Woord vooraf Mijn tweede stage was in het vogelopvangcentrum te Beernem. Daar heb ik veel bijgeleerd over iets waar ik nog niet echt veel van wist, namelijk vogels. Ik wil dan ook Katrien Werbrouck, Suzy Goegebeur en Guy Surmont bedanken voor het vertrouwen en het geven van alle nodige informatie. Daarnaast mag ik natuurlijk de vrijwilligers niet vergeten, voor het bijstaan waar nodig. Voor het maken van mijn stageverslag wil ik graag Peggy Van Wiele bedanken, voor het tijdig lezen en verbeteren van mijn verslag. Daarnaast wil ik ook Katrien bedanken voor het beantwoorden van al mijn vragen. Bette Van Doorslaer Mei 2011
Stage II
Titel Egelvriendelijke tuin. Hoe?/Egelopvang. Hoe? Omschrijving van de stageopdracht Mijn stageopdracht gaat over „Hoe maak mijn tuin egelvriendelijk‟. Mijn werk is in 2 delen opgedeeld: 1 e algemene bespreking, 2e hoe kunnen wij onze tuin aanpassen. Egels zijn geen huisdieren en wanneer ze gevonden worden moeten ze eigenlijk naar egelopvangcentra gebracht worden. Daar er weinig opvangcentra zijn bespreek ik hoe ook wij de egel kunnen helpen. Dit alles heb ik samengevat in een infofolder (Egelvriendelijke tuin. Hoe? / Egelopvang. Hoe?). Trefwoorden Huisvesting Voeding Opvang Winterslaap Vrijlating
Bette Van Doorslaer
5
Stage II
6
Inhoudsopgave Titel ............................................................................................................................................ 5 Omschrijving van de stageopdracht...................................................................................... 5 Trefwoorden .............................................................................................................................. 5 Inhoudsopgave ......................................................................................................................... 6 Technische fiche stagebedrijf ................................................................................................ 8 1 Voorstelling van het bedrijf .......................................................................................... 9 1.1 Geschiedenis ............................................................................................................... 9 1.2 Het plan ...................................................................................................................... 10 1.3 Enkele sfeerbeelden bij het plan ............................................................................... 12 1.3.1 Quarantaine ............................................................................................................... 12 1.3.2 Intensive care ............................................................................................................ 12 1.3.3 Dierenartsenlokaal ..................................................................................................... 12 1.3.4 Educatieruimte ........................................................................................................... 13 1.3.5 Winkel ........................................................................................................................ 13 1.3.6 Bureau ....................................................................................................................... 13 1.3.7 Keuken ....................................................................................................................... 13 1.3.8 Open volière .............................................................................................................. 14 1.3.9 Muizenkelder ............................................................................................................. 14 1.3.10 Grote overdekte volière ............................................................................................. 14 1.4 Route van een gewonde vogel .................................................................................. 15 1.4.1 Binnenkomen ............................................................................................................. 15 1.4.2 Dierenartsenlokaal ..................................................................................................... 16 1.4.2.1 Het onderzoeksprotocol (voor vogels) ................................................................... 16 1.4.2.2 Na het onderzoek ................................................................................................... 18 1.4.3 Intensive care ............................................................................................................ 18 1.4.4 Quarantaine ............................................................................................................... 18 1.4.5 Familiekooien ............................................................................................................. 18 1.4.6 Grote overdekte volière ............................................................................................. 18 1.4.7 Open volière .............................................................................................................. 18 2 Hoe krijg ik mijn tuin egelvriendelijk? ........................................................................ 19 2.1 De egel....................................................................................................................... 19 2.1.1 Oorsprong .................................................................................................................. 19 2.1.2 Het uiterlijk van de egel ............................................................................................. 19 2.1.3 Het gedrag van de egel ............................................................................................. 21 2.1.4 Voeding ...................................................................................................................... 22 2.1.5 De voortplanting......................................................................................................... 23 2.1.6 Ziektes en vijanden .................................................................................................... 24 2.2 De egel in de tuin ....................................................................................................... 24 2.2.1 Zijn egels nuttig of schadelijk? .................................................................................. 24 2.2.2 De tuininrichting ......................................................................................................... 24 2.2.2.1 Verzorging en onderhoud van de egelvriendelijke tuin ......................................... 25 2.2.2.2 Het stimuleren van natuurlijke voedingsbronnen .................................................. 26 2.2.3 Het lokken van egels ................................................................................................. 26 2.3 De egelverzorging...................................................................................................... 27 2.3.1 Wanneer egel in huis nemen?................................................................................... 27 2.3.2 Uitgangspunten bij de verzorging .............................................................................. 28 2.3.3 Huisvesting ................................................................................................................ 28 2.3.4 Voeding ...................................................................................................................... 28 2.3.5 Opfok moederloze egeljongen .................................................................................. 30 2.3.6 Winterslaap ................................................................................................................ 31 2.3.6.1 De verzorging tijdens de winterslaap .................................................................... 33 2.3.7 Egel terug in de vrije natuur ...................................................................................... 33 2.4 Besluit ........................................................................................................................ 34
Bette Van Doorslaer
Stage II
7
3 Persoonlijke visie ....................................................................................................... 37 4 Overzicht dagelijkse werkzaamheden....................................................................... 38 Bijlagen....................................................................................................................................... I Lijst met figuren ....................................................................................................................... II Bronvermelding ......................................................................................................................... I 1. Boeken.................................................................................................................................... I 2. Internet ................................................................................................................................... I
Bette Van Doorslaer
Technische fiche stagebedrijf Naam stagebedrijf: Adres:
Opvangcentrum voor Vogels en Wilde Dieren Beernem vzw
Bulscampveld 8 9730
Beernem
Telefoonnummer: 050/79 09 59 GSM-nummer:
/
Faxnummer: / E-mail:
[email protected] Directeur/diensthoofd:
Katrien Werbrouck
Stagementor: Katrien Werbrouck Sector: Opvangcentra wilde vogels en dieren Afdeling/Groep binnen het stagebedrijf: Aantal werknemers:
2
Omzet: / Producten: / Specialisatie:
Revalidatie wilde dieren
Twee relevante publicaties van het stagebedrijf: Bijkomende gegevens:
/
Tijdschrift vogelvrij
Stage II
9
1 Voorstelling van het bedrijf 1.1 Geschiedenis Het VOC werd opgericht in 1982 op het privéterrein van de familie Ninclaus in Ruislede en dit in opdracht van de regionale milieuvereniging de Torenvalk. Ditzelfde jaar startte ze met het bouwen van grote revalidatiekooien. In 1983 vond de officiële opening plaats. Gedurende die tijd zorgen ze voor vereiste vergunningen en sloot het VOC zich aan bij de Vogelbescherming Vlaanderen die de werking van de vogelopvangcentra in Vlaanderen coördineert. Door de jaren heen werd het centrum verschillende keren aangepast en uitgebreid, maar door de steeds toenemende naambekendheid werd de last te zwaar om te dragen. In 1996 werd de werking op het privéterrein dan ook stop gezet. Er werd aangeklopt bij het Provinciebestuur van West-Vlaanderen. Dankzij de inspanningen van voorzitter Noël Lievrouw werd de “Overeenkomst tot ingebruikgeving” bekomen. Anderhalf jaar later was het nieuwe asiel een feit, maar deze keer in het Provinciaal Domein Lippensgoed-Bulskampveld. Op 24 augustus 2004 werd een nieuw erkenning- en subsidiebesluit gepubliceerd voor opvangcentra. Naast voorwaarden waaraan het VOC voldeed (een staat van dienst van minimum 10 jaar, een oppervlakte van minimum 500 m², de vrijwillige medewerking van een dierenarts, minimum 600 patiënten per jaar en een netwerk van minimum 30 vrijwilligers) werden er nog een aantal extra voorwaarden aan toegevoegd. Om nu aan een erkenning te komen, moet het asiel een vzw worden. Eveneens werd er gevraagd om vier keer per jaar een publicatie uit te geven en die de vereniging minstens 350 leden te tellen. Deze voorwaarden zijn ondertussen bereikt.
Bette Van Doorslaer
Stage II
1.2 Het plan
Bette Van Doorslaer
10
Stage II
Bette Van Doorslaer
11
Stage II
12
1.3 Enkele sfeerbeelden bij het plan 1.3.1
Quarantaine
Foto 1: Quarantaine
Foto 2: Quarantaine
Foto 3: Voedervoorraad
Foto 4: Quarantaine
1.3.2
Intensive care
Foto 1: Intensive care
1.3.3
Foto 2: Intensive care
Dierenartsenlokaal
Foto 3: Dierenartsenlokaal
Foto 5: Dierenartsenlokaal Bette Van Doorslaer
Foto 4: Dierenartsenlokaal
Stage II
1.3.4
13
Educatieruimte
Foto 7: Educatieruimte
Foto 8: Educatieruimte
1.3.5
Winkel
Foto 9: Winkeltje
1.3.6
Bureau
Foto 10: Bureau
1.3.7
Keuken
Foto 11: Keuken
Bette Van Doorslaer
Foto 6: Educatieruimte
Stage II
1.3.8
14
Open volière
Foto 13: Open volière
1.3.9
Foto 12: Open volière
Muizenkelder
Foto 14: Muizenkelder
Foto 15: Muizenkelder
Foto 16: Muizenkelder
1.3.10 Grote overdekte volière
Foto 17: Grote overdekte volière
Bette Van Doorslaer
Stage II
15
1.4 Route van een gewonde vogel 1.4.1
Binnenkomen
Wanneer mensen een gewonde/uitgeputte vogel of wild dier vinden, mogen die altijd binnengebracht worden in het VOC. Van 9 tot 17u is er iemand in het VOC die u verder kan helpen, kom je buiten deze uren, dan zijn er buiten opvanghokjes ter beschikking waar je het dier tijdelijk kan onderbrengen. ‟s Anderdaags worden die hokjes altijd leeggemaakt door één van de vrijwilligers. Voor elk binnengebracht dier moet een fiche opgemaakt worden. Zo kunnen ze dan jaarlijks zien hoeveel dieren er zijn binnengebracht en om welke redenen. In de bijlage vind je een dergelijk voorbeeld van een jaarlijks overzicht. Daarop staan de redenen van opname voor het jaar 2009-2010 en hoeveel er door deze reden zijn binnengebracht. Op een dergelijk fiche vind je volgende zaken: Dit wordt ingevuld door de vinder: * Opnamedatum en uur * Soort * Aantal * Gegevens vinder * Vinddatum en uur * Vindplaats * Reden opname De volgende zaken worden ingevuld door Katrien: * Resultaat (vrijgelaten, gestorven binnen/na 48u, euthanasie, geplaatst, terug naar eigenaar) * Mobiliteit * Ademhaling * Stress - angstniveau * Attitude * Normaal gewicht van een volwassen * Man/vrouw * Dehydratatie * Temperatuur * Kleur * Probleemgebieden + opmerkingen * Rehydratatie * Medicatie Meer informatie: zie fiche in bijlage. Zijn alle papieren in orde, dan wordt het dier naar het dierenartsenlokaal gebracht.
Bette Van Doorslaer
Stage II
1.4.2
16
Dierenartsenlokaal
1.4.2.1 Het onderzoeksprotocol (voor vogels) Tenzij de vogel ernstige symptomen heeft, zoals bloedende wonden, wordt de vogel eerst 30 min. in een rustig donker hok geplaatst. Pas dan vindt het eigenlijke onderzoek plaats. Het onderzoek * gebruik al je zintuigen (tast, zicht, reuk en gehoor) * naar de onderzoekstafel dragen: - met twee handen om het lijf en beide vleugels heen. - nooit op zijn rug dragen of met de kop naar beneden: kan zo in shock geraken. - vogels met scherpe snavels met één hand direct achter de kop grijpen en eventueel de vogel tussen je arm en lichaam klemmen. - bij roofvogels oppassen van hun klauwen: je kunt hem eventueel eerst in een doekje laten grijpen. - zoveel mogelijk beschermende handschoenen dragen. 1. Gedrag en houding Dit gebeurt voor dat je de vogel oppakt. Je kijkt of de vogel bol zit, alert of suf is, of de ogen wijd open staan, belast hij beide poten, hangt er een vleugel bij of niet, hoe houdt hij zijn kop, hoe is zijn evenwicht? 2. Voedingstoestand Indien de kam van het borstbeen te ver uitsteekt is de vogel te mager. In extreme gevallen is dit gemakkelijk te zijn, maar beter is om te voelen omdat de vederdracht een verkeerde indruk kan geven. 3. Globaal uitwendig onderzoek Verwondingen: ook onderkant van vleugels en oksels, verenpak: glad en verzorgd – gebroken veren of kale plekken, huid: zwellingen, afwijkingen (huid normaal lichtroze en beetje warm, want de lichaamstemperatuur is ongeveer 40°C)?
Bette Van Doorslaer
Stage II
17
4. Vleugels Stand, uitvouwen (lichte weerstand) en betasten van lichaam tot aan de punt op botbreuken, beweeglijkheid gewrichten, zwellingen, warmteontwikkelingen (beide vleugels vergelijken); geen luizen of mijten (schachtmijten langs schacht van slagpennen: vleugel tegen licht houden; lange luis in dekveertjes: blazen). Problemen in het gebied van de schouder of bovenin het opperarmbeen
Probleem in het gebied dat loopt vanaf het midden van het opperarmbeen tot aan het midden van het spaakbeen en de ellepijp
Probleem beneden van het midden van de ellepijp en het spaakbeen
5. Poten en tenen Gelijke belasting, poten één voor één strekken (lichte weerstand) en betasten van het lichaam tot aan de punt op botbreuken, beweeglijkheid gewrichten, zwellingen, warmteontwikkelingen (beide poten vergelijken); hoornschubben onderzoeken op verdikking, schilfering, schurftmijten; tenen en nagels; te lang, afwijkingen, ook onderzijde bekijken. 6. Kop en hals - OGEN: oogleden wijd open, helder- niet waterig of gezwollen, rode randen onder oogleden, pupil donker. - NEUS: neusgaten open, neusvloeiing (evt. drukken op washuid boven de snavel), bijholten of sinussen (bij ontsteking evt. uitpuiling wanggebied: betasten). - SNAVEL: schoon en glad, recht vooruitstekend, normale lengte. - MOND- EN KEELHOLTE: * SNAVEL: schoon en glad, recht vooruitstekend, openen: verwonding, slijm, schimmel, aanslag of zwellingen aan de binnenkant van de bek, op de tong, in de keel of keelholte, parasieten, vreemd voorwerp; washuid boven de snavel: schoon en glad, neusgaten goed zichtbaar, binnenkant van de bek moet rozig zijn, geen wormen of mijten. * KROP: moet leeg of bijna leeg zijn, zwellingen, verwondingen, ruik of de inhoud niet aan het bederven is, indien dit zo is, komt er een rottingslucht uit de bek van de vogel. * ADEMHALING: kijk en luister: regelmatig, tempo (hou rekening met stressfactor), bijgeluiden (piepen, rochelen), indien snavel constant open: benauwdheid, mag niet niezen of hoesten. 7. Buik Niet te warm, rood of gezwollen.
Bette Van Doorslaer
Stage II
18
8. Cloaca Schoon, ontlasting: geen onverteerde voedselresten, bloed, slijm of luchtbellen; kleur en consistentie (vast, witachtig tot bruin of groen): uitzondering sommige watervogels en viseters; microscopische onderzoek op worminfecties 9. Neurologische symptomen Kopverdraaiingen, evenwichtsstoornissen, desoriëntatie, krampen, stuiptrekkingen, verlammingen. 1.4.2.2 Na het onderzoek Na het onderzoek worden eventueel de nodige zorgen toegediend. Daarna verhuist hij naar intensive care of quarantaine. Wanneer ze bijna genezen zijn en geen intensieve zorg meer nodig hebben, worden ze naar buiten geplaatst (familiekooien, grote overdekte volière en open volière) 1.4.3
Intensive care
Wanneer dieren nog extra zorg nodig hebben, zoals medicijnen, zalven,… Worden ze hier geplaatst. 1.4.4
Quarantaine
Hier komen de dieren terecht wanneer ze leiden aan een besmettelijke ziekte. Alle andere dieren die hier gehuisvest zijn verhuizen dan naar een andere ruimte, want wanneer er geen dieren zijn met een besmettelijke ziekte wordt deze ruimte gewoon gebruikt voor het plaatsen van vogel. 1.4.5
Familiekooien
De familiekooien zijn allemaal verschillende kooien, zoals de waterkooi (waar de watervogels komen), de zangvogelkooi,… Helemaal achteraan bevindt zich dan de zoogdierenkooi, deze is volledig omringd met draad, zodat ze niet de kans krijgen om te ontsnappen. 1.4.6
Grote overdekte volière
Hier komen de roofvogels terecht, zoals de buizerd die weer moeten leren vliegen. Deze vogels hebben namelijk een tijdje in een klein hokje gezeten, waardoor ze niet hebben kunnen vliegen. Hier krijgen ze de mogelijkheid om het weer te leren. Deze vogels mogen niet in de open volière, want deze moeten nog geringd worden (wetenschappelijke ring). 1.4.7
Open volière
Hierin komen de vogels terecht die eigenlijk, wanneer ze sterk genoeg zijn, hun vrijheid weer mogen pakken. Boven deze volière is dan ook geen net gespannen.
Bette Van Doorslaer
Stage II
19
2 Hoe krijg ik mijn tuin egelvriendelijk? 2.1 De egel 2.1.1
Oorsprong
Egels komen voor in Europa, Azië en Afrika. In hun enorme verspreidingsgebied zijn er twee soorten te ontdekken, de stekelloze haar- of spitsmuisegels en de echte of stekelegels. Bij de echte egels zijn er nog eens vier ondersoorten. De amoeregel (Erinaceus amurencis); de Oostelijke egel (Erinaceus concolor), komt voor tussen Duitsland en Polen, Tsjechië en Oostenrijk; de Oost-Europese egel (Erinaceus roumanicus), komt voor van Letland tot WestTurkije; de West-Europese egel (Erinaceus europaeus). De West-Europese egel is diegene die wij in onze tuin tegenkomen. De egel behoort tot een van de oudste zoogdieren. Hij zou namelijk vijftig miljoen jaar oud zijn, ze hebben namelijk in een steengroeve in Darmstadt een van stekels voorzien fossiel zoogdiertje gevonden. Insecteneters zijn namelijk een groep voorouders, waaruit alle hogere zoogdieren uit zijn ontstaan. De West-Europese egel kent een zeer groot verspreidingsgebied. Op het kaartje is dat het gebied dat groen gekleurd is. In Vlaanderen komt hij vrijwel overal voor. De egel werd in oktober 2009 gespot in 123 plaatsen in Vlaanderen. Figuur 1: Verspreiding van de West-Europese egel in Europa
In dat verspreidingsgebied leeft de egel in kleinschalige, zeer afwisselende, niet te natte streken, met struikgewas en loofbomen, in braakliggende of steppeachtige gebieden met bosschages, maar ook in steenachtige of rotsige terreinen. Ook in de Alpen is hij te vinden tot op een hoogte van 2000m, dit bewijst dat egels goede klimmers zijn. 2.1.2
Het uiterlijk van de egel
Grootte Volwassen egels kunnen 25-30cm groot worden, waarvan hun staart 2-3cm is. Met deze grootte behoren de egels tot een van de grootste insecteneters, enkel in Zuidoost-Azië is er nog één groter, namelijk de spitsrat, die namelijk zonder staart tot 40cm kan worden. Gewicht Een egel weegt ongeveer 800-1300g. Er is geen of weinig verschil tussen een mannetje en een vrouwtje. Ze kunnen in de wintermaanden tot 1500g wegen, dat komt door hun vetreserves. Tanden Ze hebben 36 kleine spitse tanden. Daarmee kunnen ze gemakkelijk insecten met een harde schil, als insectenlarven met een zachte schil in stukjes bijten. Gemeen met de mens, beren en apen. Egels zijn zoolgangers, net als de mens, beren en apen, dit wil zeggen dat ze gebruik maken van heel hun voetzool.
Bette Van Doorslaer
Stage II
20
Stekels Een van de bijzonderste kenmerken van een egel zijn de stekels die ze hebben. Dit zijn een soort, speciaal aangepaste haren. Wanneer een egel geboren wordt, zijn deze stekels zacht en zijn ze ingebed in de gezwollen rughuid. Deze zijn ook volledig wit en er komen er een stuk of honderd voor. Tijdens de eerste levensweken groeien er steeds meer en meer bruine stekels Figuur 2: Patroon op stekels tussen de witten. Deze nieuwe stekels hebben een speciaal patroon, namelijk een lichte punt, daarop gevolgd door een donkere band en het eindigt met een lichtere basis. Eenmaal volgroeid komen er ongeveer 5000-7000 stekels voor. Oprolmechanisme Om zich te kunnen oprollen maakt de egel gebruik van enkele oppervlakkige spieren van romp, staart en kop. De meest opvallendste is de dorsale huidspier die ventraal door een kringspier omzoomd is. Deze dunne spierlaag wordt door verschillende spieren, die met deze spierlaag vergroeid zijn, naar ventraal getrokken. Een kopspier trekt de dorsale huid als een kapje over de kop. Hierbij gaan de craniale stekels rechtstaan en vormen zo de eerste bescherming. Contractie van een staartspier trekt het caudale gedeelte van de dorsale huidspier naar ventraal. Om de bolvorm aan te nemen, moet het hoofd tussen de voorpoten en de ledematen tegen de buik worden getrokken. Hierna contraheert de dorsale huidspier waardoor het craniale en caudale gedeelte dichter bij elkaar komt, zo wordt de bolvorm gevormd. Door verdere contractie van de kringspier wordt de ventrale opening nog meer gesloten. Om terug te ontrollen maakt hij gebruik van spieren die een antagonistische werking hebben dan de reeds besproken spieren.
Figuur 3: Morfologie van de dorsale huidspier van de opgerolde egel
Figuur 4: Huidspieren van de Indische egel na het verwijderen van de dermis
Bette Van Doorslaer
Stage II
21
Lichaam De snuit, flanken en buik zijn niet bedekt met stekels, hier komt een gewone vacht voor. Die vacht is nodig ter bescherming van het lichaam. Geslachtsonderscheid Aangezien er uiterlijk weinig verschillen zijn tussen het mannetje en het vrouwtje, moeten we hun buik gaan inspecteren. Beide geslachten hebben twee rijen van tepels, enkel wanneer het vrouwtje moet zogen worden ze dikker. De geslachtsopening van een mannetje bevindt zich iets achter het midden van de onderkant en kan door zijn knopvormige, huidachtige structuur met een navel worden verward. De geslachtsopening van een vrouwtje bevindt zich meer naar achter, dichter bij de anus. Zij vertoont geen navelachtige structuur.
Figuur 5: Geslachtsonderscheid. Bij mannetje zie je een uitgestulpte navel (linkse figuur) als geslachtsopening.
Zintuigen Reuk en smaak zijn de best ontwikkelde zintuigen van de egel. Als schemer- en nachtdier moeten ze hoofdzakelijk op hun neus vertrouwen. Ook bezitten egels nog een extra orgaan, namelijk het orgaan van Jacobsen. Dat is een extra reukorgaan dat via een holte in verbinding staat met de achterkant van het tandvlees. Ze gebruiken dit om het voedsel dat ze al in hun mond hebben te beoordelen. In samenhang met dit extra orgaan, vertonen egels een merkwaardig gedrag. Wanneer ze op een onbekend, maar mogelijks voedingsrijke stof stuiten, neemt hij alle tijd om eraan te ruiken en erop te kauwen, waarbij grote hoeveelheden schuimachtig speeksel afscheidt. Dit slijm wordt met uitgestoken tong en vreemde schuddende bewegingen op de rug geslingerd. Men denkt dat dit is om de smaak- en reukreceptoren te reinigen en zo de geur van de nieuwe stof te kunnen analyseren. Naast de smaak en geur, is ook het gehoor goed ontwikkeld. Want voor het opsporen van kleine, bewegende dieren, is het noodzakelijk de geringste geluiden te kunnen waarnemen. Egels kunnen, net als vleermuizen, ultrasone frequenties opvangen. Hun gezichtsvermogen is zwak ontwikkeld. Tot slot heeft een egel ook tastharen, aan zijn snuit en op de flanken. Die dienen als hulpmiddel bij het ontwijken van hindernissen. Deze spelen ook een rol bij het signaleren van een prooi. 2.1.3
Het gedrag van de egel
Egels zijn solitaire dieren, onderlinge contacten beperken zich tot het paren. Egels produceren vele verschillende geluiden om te communiceren met elkaar. De geluiden snuivend blazen tot snurkend, geven aan dat ze gestoord zijn, maar niet bedreigd. Bij gevaar, en tijdens de paring, blazen en puffen ze. Wanneer ze werkelijk in nood zijn, kunnen ze luid en doordringend gillen. Wanneer ze vrolijk zijn gaan ze zachte fluitende geluiden maken. Jongen die geen voedsel vinden of hun moeder kwijt zijn, produceren een herhalend, kort gefluit. Spelende jongen maken eerder een kwettergeluid, dat aan vogels doet denken.
Bette Van Doorslaer
Stage II
22
Tijdens de ontwikkeling in de loop van de jaren, is het uiterlijk nog niets veranderd, wel is de werking van hun hersenen verbeterd. Ze leren goed, passen zich zeer goed aan en zijn verbazingwekkend flexibel. Hun vermogen om zich in hun leefgebied te oriënteren is zeer goed ontwikkeld. Zo weten ze de belangrijkste voedselbronnen, paadjes en doorkruipmogelijkheden, verstopplekjes en nestgelegenheden feilloos te vinden en vermijden ze hindernissen en gevaren. Ze leren ook heel snel het verschil tussen vriend en vijand. Hun natuurlijke vijanden zijn voornamelijk de dassen en de vossen, maar ook ratten, marterachtigen en roofvogels kunnen een gevaar vormen. Ze herkennen verschillende personen aan hun stem en geur, waardoor ze ook zeer terughoudend gaan reageren tegenover nieuwe personen. Egels likken of poetsen zich zelden, dat verklaart dan ook dat ze vaak last hebben van parasieten, zoals teken en vlooien. Een andere reden waarom ze vaak last hebben van parasieten, is omdat het moeilijk is om tussen de stekels te gaan poetsen, waardoor dit ook een ideale plaats wordt voor parasieten. Het is er warm en ze worden met rust gelaten. Ze beperken hun verzorging tot krabben en het schudden van hun stekels. Vooral wanneer ze ‟s avonds wakker worden krabben ze zich uitgebreid. Ze verzorgen niet alleen hun behaarde lichaamsdelen, maar kunnen ook door allerlei ingewikkelde buigingen, tussen hun stekels krabben, maar dit lukt niet grondig. Opmerkelijk bij de egels is dat ze een winterslaap houden. Tijdens de herfst maken ze een vetlaag aan om zo de winter door te komen. Tijdens de winterslaap kan hun lichaamstemperatuur, door beperkte werking van de schildklier, op zeer lage waarden doen teruglopen, tot 5°C (normaal: 35°C). Met een voldoende dikke vetlaag, kunnen ze vier tot vijf maanden trotseren. 2.1.4
Voeding
Hun natuurlijke voeding is afhankelijk van hun leefgebied. Ze behoren tot de carnivoren, waardoor ze dus vooral op ongewervelde prooidieren zijn gespecialiseerd. Kevers, sprinkhanen, krekels, oorwormen en andere op de grond voorkomende insecten behoren, net als hun larven, tot het belangrijkste deel van hun dagelijkse menu. Ook pissebedden, duizendpoten, spinnen, hooiwagens, wormen en slakken worden door hen gegeten. Maar stuiten ze op een nest van jonge muizen, zullen ze die ook opeten, ook vogelnesten kunnen eraan geloven, wanneer ze op een bereikbare plaats liggen (op de grond of net boven de grond). Hiervan gaan ze niet enkel de jonge vogels opeten, maar ook de eitjes. Als bijvoeding of uit nood kunnen ze ook plantaardige voeding eten, ze zullen dan voornamelijk aan overrijpe appels knagen. Voor een goede vertering zijn min of meer onverteerbare ballaststoffen een noodzaak. De chitinepantsers van insecten vormen het belangrijkste bestanddeel. Maar ook via maden, wormen en slakken kunnen er allerlei aarde en steentjes worden opgenomen, die kunnen dienen als ballaststof.
Bette Van Doorslaer
Stage II
2.1.5
23
De voortplanting
Tijdens de maanden, mei, juni en juli en vaak ook een keer in augustus worden de vrouwtjes loops. Tijdens die periode leggen de mannetjes lange afstanden af op zoek naar een vrouwtje. Stuiten ze op een met geur gemarkeerd territorium van een vrouwtje dan hebben ze hun doel bereikt. Eenmaal het vrouwtje gevonden, moeten de mannetjes eerst hun onderlinge agressie, drang om het voedselgebied te verdedigen afbouwen. Hij maakt daar gebruik van een zeer eenvoudige methode, door het doel van zijn wensen met grote volharding te omcirkelen, wordt ook wel egelcarrousel genoemd. Het vrouwtje zal zich lange tijd verzetten, door haar indringer met opgezette kopstekels van zich af te duwen wanneer hij te dicht komt. Wat de oorzaak is van de plotse verandering, wanneer het vrouwtje het mannetje toelaat, is voorlopig nog onbekend. Daarna volgt de paring, die gebruikelijk is voor de dieren. De vrouwtjes kunnen namelijk hun achterlijf zo omhoogsteken dat het mannetje haar kan dekken zonder geprikt te worden. De paring kan, met korte pauzes, vaak langer dan een uur duren. Het mannetje blijft na de dekking nog een tijdje bij het vrouwtje, tot op het moment de jongen in aantocht zijn. Het Figuur 6: Voortplanting bij de egel vrouwtje verjaagt dan het mannetje al bijtend, hij kan namelijk de jongen verslinden. De draagtijd bedraagt 35 dagen. Eén dag voor het werpen bouwt het vrouwtje een groot, zacht babynest. Het materiaal dat ze hiervoor gebruikt is gedroogd gras, oude bladeren, mos. Deze vervoert ze via haar bek en niet volgens een fabeltje op de stekels. Het best is dat het nestje beschut is tegen de regen, daarvoor kiest ze plaatsen in holle bomen en takkenbossen, onder wortelstokken of houtopslag, in een schuurtje, onder een afdak en onder grote stenen. Gemiddeld heeft één egel zo‟n vijf jongen, maar dit kan gaan van twee tot tien. Ze worden met gesloten ogen geboren, het zijn dus nestblijvers. Al na enkele dagen kunnen de jongen horen, pas na veertien tot achttien dagen gaan hun ogen open. Vanaf de derde levensweek gaan ze mee met hun moeder naar buiten, waar ze steeds achter haar aanlopen en ook al zelf (achter) hun voedsel Figuur 7: Egeljong zoeken en verorberen. De egelmoeder zal zich daarbij op geen enkele manier helpen, ze leidt ze alleen langs geschikte voederplaatsen. De jongeren gaan natuurlijk niet verhongeren, ze krijgen namelijk nog tot zes weken melk van de moeder. Wanneer ze twee maanden oud zijn, hebben ze een lichaamsgewicht van ongeveer 200250g, vanaf dan zijn ze zelfstandig en verlaten ze het nest. Een korte tijd daarna verlaten ze ook het territorium van de moeder. Haar territorium is zo ongeveer 10-20ha groot, dat van een mannetje 20-40ha.
In warme streken, kan, wanneer de eerste worp eind mei/begin juni was, in augustus nog een tweede worp plaatsvinden. Een tweede worp kan ook plaatsvinden, wanneer de eerste is verloren gegaan. Een egel kan tot 8 jaar oud worden.
Bette Van Doorslaer
Stage II
2.1.6
24
Ziektes en vijanden
Door zijn stekels heeft de egel onder natuurlijke omstandigheden weinig last van vijanden. Dat wil wel niet zeggen dat ze onaantastbaar zijn. Grote uilen en roofvogels met lange nagels, zoals de oehoe of een steenarend, kunnen gemakkelijk een egel vangen, doordat ze met hun wapens doorheen de stekels geraken. Maar ook zoogdieren zoals de vos en de das jagen op de egel. Het zijn vooral jonge egels die het slachtoffer worden van vossen, dassen, marters en bunzingen. Tot de echte vijanden van de egel behoren de uitwendige parasieten, zoals teken, vliegenmaden, vlooien en mijten, en de inwendige parasieten, zoals longwormen (via de tussengastheer de slak), long- en darmhaarwormen, darmwormen en cocciden (eencelligen). Hoe hevig ze te lijden hebben van de parasieten, hangt van hun gezondheidstoestand af. Zwakkere zullen er meer last van hebben, dan gezonde. Maar bijna alle wilde egels hebben last van vlooien en teken. Nu ziet men ook andere problemen bij de egel, problemen die ervoor zorgen dat de egel misschien gaat uitsterven. In opvangcentra worden nu teveel zieke of gewonde dieren binnengebracht. Het probleem zou een bepaald ziektebeeld zijn, dat de laatste tijd zeer vaak terugkomt, een ziektebeeld dat lijkt op kanker. Ze gaan er alles aan doen om te ontdekken wat het is.
2.2 De egel in de tuin 2.2.1
Zijn egels nuttig of schadelijk?
Figuur 8: Engerlingen
Egels zijn zeer nuttig in moestuinen voor het verdelgen van kevers, rupsen, slakken, engerlingen1, veenmollen, slakkenmaden en af en toe jonge mollen. Deze vernietigen namelijk heel vaak planten, grassen,.. Maar een nadeel is dat ze andere nuttige dieren ook verdelgen, zoals pissebedden, duizendpoten, spinnen en hooiwagens. Zij vernietigen namelijk schadelijke of hinderlijke insecten (vb. sprinkhanen).
Een ander nadeel is dat egels ook legsel of broedsel van een roodborstje of een winterkoning kunnen verorberen, maar dit komt dan ook doordat die vogels hun nest op de grond hebben gemaakt, zodat de egels erbij kan, want anders doen ze dit niet. Ook wanneer ze de mogelijkheid krijgen om ‟s nachts, wanneer het donker is, kuikens te pakken, zullen ze dat ook doen. Maar die kuikens kunnen evengoed gepakt worden, door bunzingen, marters, vossen en wezels. Dit is probleem is eerder te wijten aan de nalatigheid van de kippenhouder. Maar egels zijn rondom huis en hof nuttiger dan dat ze schadelijk zijn. 2.2.2
De tuininrichting
Voor egels is het best dat hun leefomgeving zo veelzijdig mogelijk is. Wanneer je uw tuin opnieuw wilt aanleggen, moeten je misschien gaan kijken om een basis voor biologische veelvormigheid te scheppen. Dit kan op verschillende manieren: door grootse veranderingen, of door kleine subtiele verandering, wanneer de grote niet kunnen. Grote veranderingen
1
Engerling = larve van kevers (vb.: meikever, junikever, julikever, johanneskever,…).
Bette Van Doorslaer
Stage II
25
Met biologische veelvormigheid bedoelen we dat we een monotoon vlak terrein kunnen ombouwen tot een terrein met hoger en lager gelegen gebieden. Natuurlijk zullen we hiermee problemen creëren. Hoger gelegen gebieden zullen droger zijn en lager gelegen vochtiger dan het platte vlak. Maar dit kan je gaan aanpassen door heuvels aan te leggen met waterdoorlatend materiaal, zoals steenslag en zand, en ondiepte van waterondoorlatend materiaal, zoals leem en vijverfolie. Afhankelijk van de aarde, de grootte en ligging van het terrein kan er verschillend materiaal worden gebruikt voor het aanleggen van een tuin. Zo kan je bij steenachtige of zanderige grond voor verhogingen kiezen, en zo droge en voedselarme plekken creëren, is de aarde leem- of kleiachtig, eerder een vijver of moeraszone aanleggen. De bedoeling is eigenlijk om terug een meer natuurlijker indruk te wekken. In ieder geval met de verhogingen en verlagingen in verhoudingen staan met platte vlakken. Het vlakke deel moet nog altijd groter zijn dan de oneffenheden en de hellingen mogen niet te steil zijn. Kleine veranderingen Wanneer het niet mogelijk is om in je tuin deze grote veranderingen toe te passen, kan je nog altijd wat kleiner subtiele zaken aanbrengen in de tuin. Zo kan je in uw tuin muurtjes maken van gestapelde natuurstenen. De waarde van die muurtjes is dat ze warmte vasthouden, holtes bieden voor dieren en begroeid geraken met ongebruikelijke planten, zoals mossen, varens en zaadplanten.. Er is wel een voorwaarde aan verbonden, de stenen moeten gestapeld worden en mogen niet worden vastgemaakt met cement. Men kan ook een berg stenen, takken en een drinkplaats ter beschikking stellen, met deze kleine zaken kan je de leefomgeving aanzienlijk veranderen. Egels bouwen namelijk graag hun nest in een berg takkenbossen of een stapel brandhout. 2.2.2.1 Verzorging en onderhoud van de egelvriendelijke tuin Ook het beheer en gebruik van de tuin speelt een belangrijke rol, wanneer je egels wilt aantrekken. Een tuin wordt pas echt egelvriendelijk door een natuurgetrouw mogelijk onderhoud en gebruik, of anders gezegd zonder veel verzorging en gebruik. Dit wil niet zeggen dat je uw tuin een wildernis moet laten worden, maar een mooie tuin is best te combineren met een mate van natuurlijkheid. In grote tuinen is het wel mogelijk om ergens achteraan een stukje te laten verwilderen, terwijl de rest zeer mooi is opgedaan. Met kleinere tuinen is dat wat moeilijker, dan zal er een keuze moeten gemaakt worden of de tuin wat wilder of wat meer opgemaakt wordt. Maar niet alleen het maaien, omspitten en beplanten van de tuin, zorgt ervoor dat egels worden aangetrokken. Ook het gebruik ervan door mensen, honden, katten en andere huisdieren is bepalend. Wanneer er constant beweging is in de tuin, door voetballende kinderen, rondlopende honden of katten, zal dit de egels niet aantrekken. Dit wil wel niet zeggen, dat je geen katten of honden meer mag houden. Indien mogelijk kan er een ruimtelijke scheiding gemaakt worden, zodat er een deel is waar mensen, huisdieren niet komen. De scheiding kan simpelweg worden gedaan met gaas, met hier en daar wat kruipgaten voor padden en egels. Een andere oplossing is een dicht struikgewas met doornen.
Bette Van Doorslaer
Stage II
26
2.2.2.2 Het stimuleren van natuurlijke voedingsbronnen Het zijn de natuurlijke voedselbronnen die de doorslag zullen geven of een bepaalde diersoort deze leefomgeving als zijn territorium gaat ervaren. Daarom raadt men aan om een veelzijdig, natuurlijk voedselaanbod te voorzien, ook al ze vaak zal moeten bijgevoederd worden. Volwassen egels hebben dagelijks minstens 100g hoogwaardig voedsel nodig. De voedseldiertjes die in struiken of compostlagen en bodem leven, zijn zeer voedselrijk en een veelvormig voeder voor egels, padden, vogels… Dit voeder varieert van keverlarven, via spinnen en hooiwagens tot en met duizendpoten, pissebedden en vliegen- en muggenlarven. Wanneer we voortdurend de tuin gaan omspitten, in de herfst gaan we de voedselrijke en beschermende laag gevallen bladeren, afgestorven kruidachtige planten en grassen verwijderen, komt de bodem bloot te liggen aan de winterse temperaturen. Zo krijgt de onderwereld (de diertjes die onder de grond leven) niet de kans zich te ontplooien. Zo zal er minder voeder voor de egels zijn. Natuurlijk moet de tuin in orde zijn, maar dan kan je volgende zaken toepassen: * De bladeren die tijdens de herfst van de bomen vallen worden opgeruimd, deze kunnen dan op de composthoop gesmeten worden of onder de bomen, maar niet zomaar wegdoen. * Onkruid dat in de moestuin groeit ook. Op die manier blijft de kringloop in de tuin, want egels maken namelijk deel uit van die kringloop, zij zijn namelijk de consumenten. 2.2.3
Het lokken van egels
Er heerst een fabeltje rond dat zegt dat je egels kunt houden in uw tuin, door ‟s avonds iedere keer een schoteltje melk op het terras te plaatsen. Helaas is melk zeer slecht voor de egels, dat zien we bij de huisegels, ze krijgen er namelijk diarree van. Wat je wel eventueel op uw terras kunt plaatsen is een schoteltje met levende meelwormen. Deze komen ongeveer overeen met hun natuurlijke voeding. Zet wel maar een kleine portie, want het is niet de bedoeling dat de mens de egel gaat vetmesten. Ook moet je weten dat egels solitaire dieren zijn, dus je zult nooit een groep egels kunnen lokken met uw schoteltje. Komt er echter een vrouwtje af met wat jongen, mag de portie wat groter zijn. Naast voedsel is water ook een ideaal aantrekmiddel. Hiermee lok je zelf ook vogels, die gaan dit bakje niet alleen als drinkbakje zien, maar ook als een bakje om in te badderen. Dit bakje mag gewoon een onderzetter zijn van aardewerk met een lage rand. Een derde manier om het aantrekkelijk te maken voor de egels, zijn verstopplekjes. Dit zijn plekjes waar ze droog kunnen zitten tijdens regenachtige dagen, waar ze een slaapnest kunnen bouwen of waar ze een warm en zacht bekleed nest kunnen bouwen voor hun jongen. In de herfst gaan ze op zoek naar een goed beschermd nest om hun winterslaap te doen. Vooral smalle ruimtes tussen de grond en een of ander dak vinden ze aantrekkelijk. Wanneer je nu eenmaal een stadstuintje hebt, waar zo‟n onderkomens ontbreken, kan je altijd een egelhuisje bouwen. Dat is een houten kistje bestaande uit vier wanden, met een dakje erop. De zijwanden mogen niet hoger zijn dat 10-15cm en in één van de zijwanden moet een opening zitten van 10x10cm. Het nestje mag zeer simpel zijn, ingewikkelde zaken stoot egels af. In het huisje leg je nog wat droge bladeren en gras. Een verhoogd vloertje mag enkel worden toegepast, wanneer er een kans bestaat dat er opzij regenwater kan inlopen.
Bette Van Doorslaer
Stage II
27
2.3 De egelverzorging 2.3.1
Wanneer egel in huis nemen?
Er zijn slechts drie redenen wanneer een egel in huis mag worden genomen: 1. Zij zijn gewond of ziek 2. Wanneer de egel te weinig weegt om de winter door te komen 3. Nog niet zelfstandige jongen die hun moeder hebben verloren Slechts bij deze drie gevallen laat de wet de tijdelijke opvang van egels toe. Maar de opvang is slechts toegelaten, wanneer je als doel hebt de egels weer vrij te laten in hun leefomgeving. Wanneer je dus van plan bent om een egel in huis te nemen, ben je verplicht om een deskundige te raadplegen, zo ben je niet strafbaar. Eerst en vooral gaan we via observatie kijken of het dier in aanmerking komt om opgevangen te worden. Volgende zaken kunnen als abnormaal worden beschouwd: * Egels die overdag beginnen rond te scharrelen of het wagen hun beschutte plaats overdag te verlaten. * Normaal is dat egels zich gaan oprollen bij het minste geluidje, abnormaal (na 5-10 min.) is wanneer het na het oprollen de omgeving rustig is, maar het egeltje niet meer ontspant. * Een egel die zich langzaam voortsleept, normaal is dat egels snel trippelen. * De kop geeft ook duidelijkheid over zijn gezondheidstoestand. Normaal ziet de kop er van bovenaf eivormig uit. Maar heeft hij ingevallen flanken en van opzij gezien een deuk tussen kop en romp, betekent dit dat de egel ziek of ondervoed is. * Jongen die nog geen 200g wegen en na een uur observeren nog geen moeder gezien hebben, kunnen in aanmerking komen voor opvang. * Een egel in water kan ook niet juist zijn. Je treedt enkel in actie, wanneer het onmogelijk is voor de egel om uit het water te komen. Egels kunnen namelijk kleine afstanden zwemmen in het water, maar als de wanden te steil zijn, gaan ze er niet meer uitgeraken. Je haalt de egel dan uit het water en zet hem op een veilige plaats. Wanneer je alles goed hebt geobserveerd en bent tot de conclusie gekomen dat de egel geholpen moet worden, dan til je de egel met beide handen aan de zijkant op om hem nader te onderzoeken. Weet wel dat egels uit angst kunnen bijten, daarom is het gebruik van handschoenen, doek of kledingstuk geen overbodige luxe. Eerst ga je de kop en de rug tussen de stekels onderzoeken op wonden, vliegenmaden, teken en vlooien. Weet wel dat bijna alle egels besmet zijn met parasieten, wanneer de parasieten in grote mate voorkomen is dat een teken van een zwakke gezondheid. Je kan ook de stekeltest toepassen: je neemt een stekel vast en trekt die recht omhoog. Bij een gezonde egel zal die stekel bijna onmiddellijk worden ingetrokken, bij een zieke egel blijft die stekel nog wat uitsteken. Ik heb dit niet in de werkelijkheid uitgeprobeerd. Vervolgens bekijk je de onderkant, wat natuurlijk moeilijk is wanneer de egel is opgerold. Met enige ervaring kan je met handschoenen ze aan de zijkant zo vastpakken dat ze met zacht geweld gaan ontrollen. Het ontrollen kan ook gestimuleerd worden door over het dorsale stekelkleed te strelen, zo zou hij kortstondig ontrollen (staat niet in theorieboeken, maar wordt vaak toegepast, heb ik niet zelf uitgeprobeerd). Is dat eenmaal gelukt, onderzoek je kop, buik en ledematen. De ogen moeten bol en wat glanzend zijn, ze mogen niet ingevallen of mat zijn. Wanneer ze mat zijn, kan dit wijzen op een uitdroging of een ontsteking van het hoornvlies. De neus is vochtig en koel, zijn oren mogen geen vliegenmaden bevatten. Daarna onderzoekt u zijn buik op wonden en parasieten. Let wel op, de twee rijen van vijf tepels, die bij beide geslachten aanwezig zijn, mogen niet als teken worden aanzien.
Bette Van Doorslaer
Stage II
28
Ben je tot het besluit gekomen dat de egel hulp nodig heeft, dan zoek je een tas, doos, zak... waarin je de egel kan stoppen. Ook al zijn egelvlooien niet tuk op mensen, toch raad men af om de egel op de schoot mee te nemen. Daarnaast zijn egels ook gevoelig voor braken, wanneer het voertuig te veel schudt of wanneer je de egel in de koffer steekt waar het ruikt naar benzine, kan dit er al voor zorgen dat het egeltje gaat braken. Men raadt dus aan om de egel naast de chauffeur te plaatsen in een doos. 2.3.2
Uitgangspunten bij de verzorging
Wanneer je dus tot het besluit bent gekomen om de egel op te vangen, bel je zo snel mogelijk de dichtstbijzijnde egelopvang. Dit is noodzakelijk, want egels zijn beschermde diersoorten die niet zomaar verstoord mogen worden. Wanneer je u aanbiedt bij de egelopvang moet je je drie vragen stellen: 1. Beschik ik over een goede leefomgeving voor de egel? 2. Heb ik tijd genoeg om een betrouwbare verzorging te garanderen? 3. Heb ik de nodige deskundige ervaring om een ziek of gewond dier te verzorgen? Wanneer je hier drie keer ja op hebt geantwoord, kan je, in samenspraak met de egelopvang, kijken om zelf voor de egel te zorgen. 2.3.3
Huisvesting Tijdens de opvang hebben egels een rustig, donker, goed geïsoleerd slaaphuisje, waarin ze zich overdag kunnen terugtrekken nodig. Daarnaast moeten ze over een loopruimte beschikken dat groot genoeg is om er voedsel te verorberen en hun ontlastingen te deponeren. Bij een langer verblijf, moeten ze ook voldoende ruimte hebben om te bewegen. Wanneer je verschillende egels onderbrengt, moet elke egel over een eigen slaaphuisje en eetplek beschikken.
Je kan als volgt te werk gaan. Je maakt een ruimte van ongeveer 1 m² groot, met een rand van ongeveer 50cm groot. Op de bodem komt een laag krantenpapier, het isoleert goed en is gemakkelijk schoon te maken. In een hoek van deze ruimte plaats je een slaaphuisje, bij voorkeur een kleine doos, met daarin een ingang van 10x10cm. Het slaaphuisje kan gevuld worden met stukjes keuken- of toiletpapier, in het VOC gebruiken ze krantenpapier die in repen zijn gescheurd. In de tegenoverliggende hoek komen platte schaaltjes te staan, die doen dienst als voederen drinkbakje. Wanneer je de bovenkant wilt afsluiten, moet je wel oppassen dat de ruimte voldoende wordt geventileerd. Dit kan door voldoende luchtgaten in het dak te doen. De plek waar je zo‟n ruimte maakt mag niet te warm, vochtig-koud of tochtig zijn. In de zomer is een vloertemperatuur van 18-22°C optimaal, in de winter moet die steeds onder de 10°C zijn. Zit je met een nest jongen, moet de nesttemperatuur ongeveer 25°C zijn. Figuur 9: Voorbeeld van een egelbehuizing met slaapgedeelte
2.3.4
Voeding
Aan egels mag er niets van keukenresten uit de keuken, melk of zoetigheden gegeven worden. Enkel wat water en voeding dat is afgestemd op zijn spijsvertering. Het water moet wel steeds vers en schoon zijn. Opgelet: egels eten alleen wanneer ze zich veilig voelen, daarom is het beter, wanneer je de egel gevonden hebt, dat je eerst een goed onderkomen voorziet en vers water, pas later zijn voederbak.
Bette Van Doorslaer
Stage II
29
Wat geef je nu het best als voeder aan de egel? Wanneer je kant- en klaarvoeder voor honden of katten hebt liggen, zowel in blik als droogvoeder, kan dit tijdelijk een oplossing vormen. Het belangrijkste is dat het voeder niet ijskoud heeft, dit veroorzaakt namelijk gemakkelijk diarree bij de egel. Volgende zaken mogen ook gegeven worden: * Vlees (zolang het niet gekruid, vet of gerookt is) : 50-100g per dag per egel, het vlees wordt ontdooid en in kleine reepjes gesneden * Hardgekookt ei: kleingesneden * Stukje banaan * Rauwe havermout * Levende meelwormen of maden * Niet te vet rundergehakt: maar dit is op lange tijd te eenzijdig, want bevat te weinig ballaststoffen Eigenlijk wordt voor de egel volgend standaardvoeder aangeraden: * 30-35g gehakt met 1-2 druppels multivitaminen * 6-8 meelwormen of maden * 10-15 kattenknabbeltjes Het levend voeder wordt het best zo gegeven, dat ze niet kunnen ontsnappen, ofwel dood je ze juist voor je ze aan de egel geeft. Egels die te mager zijn, kunnen ‟s morgens nog een keer een halve portie extra krijgen van het avondmaal. Ook is het mogelijk een voorraad aan te slaan, dit kan met volgende recepten: Recept 1 * 500g mager rundergehakt met 1-2 eetlepels met vitamines verrijkte voedingskalk * 1 eetlepel lijnolie of een ander plantaardige olie * een handvol egelknabbeltjes (bijvoorbeeld van Vitakraft) of kattenbrokjes * Een handvol grove, geplette havermout. Meng dit allemaal goed door elkaar. Kneed daarvan kleine blokjes van ongeveer 50g die u zo invriest, zodat ze niet aan elkaar kunnen plakken. Bewaar deze blokjes in de vriezer. Iedere morgen haal je twee van deze blokjes uit, zodat die tegen ‟s avonds op kamertemperatuur zitten. Ziet het eetbakje er ‟s morgens uitgekrabd of is het omgedraaid, betekent dit dat ze te weinig hebben gekregen en nog achter extra voeder hebben gezocht. Geef dan grotere porties. Recept 2 * 500g kleingesneden kippenvlees zonder botjes * 250g in weinig water gekookte worteltjes * voeg 1-2 eetlepels havermout of kattenbrokjes toe Maak hiervan porties die je gemakkelijk kan invriezen. Naast deze blokjes geef je het best ook meelwormen of vliegenmaden. Deze kan je kopen in een dierenspeciaalzaak. In de koelkast blijven die 7-8 dagen goed, op kamertemperatuur gaan de maden verpoppen en deze lusten de egels niet zo. In de dierenzaak kan je meelwormen of vliegenmaden kopen in bakjes van 30-50g, die hoeveelheid verdeel je zo, dat je een week toekomt. Om te voorkomen dat ze uit het voederbakje kruipen, pak je beter een voederbakje waarbij de wanden iets hoger en egaal zijn. Bij de diepvriesblokjes en het levend voeder kan ook nog een kleine voorraad droogvoeder gegeven worden. Dit kunnen egelbrokjes zijn, maar kattenbrokken van een goed merk zijn even goed.
Bette Van Doorslaer
Stage II
30
Harde kost is zeer belangrijk voor de gezonde tanden. Daarom moet je af en toe ook rauwe kippenkoppen geven (kop en hals). Iets anders dat belangrijk is voor een goede vertering, naast een goed voeder, zijn onverteerbare ballaststoffen. In de natuur krijgen ze die binnen onder de vorm van chitine (insectenschilden) en verontreinigingen (zand, aarde, houtjes, gras …). Garnalenafval samen met de havermout dat verwerkt is in de diepvriesblokjes vormen een ideale ballaststof. Ook in de egelbrokjes zitten deze stoffen verwerkt. Afwisseling is de beste garantie tegen eenzijdige voeding, daarom kan je volgende zaken ook aan een egel geven: * roerei * zachte kaas * hazel- of walnoten * ongezwavelde rozijnen * kleine stukjes vers fruit Daarnaast is een dagelijkse aanvulling van mineralen en vitaminen geen overbodige luxe. Dit voorkomen gebreken in onevenwichtig samengesteld voeder. Om te voorkomen dat egels lui worden, kan je beter pas twee uur na het wakker worden het eten ter beschikking stellen. Tot dan zal hij onrustig rondlopen en opzoek gaan naar voedsel. Iedere morgen wordt dan het drink- en voederbakje grondig schoongemaakt. Het waterbakje wordt dan gevuld teruggeplaatst. Slakken en regenwormen mogen niet gegeven worden, voor het gevaar van besmetting met parasieten. Regenwormen kunnen namelijk geparasiteerd worden door platyhelminthes, slakken kunnen drager zijn van onder andere de longworm. 2.3.5
Opfok moederloze egeljongen
De meeste moederloze jongen zijn onderkoeld wanneer ze gevonden worden, zorg er daarom eerst en vooral voor dat ze terug op temperatuur komen, pas daarna mag je beginnen ze te voederen. Het op temperatuur brengen van de jongen kan je als volgt doen: je zoekt een mandje of doosje ter grootte van een schoendoos en ongeveer 30cm hoog, hierin leg je een laag kranten, dit isoleert goed en neemt goed het vocht op. Vervolgens moet je een minimale temperatuur zien te creëren van ongeveer 25°C. Je kan hiervoor gebruik maken van een infrarode lamp of een warmtestraler. Een gewone lamp kan ook gebruikt worden, maar moet wel op een hoogte van 25-30cm hangen en het nest moet met een doek worden afgedekt. Ook een doodgewone kruik met warm water kan gebruikt worden, de temperatuur moet wel zorgvuldig in de gaten gehouden worden met een thermometer. Een voordeel van die kruik is dat egeltjes niet kunnen uitdrogen. Een elektrisch kussen is te heet en mag niet worden gebruikt. De temperatuur in het nest moet wel regelmatig gecontroleerd worden, want de temperatuur mag niet boven de 30°C zijn. In noodgevallen kan je ervoor zorgen dat er vluchtwegen aanwezig zijn, zodat de egel uit een te warme omgeving kan vluchten. Eenmaal de egeltjes op temperatuur zitten, mag er gekeken worden om ze te voeden. Koemelk is dodelijk voor hen, je moet de zuigelingen voeden met een melkvervanger, zoals Esbilac of Cimilac. Eerst in wat vloeibare vorm, later, wanneer de oogjes opengaan, een wat geconcentreerde vorm. Toevoeging van voedingskalk of Osspulvit, multivitaminedruppels en zonnebloemolie of verse room voorkomen spijsverteringsproblemen en ziektes door voedingstekorten. Foto 18: Esbilac
Bette Van Doorslaer
Stage II
31
Als babyflesje kan een wegwerpspuit genomen worden, zonder naald, waarvan het tuitje voorzien is van een stukje ventielslang. Die ventielslang zou niet nodig zijn, hier in het VOC hebben ze dit nog nooit gebruikt. Ook speciale melkflesjes voor kittens zijn ideaal. Het voederen gaat als volgt: je neemt het egeltje, bij voorkeur ruggelings, in uw ene hand, het spuitje of flesje in de andere hand. Je doseert zo, dat het diertje zich niet kan verslikken en toch voldoen binnenkrijgt. Wanneer hij ophoudt met drinken of hij valt in slaap, is dat een teken dat ze genoeg hebben. Dan moet je nog één ding doen, voor je het egeltje met rust laten en dat is de ontlasting stimuleren. Dit doe je door met een zacht tissue, een dot watten of gewoon met uw vinger de buik en anus wat stimuleren. Deze handelingen moeten overdag om de twee uur gedaan worden, ‟s nachts om de vier uur. Het is ook belangrijk dat het gewicht goed wordt bijgehouden. In het begin zouden ze ongeveer 5g per dag zwaarder moeten worden, later ongeveer 10g per dag. Tot een lichaamsgewicht van 100g krijgen ze tien keer de fles, later vijf tot zes maaltijden verdeelt over 24u. Zodra ze 100g wegen, krijgen ze in plaats van Esbilac- of Cimilacmelk: * Hills Prescription Diet (te verkrijgen bij de dierenarts) * Of gepureerde babyvoeding met vlees van Nutricia voor baby‟s ouder dan vier maanden, die geen melk of tomaten mag bevatten. Dit steeds aangevuld met een mespuntje voedingskalk en een druppeltje multivitaminen. Wanneer de ontlasting te vast is, kan aan het mengsel nog room worden toegevoegd. Na een paar dagen wordt er rauw rundergehakt of kleingemaakt kippenvlees toegevoegd. Van zodra de tanden zijn doorgekomen, kunnen meelwormen of kleine kattenbrokken op het menu verschijnen. Zo ga je meer en meer vaste voeding beginnen geven, zodanig ze tegen een leeftijd van zes weken geheel op voeder voor volwassenen kunnen leven. Vanaf een lichaamsgewicht van 250g zijn de egeltjes zelfstandig. Nestgenoten moeten gescheiden worden, wanneer vechtpartijtjes optreden. 2.3.6
Winterslaap
In België houden de egels een winterslaap van oktober - november tot maart – april. Weet dat de winterslaap van egels afwijkt van de andere dieren (zoals eekhoorn en das) die een winterslaap houden, doordat de egels geen voedselvoorraad aanleggen, gedurende de winterslaap nemen ze geen voedsel op. In warmere streken duurt de winterslaap minder lang en wordt hij van tijd tot tijd onderbroken, met andere woorden ze doen enkel een winterslaap wanneer de omstandigheden dat vereisen. Wanneer de dagen korter en kouder worden, waardoor er minder voedsel zal zijn, zijn de omstandigheden waarom ze in winterslaap gaan. Tijdens de winterslaap daalt de lichaamstemperatuur van de egel van 37°C tot 4°C. Ook zijn hartslag gaat gaan dalen van 100-150 keer per minuut, naar 20 keer. De ademhaling gebeurt ook veel trager. Doordat alle lichaamsfunctie op een laag pitje staan, wordt er ook minder energie verbruikt. Dat beetje energie dat ze nodig hebben, halen ze uit hun vetreserves die ze voor de winterslaap hebben aangelegd.
Bette Van Doorslaer
Stage II
32
In principe is het goed mogelijk in huis opgenomen egels de winter door te helpen, zonder ze in een winterslaap te doen. Maar men raadt toch aan om de egels een kans aan te bieden om in winterslaap over te gaan. Er zijn drie problematische winteregels die voorkomen: * Zomerse patiënten die tijdens de herfst er nog niet aan toe zijn om terug uitgezet te worden. * Laatgeboren of ondervoede jonge egels die bij het aanbreken van de winter nog niet het vereiste gewicht van 700g hebben bereikt. * Egels die vroeg uit de winterslaap zijn gewekt, die in februari – maart nog geen voedsel kunnen buitmaken. Voor alle drie de groepen is het lichaamsgewicht een belangrijke aanwijzing of ze al dan niet een winterslaap willen of kunnen houden. Zonder een vetreserve is dat niet mogelijk. Zomerse patiënten die tegen de herfst 1000g of meer wegen, kunnen in winterslaap worden gedaan. Alle egels die minder wegen, moeten eerst de nodige reserves opbouwen, voor ze wintermoe worden. Wanneer egels onvoldoende reserve hebben opgebouwd, is het af te raden om ze in winterslaap te doen. Want ze zullen energietekort hebben, waardoor ze kunnen sterven. Egels die tijdens hun winterslaap gewekt worden, mogen niet meer in winterslaap gedaan worden. Want tijdens hun winterslaap is hun basaalmetabolisme tot een minimum gedaald, wanneer ze gewekt worden is dit metabolisme weer tot haar maximum. Het is onmogelijk om dit onmiddellijk terug stil te leggen. Deze egel moet terug wennen aan het verorberen van voedsel. De omgevingstemperatuur is een belangrijk gegeven voor het al dan niet in winterslaap gaan. Bij temperaturen onder de 15°C vallen egels gemakkelijk in een winterslaap, ook als ze het noodzakelijk gewicht nog niet hebben bereikt, dit kan gevaarlijk zijn. Daarom moeten egels die het gewicht nog niet bereikt hebben, gehouden worden op een temperatuur van 18-20°C tot ze zwaar genoeg zijn. De omgevingstemperatuur en het gewicht moeten goed in het oog gehouden worden. Egels met een normaal gewicht kunnen al in winterslaap overgaan bij een temperatuur van 20°C, of ook niet. In beide gevallen is het beter de egel over te brengen naar een plaats waar de temperatuur onder de 10°C. Als het slaapnest goed is bekleed, mogen de temperaturen zelf zakken tot onder het vriespunt. Temperaturen tussen 12-16°C zijn tijdens de winter gevaarlijk, want dan kunnen de egels ontwaken uit hun winterslaap, zonder de behoefte te hebben te gaan eten. Zo kunnen ze hun verhoogde stofwisseling moeilijk van energie voorzien. Hoe zie je aan egel dat hij in winterslaap gaat? 1. Enkele dagen voor hij in winterslaap gaat, gaat de egel niet meer eten. Dit komt omdat tijdens de winterslaap het niet mogelijk is om zijn darm en blaas te ledigen. Wanneer hij toch zou eten, zou het voedsel dat nog in het spijsverteringsstelsel ligt, beginnen rotten. Het spijsverteringsstelsel zal namelijk tijdens de winterslaap volledig platliggen. 2. Voor de egel in winterslaap gaat, krijgt de egel een waggelende gang. Let wel op, dit kan ook een symptoom zijn van een ernstige ziekte, daarom moet u de egel en zijn ontlasting nauwlettend in het oog houden.
Bette Van Doorslaer
Stage II
33
Wanneer egels te vroeg ontwaken uit hun winterslaap gaan ze eigenlijk hun dood tegemoet. Wanneer je zo een egeltje wilt opvangen, moet je rekening houden dat hun organisme op vasten en lage temperaturen is gesteld. Plaats daarom het egeltje eerst één tot twee dagen op een plaats waar de omgevingstemperatuur 15°C is en plaats er enkel water en droogvoeder bij. Daarna ga je over naar een matige kamertemperatuur en normaal voeder. In het begin mag slechts een halve portie gegeven worden, om da geleidelijk aan na 4-5 dagen aan een hele portie te zitten. Daarbij moet wel regelmatig de uitwerpselen gecontroleerd worden, want wanneer ze te slap is, moet je weer minderen met het normaal voeder en in de plaats van water, kamillethee geven. Kamillethee is namelijk een natuurlijk medicijn met een breed werkingsspectrum. Het is thee dat helpt tegen spijsverteringsproblemen. Wanneer de uitwerpselen niet vaster worden, is het aan te raden een dierenarts te raadplegen. 2.3.6.1 De verzorging tijdens de winterslaap Heel belangrijk voor een ongestoorde winterslaap is de aard en plaatsing van het winterverblijf. Een drukke woning is geen goede plaats, het is er te warm en er is teveel lawaai. Een koele, liefst droge kelder is voor een egel in winterslaap ideaal. Als huisje voor de egel dat in slaap is, zie huisvesting. Het buitenste karton moet wel zeer stevig zijn en het slaaphuisje iets groter dan een schoendoos, want er moeten verfrommelde kranten inpassen, waarmee ze een winternest bouwen. Naast krantenpapier kan ook natuurlijk materiaal gebruikt worden, zoals niet te grof hooi, kurkdroge bladeren… Eén nadeel van natuurlijk materiaal is dat het moeilijk is om te ontdekken of het nest vuil is of niet. Wanneer de temperaturen sterk onder het vriespunt gaan, doe je beter nog een doos rond de buitenste doos, waartussen een isolatielaag moet gemaakt worden van krantenproppen. De ventilatie mag wel niet uit het oog verloren worden, ook al is de ademhaling sterk teruggebracht, de egel heeft nog altijd verse zuurstof nodig. Ook moet er een afvoer zijn van koolstofdioxide en waterdamp. Dit kan verwezenlijkt worden door het deksel losjes op de doos te plaatsen of door luchtgaten te steken in de zijkant en het deksel. De reden dat het slaapnestje nog in een grotere doos moet worden gestoken, ook al slaapt de egel heel de winter door, is voor het geval hij door bepaalde omstandigheden plots wakker wordt, dan moet hij buiten zijn huisje zijn behoefte kunnen doen en eventueel voedsel en water opnemen. Voeder (droogvoeder: kattenbrokken) en water moeten twee tot drie keer per dag gecontroleerd worden, wel opletten dat je de egel niet wakker maakt. Wanneer het voeder verdwenen is, moet je ‟s avonds nagaan of ze hun winterslaap hebben beëindigd of tijdelijk onderbroken. Om dit te controleren kan je als volgt te werk gaan, je legt een stukje zacht papier voor de ingang van het slaaphuisje. Wanneer hij eruit wilt, gaat hij dit stukscheuren. Gebeurt dit dagelijks, dan moet de egel met zijn huisje naar een warmere plaats worden gebracht. 2.3.7
Egel terug in de vrije natuur
Het grote doel, wanneer we egels opvangen, is hun vrijlating. Egels die al ervaring hadden met het moeizaam voedsel zoeken in de vrije natuur, vormen geen problemen bij de vrijlating. Enkel het tijdstip en de plaats van vrijlating zijn hier van belang. Genezen egels kunnen slechts tot het begin van september van datzelfde jaar worden vrijgelaten, zodat ze ruim de tijd krijgen om zich voor de winter dik te eten en een ideale schuilplaats te zoeken. Is hun gezondheid in september nog twijfelachtig, laat je de egel beter in de kelder overwinteren.
Bette Van Doorslaer
Stage II
34
Het vrijlaten gebeurt het best op de plaats waar ze gevonden zijn. Is dit niet mogelijk, dat moet gezocht worden naar een terrein dat ze egelvriendelijk mogelijk is. Voorbeelden hiervan zijn randgebieden van dorpen of verwaarloosde boerenerven. Wanneer je een geschikte plaats of de huidige plaats hebt gevonden, laat u de egel het best ‟s avonds vrij. Je zoekt op die plaats een plekje waar de egel zich kan terugtrekken of verstoppen. Daar maak je een nestje van wintergras of hooi, legt u wat voeder, dit is een makkelijke start voor de egel om terug het bestaan van zelfstandigheid te leiden. Moeilijker om terug vrij te laten in de vrije natuur, zijn egeljongen. Ze hebben namelijk nooit geleerd om onder natuurlijke omstandigheden naar natuurlijk voeder te zoeken. Daarnaast zijn ze ook niet gewend om lange afstanden over oneffen terreinen te lopen, hun spieren zijn daar vaak onvoldoende getraind voor. Daarom plaats je ze beter eerst in een omheind stuk vrije natuur, waar ze aan de zorg ontwennen en hen trainen om voor zichzelf te zorgen. De minste problemen worden ondervonden, wanneer de egel wordt vrijgelaten in het tuintje van de persoon die ze heeft opgevoed. Men kan dan het huisje van de egel naar buiten verplaatsen. Geef steeds kleine porties voeder, na één – twee weken kan het bijvoederen achterwege gelaten worden. Als extraatje kunnen wel meelwormen in het gras of onder struik gesmeten worden, zo ondervindt het egeltje dat hij niet alleen zijn eten in het voederbakje moet zoeken. Wanneer je besluit om het huisje al dan niet weg te nemen, hangt af van hoe vaak het egeltje nog gebruik maakt van het huisje. Wanneer het niet mogelijk is om de egel, dat als jong werd opgevangen, in je tuin los te laten, omdat er al een andere egel het territorium heeft afgebakend of omdat de tuin of omgeving niet geschikt is, moet u de gehele tuin of een groot deel ervan afzetten zodat het egeltje de kans krijgt om kennis te maken met de vrije natuur, zonder aan de gevaren ten offer te vallen. Of je gaat op zoek naar een tuin dat wel geschikt. Of je kan het egeltje vrijlaten op een plaats met ideale leefomstandigheden, maar dat moet je wel een week lang elke avond extra voeder leggen. Maar de nieuwsgierigheid en hun instincten zal zo sterk ontwikkeld, dat ze zonder ervaring in de vrije natuur vaak snel voedsel en onderdak vinden. Doordat egels niet geringd worden, is het zeer moeilijk om na te gaan hoe de exacte overlevingskansen zijn.
2.4 Besluit Al deze informatie heb ik samengevat in een folder:
Bette Van Doorslaer
Stage II
Egels = nuttig? + verdelger van kevers, rupsen, slakken, engerlingen, veenmollen, slakkenmaden en af en toe jonge molen.
5. Bladeren, onkruid op composthoop of onder de bomen leggen. * Ideale voedselbron voor egels, want hier zitten veel insecten.
- eten legsel of broedsel van vogels en kuikens.
6. Vijvers, plassen… zijn niet verboden, maar zorg dat egels er gemakkelijk kunnen uitkruipen.
6 tips voor een egelvriendelijke tuin
Lokken van egels
1. Hou de tuin zo natuurgetrouw mogelijk * oneffenheden en hellingen niet wegwerken * deel tuin laten verwilderen
1. met eten * Levende meelwormen * Kattenbrokken * Geen koemelk, want dit is dodelijk voor de egel!!!!
2. muurtje van gestapelde stenen * Ideale plaats voor insecten * = voederplaats voor egels 3. Takkenstapel, berg stenen… * Ideaal voor het bouwen van een nest 4. Katten, honden, spelende kinderen verjagen de egels. * Oplossing: Stuk tuin ruimtelijk scheiden van de derest, dit kan met gaas of gewoon met een struik met doornen * Opmerking: zorg wel voor een doorkuipgat van 10x10cm
Bette Van Doorslaer
2. vers water 3. Verstopplekje of egelhuisje * Opmerking: het egelhuisje moet eenvoudig zijn en in het egelhuisje bevindt er zich een slaaphokje met droge bladeren en gras.
35
Stage II
Egels zijn beschermde zoogdieren, je mag ze dus niet zomaar in huis nemen. Wanneer je een egel vindt (gewond, moederloos jong…), breng je die beter naar één van de opvangcentra. Adressen vind je op www.vogelbescherming.be. In samenspraak met het opvangcentra kan je eventueel zelf voor de egel zorgen. Huisvesting rustig, donker * geïsoleerd slaaphuisje met loopruimte * per egel één slaaphok * Temperatuur zomer: 18-22°C winter: < 10°C nest: 25°C Slaaphuisje met ingang van 10x10cm
Oppervlakte: 1 m² Hoogte: 50cm
Opfok 1. jongen op temperatuur brengen (t°= 25°C, niet > 30°C) 2. voederen * Melkvervanger (Mbv spuitje in mond spuiten + in hok extra schaaltje zetten) * Drinkt zelfstandig, wat kattenbrokken in melk doen * Geleidelijk overschakelen naar vast voeder Vrijlating * ‟s avonds * ideaal: terug op vindplaats * anders: randgebied dorp, verwaarloosde boerenerven * tot eind september, indien dan nog niet goed, thuis laten overwinteren Overwinteren
Voeding * water * katten-/hondenbrokken * vlees (niet gekruid, vet, gerookt): 50100g/egel * hardgekookt ei * stukje banaan * rauw havermout * levende meelwormen of maden Afwisseling!, 1x/dag voederen
Bette Van Doorslaer
* beste: koele, rustige, droge kelder * slaaphuisje met krantensnippers (= isolatie) * t° < 0°C doos rond huisvesting met krantenpapier tussen (= isolatie) * Voeder en water plaatsen (dit ter controle, zo weet je of egel ontwaakt is uit winterslaap, indien ja, verplaats egel geleidelijk over warmere omgeving en geef hem weer dagelijks voeder)
36
Stage II
37
3 Persoonlijke visie Mijn tweede stage heb ik gelopen in het vogelopvangcentrum te Beernem. Mijn keuze was op een opvangcentrum gevallen, omdat ik terwijl ik de wetgeving aan het studeren was over opvangcentra, toch wel eens wou weten hoe dat daar allemaal in zijn werk gaat. Enkel het vogelopvangcentrum was nog vrij. Dan dacht ik van waarom eens geen grenzen verleggen en nieuwe horizonten gaan opzoeken. Ik wou eens ontdekken of ik graag met vogels werk of niet. Helaas heb ik ondervonden dat vogels niets voor mij zijn, dat ik toch veel liever met zoogdieren werk. Maar ik ben nu wel een ervaring rijker. Ook heb ik ondervonden, dat ik mij waarschijnlijk meer zal geamuseerd hebben in het broedseizoen. Nu heb ik al een beetje kunnen kennis maken met nestjongen, en vond dit toch veel leuker. Al besef ik ook dat het broedseizoen een heel tijdrovende bezigheid is. Maar ik heb vogels leren hanteren en verzorgen, dat pakken ze mij niet meer af.
Bette Van Doorslaer
Stage II
38
4 Overzicht dagelijkse werkzaamheden Dag 1
07/02/2011
* Eerst heb ik een kleine rondleiding gekregen, daarna ben ik begonnen met het kuisen van de egelhokken. Daarbij wordt de egel, zijn slaaphokje, zijn eetbakje en het krantenpapier uit het hok gehaald. Het hok wordt daarna volledig gekuist met Dreft, alles wordt mooi afgedroogd en het hok wordt nog eens ontsmet met Dettol (15 ml dettol in 500 ml water). Tot slot wordt er in het hok krantenpapier gelegd (neemt vocht op en is goedkoop). * Ondertussen heb ik Suzy geholpen met het geven van sondevoeding aan de houtduif, dit gebeurt met een spuit, en aan de knobbelzwaan, die gebeurt met een spuit met hieraan een sondebuis. De sondebuis moet schuin in de mond ingebracht worden, zo vermijd je dat hij in de luchtpijp terecht komt. Voor de houtduif is dat een mengsel van graan, maïs en water, voor de knobbelzwaan een mengsel van brood en water. * Na het kuisen ben ik gaan kijken bij Katrien hoe zij de dieren onderzocht. * Daarna werd er mij gevraagd om de educatieruimte, het dierenartsenlokaal, de gang, de intensive care en de quarantaine (of met andere woorden de boven) volledig te dweilen. * Buiten in de open volière zag ik dat er geen mezenbollen meer waren, ik ben deze gaan aanvullen. Deze worden opgehangen voor de vogels die vrij in het Bulskampveld leven. Die mezenbollen worden het hele jaar door opgehangen. Hierrond is eigenlijk een groot misverstand over, mensen denken dat wanneer ze mezenbollen het hele jaar door ophangen de vogels dit ook gaan geven aan hun jongen. Dit klopt niet, de vogels gaan de mezenbollen gebruiken als eigen voeder en nog voeder gaan zoeken voor de jongen. (In Engeland doen ze dit al 30 jaar en daar komen dan ook meer vogels voor. Het bijvoederen is een van de reden waarom in Engeland meer vogels voorkomen.) * Tot slot heb ik nog wat klusjes gedaan (handdoeken opvouwen, meelwormen aanvullen bij het waterhoen) Enkele zaken die ik te weten ben gekomen vandaag: * Wanneer je reigerachtigen of zwanen wilt pakken, moet je altijd eerst de nek vastpakken. Zo vermijd je dat ze naar uw gezicht gaan pikken. * Egels drinken niet, daarom wordt hun eten (kattenbrokken) in water geweekt, zo krijgen ze toch vocht binnen. * Egels worden in het VOC niet in winterslaap gedaan, omdat ze vaak gevonden zijn tijdens de winter. Ook is er teveel herrie in het VOC, waardoor ze constant gestoord worden. Wanneer ze toch in winterslaap gaan, worden ze onder een warmtelamp gelegd of op een warmtematje. * Komen er geringde vogels binnen, is dat meestal een teken dat ze ontsnapt zijn. Komt de eigenaar zijn dier terug ophalen, dan moet hij wel een vergoeding betalen gelijk aan het aantal dagen ze in het opvangcentrum hebben gezeten (Voor roofvogels is dat 2 euro per dag, voor andere 1 euro). Zijn ze niet geringd, worden ze terug vrij gelaten in de natuur. Tenzij ze in gevangenschap zijn opgevoed, blijven ze in het opvangcentrum tot er een nieuwe eigenaar komt. * In het VOC worden kattenbrokken gebruikt, omdat dit droogvoeder eigenlijk alle voedingsstoffen bevat.
Bette Van Doorslaer
Stage II
Dag 2
39
08/02/2011
* Ik ben begonnen met het voederen van de vogels die boven zaten: - Houtduif: dwangvoederen met zijn granenmengeling (samen met Suzy). - Reiger: spiering (wordt normaal aan kleinere vogels gegeven, zoals de ijsvogel, meeuwen,…) en stukjes kabeljauwfilet in water. - Papegaai: papegaaienzaad en water. - Fret: Kattenkorrels en water. - Cavia: Knaagdierenvoeder en water. - Steenuil: dwangvoederen met stukjes vlees. - Kauw: kattenbrokken geweekt in water en water. - Houtduif: gebroken maïs en water - Ransuil: dwangvoederen met stukjes vlees. * Daarna zijn we een poging gaan doen om duiven te gaan vangen in de fabriek “Orotex” in Oostrozebeke. Dit deden we door een mistnet tussen twee stokken te spannen en deze stokken in de lucht te houden. Maar deze poging is mislukt doordat de stokken te kort waren en we niet aan het plafond geraakten. * Eenmaal terug in het VOC heb ik nog twee hokken en één papegaaihok schoongemaakt. * Er kwam toen een nieuwe ransuil binnen, die hebben we gevoederd met rehydration support. Dit is een elektrolytenmengsel dat ervoor zorgt dat de ransuil weer wat meer vocht gaat opnemen. In dit mengsel zitten namelijk zouten en extra voedingsstoffen, deze gaan het vocht ophouden. * Daarna ben ik één konijnenhok en twee opvanghokjes (de hokjes die buiten staan, waar de mensen gewonde vogels kunnen steken, wanneer het VOC niet open is) gaan schoonmaken. * Tot slot heb ik nog twee vogelhuisjes geolied. Op die manier gaan ze langer mee. Enkele zaken die ik te weten ben gekomen vandaag: * Wanneer je een roofvogel wilt vasthouden, moet je die altijd bij de poten nemen. Zo kunnen ze hun klauwen niet in uw hand zetten. Het vasthouden gebeurt bij het dwangvoederen van roofvogels.
Foto 19: Het vasthouden van roofvogels
Bette Van Doorslaer
Stage II
Dag 3
40
14/02/2011
* Vandaag ben ik begonnen met het kuisen van de hokken van de woestijnbuizerd, torenvalk, Amerikaanse torenvalk, merels, ekster, Vlaamse gaai. Deze kregen achteraf ook eten, zij kregen het volgende: - Woestijnbuizerd: vlees. - Ransuil: vlees. - Ekster: eigeel met meelwormen, vogelzaad en water. - Merel: eigeel met meelwormen, gebroken maïs en water. - Gaai: eigeel met meelwormen, kattenbrokken geweekt in water en water. - Egel: kattenbrokken geweekt in water. - Cavia: Knaagdierenvoeder. - Konijn: Knaagdierenvoeder. (Vlees = wat ze krijgen van de fabrikanten, meestal is dat kip) * De torenvalk, Amerikaanse torenvalk, ransuil, houtduif en ekster werden naar buiten gebracht naar de familiekooien. Daar kunnen ze vrij rondvliegen en wanneer ze weer volledig genezen zijn, worden ze vrijgelaten. * Daarna zijn we boven, helemaal achteraan de hokken wat meer gaan uitkuisen. Het materiaal dat onder de kooien bevindt, hebben we weggehaald en dit deel van de hokken een keer uigekuist. * Hierna heb ik de boven volledig gedweild. * Dan ben ik de muizenstal gaan vegen en heb ik de wasbak uitgekuist en ontsmet met dettol. * Daarna moest het aquarium met de guppi‟s nog wat bijgevuld worden met water. De guppi‟s worden hier gekweekt voor de kleinere viseters, zoals de ijsvogel. * Tot slot ben ik de mezenbolletjes weer gaan aanvullen in de open volière. Enkele zaken die ik te weten ben gekomen vandaag: * Aan roofvogels wordt geen water gegeven, aangezien ze voldoende vocht halen uit hun prooi. * Komt er een vogel binnen waarvan de staartpluimen ontbreken, of waarvan de pluimen wit zijn, duidt dit meestal op een vitaminetekort (vitamine B). Deze worden dan gevoed met water waar vitaminen inzitten (vitamine B complex). Dag 4
15/02/2011
* Ik ben begonnen met volgende dieren te voederen: - Turkse tortel met vitaminetekort at niet, we hebben hem gedwangvoederd met een mengsel van eendenkorrels (2/3) en eigeel (1/3). - Egels: kattenbrokken geweekt in water. - Kwartels: vogelzaad. - Vlaamse gaai: eigeel met meelwormen, kattenbrokken geweekt in water en water. - Merels: eigeel met meelwormen, gebroken maïs en water. - Woestijnbuizerd: 1 groot stuk vlees. - Turkse tortel: gebroken maïs. - Steenuil: stuk vlees gesneden in kleine stukjes. - Muizen: brood, wat van een mezenbol en wat karton (verrijking).
Bette Van Doorslaer
Stage II
41
Al de overschotten van de dag ervoor worden verzameld in één pot, deze pot werd dan gegeven aan de vogels in de open volière. * In de muizenstal ben ik dan mezenbollen gaan kapotslaan, zo kunnen we weer een paar dagen verder in de muizenstal. Want de muizen krijgen dit onder andere als voeder. * Boven ben ik dan het kastje met de meelwormen gaan uitkuisen. De oude meelwormen werden na het kuisen bovenaan gestoken, de verse onderaan. * Achteraan heb ik bij de achterste kooien de onderste deurtjes eens opengedaan. Hierin wordt heel wat materiaal verzameld, maar door het kuisen van het hok erboven komen er vaak etensresten in dit hok terecht. Ik heb deze etensresten een keer verwijderd en daarbij ook een keur de deuren een wasbeurt gegeven. * Hierna ben ik met Suzy buiten gaan kijken of de bosuil het goed doet, zo niet moest hij weer binnengebracht worden. Maar de bosuil was in orde, hij had zich verstopt, is namelijk een nachtdier en hij had alles opgegeten. We hebben hem nog een extra stuk gegeven om te controleren of hij wel werkelijk eet. * Tot slot heb ik alles klaargezet van voeder voor de volgende dag. Dat was namelijk kattenbrokken laten weken in water, vis ontdooien in warm water en vlees klaar leggen in de koelkast. Dag 5
21/02/2011
* Ik ben begonnen met het kuisen van de kooien van volgende vogels: Vlaamse gaai, Woestijnbuizerd, buizerd, merels, tortelduif en steenuil. * De buizerd moest gedwangvoederd worden met stukken vlees. * 2 van de opgenomen egels gingen in winterslaap, dit komt doordat ze te koud hebben. Het is nu veel te laat om in winterslaap te gaan, ze moeten daarom opgewarmd worden. Dit hebben we gedaan met een warmtematje. * In het buitenperk heb ik de mezenbolletjes weer aangevuld. * Dan ben ik de huidige bezetting gaan opmaken. Van alle dieren aanwezig in het VOC moest ik de soort opschrijven, de datum van opname (vind je op de fiche) en het registratienummer (vind je ook op de fiche) noteren. Dit gebeurt om de 14 dagen, maar tijdens het broedseizoen wordt dit vlugger gedaan. * Dan heb ik de winkel gestofzuigd. * Tot slot heb ik drie nestkastjes en 50 poten geschilderd. Die poten worden dan gebruikt om het nestkastje op te plaatsen, zo staan die nestkastjes wat boven de grond.
Bette Van Doorslaer
Stage II
Dag 6
42
22/02/2011
* Eerst heb ik al het voeder klaargezet: - Kattenbrokken weken in water - Vlees snijden voor de buizerd, woestijnbuizerd en steenuil * Dan ben ik boven in de educatieruimte de was gaan ophangen. * Hierna ben ik begonnen met het voederen van de dieren: - Buizerd dwangvoederen met stukken vlees (samen met Suzy). - Woestijnbuizerd: groot stuk vlees. - Steenuil: kleine stukken vlees. * Eén van de vrijwilligers, Guido, was aangekomen. We gaan terug naar de fabriek in Oostrozebeke, waar we een tweede poging gaan doen om de houtduiven te vangen. Helaas is deze weer mislukt, de fabriek was veel te groot, de duiven hadden teveel ontsnappingswegen. Moesten we die duiven hebben kunnen vangen, worden ze bij ons in de familiekooien gedaan. Deze worden dan bij particulieren geplaatst. * Na het vangen van de duiven ben ik verder gegaan met het voederen van de dieren. - Oehoe: groot stuk vlees. - Bosuil: stuk vlees. - Duiven: water en gebroken maïs. - Torenvalk en ransuil: stukken vlees. - Woestijnbuizerd: groot stuk vlees. - Knobbelzwaan: gebroken maïs en eendenkorrels, brood geweekt in water. - Steppearend, buizerd, zwarte wouw en kerkuil (zitten in de grote overdekte volière): stukken vlees. - Muis: brood, mezenbol en water. - Roodwangschildpad: kattenbrokken. * Daarna heb ik de muizenstal geveegd. * Tot slot is de natuurinspectie Oost-Vlaanderen nog gekomen met een in beslag name van vinken (17). De eigenaar had deze gevangen, wat al verboden was (Europese vogelrichtlijn 1979), en geringd (enkel mogelijk op een leeftijd van 6/7 dagen, deze waren ouder, dus werd er met de ring gesjoemeld). Deze vinken waren vrijgesproken, we hebben dus de ringen afgedaan en ze weer vrijgelaten in de vrije natuur. Dag 7
28/02/2011
* Er waren twee bosuiljongen toegekomen, deze heb ik zelfstandig mogen voederen. Eerst moest ik de uil wegen en het gewicht op zijn fiche zetten, dat is om te zien of hij goed groeit. Daarna moest ik het eten in zijn bek steken met een pincet. * Dan heb ik twee duivenhokken uitgekuist. * Ik ben dan verder gegaan met het dweilen van de dierenartsenpraktijk en de quarantaine en de gang. * Na het dweilen heb ik wat foto‟s genomen voor het stageverslag.
Bette Van Doorslaer
Stage II
43
* Dan ben ik in de muizenstal alle muizenbakken gaan uitkuisen. Alles wordt verwijderd uit de bak, de bak wordt uitgewassen en gespoten met dettol. Daarna worden er verse houtkrullen ingelegd, vers water, brood en wat van een mezenbol en een kartonnen doos. * Daarna heb ik de muizenstal volledig geveegd. * Dan kreeg ik de opdracht om de diepvriezers wat ordelijker te maken, zodat hetzelfde vlees/vis bij elkaar lag, zo moeten ze niet tijdens het broedseizoen beginnen zoeken. Het was ook de bedoeling om op die manier één diepvries leeg te krijgen, want die was aan het kapot gaan en zo verbruikt die veel. * Er was ook iemand de roodwangschildpadden komen halen, dus heb ik hun aquarium volledig uitgekuist. De roodwangschildpadden zijn schildpadden die vaak door mensen gekocht worden, wanneer ze die niet meer moeten hebben worden ze vrijgelaten. Maar deze verwoesten de natuur. Soms komen ze in het opvangcentrum terecht. Zij zoeken dan naar mensen die wel voor ze willen zorgen, net zoals die twee wij in het vogelopvangcentrum hadden. Deze zitten nu bij iemand. * Tot slot ben ik dan nog naar Roeselare mogen rijden. Er was een vrouw die gebeld had dat ze een gewonde kokmeeuw had gevonden en aangezien ik toch passeerde langs Roeselare ben ik ze gaan ophalen. De kokmeeuw is helaas gestorven, hij was te uitgeput.
Dag 8
1/03/2011
* Vannacht is één bosuiljong gestorven, we hebben ontdekt dat het kwam omdat hij geen braakbal heeft kunnen maken. Daarom zijn we onmiddellijk overgegaan op vlees met pluimen/veren/beenderen. Daarna ben ik de andere gaan voederen: - Oehoe: vlees. - Duiven: gebroken maïs en water. - Woestijnbuizerds: vlees. - Ransuil en torenvalken: vlees. - Bosuil: vlees. - Zwaan: Brood geweekt in water, mengeling van gebroken maïs en eendenkorrels. - Grote overdekte buitenvolière (Steppearend, zwarte wouw, buizerd en kerkuil): vlees. - Open buitenvolière: kattenbrokken geweekt in water, vis in water, brood en alle overschot van boven. * Dan heb ik klusjes opgeknapt (de was ophangen, hersorteren van de potjes achteraan, wassen van nieuwe potjes). * Ik ben dan verdergegaan met het stofzuigen van de educatieruimte, het winkeltje, de bureau en de eetkamer. * Daarna heb ik de trap gedweild. * Dan ben ik Antoine gaan helpen met het volledig uitkuisen van de muizenstal. We hebben alle spinnenwebben verwijderd, de diepvriezers gewassen en alles geveegd. * Tot slot heb ik geholpen met het in orde brengen van de paaseitjes, dat is een van hun verkoopacties om een beetje aan geld te geraken. Beurzen, lidgeld, steungeld zijn ook manieren om het VOC te financieren.
Bette Van Doorslaer
Stage II
Dag 9
44
15/03/2011
* Vandaag ben ik begonnen met het voederen van de dieren: - Merels: gebroken maïs, eigeel met meelwormen en water. - Bosuiljong: 2 muizen in zijn bek voederen. - Vlaamse gaai: kattenbrokken geweekt in water, eigeel en meelwormen en water. - Steenuil: stukken vlees met pluimen, zo stimuleren we het vormen van haarballen. - Turkse tortel: mengeling van gebroken maïs en vogelzaad, water. - Egels: kattenbrokken geweekt in water. - Oehoe: vlees. - Bosuil: vlees. - Duif: gebroken maïs en water. - Woestijnbuizerds: vlees. - Grote overdekte buitenvolière: vlees. - Open buitenvolière: spiering, kattenbrokken geweekt in water, etensresten, gebroken maïs en eendenkorrels. - Muis: brood, stuk mezenbol en water. * Na het voederen heb ik het hok van de egel en de grote bonte specht uitgekuist en heb ik alles afgewassen. * Daarna ben ik mezenbollen en wat rozijnen gaan ophangen in de open volière. En heb ik nog wat klusjes gedaan. * Ik ben dan gaan helpen met Antoine met het vullen van het zwanenhok met schors. * Hierna ben ik het bosuiljong terug gaan voederen, we doen dit namelijk twee keer per dag. En heb ik een nieuw binnengebrachte kauw gevoederd met kattenbrokken geweekt in water en een potje water. * Daarna heb ik de volledige boven geveegd. * Tot slot was de milieu-inspectie van West-Vlaanderen daar, met een nieuwe inbeslagname. Deze keer waren het één rietgors, vier putters, twee kneus, één barmsijs en vijftien vinken. Al deze vogels zijn ontringt en hebben we vrijgelaten. Enkele zaken die ik te weten ben gekomen vandaag: * Wanneer een dier sterft wordt er een kaartje aan zijn poot gehangen. Op dat kaartje staat soort, wanneer en waar gevonden en wanneer en waar gestorven. Die vogels wordt dan boven in de diepvries gelegd. Daar worden ze namelijk verzameld, deze gaan dan naar Brussel, naar een laboratorium KBIN (= Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen), waar ze onderzocht worden op de ziekte West-Nijlvirus. Het kaartje wordt enkel gehangen aan wilde dieren. Zo kunnen ze in kaart brengen waar deze ziekte voorkomt. Dag 10
16/03/2011
* Ik ben de dag begonnen met het uitkuisen van alle muizenhokken. Daarbij wordt alles uit het hok gehaald. Het hok wordt helemaal gewassen en bespoten met dettol. Er worden verste houtkrullen ingelegd, brood, stuk van mezenbol en wat vers water. * Hier op gevolgd ben ik buiten de opvanghokken die gebruikt waren gekuist en ontsmet met dettol.
Bette Van Doorslaer
Stage II
45
* Zoals al gezegd was er in het muizenhok een diepvries die teveel verbruikte, vandaag hebben we die volledig leeg gekregen. Deze hebben we dan buiten gezet, want ze ging dan naar het containerpark gebracht worden. * Dan was er tijd voor de grote kuis in de traphal. Daar moest ik alle spinnenwebben verwijderen, daarna goed vegen, de ramen lappen en alles tot slot dweilen. * Tot slot zijn we twee kerkuilen gaan vrijlaten in het Bulskampveld. Dit waren opgevoede jongen, die nu volgroeid waren en goed konden vliegen.
Foto 20: Vrijlating kerkuilen
Dag 11
17/03/2011
* Ik ben gestart met het voederen van: - Egels: kattenbrokken geweekt in water. - Kwartels: vogelzaad en water. - Steenuil: vlees. - Tortelduif: gebroken maïs en water. - Vink: vogelzaad en water. - Gaai: eigeel met meelwormen, kattenbrokken geweekt in water en water. - Bosuil: 2 muizen in stukken gesneden, hij nu namelijk zelfstandig. - Merels: gebroken maïs, eigeel en meelwormen en water. - Papegaaien: papegaaienzaad en water. - Parkiet: vogelzaad en water. - Kauw: kattenbrokken geweekt in water en water. - Cavia: knaagdierenvoeder en water. - Oehoe: vlees. - Torenvalken en ransuil: vlees. - Woestijnbuizerd: vlees. - Duiven: gebroken maïs en water. - Grote overdekte volière: vlees. - Grote open volière: resten van het voeder, kattenbrokken geweekt in water en eendenkorrels. * Na het voederen heb ik Guy geholpen met het gidsen van de leerlingen van het 1 e leerjaar. Ik heb ze geleid naar de muizenstal, de buitenvolière en de overdekte volières. * ‟s Middags kwam dan de tweede groep, leerlingen van het tweede leerjaar. De helft van deze groep heb ik geleid doorheen heel het VOC. Monica, een vrijwilliger, deed wel de inleiding.
Bette Van Doorslaer
Stage II
46
Gidsen Inleiding - welkom heten - ontstaan VOC - Oorzaken waarom vogels het VOC binnenkomen: ° nestjong ° hoogspanningskabel ° raamslachtoffer °…. - Meestal zal Koko, de grijze roodstaart papegaai, al zijn kunsten getoond hebben. Dan vertellen dat er ook zo‟n dieren binnenkomen, van mensen die ze niet meer moeten hebben. Dan kunnen andere ze adopteren, zo heeft Guy, een van de vrijwilligers, Koko geadopteerd Dierenartsenlokaal -Wanneer de dieren binnen komen, worden ze eerst in het dierenartsenlokaal geplaatst. Wanneer Katrien er is doet zij dan de ronde en kijkt ze wat er met het diertje aan de hand is. - Dan vertellen welke dieren aanwezig zijn en eventueel tonen wanneer ze heel stil zijn Intensive care - Vertellen welke dieren aanwezig zijn en eventueel tonen. Quarantaine - Vertellen welke dieren aanwezig zijn en eventueel tonen. Muizenstal - kweek van muizen. Tonen aan de hand van een bak, daar zit een mannetje en een vrouwtje in. Zo jongen kweken - vertellen wat het doel is van deze muizen: ze dienen namelijk als voeder voor de roofvogels. Die muizen worden dood gevoederd. Soms geven we ze levend, om te zien of ze al een levend prooi kunnen pakken. Grote overdekte buitenvolière - Hier zitten de reeds gezond verklaarde vogels, waar ze terug kunnen leren vliegen. - Er zit een steppearend die niet meer wordt vrijgelaten. Ten eerste het is een valkeniersvogel, dus niet gewoon om te jagen. Ten tweede hij kan niet vliegen, doordat hij heel zijn leven in een klein hokje heeft gezeten, hij heeft niet leren vliegen. Familiekooien - Ook hier zitten gezonde vogels die weer leren vliegen, maar niet zomaar mogen wegvliegen. ° zo zitten er in beslag genomen dieren, die wachten op de uitspraak van de rechter. Die dieren worden door de correctionele rechtbank in beslag genomen. ° duiven Open buitenvolière - “Landingsbaan van Zaventem” hier komen de vogels die gezond verklaard zijn en die terug in de vrije natuur mogen. Omdat ze vaak een tijdje binnen in een kleiner hok hebben gezeten, of door vleugelbreuk binnen zaten, kunnen ze nog niet direct vliegen. We steken ze dan in die volière, van het moment ze kunnen vliegen, mogen ze wegvliegen. - Hier komen ook vogels van in het bos, die voedsel zoeken. Daarom hangen er mezenbollen in de volière. * Daarna moest ik nog wat klusjes opknappen (was opplooien, een lege muizenbak buiten plaatsen
Bette Van Doorslaer
Stage II
47
* Tot slot heb ik het duivenjong mogen voederen. Dit is met een mengsel van eigeel (1/3), eendenkorrels2 (2/3) en water. Daarvan nam je 30 ml met de spuit. De spuit wordt zijdelings de bek ingestoken, zo vermijd je om in de luchtpijp te zitten. Enkele zaken die ik vandaag ben te weten gekomen: * Uilen hebben een schotelvormige kop, dit is bedoeld om zoveel mogelijk geluiden op te vangen. * Uilen kunnen hun kop ook 360° draaien, zo kunnen ze ook optimaal geluiden opvangen. * Ook staan bij uilen de oren asymmetrisch, dit is ook een methode om zoveel mogelijk geluiden te kunnen opvangen. * Wilde dieren (roofvogels, vogels, vossen, dassen,…) mogen nooit gestreeld worden, je mag er ook niet tegen praten. Dit omdat ze geen stress mogen krijgen en omdat ze niet mogen wennen aan de mens, het zijn tenslotte wilde dieren. Dag 12
18/03/2011
* Vandaag ben ik begonnen met het voederen van het duivenjong. Daarna heb ik zijn hokje uitgekuist. Ook het hok van de kwartels en de egels heb ik uitgekuist.
Foto 21: Duivenjong
* Dan ben ik meegegaan met Suzy naar het Sint-Amandus in Beernem, dit is een psychiatrische instelling. Die mensen daar hebben bouwpakketten gemaakt voor vogelnestjes. Wij zijn die gaan ophalen. Eenmaal terug in het VOC moesten de pakketten wel nog gecontroleerd worden op voldoende nagels, anders moesten er nog een paar worden bij gestoken. * Eenmaal klaar met tellen, heb ik de boven opgekuist en geveegd. * In de open buitenvolière is er een apart hoekje voor de waterschildpadden, daar moest ik het zwembadje terug installeren voor het geval er tijdens het broedseizoen waterschildpadden zouden binnenkomen. * Daarna zijn we drie hokken van de familiekooien volledig gaan uitkuisen. We hebben al het schors verwijderd en daarna verse gelegd. Dit gebeurde bij de Bosuil, de duiven en de torenvalken. * Hierna ben ik het duivenjong terug eten gaan geven. * Tot slot heb ik nog wat klusjes gedaan (was opplooien en educatieruimte gestofzuigd).
2
Samenstelling van eendenkorrel: Ruw eiwit (14,5%); Ruw vet (3,5%); Ruw as (5,5%); Ruwe celstof (5%); Fosfor (0,60%); Methionine (0,31%); Vitamine A (15.000 IE/kg); Vitamine D3 (3.000 IE/kg); Vitamine E (50mg/kg); Koper(II)sulfaat pentahydraat/koper (12mg/kg)
Bette Van Doorslaer
Stage II
Dag 13
48
21/03/2011
* Ik ben gestart met het kuisen van het kwartelhok en de negen egelhokken. * Daarna heb ik het duivenjong gevoederd. * Buiten is het zonnetje beginnen te schijnen en hebben we de opdracht gekregen om de tuinmeubelen weer boven te halen, ze volledig te kuisen, zodanig ze gebruikt kunnen worden. * Dan heb ik de leerlingen van het 3e leerjaar een rondleiding gegeven. * Ik ben dan mijn dag geëindigd met het voederen van het duivenjong. Dag 14
22/03/2011
* Het duivenjong was alweer aan het roepen, ik ben dan begonnen met hem te voederen. Daarna ben ik verder gegaan met: - Oehoe: vlees. - Bosuil: vlees. - Torenvalk: vlees. - Duiven: gebroken maïs en water. - Woestijnbuizerd: vlees. - Grote overdekte volière: vlees. - Open volière: kattenbrokken geweekt in water, mengsel van eendenkorrels en gebroken maïs * Daarna heb ik vlees klaargemaakt voor de volgende dag. * Hierop gevolgd hebben Antoine en ik de muizenbakken uitgekuist. * Dan heb ik nog wat klusjes opgeknapt (was opplooien, mezenbollen opgehangen, de familiekooien gerakeld). * Het houtduifje in de dierenartsenpraktijk had niets gegeten, deze heb ik dan gedwangvoederd. Dit gebeurt met hetzelfde mengsel als het duivenjong, alleen krijgt hij 50 ml in plaats van 30 ml. * Dan heb ik de inventaris opgenomen. * Het duivenjong kreeg dan voor de tweede keer zijn voeder. * Tot slot heb ik nog een nieuw mengsel gemaakt voor de houtduif en het duivenjong. Een mengsel van 1/3 eigeel en 2/3 eendenkorrels in water. Enkele zaken die ik vandaag ben te weten gekomen: * Duivenjongen krijgen twee keer per dag voeder, volwassenen duiven slechts één keer. Volwassen duiven krijgen slechts één keer eten, want eigenlijk in de vrije natuur krijgen ze ook niet constant eten. Duivenjongen krijgen daar en tegen van hun ouders meermaals per dag eten.
Bette Van Doorslaer
Stage II
Dag 15
49
28/03/2011
* We zijn de dag begonnen met de grauwe gans, de meeuw, de kauw en twee kraaien in een andere volière te steken, want we gingen in de open volière nieuw gras maaien. De gans kreeg een plaats bij de knobbelgans. De meeuw, twee kraaien en de kauw kregen een aparte familiekooi. * Dan zijn we begonnen met het bezaaien van de buitenvolière. Dit hebben we gedaan omdat het mooier oogt, wanneer de volière volledig met gras bedekt is, dan enkel nog hier en daar wat plekken gras. * Ik ben dan het duivenjong gaan voederen. Deze moet nog altijd gedwangvoederd worden. Er wordt nu wel al gebroken maïs bijgezet, voor het geval hij zelfstandig zou beginnen eten, dan moet het dwangvoederen stoppen. * Daarna ben ik de gebruikte opvanghokken gaan kuisen. * Hierna ben ik samen met de stagiair van de VABI, Joyce, de gang en het dierenartsenlokaal gaan afstoffen. We moesten alle dozen van de rekken doen en de rekken eens volledig kuisen. * Dan zij we het winkeltje gaan afstoffen. Na het afstoffen heb ik het winkeltje, de bureau en de keuken geveegd. * Tot slot zijn we brood gaan geven aan de meelwormen. Dag 16
29/03/2011
* Ik ben de dag begonnen met het voederen van de dieren: - Kraai: kattenbrokken geweekt in water en een potje water. - Kauw: kattenbrokken geweekt in water en een potje water. - Houtduif: gebroken maïs en water. - Duivenjong: dwangvoederen met mengsel van eigeel (1/3) en eendenkorrels (2/3). - Kwartel: vogelzaad en water. - Kokmeeuw: geen eten meer geven, want word ge-euthanaseert. - Gaai: eigeel met meelwormen, water en kattenbrokken geweekt in water. - Merel: eigeel met meelwormen, water en vogelzaad. - Kerkuil: stukjes vlees. - Bosuil: 2 muizen. - Steenuil: stukjes vlees. * Na het voederen ben ik in de familiekooi de hokken gaan afspuiten. Dit gebeurd met een hoge drukreiniger, zo zijn de uitwerpselen het makkelijkst van de muren te verwijderen. * De hokken waar vinken in hadden gezeten, ben ik dan gaan uitkuisen, de vinken waren vrijgelaten. * Hierna ben ik de quarantaine gaan dweilen, ook de educatieruimte moest worden gedweild. De bestuursleden gingen namelijk die avond vergaderen, daarvoor heb ik ook de tafels en banken afgewassen. * Dan ben ik het duivenjong gaan voederen, ik moet hem namelijk nog altijd dwangvoederen.
Bette Van Doorslaer
Stage II
50
* Er waren twee nieuwe merels binnengekomen, die ben ik vogelzaad, water en wat eigeel met meelwormen gaan geven. * Guido, een van de vrijwilligers, is bezig op de zolder een hok aan het bouwen voor de vinken die binnenkomen wegens in beslag name. Daar worden de vogels minder gestoord door ons, het zijn namelijk heel stressvolle vogels. Zo hopen we op minder tot geen dode slachtoffers meer. Ik ben hem wat gaan helpen, er moest namelijk wat geveegd worden. * Tot slot heb ik nog wat klusje geklaard (was opplooien, vuile was in de wasmachine steken en was ophangen). Dag 17
04/04/2011
* Ik ben de dag begonnen met het voederen van de muizen. Alle muizen krijgen vers water, een stuk brood en een half potje mezenbol. * Ik ben de dag verder gegaan met het rakelen van de familiekooien. Daarna ben ik de muren weer gaan afspuiten met een hogedrukreiniger. * Dan kreeg ik de opdracht om de drie gebruikte opvanghokjes op te kuisen en ook de steentjes terug te vegen onder het afdak. * Hierna ben ik gaan kijken bij Katrien, die bezig was met het onderzoeken van bepaalde dieren. - Zo was er een gans, dat was aangevallen door een hond. Het zag er heel erg uit, maar achteraf gezien zal de gans er waarschijnlijk enkel een kneuzing aan overhouden. Of hij inwendige problemen heeft, weten we niet, Katrien snijdt ze niet open. De gans hebben we antibiotica ingespoten. De gekneusde plek hebben we ingesmeerd met Laesidine, een wondhelende zalf. - Er was ook een trapslang binnengekomen. Een trapslang is een slang met op zijn rug twee zwarte strepen. Wanneer hij nog zeer jong is, heeft die slang tussen die twee zwarte strepen, dwarse strepen, waardoor de rugtekening op een trap leek, vandaar die naam.
Figuur 10: Trapslang (jong)
Figuur 11: Trapslang
De slang had zijn staartpunt verloren en er zaten inkepingen in de huid. Katrien was niet zeker en heeft de slang meegenomen naar een dierenarts. Die slang is bij de dierenarts gebleven. - Er was een duif binnengebracht dat niet meer kon vliegen. Na het inspecteren van de vleugels zagen we dat de duif een stuk van zijn vleugel kwijt was. Aangezien hij nooit meer kan vliegen, zal hij ge-euthanaseert worden. Dit gebeurt als volgt: de duif wordt onder narcose gebracht, daarna wordt het medicijn intraperitoneaal gespoten. - Er was dan nog een andere duif, waarvan de huid ter hoogte van de slokdarm en de krop volledig openlag. Na het onderzoeken, zagen we dat de huid was weggebrand. Katrien vermoedt dat de duif tegen de hoogspanning is gevlogen, hij wordt ook ge-euthanaseerd. * Dan ben ik terug mezenbollen gaan aanvullen in de open buitenvolière.
Bette Van Doorslaer
Stage II
51
* Een van de terrariums die in de educatieruimte stonden heb ik een keer volledig uitgekuist. Het was namelijk al een tijdje geleden dat hij werd uitgekuist, er lagen nog resten muis in, er zaten spinnenwebben in,… * Daarna ben ik het duivenjong gaan voederen. En ik heb voor hem vers voeder gemaakt (1/3 eigeel en 2/3 eendenkorrels, gemixt met water). * Er was dan een eendenjong binnengekomen. Ik heb hem onder een warmtelamp geplaatst, want jonge dieren moeten altijd warm zitten. We hebben hem een knuffel gegeven, dat moet fungeren als nepmoeder. En wat voeder gegeven, het waren gemalen eendenkorrels, want de eendenkorrels zijn te groot en wat water, dit moet in een verdeler gegeven worden, anders bestaat er een kans dat het eendje in het water sukkelt en zo onderkoeld geraakt.
Figuur 12: Waterverdeler
* Tot slot heb ik nog wat klusje opgeknapt (de was opplooien, de afwas). Enkel zaken die ik vandaag ben te weten gekomen: * Bij vogels mag je nooit veren knippen, zo vergroot je de kans op infecties. De veren moeten worden uitgetrokken. Dag 18
05/04/2011
* Het eerste wat ik gedaan heb is het voederen van de dieren: - Duivenjong: gedwangvoederd met een mengsel van eigeel en eendenkorrels. - Bosuiljong: twee muizen. - Kerkuil: stukjes ree. - Steenuil: stukjes ree. - Oehoe: stuk ree. - Woestijnbuizerd: stuk ree. - Torenvalk: stuk ree. - Grote overdekte volière: stukken ree. - Duif: gebroken maïs en water. - Kraai, kauw en merel: kattenbrokken geweekt in water en water. * Dan ben ik gaan helpen met het uitkuisen van de muizenbakken, maar doordat we plots met teveel man in de muizenkelder stonden, ben ik ander werk gaan zoeken. * Ik ben dan de huidige bezetting gaan opnemen. * Daarna ben ik het duivenjong gaan voederen en ben ik wat klaver gaan plukken voor het haasje dat Suzy, een van de vaste medewerkers, aan het grootbrengen is. Dit mag enkel door één persoon gedaan worden, want hazen zijn zeer stressvolle dieren en wennen slechts aan één persoon. * Ik heb dan nog wat klusje gedaan (was insteken, was opplooien, fiches gaan bijvullen bij de opvanghokken, trap vegen).
Bette Van Doorslaer
Stage II
52
* We kregen nog een telefoon van een mevrouw dat een hazenjong had gevonden, ik ben dan alles in gereedheid gaan brengen. Er moest een bak met een warmtematje geplaatste worden. En ik heb de fiche al klaargelegd. Het haasje heeft Suzy dan gevoederd, wanneer de mensen weer weg waren, maar het haasje zal het waarschijnlijk niet halen, doordat het al één dag geen eten heeft gehad en hij wou niet eten. Dag 19
11/04/2011
* Eerst ben ik begonnen met het voederen: - Oehoe: stuk kip. - Bosuil: twee gerbils. - Amerikaanse torenvalk en torenvalk: stuk kip. - Woestijnbuizerd: stuk kip. - Duif: gebroken maïs en water. - Kauw, raaf, gaai, meeuw: kattenbrokken geweekt in water, gebroken maïs, kabeljauw. * Daarna ben ik de familiekooien gaan rakelen en daarna de muren afgespoten met de hogedrukreiniger. * Mezenbollen waren weer allemaal opgegeten, ik ben die gaan bijvullen in de open volière. * Dan ben ik het duivenjong gaan opspuiten. * Tot slot heb ik nog wat klusjes gedaan (was insteken, uithangen en opplooien). Dag 20
12/04/2011
* Ik ben de dag begonnen met het voederen: - kerkuil: twee kuikens. - duivenjong: opspuiten. * De eerste nestjongen zijn binnengekomen, vanaf nu mag ik me over hen ontfermen. - Een Turkse tortel, die hebben we in de couveuse geplaatst, waar de temperatuur 28°C bedraagt. Wat later, wanneer ze wat bekomen zijn van de autoreis, heb ik ze 15ml opgespoten (mengsel: 1/3 eigeel, 2/3 eendenkorrels en water). - Vier mereljongen, deze werden bij de Turkse tortel in de couveuse geplaatst. En moeten bijna constant eten krijgen, ze vragen erom door met hun bek open te zitten. Zij krijgen kleine stukjes van de geweekte kattenbrokken. * Dan heb ik het hok van het oudere duivenjong uitgekuist. * Ik ben dan verdergegaan met het vegen van de boven. * Tegen de avond waren al twee van de vier mereljongen gestorven. * De andere twee heb ik meegenomen naar huis, want ze moeten eten krijgen tot rond 19u30. Die merels zaten dan in een bak met een warmtematje, ook de verwarming lag aan thuis. Helaas heeft één van die merels de nacht niet overleeft.
Bette Van Doorslaer
Stage II
53
Dag 21
13/04/2011
* Het mereltje dat nog leefde heb ik terug de hele dag eten gegeven. Helaas heeft dit mereltje de terugreis naar mij thuis niet overleefd. Dus van het nestje bleef er geen één meer over. * Daarna ben ik de twee duivenjongen gaan opspuiten. De oudste 40ml en de jongste 15ml. * Dan ben ik buiten drie van de opvanghokken gaan uitkuisen, met Dreft en Dettol. En ook één kot binnen, waar het vinkje zat, die ondertussen was vrijgelaten. * Dan heb ik nog wat klusjes gedaan (was insteken en opplooien) * Vervolgens heb ik het winkeltje, de bureau, de keuken en de educatieruimte gestofzuigd. * Ik heb dan nog een was ingestoken. * Rond 3u30 werden de duivenjongen nog een keer opgespoten. * Tot slot heb ik nog voor die duivenjongen vers eten gemaakt. Dag 22
14/04/2011
* Nu ik verantwoordelijk ben voor de nestjongen, ben ik begonnen met ze te voederen - Duivenjong: 40ml opspuiten (dit twee keer per dag). - Duivenjong (Turkse tortel): 15ml opspuiten (dit twee keer per dag). - Bosuiljongen (twee): elk één eendagskuiken. Gewoon geven, indien ze weigeren, dwangvoederen. (drie keer per dag)
Foto 23: Voederen bosuiljongen
Foto 22: Voederen bosuiljongen
* Dan heb ik de bak van de bosuilen, want we hebben ze al in een groot kot in de quarantaine geplaatst; het egeltje, dat gestorven was; en van de merels uitgekuist. * Daarna heb ik het dierenartsenlokaal geveegd.
Bette Van Doorslaer
Stage II
54
* Ondertussen waren er weer nieuwe vogels binnengekomen: - twee mereljongen3: die hebben we in de couveuse gestoken en geweekte kattenbrokken. Maar omdat ze ontsnapten via de gaten, hebben we ze in een bak gestoken met een warmtematje. Die twee mereljongen heb ik dan ‟s avonds meegenomen naar huis en ‟s anderdaags terug naar het VOC. - Canadese gans: we hebben die in een bak gestoken met een pot water. Was hij wat bekomen, hebben we hem een mengeling gegeven van gebroken maïs en eendenkorrels. * Dan nog wat klusjes (was insteken, opplooien en uithangen) * Er is dan nog één mereljong binnengekomen. * Daarna ben ik de bomen (berken en vlieren) gaan water geven. Katrien wil namelijk dat de vogels in de grote overdekte buitenvolière meer hindernissen moeten ondervinden om te vliegen. Dat ze niet gewoon heen en terug moeten vliegen.
Dag 23
15/04/2011
* De twee merels dat ik heb meegenomen naar huis, zijn heelhuids teruggekeerd. Helaas is er overdag eentje gestorven. Ik heb dan de drie andere gevoederd. Dit moet regelmatig gebeuren. * Dan heb ik de gebruikte bakken uitgekuist. * Daarna heb ik het dierenartsenlokaal gedweild. * Ondertussen is er een nieuw Turkse torteljong binnengebracht. We hebben die bij het andere Torteltje gestoken. Na het een tijdje met rust gelaten te hebben, heb ik het opgespoten met 15ml van het mengsel.
Foto 24: Turkse torteljongen
Foto 25: Dwangvoederen van duivenjong. Spuit moet altijd van zijdelings worden ingestoken
* Dit weekend staat het VOC op een beurs, nl. Loca labora, daarvoor moest het winkeltje zo goed als volledig worden leeggehaald en in de wagen gestoken. * Daarna heb ik de trap geveegd.
3
Broed merels: De broedperiode loopt van eind maart tot in juli. Tijdens die periode zijn er twee tot drie legsels met telkens vier tot vijf eieren. Het duurt 13-15 dagen voor de jongen zijn uitgebroed, na 14-15 dagen vliegen ze al uit.
Bette Van Doorslaer
Stage II
Dag 24
55
16-17/04/2011
16/04/2011 (halve dag) * Ik ben begonnen met het voederen van de bosuiljongen. Ze krijgen elk een kuiken. * Daarna had ik gezien dat de educatieruimte er wat vuil bij lag en heb ik die gestofzuigd. * Na het stofzuigen heb ik de keuken, winkel, bureau en dierenartsenlokaal gedweild. * Dan heb ik wat klusjes gedaan (was insteken, opplooien, ophangen; mezenbollen ophangen) * Na de klusjes ben ik de duivenjongen gaan opspuiten. De Turkse tortels krijgen 15ml, de andere duif (duif species) 40ml. * Dan ben ik de bosuiljongen voor de laatste keer die dag gaan voederen, terug elk één kuiken. * Tot slot heb ik het eten klaar gezet voor de volgende dag, zodat Guy enkel nog het eten hoeft te nemen en te geven aan de vogels. Hij had namelijk niet veel tijd, aangezien hij op de beurs moest gaan staan in Loca labora. 17/04/2011 (halve dag) * De zondag heb ik alle dieren gevoederd: - Bosuiljongen: elk één kuiken. - Merel: kattenbrokken geweekt in water, eigeel met meelwormen en water. - Kerkuil: twee kuikens op zijn geheel, hij moet leren ze terug zelf te verscheuren. - Kauw: kattenbrokken geweekt in water en water. - Duif: gebroken maïs en water. - Merel: enkel water, hij was gisteren toegekomen, maar omdat ik nog niet weet wat hij geeft mag ik hem enkel water geven. Ik mag namelijk geen diagnose doen. - Duivenjong (Turkse tortel): 15 ml opspuiten van mengsel. - Duivenjong (duif species): 40ml opspuiten van mengsel. - Egel: Kattenbrokken geweekt in water. - Zilvermeeuw: kabeljauwfilet (in stukjes gesneden) in water. - Witte gans: eendenkorrels en water. - Canadese gans: eendenkorrels en water. - Haan: was gisteren binnengebracht, waarschijnlijk een wilde. Mensen hadden hem ontdekt tussen hun kippen, maar ze moeten hem niet hebben. De reden dat hij bij de kippen zou zijn terecht gekomen is omdat het nu paartijd is. Hij kreeg gebroken maïs en water. - Cavia: knaagdierenvoer. - Kaketoe: papegaaienmengsel en water. - Valkparkiet: vogelzaad en water. - Maghelaenparkiet: vogelzaad en water. - Grijzeroodstaart: papegaaienmengsel en water. - Muizen: brood, wat van de mezenbol en water.
Bette Van Doorslaer
Stage II
Dag 25
56
18/04/2011
* Twee duiven in het dierenartsenlokaal hadden niet gegeten, ik heb ze elk 60ml opgespoten. Omdat het volwassen duiven zijn, worden ze één keer per dag opgespoten. Er wordt nog gewoon voeder bijgeplaatst, voor het geval ze niet meer weigeren te eten. * Daarna ben ik de muizenhokken gaan uitkuisen. * Eenmaal klaar met de muizenhokken, was boven de wasmand terug volledig gevuld. Dan ben ik een was gaan insteken. * Ik mocht dan vandaag voor de eerste keer een duif en een merel onderzoeken. Want zowel Katrien, als Suzy waren op verlof. Ik moest Guy vertellen wat er op het eerste zicht aan de hand was met deze vogels. Wanneer het ernstig was, zou de dierenarts gebeld worden. - De duif haar vleugel was volledig afgebroken. Het hing slechts nog met rottend vlees aan elkaar. En op het rottend vlees zaten maden. Deze gingen we laten euthanaseren. De dierenarts is die dag dan nog langs gekomen en is akkoord gegaan, dat de duif niet langer meer moest lijden. De duif werd gegeven aan de grote roofvogels (zo leren ze weer levende dieren pakken), maar ze werd met rust gelaten. De dag erna werd ze door één van de vrijwilligers gedood. - De merel was gepakt door een kat. Ze had wat bijtwonden op de rug, maar het was niet zo erg. Die merel is enkele dagen later gestorven. Dit is te verklaren doordat er in de mond van katten veel bacteriën zitten. * Eén van de vrijwilligers had mereljongen meegenomen naar huis, om ze tijdens het weekend te voederen. Nog één heeft het overleefd, deze heb ik dan de hele dag geweekte kattenbrokken gegeven. Af en toe werden gaf ik ook meelwormen, het mereljong was al van zekere grote en dit is ook voeder wat ze normaal van hun mama gingen krijgen.
Foto 26: Dwangvoederen mereljong
* Daarna ben ik de bomen water gaan geven. * Dan werd het weer tijd om de duivenjongen op te spuiten. De bosuiljongen kregen elk één kuiken en het steenuiltjes hebben we gedwangvoederd. Het steenuiltje kreeg kuiken voorgeschoteld. * Tot slot ben ik de was gaan ophangen, opplooien en nog een nieuwe ingestoken.
Bette Van Doorslaer
Stage II
57
Dag 26
19/04/2011
* Ik ben de dag begonnen met het voederen van het mereljong. Hij kreeg een mengeling van kattenbrokken en meelwormen. * Daarna heb ik drie hokken in het dierenartsenlokaal uitgekuist. * Ik ben dan verder gegaan met de Turkse tortels, die heb ik 15ml opgespoten. * Er is dan een eekhoornjong binnengekomen. Die moest zo snel mogelijk in de couveuse, zodanig die warm genoeg heeft. Terwijl de couveuse aan het opwarmen was (want moet 3032°C hebben), heb ik het eekhoorntje eens bekeken. Aan de hand van de uiterlijke beschrijvingen die op de fiche staan van eekhoorn, konden we schatten dat het eekhoorntje 5 weken oud was. Wanneer de couveuse op temperatuur was, kon het eekhoorntje erin. Na een tijdje, wanneer het eekhoorntje was opgewarmd,( was) hebben we hem rehydratatie oplossing gegeven en hebben we hem gewogen. Het eekhoorntje woog 68,6g, wat bijna de helft was van zijn normaal gewicht aan vijf weken. Dit wou zeggen dat het eekhoorntje serieus was ondervoed. We hebben het eekhoorntje dan wat met rust gelaten. Na de middag heb ik hem ieder uur 1ml elektrolytenoplossing gegeven. Zo heeft de eekhoorn toch al voldoende vocht binnen. Daarnaast hebben we ook een schaaltje met melk bijgezet, het zou kunnen dat hij al zelfstandig at, gezien zijn leeftijd. Maar dit was niet het geval. Vanaf morgen, krijgt hij melk (Esbillac).
Foto 27: Eekhoornjong
Foto 28: Voederen eekhoornjong
* Ook heb ik vandaag de huidige bezetting opgenomen. * De duivenjongen werden dan terug opgespoten. Ook het eendenjong dat is binnengekomen vandaag, heb ik voor alle zekerheid wat (0,5ml) opgespoten. We waren niet echt zeker of hij al dan niet zelfstandig at. Het eendenjong hebben we in een bak (in intensive care) gestoken met een warmtelamp boven. Hij kreeg gemalen eendenkorrels, water en een knuffelbeer.
Foto 29: Eendenjong
* De bosuiljongen kregen elk één kuiken. We hebben ook voor ‟s avonds een keer een bordje bijgeplaatst, ook om te controleren of ze wel zelfstandig aten.
Bette Van Doorslaer
Stage II
58
Dag 27
20/04/2011
* Vandaag wordt het eekhoorntje regelmatig eten gegeven. Hij kreeg melk, iedere keer 1ml. Melk wordt gemaakt van puppymelkvervanger (Esbillac), dit is dan 1/3 Esbillac en 2/3 water. Het eekhoorntje kreeg om 9u, 10u20; 11u40; 13u; 14u20; 15u40 en 17u eten. * Ook het mereljong krijgt gedurende de hele dag eten. Dit zijn geweekte kattenbrokken en meelwormen. * Dan heb ik de Turkse torteljongen opgespoten. * In de couveuse van de merel en de Turkse torteljongen heb ik verse handdoeken gelegd. * Er is vandaag een sperwer binnengekomen. Die heb ik twee kuikens gegeven, die versneden waren. Het is een raamslachtoffer. Die hebben meestal enkel een hersenschudding. Het beste om deze gewoon met rust te laten en in een donkere ruimte te plaatsen. Na enkele uren zijn die meestal al weer helemaal genezen. Dit was ook zo met deze sperwer, deze hebben we de volgende dag terug vrijgelaten. * Vandaag heb ik ook het dierenartsenlokaal gedweild. En het caviahok uitgekuist. * Daarna ben ik de was gaan insteken. * De witte gans had niet gegeten, ik heb die opgespoten (50ml). * Er was dan een bosuiljong binnengekomen. De meneer had gezien dat de moeder het jong uit het nest had gesmeten. Het is dan eigenlijk beter om het jong te laten liggen, want ook al zit het jong niet meer in het nest, de moeder zorgt er toch nog voor. We hebben het bosuiljong in de couveuse van de eekhoorn gestoken. De eekhoorn werd verhuisd naar een warmtematje (het had al een tijd doorgebracht in de natuur, dus had het de warmte minder nodig dat het bosuiljong). Daarna heb ik hem een rehydratatie gegeven van 1ml, zo heeft hij al wat vocht binnen. Wat later heb ik een eendagskuiken in kleine stukjes gesneden, zo‟n stukje heb ik eens voor de neus van het bosuiljong gehouden, om te zien hoe hij hierop reageert. Hij at het onmiddellijk op en heeft er nog zo‟n 6 gegeten. Het feit dat hij zelfstandig eet, was een goed teken.
Foto 30: Bosuiljong
Foto 31: Voederen bosuiljong
* De duivenjongen werden dan terug opgespoten. Ook het eendenjong werd wat opgespoten. * Er is dan nog een duif binnen gekomen dat volledig was uitgeput, die heb ik 40ml opgespoten.
Bette Van Doorslaer
Stage II
59
* Het nieuwe bosuiljong heb ik dan nog wat eten gegeven. De andere bosuiljongen hadden tijdens de nacht hun bordje leeg gegeten, dat betekent dat ze volledig zelfstandig eten. Vanaf nu moet er enkel nog een bordje worden bijgeplaatst met vlees. Dag 28
21/04/2011
* Het nieuwe bosuiljong wordt voor de eerste keer gewogen (239,3g). Vanaf nu moet dit dagelijks gedaan worden, zo kunnen we controleren of het stijgt. Positief was dat de bosuiljong een braakbal had gemaakt. Daarna heb ik hem één eendagskuiken gegeven. Daarna krijgt hij nog 2 voederbeurten, met telkens één eendagskuiken. * Eekhoorn werd ook terug gewogen, nu woog hij 61,5g. Hij is dus vermagerd, maar voor een eekhoorn is dat normaal. Hij zal eerst vermageren, na één week zal zijn gewicht stabiliseren en dan zal het weer stijgen. Daarna kreeg hij 1 ml melk. Maar Guy vertelde dat hij bij egels zoveel melk gaf tot ze genoeg hebben, de fiche niet volgde. Ik heb dit dan ook gedaan bij de eekhoorn, waaruit bleek dat hij de volgende keer eigenlijk heel veel opnam, maar ik ben gestopt bij 5ml, ik was namelijk bang om dat hij ging overeten. Ik ben dit dan blijven doen. De keren erna was het weer wat minder (3ml). De volgende dag zal ik hem minder frequent voederen, zodat het de moeite is dat hij uit zijn hok wordt gehaald, en niet enkel voor 1 ml. * De Turkse torteljongen werden dan opgespoten. Elk 15ml. Er was ook een nieuw duivenjong binnengekomen, maar die was zo uitgeput, dat hij kort daarna gestorven is. * Dan heb ik de andere gevoederd: - Kauw: geweekte kattenbrokken en water. - Duif: gebroken maïs en water. - Duif die niet had gegeten: 60ml opspuiten. - Eendenjong: gemaalde eendenkorrels en water. - Witte gans: 100ml opgespoten. - Bosuiljongen: stukjes kip gegeven. - Merel: water, geweekte kattenbrokken en eigeel met meelwormen. * Daarna heb ik wat klusjes gedaan (bomen water geven, was opplooien en insteken) * Tijdens de middag zijn we dan de sperwer gaan vrijlaten. Dit het best op een open terrein, zodat de vogel de mogelijkheid heeft om zijn vlucht te pakken.
Foto 32: Vrijlating sperwer Foto 33: Vrijlating sperwer
* Turkse torteljongen zijn groot genoeg geworden, we hebben ze uit de couveuse gehaald en in quarantaine achteraan gestoken. Ik heb daar ook een potje met water en gebroken maïs geplaatst, om te kijken of ze zelfstanding eten. Zo ja, moet het dwangvoederen onmiddellijk stoppen. * De couveuse en het hok van de sperwer werd dan uitgekuist.
Bette Van Doorslaer
Stage II
60
* Ik heb dan de was opgehangen en de droge was opgeplooid. * De duivenjongen werden dan opnieuw opgespoten. * Dan heb ik nog nieuwe mengsels gemaakt: - mengsel van 1/3 eigeel, 2/3 eendenkorrels en water - mengsel van 1/3 Esbillac en 2/3 water Dag 29
22/04/2011
* Het bosuiljong werd opnieuw gewogen en hij is bijgekomen, wat een goed teken is. Nu weegt hij 254,1g. Dan krijgt hij 3 voederbeurten van één eendagskuiken. * Ook het eekhoorntje werd gewogen en hij was ook bijgekomen (63,3g). Hij wordt 5 keer per dag gevoederd. * Daarna heb ik zes hokjes uitgekuist. * Dan ben ik verder gegaan met het voederen: - Kauw: water en geweekte kattenbrokken - Duif: gebroken maïs en water * Hierna werd het dierenartsenlokaal volledig gedweild. * Hierop volgend heb ik wat klusjes opgeknapt (was ingestoken en opgeplooid; bomen water geven) * Er is een waterhoenjong binnengekomen, waarvan de moeder gestorven was. Dat waterhoenjong hebben we bij het eendenjong gestoken. Hij krijgt buffalowormen met eigeel als voeder. Eerst liepen beide jongen weg van elkaar, maar de dag erna waren ze al dikke vriendjes.
Foto 34: Waterhoenjong
Foto 35: Eendenjong en waterhoenjong
* Er is dan nog een duivenjong binnengekomen. Hij werd in een couveuse gestoken. * Daarna heb ik twee opvanghokken gekuist.
Bette Van Doorslaer
Stage II
61
* Dan zijn er nog drie mereljongen binnengekomen en andere jongen waarvan we vermoeden dat het kauwen zijn. Het is namelijk zeer moeilijk om van jongen te kunnen zeggen welke vogel ze zijn, aangezien ze zeer hard op elkaar trekken. Volgende zaken kunnen helpen: - Een driehoekige bek en ze sperren hun bek open, wanneer ze om voeder vragen, dan zijn het kauwen, merels of zangvogels. - Duiven hebben een gele dons, lange smalle bek en ze sperren hun bek niet open. - Aan de eieren kan je soms ook zien welke jongen het zijn. Zo is een blauw gespikkeld ei van merels. Dag 30
23/04/2011
* Ook vandaag werd het bosuiljong gewogen, 261,2g en krijgt hij vandaag drie voederbeurten van telkens één eendagskuiken. * Daarnaast wordt het eekhoorntje vier keer gevoederd vandaag. Nu hou ik het aantal op 4, dan eet hij veel en is het de moeite om het eekhoorntje uit zijn schuilhokje te halen. Hij drinkt dan meestal 3,5ml melk. * Dan ben ik gaan voederen: - Grote overdekte buitenvolière: stukken ree. - Woestijnbuizerd: stukken ree. - Amerikaanse torenvalk en bosuil: stukken ree. - Duif: gebroken maïs en water. - Kraai, kauw en meeuw: geweekte kattenbrokken. - Witte gans: brood geweekt in water. - Muis: brood, water en stuk van mezenbol. * Dan heb ik nog wat klusjes gedaan (bomen water geven; was insteken, opplooien en ophangen; mezenbollen ophangen) * Er waren weer twee duivenjongen binnengekomen. Ze waren al groot genoeg, dus ze konden al in een bak worden gezet in de intensive care. Ze kregen wel nog een namaaknestje in hun hok. Wat later heb ik ze 20 ml opgespoten. * Daarna heb ik het hok van de fret uitgekuist, de eigenaar is de fret namelijk komen halen. Ook twee hokken die achteraan vuil waren, werden gekuist. * De duivenjongen werden nog een keer opgespoten. Dag 31
24/04/2011
* Ook vandaag werd het bosuiljong gewogen, 279,1g. En kreeg hij drie voederbeurten van één eendagskuiken. * Daarna werd het eekhoorntje gewogen, 70,2g. Hij zit nu boven zijn startgewicht, wat zeer goed. Vanaf zou het gewicht in stijgende lijn moeten gaan. Hij kreeg vier voederbeurten van iedere keer ongeveer 4ml.
Bette Van Doorslaer
Stage II
62
* Dan ben ik begonnen met het voederen: - Bosuil en Amerikaanse torenvalk: stukken ree. - Duif: water. - Witte en Canadese gans: maïs en eendenkorrels, brood geweekt in water. - Grote overdekte buitenvolière: stukken ree. - Muis: brood, stuk van mezenbol en water. * Daarna heb ik mezenbollen kapot geslagen, zo was er weer een voldoende voorraad voor de muizen voor ongeveer drie dagen.
* Dan heb ik klusjes gedaan (bomen water geven; was ophangen en opplooien; de boven vegen). * De duivenjongen werden gevoederd. De Turkse tortels (20ml), duif species (oud) (30ml), duif species (nieuw) (40ml). * Tot slot heb ik aan de bosuiljongen een bordje met twee eendagskuikens gegeven.
Bette Van Doorslaer
Typ uw tekst in
Bijlagen 1. Jaaroverzicht van de redenen waarom de dieren zijn binnengebracht
Bette Van Doorslaer
I
Typ uw tekst in
2. Fiche
Bette Van Doorslaer
II
Typ uw tekst in
Bette Van Doorslaer
I
Typ uw tekst in
II
Lijst met figuren Figuur 1: Verspreiding van de West-Europese egel in Europa ............................................... 19 Figuur 2: Patroon op stekels .................................................................................................... 20 Figuur 3: Morfologie van de dorsale huidspier van de opgerolde egel ................................... 20 Figuur 4: Huidspieren van de Indische egel na het verwijderen van de dermis ..................... 20 Figuur 5: Geslachtsonderscheid. Bij mannetje zie je een uitgestulpte navel (linkse figuur) als geslachtsopening. .................................................................................................................... 21 Figuur 6: Voortplanting bij de egel ........................................................................................... 23 Figuur 7: Egeljong .................................................................................................................... 23 Figuur 8: Engerlingen ............................................................................................................... 24 Figuur 9: Voorbeeld van een egelbehuizing met slaapgedeelte ............................................. 28 Figuur 10: Trapslang (jong) ...................................................................................................... 50 Figuur 11: Trapslang ................................................................................................................ 50 Figuur 12: Waterverdeler ......................................................................................................... 51 Lijst met foto’s Foto 1: Quarantaine ................................................................................................................. 12 Foto 2: Quarantaine ................................................................................................................. 12 Foto 3: Quarantaine ................................................................................................................. 12 Foto 4: Voedervoorraad ........................................................................................................... 12 Foto 5: Intensive care ............................................................................................................... 12 Foto 6: Intensive care ............................................................................................................... 12 Foto 7: Dierenartsenlokaal ....................................................................................................... 12 Foto 8: Dierenartsenlokaal ....................................................................................................... 12 Foto 9: Dierenartsenlokaal ....................................................................................................... 12 Foto 10: Educatieruimte ........................................................................................................... 13 Foto 11: Educatieruimte ........................................................................................................... 13 Foto 12: Educatieruimte ........................................................................................................... 13 Foto 13: Winkeltje..................................................................................................................... 13 Foto 14: Bureau ........................................................................................................................ 13 Foto 15: Keuken ....................................................................................................................... 13 Foto 16: Open volière ............................................................................................................... 14 Foto 17: Open volière ............................................................................................................... 14 Foto 18: Muizenkelder .............................................................................................................. 14 Foto 19: Muizenkelder .............................................................................................................. 14 Foto 20: Muizenkelder .............................................................................................................. 14 Foto 21: Grote overdekte volière ............................................................................................. 14 Foto 22: Esbilac ........................................................................................................................ 30 Foto 23: Het vasthouden van roofvogels ................................................................................. 39 Foto 24: Vrijlating kerkuilen ...................................................................................................... 45 Foto 25: Duivenjong ................................................................................................................. 47 Foto 26: Voederen bosuiljongen .............................................................................................. 53 Foto 27: Voederen bosuiljongen .............................................................................................. 53 Foto 28: Turkse torteljongen .................................................................................................... 54 Foto 29: Dwangvoederen van duivenjong. Spuit moet altijd van zijdelings worden ingestoken .................................................................................................................................................. 54 Foto 30: Dwangvoederen mereljong ........................................................................................ 56 Foto 31: Eekhoornjong ............................................................................................................. 57 Foto 32: Voederen eekhoornjong ............................................................................................ 57 Foto 33: Eendenjong ................................................................................................................ 57 Foto 34: Bosuiljong................................................................................................................... 58 Foto 35: Voederen bosuiljong .................................................................................................. 58 Foto 36: Vrijlating sperwer ....................................................................................................... 59
Bette Van Doorslaer
Typ uw tekst in
III
Foto 37: Vrijlating sperwer ....................................................................................................... 59 Foto 38: Waterhoenjong........................................................................................................... 60 Foto 39: Eendenjong en waterhoenjong .................................................................................. 60
Bette Van Doorslaer
Typ uw tekst in
I
Bronvermelding 1. Boeken Map van het VOC met fiches van de dieren die voornamelijk in het VOC worden opgenomen. LOBMANN, M., Het praktische egelboek, Tirion Uitgevers, Baarn, 2002, 79p. VERKEM, S., DE MAESENEER, J., VANDENDRIESSCHE, B., VERBEYLEN, G., YSKOUT, S., Zoogdieren in Vlaanderen, Natuurpunt Studie, Mechelen en JNM-Zoogdierenwerkgroep, Gent, 2003, 451p. 2. Internet ARAGON natuurreizen, fotoalbum fauna Pyreneeën, internet, s.a., (http://www.aragonnatuur.com/index_022.html) CIAO, Lipton Camomille, internet, 2011, (http://www.ciaoshopping.nl/Lipton_kamille__Review_139106) DIERENTEHUIS NIEUWE WATERWEG, wintertips, internet,s.a., (http://www.vlaardingen.dierenbescherming.nl/wintertips) EGELOPVANG ZOETERMEER, Het egelleven, internet, s.a., (http://www.egelopvang.nl/egelleven.htm) EUROPEAN ORPINGTON CLUB, Kropproblemen, internet, 2011, (http://www.europeanorpingtonclub.com/index.php?mod=page&forced=1&terug=1&pId=121) GROEN!, vinkenvangst is illegaal, internet, 2010, (http://www.groen.be/actualiteit/Persbericht-groen-vinkenvangst-is-illegaal-_357.aspx) HOBBYVOGELS, vitaminengebrek, internet, 2009, (http://www.hobbyvogels.nl/vitaminengebrek.htm) NATUURPUNT, Bedreigingen, internet, 2008, (http://www.natuurpunt.be/nl/biodiversiteit/zoogdieren/bedreigingen_1685.aspx) NATUURPUNT, Zoogdierentelling: Egel, eekhoorn en konijn staan aan kop!, internet, 2008, (http://www.natuurpunt.be/nl/vereniging/pers/zoogdierentelling-egel-eekhoorn-en-konijnstaan-aan-kop_262.aspx) N.N., Dubbelwandige drinkbar 6l, internet, s.a., (http://www.tuinendier.nl/catalogus/Dierenshop/Overige/Papegaaien/Pluimvee/Huisdiersuper/ Huisdiersuper.html) PLAGEN PREVENTIE DIENST, Spinnen, internet, 2011, (http://www.ppd.nl/ppd/determinatielab/overige-hinderlijke-geleedpotigen/spinnen.html) RUTTEN, S., Spieren en zenuwen betrokken bij het oprolmechanisme van de egel, internet, 2010, (http://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/001/460/034/RUG01001460034_2011_0001_AC.pdf) THE GARDEN SAFARI, De egel, internet, 2011, (http://www.gardensafari.net/dutch/egels.htm#voortplanting)
Bette Van Doorslaer
Typ uw tekst in
VANDAELE, F., Oostelijke Egel, internet, 2008, (http://www.natuurbeleving.be/zoogdieren/Oostelijke_Egel_Erinaceus-concolor.php) VARTAGO, Engerling, lastige insecten in je gras. Hoe kan je ze bestrijden?, internet, s.a., (http://www.vartago.be/nl/x/143/engerlingen-zijn-een-nachtmerrie) VOGELBESCHERMING, wanneer en hoelang broeden vogels?, internet, 2011, (http://www.vogelbescherming.nl/nl/service__vragen/vragen__antwoorden/q/fq_id/53/print/1/ pdf/1) WIKIPEDIA, egel: foto stekels, internet, 2011-04-25, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Egel) WIKIPEDIA, Erinaceus europaeus range map, internet, 2011-04-25, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Bestand:Erinaceus_europaeus_range_map.png) WIKIPEDIA, trapslang, internet, 2011-04-25, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Trapslang) WILLE, S., Egels: gedrag, internet, 2007, (http://sybren.willeweb.nl/egel/egel5.htm) WILSON, E., REEDERS, M., Mammal species of the world: Erinaceus, internet, 2005, (http://www.bucknell.edu/msw3/browse.asp?s=y&id=13600014) ZOOGDIERVERENIGING, De egel, internet, 2009, (http://www.zoogdiervereniging.nl/node/237)
Bette Van Doorslaer
II
