitbouw van onze kring. Ik wens U allen veel leesplezier in dit nieuwste heemnieuws en in het boekje over de bijnamen. Bart Vosters Voorzitter ILLUSTRATIE OP VOORPAGINA: Koning Karel Geenen en koningin Melanie Smets van de “Guld”. Karel werd koning van de Sint-Sebastiaansgilde in 1952, 1958 en 1970

HEEM- EN SIGARENMAKERSMUSEUM Open elke laatste zondag van de maand tussen 14 en 17u. Om 15u is een rondleiding met gids mogelijk. INKOM Leden gratis - niet leden 2€ RONDLEIDINGEN Rondleidingen op andere data kunnen ook op afspraak via onderstaande contactgegevens p. 2

REDACTIE Guy Van Deuren

GENEALOGIE Opzoekingen zijn mogelijk elke eerste donderdag van de maand tussen 20 en 22u CONTACT Molenwiel 37 - 2370 Arendonk www.heemkringarendonk.be [email protected] 0032 (0) 477/25.32.95


IN MEMORIAM - PIERRE VAN DEUREN avonden waren heilig, nog even samenkomen met de werkgroep 800 jaar Arendonk. Juist tijdens dat laatste feestweekend, bij de afrekening, kon hij er niet meer bij zijn. Voor ons was hij de wijze man die raad wist op elk organisatorisch probleem, hij wist hoe je iets moest aanpakken, hij bekeek het rustig en dacht erover na.

Op 21 maart 2015 overleed Pierre Van Deuren, lid van onze werkgroep Dulce et Decorum WO I. Pierre stond vanaf het eerste uur klaar voor ons werkgroepje rond de eerste Wereldoorlog. Toen deze werkgroep werd opgericht en er gevraagd werd wie er deel van uit wou maken, zat Pierre, geheel in zijn eigen stijl, rustig aan de andere kant van de grote vergadertafel, bekeek het geheel en zei toen: “Ik kom bij jullie wat helpen. Ik zal de verslagen van de vergaderingen wel schrijven”. Geloof me, het inzicht waarmee Pierre projecten kon opzetten, deed ons versteld staan. We zaten daar met al die soldaten en Arendonkse verhalen van 100 jaar geleden en het werd: “Pierre, hoe lossen we dit op?” “Pierre, stel jij die brief al eens op?” “Pierre, het verslag van onze laatste vergadering”….. Tijdens de eerste bijeenkomst van onze werkgroep, stelden we de gegevens voor die we al hadden, we gebruikten de titel “Dulce et Decorum”, naar analogie van het gedicht van Wilfried Owen en voilà op ons eerste verslag prijkte onze “zachte en eervolle” naam. Waarvoor dank aan Pierre. De moed ontbrak hem niet om nieuwe dingen uit te proberen, hij kon immers putten uit een rijke bron aan ervaringen door zijn vrijwilligerswerk en engagementen op de basket, het Rode Kruis, de viering van 800 jaar Arendonk en tal van andere projecten waar hij met hart en ziel aan meewerkte. De donderdag-

De kunstwedstrijd en twitterpaal samen met Sjef, de wandeling samen met Brigitte, de planning van de fietsroute samen met Tom. Hij was ook diegene die er voor zorgde dat er een fietsroutekaart kwam. Onze twitterpaal en vooral de fijne afwerking ervan was zijn recentste wapenfeit. Hij reed met de tweets van de week in zijn fietstas rond en zorgde ervoor dat die tweets wekelijks werden vervangen. Hij zorgde ook nog voor het extra paaltje met uitleg, dat ernaast staat. En dat allemaal terwijl wij, de andere leden, met onze jobs bezig waren. De tweets waren dan ook het laatste dat hij uit handen gaf, het was een emotioneel moment toen ik ze die laatste middag bij hem ging halen. Nooit klaagde hij over zijn ziekte tegenover ons, zelfs niet toen die laatste keer, ik kwam hem ons werk laten zien, zijn idee dat we al voor een deel hadden uitgewerkt, hij vond het goed. Pierre, je wou het nog nalezen, maar we zullen dat nu zelf moeten doen. We hebben die laatste weken nog keihard met z’n allen gewerkt om dat project af te krijgen. Het moest lukken. De opzet hebben we nog samen met Pierre kunnen bekijken, het eindresultaat is er nu ter ere van hem. De QR codes zijn beschikbaar en er staat informatie op onze website. We bewonderden zijn moed een doorzettingsvermogen, hij kon geduldig mee nadenken en luisteren. Hij had nog heel wat projecten in zijn hoofd, zo in detail als hij ze zou afwerken, zal ons niet meer lukken, maar we zullen ons best doen. Want wanneer Pierre aan iets begon, dan werd dat piekfijn afgewerkt. We dragen zijn motto verder mee in onze projecten: “denken, durven, doen”. We hebben nog samen rondgefietst met een oud plannetje waarop een stuk draadversperring stond aangeduid. We zouden rijden zo ver we konden geraken en we zouden stoppen aan een café, maar we kwamen er eigenlijk geen tegen, alleen de vaart.

p. 3


Pierre, we zullen je missen. Gisteren bedacht ik nog iets dat ik je wou vragen om dat eens na te kijken.

de ganse heemkundige kring Als Ice Can ook ons medeleven betuigen aan zijn vrouw, kinderen en familie.

Als wij dat na enkele dagen al zo ervaren, hoe moeilijk moet het dan niet voor zijn familie zijn.

Pierre, je maakte de naam van onze werkgroep waar: “Dulce et Decorum” “ Zacht en Eervol”…

We hopen dat de familie troost mag vinden in de vele steunbetuigingen en willen als werkgroep “Dulce et Decorum” WO I en

Maria De Bie

ONZE TELJOORLEKKER … OF HET ‘ARENDONKS WOORDENBOEK’ ONZE TELJOORLEKKER GENIET VAN ZIJN PAP OP DE BOERENBRUILOFT. WAAR HAALDE PIETER BRUEGHEL DE OUDE ZIJN INSPIRATIE? WAS HET IN ARENDONK? MISSCHIEN WEL …

WOORDEN

EN ONS ‘BIJDEHAND’ MANNEKE HOORT DE MENSEN VERTELLEN EN ZIJN ARENDONKSE TAALSCHAT WORDT KEER OP KEER WEER UITGEBREID.

Vèèten Vechten Teil(tj)es Tros-anjelieren Soemtèts Soms Soewijle (somwijlen) Soms Rouwi Vlim Rietvoorn Gestaoiig Rustig aan Boeket Boekweit Aonvoenken Gensters slaan Hunne-eu of (tei(k)e) Hondje

Katojl Ransuil Kèlleman Bangerik, verwend kind Klissiezjap Klis, zwarte snoep, wat vermengd met water door te schudden – geeft loter Langpowet Hooimijt (spin) Millesijne Medicamenten Loitentoit Leeuwerik

UITDRUKKINGEN

p. 4

Ge zè euhn as » Wat je allemaal kan, proficiat

In de wiggel blaajve » In beweging blijven, bezig blijven

Erges duvels oep zen » Ergens niet mee akkoord zijn, een afkeer hebben van

Win hègget verklöt? » Wie is de schuldige?

Mi zottighè » Voor de grap

Hai hè zeuhnen taaid gat » Hij is ongeneeslijk ziek

Van zezelleve goan » Bewusteloos vallen

Streek zuken » Ruzie stoken


Genne slaag dun » Totaal niets doen

Helder testen oepschrokken » Gulzig eten

Reveins hoale » Wraak nemen

Er (gènnen) trek van hemme » Er (niet) voor betaald worden

Hedde al aan de petrasfooi gezeten? » Heb je al zakgeld gekregen / spotwoord voor iemand die de oogst nog niet binnen heeft

Vant vollek zen » Tot de familie behoren

Zeuhne pollepel wegwoite » Sterven

Rene Claessen, red.

DE ARENDONKSE INDUSTRIE NV LOUIS MOLS - ALGEMENE AANNEMINGEN EN BRUGGENBOUW Carolus Mols

Weliswaar gesticht in een ander Kempisch dorp Vosselaar, is de NV Louis Mols - Algemene Aannemingen en Bruggenbouw misschien wel de oudste Arendonkse firma, die nog in werking is. Het bedrijf, dat nu geregistreerd staat onder het nationaal nummer BE 0405 791 77, heeft haar hoofdzetel te Arendonk Hoge Mauw 580 en is wat de leiding betreft aan de vijfde generatie toe van de familiestam Mols. Dit familiebedrijf is gespecialiseerd in kunstwerken, bruggenbouw, grondwerken en rioleringswerken, wegenbouw, zuiveringsstations, bouwwerken en waterbouwkundige werken. Voorzeker een veelomvattend opdrachtenpakket waarmee ze degelijk uit de voeten kan. De geschiedenis van Louis Mols NV Algemene Aannemingen gaat terug tot het einde van de 19de eeuw. Toen startte Carolus Mols met zijn broer een klein aannemersbedrijf op in Vosselaar. Beiden waren boerenzonen die op het landbouwbedrijf hadden

gewerkt. Al gauw kwam Carolus er alleen voor staan toen zijn broer zich terugtrok uit de zaak en opnieuw ging boeren. In 1897 nam Carolus Mols in Vosselaar een definitieve start met het bedrijf als aannemerij van grondwerken en waterwerken in het kader van herstellingen aan de toenmalige Kempense kanalen. Als beginnende ondernemer moest hij inventief zijn om in concurrentie te gaan met collega’s aannemers. Zo herstelde de firma dijken. Daarvoor schafte Carolus Mols zich eigen boten

p. 5


Duikersklok

aan om de werken van op het water uit te voeren. Die boten werden maximaal benut en hadden een dubbele functie. Enerzijds droegen zij de stellage voor de heipalen en anderzijds dienden zij als kofferdam. En blijkbaar hield hij, als jonge ondernemer, stand in de concurrentiestrijd. In de huidige vergaderzaal van de firma, op het industrieterrein Hoge Mauw, prijkt nu nog een antieke duikersklok die in de vroege periode van het bedrijf gebruikt werd en die nu getuige is van de steile opgang van de firma.

Op 1 augustus 1935 werd het bedrijf als ”Aanneming van openbare werken” ingeschreven in het handelsregister van Turnhout met Lodewijk “Louis” Mols, zoon van Carolus, als bedrijfsleider. Deze Lodewijk werd op 27 mei 1909 in Vosselaar geboren, als zoon dus van genoemde Carolus en Maria Embrechts. Op 3 juni 1930 trouwde hij in Arendonk met Maria Cornelia Lenders, die geboren werd in Arendonk op 18 april 1909 als dochter van herbergier Pieter Karel (geboren in Arendonk op 20 augustus 1879) en Isabella Joanna Bax (geboren in Weelde op 17 maart 1877). Het jonge paar ging aanvankelijk bij haar ouders inwonen op het adres Hovestraat 51, maar verhuisde al vlug naar een eigen woning, Hovestraat 45. Was Louis Mols geen “gewone”, ook zijn huis, gebouwd in de stijl van de “nieuwe zakelijkheid” was een apart uitzicht in de straat. Louis Mols

Het bureel naast de woning en in de tuin was lange tijd de thuisbasis van de firma, ook nog tot na de dood van Louis Mols toen weduwe Maria Lenders administratief de leiding van de zaak had. Omwille van de sterk toegenomen vraag werden de activiteiten van de firma, onder leiderschap van Louis Mols, uitgebreid naar bruggenbouw en het aanleggen van nutsleidingen voor water, gas en elektriciteit. Begin de jaren twintig van de twintigste eeuw werden ook contracten van wegenbouw aanvaard. Het was toen nog werken met de middelen die men had. Zo heeft het bedrijf, na de tweede wereldoorlog, de helft van de oorlogsbunkers langs het kanaal Dessel-Schoten opgeruimd. Ze hebben die met dynamiet opgeblazen. De lading springstof werd rudimentair tegen de wanden van de bunkers aangebracht en met een vonk van op afstand tot ontploffing gebracht. Die vonk kwam van de dynamo van een fiets waarop een sportieveling op de trappers het beste van zichzelf gaf. In vergelijking met de huidige werkwijze en mogelijkheden was het geploeter van die tijd, bij de aanleg van wegen en fietspaden, ook een lachertje. Het beton werd gemaakt in een mortelmolen, die niet groter was dan deze die de “zelfbouwers” in de huidige tijd gebruiken bij de opbouw van hun gezinswoning. De betonmolen reed op vier wielen langs het gedeelte van de weg dat in beton moest aangelegd worden. Eén man met een schop hield de molen in beweging. Eens dat de mortel voldoende gemengd was werd de trommel gedraaid en vloeide de mortel via een houten glijbaan naar het wegvak dat in aanmaak was en met een houten bekisting was afgebakend. Drie arbeiders stonden daar klaar om met eenvoudige werktuigen de specie vlak te rijven. Zo schoot de weg telkens een vijftal meter op. Met verloop van tijd werd de betonmolen groter en verbeterde het machinepark, dat ook aangroeide. Daardoor werd de dagproductie ook groter, maar een vergelijking met de “INGS MACHINE” (ook “glijbekistingsmachine” genoemd) die nu gebruikt wordt en die 2,5 meter per minuut aanlegt, is niet te doen. In het gezin Mols-Lenders werden twee kinderen geboren. Hilda op 20 november 1930 en Carlo op 14 mei 1933. Rond 1960 doet met Carlo Mols de derde generatie zijn intrede in de leiding van het bedrijf. In het vooruitzicht de leiding op zich te nemen volgt hij te Gent een opleiding Hoger Technisch onderwijs. Bij de dood van Louis Mols blijft weduwe Maria Lenders administratief hoofd van het bedrijf, met zoon Carlo als leider voor de werken. Het bureel van de firma bevond zich in de tuin van de woning van Maria Lenders, Hovestraat 45. Het is de tijd van de grote “boom” in de wegenbouw en de firma Mols volgt de trend. Het werd de tijd van de grote groei

p. 6


en er werden grotere werken aangenomen. Maar de berekende risico’s werden een succes. Voorheen had de firma slechts een paar arbeiders in dienst die met een oude legertruck naar de werf reden, of zelfs met de fiets of de trein. Maar nu kwam er meer personeel en de omstandigheden van het werk en het vervoer verbeterde. Omstreeks het jaar 1983 komt met Frank Mols, zoon van Carlo, de vierde generatie van de familie in de zaak en aan het bewind. Ook David, de zoon van CEO Frank maakt ondertussen deel uit van de directie. Voor hem wordt naast het Arendonks klooster de voormalige woning van “notaris Poot” (De Daries) gerestaureerd. Onder de leiding van Frank Mols groeit de firma gestaag verder. Het bedrijf werkt nu in Arendonk op drie plaatsen, twee locaties op het Industrieterrein Hoge Mauw, en een breekmolen aan Brug 4. Van een paar arbeiders in de beginperiode van de firma evolueerde het personeelsbestand naar een honderdtal werknemers en een sterk uitgebreid, modern machinepark. Die medewerkers specialiseren zich in een bepaald segment van de activiteiten van de firma. Zo is nu ongeveer een derde actief voor de bruggenbouw, openbare werken en waterwerken, een ander derde werkt aan de wegenbouw en de rioleringen. Het laatste derde van het personeel staat in voor de grote specialiteit: de wegenbouw met glijbekisting. Bij de firma is men bijzonder trots op hun “INGS MACHINE”

(glijbekistingsmachine”). Hiermee kunnen ze bij wegenbouw 2,5 meter rijbaan per minuut aanleggen, eventueel met twee soorten beton in één keer en dat op een breedte van 18 meter. Zo kunnen rijbaan, greppels en fietspaden tegelijkertijd aangelegd worden. Bovendien kan met die machine ook ineens een onderlaag in gerecycleerd beton gelegd worden. In 2014 is deze machine de grootste ter wereld en dan bestaan er maar een dozijn van, en slechts één in België. NV Mols werkt met deze ”niet alledaagse wegreus” ook in onderaanneming om het permanent te laten renderen. Momenteel prijkt de NV Louis Mols op “sectie plaats 56” en “Top Plaats 3645” van de nationale lijst van Trends. De NV Mols kan een gedegen palmares voorleggen. Zo zijn er op bouwkundig vlak de tractie-onderstations van Essen en Mechelen, de installatie voor dieselbevoorrading in Mol, het ganse bus- en treinstation van Boom, het sportcomplex van de Europese school in Mol, de 30-meter hoge toeristentoren van Herentals, enzovoort. Op gebied van bruggenbouw, “kunstwerken” genoemd, is de NV Louis Mols een gedegen speler geworden. Zij realiseerden ondermeer dertien bruggen over de E313. Ook een groot aantal bruggen en viaducten in de Nederlandse steden Breda, Eindhoven, Best en Stellendam is hun werk. Spectaculair was de afbraak, door wijze van opblazen met springstof, van brug 3c van de Brusselse ring bij Grimbergen. Rene Claessen

ZEG JOM HEUGER OEP ’t Woer gezéét. “Tis oepgesoept mie heugeroep”. Kempt nè nie over de vuwbal want doar hèmmezèt ségewoerig al genoeg over, en zé-er tuwn dè de Belzen moesen méjdun in Zooit Amerika. Deuhn brammeson zingen ga noeg ni, mer dè mut ni want zemme nèw euhn aaige brabbellieije, zeouwe iet van “vur de Vloamingen toet mem sjoos”. Dès meschin ok gemakkelèeuhr vur de supporters, want anders ruwpen die toch mèr iet van:”lalala” en dan ist just oef dèsse goan louwpen zen neffes de stassie van Antwerpen, jeste zaol lings. Doar hèmmeket nè ni over, allewèl dèkket stèrek vaain van den hokki, (dè zèn diej mannen diej dè miene kromme stok téen euhn bloksken aaizer kletsen oep euh soertement vuwbalveld)

die mannen dièj kunne wel deuhn brammeson zingen en dan ok noeg bèter speulen ok noeg. Dè zen zé-euhr Belzen. Mèr noeggis k’emter ni over. Ge mut doar ok in toois zen oemder iet over te zengen, en dè is watter bè maai oan schilt, ik kenner gen smeet van. Want kekt: Ik zoe zengen dè Vebruwdering Aorendoenk heuger oep gerakt is oemdèsse tège den Bèèrschot moegten speule, al wast dan oep de plaain van ’t Witgower te dun oemdet deuhn tribun van Aorendoenk te klein is vur veul dikzakken. Het zaag er zwet van vollek huijernik zenge. Mèr het wèèr avel euhn fars vur Arendoenk, zouwen tooismatch oep verplatsing. En ’t felste van de grap nè wèrender die zin dè deuhn Bèèrschot ni wilne winnen omdè ze anders doar in ’t Witgouwer al kampiuwn zoen gewist zijn, en ze zoen zouwe gezéét liever jest speulen oep de plaain van den Bèèrschot zellef. (Arrè ok euhn tooismatsj oep verplatsing in Wilrèk want die kèrels meu-

p. 7


gen oep der aaige plaain nie mèr oep). Mèr zouwe zengen diej minjsen dèt wéte diej: “néje, geget ammer over deuhn Bèèrschot mèr ge sprikt wel over Wilrèk, want diej van den Bèèrschot diej hemmen waaijer prebére te springen as dèrre stek lang wèèr, en diej han ’t zéjel aon oemdèsse dèr bruwk eraon gescheurd hemme”. Dè snapnek oenderhand ok wel. Vur iemanten tégen neuhn bal te loate stampe mutte geld hemmen, en lifst growet pepier euht éjenen ze lèèr loaten trekken. Zellefs in Aorendoenk is dè zouwe. Mi bierbonne-euhs kundet al lank nimmer redden. Zouwe zirre wir dèche der rats neffe kunt zen ache ergerans nie in toois zè. Euh geluk dèkket doar ni over hem want ’t zit er vur Verbruwdering warschenlèk ni in oem heugeroep te gaon naaste sezuwn. De minjsen kunnen noeg zoe hèt ruwpen asse kunne van “allè vurooit asge oemhoweg wilt”, ’t schent dèsse goan afza-euhn. Van den andere kant zoe de Vraai meschin oemhoweg goan, en dan zoen we (alè wallie ni, mèr zallie) neuhn Aorendoenksen twèstraaid kunnen kraaigen mi veul tooismatschen. Mèr oef dèsse dan ok noeg het Aorendoenks volkslied zulle zingen, dè valt af te wochten. In ’t Frans, lek Leterme, zoe mischin noeg ’t dichts van al bè hoois zèn. Mèr doar woekket aaigèk ni over hemme, hemmek al gezéét want ik ken niks van de vuwbal. Ik woe zengendèt gedoan wèèr

mi “Heuger oep”, en ik vaain dè Aorendoenk eroep a-ereuht zoe gegaon zen. Want asik eraon terug denk hoelank dèwe dè gezetje aon hoois krége, ‘k zoet begörieje nie wéten. ’T’is altè ferm en hendig gewist. Alle wèèken dèwwe ze zouwe euh pak pepier in euhw brievebus woar dèche niks mi zè. Mèr dè klèèn dink van Heuger Oep valt oep en in de hand asge de rest in de pepierbak smet. Ge kunter mi van plèk en ge komt iet oan de wéét, en asget terugvoend en asge iet nowedig hat witte woar henne. Dè wèèr nè al zoe lank het èèt Aorendoenks gezètje, ni te grouwet, wel mi di-els dezellefde reklam. Mer dè wèèr nie èreg want harred iet van dun ge wist waor det stoend. Die van de Kapitaain hemmen jaoren der schèwer doar oender gezet en de gement hè ze hand bove de kop gehaawe . Mèrjè, ’t zoe oepgesoept gewist zen. We zoend zoender dè buksken mutten gedoan hemme want der moes iet veranderen volges de nief regering. En zouwe ist nèw. Twéje bukskes mi tzellefde in éjen wèèk. ’T Is ni gemakkelèk want ge mu kiejze wellèk dèche pakt en wellèk dèche in de afvaldowes smet. Doeme toch. Toet noegis néjvanjanvandenbos

APIK’S: ARENDONKSE PERSONEN IN DE KIJKER Sommige mensen lopen in hun omgeving in de kijker. Dat gebeurt soms gewild na veel persoonlijke moeite of bij anderen toevallig door hun gewoonten. Sommige vallen op door hun rijkdom of door hun prestaties voor het algemeen belang. Ze zijn belangrijk voor de maatschappij of vallen op in de samenleving door hun lengte, aanleg of bekwaamheden. Anderen worden dan weer genadeloos te kijk gezet door een onverdraagzame gemeenschap. In praktisch alle gevallen zegt dat veel over de man of vrouw in de spiegel, en ook veel over de kijker en het milieu waarin hij beweegt. We gaan hier verder met de reeks met ... APIK’s - Arendonkse personen in de kijker. JULIA CROLS Het moeten niet altijd mannen zijn die de show stelen, er zijn ook bijzondere vrouwen al lijken ze een eenvoudig leven te leiden. Wij bezochten een echte Arendonkse vrouw, die een omzwerving heeft gemaakt door het Vlaamse land maar terug naar Arendonk is gekomen.

p. 8

Op de eerste verdieping van rust- en verzorgingstehuis Sint Isabella te Arendonk, kamer vijf, woont nu Maria Catharina Julia Crols, weduwe Pieter Michielsen, kortweg: Julia. In april 2015 vierde ze daar haar honderdste verjaardag. Ze is daarmee, op dit moment, de enige eeuwelinge in leven in dit Arendonks rusthuis. Zij de tweede in ons dorp want in het rusthuis op de Lusthoven verblijft ook nog de 100-jarige . Julia Crols werd te Arendonk geboren op 15 april 1915, als dochter van Henri Crols, die in Arendonk in 1886 geboren werd en van Maria Daemen, die van Retie afkomstig was. Vader Henri was sigarenmaker en moeder Maria Daemen huisvrouw. Julia liep tot haar veertien jaar school op het klooster, wat nu Sint-Clara is. Daarna werd ze evenals haar vader, en zoveel Arendonkse meisjes, sigarenmaakster en dat bleef ze tot haar huwelijk. Toen Julia achttien jaar was, in 1932, leerde ze haar man, Pieter Michielsen, kennen in de Arendonkse cinema Autobus, en dat was het begin van hun romance. Pieter Michielsen werd in 1936 gendarme, en volgens de regels van dat beroep mocht hij, zoals alle rijkswachters, niet onmiddellijk trouwen.


Eerst moest zijn uitrusting volledig betaald zijn, en dat gebeurde in gereglementeerde maandelijkse inhoudingen van zijn loon. Daarom kwam hun huwelijksdag pas op 13 april 1940, zeven jaar na hun eerste kus. Julia moest op dat ogenblik stoppen met sigarenmaken want de echtgenotes van rijkswachters mochten niet uit werken gaan. Zij gingen trouwens samen in Antwerpen wonen.

Pieter Michielsen en Julia Crols

Julia en Peter kregen twee kinderen: Roger in 1944 en MarieJeanne in 1945. Uiteindelijk zijn er nu ook drie kleinkinderen en twee achterkleinkinderen bij gekomen. Roger Michielsen trouwde met Josephine Van Gestel, en zij hebben één zoon, Guy, die politieagent is in Antwerpen en koppel vormt met Ankie Buster en zij hebben weldra één kind. Marie-Jeanne is getrouwd met Rik Vervecken, en zij hebben twee zonen. De ene is Peter, die tot voor kort scheidrechter was in de nationale voetbalcompetitie en die koppel vormt met Lief Verbinnen. De andere is Tom, die in Canada woont samen met Sally-Ann Van Der Cruys en hun zoon Alex.

Fam. Michielsen met kinderen Roger en Marie-Jeanne

Julia is nog een kwieke dame, en ze is nog bij haar volle verstand. Ondanks haar leeftijd kan zij nog vlot en uit het hoofd data geven en ook de namen van de officieren waaronder haar

man gediend heeft kent ze nog. Zo vertelt ze op 4 februari 2015: “Terwijl Pieter Michielsen dienst deed in de kazerne van de Korte Vlierstraat in Antwerpen, woonden wij een tijd vlakbij op een appartement in de Bomstraat. Daarna , in mei 1942, kreeg Pieter een standplaats in Hoogstraten, waar we tien jaar woonden in een huis van een burger dat ingehuurd was door de Rijkswacht. In die tijd brak de tweede wereldoorlog uit, en Pieter was, zonder dat ik dat wist, lid van de “witte brigade”, de gewapende weerstand. Toen de oorlog bijna gedaan was hij diende toen onder commandant Van Eeckhout - kwamen de Duitsers midden in de nacht ons huis binnengevallen, en mijn man werd, zoals nog enkelen van zijn collega’s, aangehouden. Hij werd opgesloten in Pittem en later naar de gevangenis in de Begijnenstraat in Antwerpen overgebracht waar hij zou gefusilleerd worden of overgebracht naar Duitsland. Verschillende keren stond hij in de rij naar het vuurpeloton, met een laken over de schouder (een lijkenzak). Gelukkig werd de selectie van de slachtoffers telkens voor hem gestopt en werd hij elke keer teruggestuurd naar zijn cel. Ik zelf was in onzekerheid en bang en ben éénmaal op weg geweest om hem in de Begijnenstraat te bezoeken. Ik zat toen op de tram, maar toen vlogen er vliegtuigen over de stad en uit schrik ben ik uit de tram gesprongen en heb mij laag gehouden in de gracht. Toen hij dan echt klaar gezet was om naar Duitsland gedeporteerd te worden kwam de bevrijding en kon hij veilig terug thuis komen in Hoogstraten. Pieter had een goede reputatie als gendarm. Zijn overste vroeg zich af waarom hij geen kaderlid was. Maar aan ons verblijf in Hoogstraten kwam een bizar einde. Jet, de zus van Pieter, kwam in Hoogstraten wonen. Haar man was als voetballer actief bij de club van Hoogstraten, en daar begonnen ze samen ook nog een café uit te baten. Daarom moesten wij verhuizen. Kolonel Verpoucke, die Pieter kende van zijn opleiding, heeft hem dan aan een plaats geholpen in Dendermonde als zijn ordonance. Daar woonden we weer niet in de kazerne, maar in een wijk waar meerdere huizen door collega’s bewoond werden. We hebben daar drie en een half jaar gewoond tot Pieter in 1955 onverwacht gestorven is. Toen wij tijdens zijn verlof in Arendonk waren en zijn broer bezochten kreeg hij daar een hersenbloeding. Drie dagen hebben wij hem daarna nog verzorgd in het huis van mijn ouders in de Wampenberg, daarna werd hij overgebracht naar het militair hospitaal maar hij is daar op 28 december 1955 overleden. Ik moest het logement van de Rijkswacht verlaten en ben dan in 1955 terug naar Arendonk gekomen, waar mijn ouders twee woningen hadden op de Wampenberg. Mijn broer Karel woonde in een van die huizen, maar hij is dan elders gaan wonen opdat ik met mijn kinderen langs mijn ouders kon wonen. De Arendonkse brigadecommandant Lauwers, die zijn oplei-

p. 9


ding van de Rijkswacht had gekregen samen met mijn man, en die mekaar vroeger dus gekend hebben, is mij na enkele jaren komen opzoeken en heeft mij gevraagd om enkele uren per week op de Rijkswachtkazerne te komen werken aan taken die tot dan toe door de planton moesten uitgevoerd worden. Het was een nieuwe regeling van het Rijkswachtkorps om de poetskarweien niet meer door gendarmen te laten uitvoeren. Het was vertrouwelijk werk want de gendarmen moesten zeker zijn dat hun poetshulp kon “horen, zien en zwijgen”. Ik heb dat aanvaard en heb dat acht jaar gedaan.

mer gekregen in de nieuwe vleugel van het tehuis en dat vindt ze goed. Julia is ook best humoristisch. Tijdens een interview in oktober 2014 vertelde ze nog hoe ze ooit in het rustoord optrad bij een “playback namiddag” en het lied “Viva Espagna” zong. Bij gelegenheid van dat interview droeg ze ook nog het gedicht voor:

“Hans scheet in’t haverkaf, de keutels waren pruimen hij pakte een blad en veegde z’n gat en lekte vingers en duimen”.

Het wachtlokaal was toen niet meer in het gebouw van de logementen. Het bureel, dat ik moest onderhouden, was de nieuwe bureau in de tuin. Daar was toen nog geen centrale verwarming, en ook geen warm water. Ik begon altijd om zeven uur ’s morgens om de kachels aan te maken. Ik moest dan ook de assen zeven en de stenen er uit verwijderen, verse steenkool ophalen en soms andere vuile werkjes. Ik heb daar ook wel kou geleden in de winters. Ik ben gestopt toen ik mij meer met mijn kleinkinderen wilde bezighouden.”

Ook over haar leven is ze best tevreden. “Moest ze opnieuw moeten beginnen, ze zou het weinig anders gaan doen“ zegt ze. Hopelijk kan ze nog een hele tijd in haar huidige mentale en fysieke toestand verder doen.

Julia verblijft sinds 2001, nu dertien jaar, in het rust- en verzorgingstehuis Sint Isabella te Arendonk. Ze is daar tevreden en vindt dat ze goed verzorgd wordt. Ze heeft ook een andere ka-

33

Maria Cath. Dermonde ° Retie

35

Joannes Maes ° Arendonk

36

Elisabeth Goris ° Arendonk

37

Arnoldus Moonen ° Reusel

38

Maria Bleijs ° Arendonk

39

Joannes Wouters

40

Joanna Fabri

41

X R 1783

Jan Bapitst De Vocht Arendonk Anna Adriaenssen Rijkevorsel

42

XArend 02.06 1778 XReuse 01.04 1780 x Retie 04.02 1782 X Retie 09.05. 1786 X Retie 09.06 1795 XDesse 18.01 1785

Henricus Van Campfort Arend. Joanna Cath. Corsten Arendonk Joannes Van Gorp

44

Joanna Maria Coolen

45 46 47

Henricus Damen 1763-1850

48

Anna Broeckx 1755-1832

49

Lucia Janssen

51

Andreas Smets

52

Anna Cath. Raeymaekers

53

Gaspar Boutemans

54

Maria Elisabeth Verdonck

55

Arnoldus Teulinckx °Waalwijk

56

Joanna Scheeren °Winssen

57

Petrus Maes

58

Adriana Goetelen

59

Gerardus Meeus

60

Maria Elisabeth Vermeulen

61

Joannes Baptist Ooms

62

Maria Elisabeth Dermonde

63

31

Guiliielmus van Gorp

50

xArend 24.02 1778 xKasterl 03.03 1794

43

Adrianus Crols ° Arendonk

34

30

† Ida Ooms ° Dessel 07.05.1808 † Dessel 20.11.1885

29

† Retie 04.02.1901

15

° Dessel 20.08.1832

X Dessel 24.10.1831

Maria Elisabeth Meeus

XArend 06.11 1786 XArend 13.04 1807 XArend 12.05 1795 XDuizel 14.02 1781

28

14

† Retie 02.02.1903

X Arendonk 06.03.1816

X Retie 03.02.1860

Carolus Benedictus Teulinckx ° Arendonk 27.10.1828

27

† Retie 11.07.1906

26

13

° Retie 13.08.1821

X Retie 11.05.1821

Anna Catharina Smets

25

† Retie 31.03.1876

24

12

X Retie 13.02.1857

° Retie 24.07.1828

X Retie 16.05.1817

Petrus Jacobus Damen

23

† Arendonk 07.12.1918

22

11

° Arendonk 14.08.1833


Henrica Van Campfort

21

† Arendonk 28.09.1895

Joannes Wouters ° Casteren 01.02.1784 † Arendonk 15.08.1854 Joanna De Vocht ° Arendonk 16.11.1787 † Arendonk 29.04.1843 Adrianus Van Campfort ° Arendonk 05.09.1786 † Arendonk 18.03.1854 Cornelia Van Gorp ° Reusel 28.09.1791 † Arendonk 11.11.1875 Joannes Baptist Damen ° Retie 17.05.1785 † Retie 15.11.1852 Joanna Cath ; Van Gorp ° Retoe 23.02.1796 † Retie 27.09.1856 Joannes Smets ° Retie 10.06.1798 † Retie 28.06.1865 Maria Magdalena Boutemans ° Dessel 07.08.1797 † Retie 09.06.1877 Christianus Teulinckx ° Besoyen 25.12.1788 † Arendonk 29.12.1861 Anna Catharina Maes ° Arendonk 03.05.1790 † Arendonk 29.11.1846 Henricus Meeus ° Kasterlee 27.03.1804

20

10


° Arendonk 03.08.1831


Dominicus Wouters

19

† Arendonk 18.06.1870

18

9

° Arendonk 10.02.1834


Theresia Maes

Maria Crols ° Arendonk 12.04.1794 † na 1857 Joannes Baptist Maes ° Arendonk 18.12.1807 † Arendonk 11.12.1876 Anna Moonen °Arendonk 20.10.1807 † Arenonk 23.11.1848

17

† Arendonk 23.01.1895

32

8

° Arendonk 27.04.1831

16

Henricus Crols

ongehuwd


4 5 6 7 Joannes Baptist Crols Joanna Catharina Augustinus Damen Anna Maria Teulinckx Wouters ° Arendonk 05.03.1861 ° Arendonk 06.10.1860 ° Retie 27.05.1861 ° Retie 10.10.1863 † Arendonk 03.03.1746 † Arendonk 31.10.1917 † Retie 07.07.1939 † Retie 15.02.1939 X Arendonk 12.08.1885 X Retie 07.01.1888 2 3 Henricus Josephus Crols Anna Maria Damen ° Arendonk 6 december 1886 ° Retie 12 december 1889 † Arendonk 26 februari 1967 † Arendonk 20 augustus 1972 X Retie 16.11.1912 Julia CROLS ° Arendonk 18 april 1915 X Arendonk 13 april 1940 1 Pieter August Michielsen °Arendonk 29/6/1911-† Antwerpen 29/12/1955 Opgemaakt door Victor Bertels ter gelegenheid van haar 100e verjaardag

X

X Rijckevorse

p. 10

Rene Claessen


TWEE ARENDONKENAARS IN DE GROTE OORLOG, ACHTER DE IJZER EN ACHTER DE DRAAD IN REUSEL (deel 3)

Reusel - op de achtergrond het sigarenfabriekje van de gebroeders Majoie dat geleid werd door A. Bierings

In de vorige afleveringen, stelden we de twee protagonisten van deze reeks voor, de schoonbroers Jan Huybrechts en Paul Jacobs. De eerste geboren in 1879 werd uitgeloot in 1899 in de algemene loting in Turnhout en diende geen soldaat te worden. De tweede geboren in 1887, diende als milicien bij de lichting 1907. De algemene dienstplicht was ondertussen ingevoerd. Bij het uitbreken van de eerste wereldoorlog werd Paul Jacobs terug opgeroepen in augustus 1914, hij was toen zeventwintig jaar, gehuwd en vader van één kind.

Foto personeel waarbij op de bovenste rij, de vijfde van links heel waarschijnlijk Jan Huybrechts is.

In de loop van de oorlog schreef Paul Jacobs regelmatig brieven aan zijn vrouw Laurence Huybrechts, zuster van Jan Huybrechts die zoals vele Arendonkenaars in Reusel in de sigarennijverheid werkte. Gezien Nederland in de eerste wereldoorlog neutraal was, werd veel post voor Arendonkse mensen via Reusel in Nederland naar België gesmokkeld. De brieven werden via den Brouwer bezorgd aan verschillende dragers die ze dan naar Arendonk smokkelden nadat de electrische draadversperring was opgericht. De sigarenmakers verbleven al die tijd in Reusel en hun loon werd via het spergebied overgemaakt aan hun familie of via personen die over een aparte pas beschikten en tijdelijk naar Nederland konden gaan. Paul Jacobs stuurde ook regelmatig postkaarten naar zijn schoonbroer die bij de firma gebroeders Majoie als sigarenmaker was tewerkgesteld. In het fotoboekje “Kent u ze nog… de Reuselnaren”, vinden we enkele foto’s uit 1915 van de behuizing en van het personeel van een klein filiaal van deze sigarenfirma die rond 1912 in Reusel werd gevestigd. Het hoofdbedrijf van de gebroeders Majoie bevond zich te Tilburg en was vooral gekend voor de sigaren Gulden Vlies. Op 7 december 1915 schrijft Paul Jacobs aan zijn schoonbroer een kaart vanuit Le Havre in Frankrijk achter het front.

p. 11


Transcriptie voor zover mogelijk geeft volgende tekst op de achterzijde van de hieronder afgebeelde postkaarten: 1. Le Havre - Le transatlantique “ La France” Donderdag 17 december 1915 Beminde schoonbroeder Ik heb nog juist eene kaart van Nokel ontvangen en zie dat u toch weder aan het werken zijt maar dat ge over de grenzen gevlucht zijt en dat ge nu niet meer terug kunt nu tracht ge zeker van uwe vrouw daar ook te krijgen maar ik heb ook spijt dat u ook geen pas meer kunt krijgen maar zoo ik gehoord heb is alles nog goed bijzonder met Laurence en de kleine ook weet ze ook wel zeker dat ik al de Portretten ontvangen heb ook den brief met deze met mij alles op zijn bestens. De beste groeten Paul. geadresseerd: Mijnheer Jan Huybrechts sigarenmaker bij Gebrs Majoie Straat Reusel Holland afzender op de voorzijde: Paul Jacobs A.63 E.M (état-major) Armee Belge en Campagne

2. Le Porte Bonheur des Allies Deze kaart is zowel op de achterzijde als op de voorzijde beschreven waarbij de voorzijde zeer moeilijk te ontcijferen is. Tekst achterzijde: Den 19-5-1916 Beminde schoonbroeder Zo ik vernomen heb is onze Marie daar bij u geweest en zo zij mij schrijft dat thuis nog alles goed is dat ze vernomen heeft en zoo ik zien op haare kaart hebben drie mannen weder passen gehad want ze liet mij weten dat ze den 13de weder naar huis gingen en dat ze zoo de gelegenheid heb van het geld mede te geven. Tekst voorzijde voor zover mogelijk ontcijferd. Nu Jan heb u mijne laatsten brief ontvangen met die portretjes laat het mij Jan eens weeten en ik ben ook weder benieuwdt als die mannen zullen terug zijn dan zult u mij weder wat nieuws kunnen sturen, de rest van de tekst in niet verder quasi niet leesbaar. geadresseerde: idem kaart 1 Wordt vervolgd Jean Huybrechts Gegevens: familiearchief Huybrechts en met dank aan Maria Jacobs voor gegevens uit familiearchief Jacobs.

p. 12

WOORDJE VAN DE VOORZITTER

Recommend Documents