De eerste decennia na de Tweede Wereldoorlog is te weinig geluisterd naar de wensen van de bewoner. Pas de afgelopen jaren is hierin een kentering te zien. Projectontwikkelaars praten steeds meer met toekomstige bewoners en gemeenten bouwen niet uitsluitend voor nu, maar maken een lange termijnplanning. De Nederlandse samenleving is diverser dan ooit. Er zijn verschillende allochtone groeperingen en de leefstijlen lopen voor zowel autochtonen als allochtonen op allerlei manieren uiteen. Onderzoeksbureaus hebben hun handen vol aan het in kaart brengen van de bijbehorende woonwensen. Speel daar maar eens op in. Adjiedj Bakas kijkt, luistert, combineert en concludeert. Met dit essay laat hij de lezers delen in zijn toekomstvisie. Dat doet hij aan de hand van zeven door hem gesignaleerde megatrends.
woningen bouwen:
empty nester (tele)werken domotica junkflats Living Tomorrow Tijgerland Chinatown burg gated communities gemaksbalies Slaapland one-issue partijen piramidebouw tribes huft Nieuw Conservatieven Diasporamarketing fle
Uitgave
Postbus 1878 3000 BW Rotterdam telefoon 010 - 282 50 50
[email protected] www.sev.nl Tekst Adjiedj Bakas Vormgeving Absoluut Design, Bergen op Zoom Druk Roels Printing BV, Antwerpen januari 2006
Trendwatcher Adjiedj Bakas is algemeen directeur van het adviesbureau Dexter Communicatie BV. Zijn boek ‘Megatrends Nederland’ is een bestseller en stond heel 2005 in de top tien van managementboeken. Dit schrijven is een voortborduren op de in het boek beschreven zeven megatrends en is toegespitst op het wonen van de toekomst.
woningen bouwen: 'an estimated guess'
woningen bouwen: Adjiedj Bakas Sinds de Tweede Wereldoorlog wordt al gesproken over de volkshuisvesting en woningnood in Nederland. Door de enorme woningnood werd toen bovenal gekozen voor volume. Zoveel mogelijk woningen bouwen in zo een kort mogelijk tijd. Er werd niet of nauwelijks gelet op schoonheid of de wensen van de burger. Een woning was een woning. Basta. Om het geheel betaalbaar te houden werden de huren kunstmatig laag gehouden en voor de wat meer kapitaalkrachtigen in de samenleving werd dankzij de hypotheekrenteaftrek kopen een optie. Resultaat van deze maatregelen is dat op dit moment in Nederland veel naoorlogse woningen worden gesloopt. Zij zijn niet meer toereikend, staan in pauperwijken en worden ondanks de huidige woningnood niet meer verhuurd of verkocht. Voorbeelden zijn complexen in Bos en Lommer in Amsterdam en Transvaal in Den Haag. Relatief kleine arbeiderswoningen die dicht op elkaar zijn gebouwd met weinig ruimte voor een tuintje of groen. De eerste decennia na de Tweede Wereldoorlog is te weinig geluisterd naar de wensen van de bewoner. Eigenlijk is pas de afgelopen jaren een kentering te zien. Projectontwikkelaars praten meer en meer met de toekomstige bewoners en gemeenten bouwen niet alleen meer voor nu, maar denken ook aan de lange termijnplanning. Probleem is echter dat de Nederlandse samenleving diverser is dan ooit. Naast de vele verschillende allochtone groeperingen die we in Nederland hebben, zijn er tevens vele verschillende leefstijlen ontstaan. Tegenwoordig heb je bijvoorbeeld de Nieuw Conservatieven, Kosmopolieten, en de Opwaarts Mobielen. Het onderzoeksbureau Motivaction doet hier een interessant en langlopend onderzoek naar en onderscheidt maar liefst twaalf verschillende leefstijlen.
1
2
woningen bouwen: 'an estimated guess'
woningen bouwen: 'an estimated guess'
megatrend 1
Door de steeds grotere invloed van de Europese Unie, de internationalisering van de economie en het steeds meer bereizen van de wereld door de Nederlanders is het Nederlanderschap aan het verwateren. We voelen ons nu enkel Nederlander als het Nederlands Elftal een wedstrijd speelt en dan alleen nog als er wordt gewonnen. Het merendeel van de tijd voelen we ons een jongere, senior, Turk, Marokkaan, christen, moslim, Feyenoorder, Ajacied, Rotterdammer, Amsterdammer, skater etc. Maar we zijn niet enkel een jongere of Rotterdammer, we kunnen beiden zijn. Het tijdstip waarop het gevoel wordt geprofileerd verschilt echter van tijd tot tijd en is afhankelijk van de situatie. Hiermee heeft de burger van nu meer loyaliteiten en behoort tot verschillende ‘stammen’ of ‘tribes’. Deze ontwikkeling heeft het er voor gemeenten, projectontwikkelaars, makelaars, architecten en investeerders niet makkelijker op gemaakt. Wie weet nu nog wat de Nederlandse burger wil als woning? Er zijn ellenlange rapporten geschreven over, en onderzoeken gedaan naar, wat bepaalde groepen willen. Maar om de een of andere reden is het moeilijk gebleken om deze informatie om te zetten in een project waar met grote stelligheid van gezegd kan worden dat het succesvol wordt. Dit komt omdat er zoveel verschillende factoren en actoren meespelen die niet eenvoudig zijn te beïnvloeden. Denk bijvoorbeeld aan het scala aan voorzieningen in en rondom de woning, het imago van een stad of wijk, bepaalde buren die niet in de wijk thuis horen, de beweging van de economie. Met andere woorden, het bouwen van nieuwe woningen en wijken blijft, ondanks de vele informatie ‘an estimated guess’. Een groep die duidelijk een nieuwe woonwens heeft (dan vroeger) is de ‘empty nester’: de 55-plusser waarvan de kinderen het huis uit zijn en die vaak buiten de stad woont in een te groot en veelal afbetaald huis. Velen van hen komen oorspronkelijk uit de (middel)grote steden en willen weer terug naar hun ‘roots’. Maar dan natuurlijk wel in stijl. Vaak wordt gekozen voor luxueuze huurwoningen op toplocaties in de stad. Voorzien van alle gemakken in en rondom het huis zoals een sauna, zwembad, garage, winkelcentrum in de buurt en een heuse huiscomputer. Woningen waarbij rekening gehouden wordt met de
(komende) levenssituatie, door een goede combinatie van wonen en zorg. Grote groepen ouderen kiezen er echter ook voor om in de herfst van hun leven te ‘emigreren’ naar een warm buitenland. Hetzij voor de rest van hun leven, hetzij om daar elk jaar een paar maanden te overwinteren.
3
4
woningen bouwen: 'an estimated guess'
woningen bouwen: 'an estimated guess'
megatrend 2
In de toekomst zijn alle huishoudens voorzien van domotica. Domotica is de automatisering van het huishouden: een huiscomputer die alles controleert en regelt voor de bewoner. In het huis van de toekomst in Amsterdam Zuidoost, ‘Living Tomorrow’, is te zien wat er op dit gebied allemaal mogelijk is. Een intelligente koelkast die aan de labels op het voedsel ziet of de melk over de houdbaarheidsdatum heen is, of er nog genoeg gehakt in de koelkast ligt en die via de huiscomputer de boodschappen bij de supermarkt bestelt. Een gekoelde afleverbox naast de voordeur zorgt ervoor dat de boodschappen afgeleverd kunnen worden en vers blijven als de bewoner niet thuis is. Maar het gaat nog verder. De huiscomputer controleert continu op brand en indien brand wordt gesignaleerd, sluiten automatisch de ramen om de zuurstoftoevoer te beperken. De deuren langs de vluchtroute springen open en worden verlicht door lampjes zodat de bewoner in de rook makkelijk de uitgang kan vinden. Of neem bijvoorbeeld de intelligente spiegel in de badkamer die als computerscherm fungeert en de belangrijkste informatie van de ochtend meldt zoals files, nieuwsflitsen en de agenda. De spiegel herkent de persoon via biometrische kenmerken als de irisscan en stemherkenning. Door de technologische vernieuwingen is het steeds meer mogelijk om op alternatieve wijzen te bouwen. Zijn er tijdelijke woningen nodig omdat er een te groot tekort is aan studentenwoningen? Dan heb je nu de containerwoningen die snel gebouwd kunnen worden en voorzien zijn van alle basisbehoeften als toilet, keuken en douche. De studenten zijn zo tevreden over deze woningen dat ze zelfs bereid zijn deze te kopen. En wat te denken van de architect die al jaren dat ene idee wil verwezenlijken, maar dit niet kon omdat het alle wetten van de zwaartekracht tartte? Die kan dit nu wel door het gebruik van nieuwe materialen en bouwtechnieken. Te verwachten is dan ook dat we steeds minder blokkendozen zullen zien, maar meer en meer architectonische hoogstandjes. Zoals het nieuwe ING-hoofdkantoor,
in de Amsterdamse volksmond ook wel ‘de Kruimeldief’ genoemd en de piramidewoning ’t Domein in Houten. Dit laatste type complex is iets waar ik veel van verwacht. Een piramidewoning waarbij de appartementen schuin zijn gestapeld zodat er tuinen en terrassen ontstaan voor de bewoners. Via lichtschachten komt er licht tot aan het binnenste van de piramide waar winkels, kantoren, kinderopvang, horeca, kappers e.d. zijn gevestigd. Onder de piramide zijn de garages voor de bewoners en het personeel. En door een slimme bouw kan dit alles op een relatief klein oppervlak waardoor het ook geschikt is voor in de stad. Dat er echt sprake is van een revival van de piramidebouw blijkt wel uit de twee enorme piramidetorens die op dit moment gebouwd worden in AmsterdamWest (www.depiramides.nl). Door de nieuwe technieken is het tegenwoordig mogelijk om de bewoner in staat te stellen het appartement naar eigen inzicht in te delen. Enkel de badkamer staat nog vast vanwege de afvoer. De keuken, de grootte en het aantal kamers kunnen de bewoners zelf bepalen. Zelfs nadat intrek in de woning is genomen. Door het plaatsen van flexibele en geluiddichte wanden kan naar gelang de gemoedstoestand of de nieuwe situatie van de bewoner (kinderen het huis uit, thuis werken, relatie aan of uit) de woning worden aangepast.
5
6
woningen bouwen: 'an estimated guess'
woningen bouwen: 'an estimated guess'
megatrend 3
De technische mogelijkheden maakt het voor de bewoner van de toekomst makkelijker om het huis optimaal te beveiligen. Niet alleen via technische gadgets die de inbrekers buiten moeten houden, maar ook door het op een slimme manier plaatsen van de woningen. Te zien is dat ondanks dat de samenleving steeds veiliger wordt, het onveiligheidsgevoel meer en meer toeneemt. Voor een groot deel is dit te danken aan de terroristische aanslagen van de afgelopen jaren als 9/11, Madrid en Londen. Maar ook door de moorden op Pim Fortuyn en Theo van Gogh. De vraag naar veilige woningen neemt dan ook sterk toe. De verwachting is echter niet dat we ons nu allemaal gaan vestigen in ‘gated communities’ zoals in de VS. Deze communities zijn omheind met hekken en hebben vaak een burgerwacht die iedereen controleert die de wijk in gaat. Een auto zonder sticker van de wijk of zonder een voor de burgerwacht bekende bestuurder wordt steevast aangehouden en gevraagd wat hij te zoeken heeft in de wijk. Indien de bezoeker geen bevredigend antwoord kan geven zal hij geweigerd worden. Familie en kennissen die op bezoek komen dienen dan ook van te voren te worden aangemeld. In Nederland is niet echt behoefte aan deze wel zeer kordate oplossing. Nee, in Nederland wordt meer gekozen voor een slimme bouw van de huizen zodat er maar weinig toevoerwegen zijn naar de wijk. Door de sociale controle heeft men al snel in de gaten of bepaalde verdachte typen door de wijk heen zwerven. Bijkomend voordeel is dat er weinig verkeer is in de wijk waardoor het voor de kinderen relatief veilig is om op straat te spelen. Eigenlijk bestaan er al jarenlang vormen van ‘gated communities’ in Nederland. Denk maar aan de flats waar je beneden aan moet bellen om binnen gelaten te worden. In de grote steden zie je steeds vaker varianten hierop. In Amsterdam is vorig jaar het Balboacomplex in De Baarsjes in gebruik genomen. Dit rechthoekige complex is alleen te betreden met een sleutel of via het aanbellen bij de bewoners. De garage is alleen te bereiken met een
inrijkaart en de ingebouwde school en het schoolplein zijn op de binnenplaats geplaatst om een optimale veiligheid voor de kinderen te garanderen. Een andere vorm om de samenleving een veiliger gevoel te geven is het letterlijk buiten de samenleving plaatsen van groepen mensen die niet passen in het huidige beeld van hoe mensen met elkaar om moeten gaan. De asocialen in de samenleving worden dan in speciale complexen, ook wel hufterwoningen of junkflats genoemd, aan de rand van de stad geplaatst. Hier kunnen ze geen overlast veroorzaken en hun eigen gang gaan. Dit ont-Tokkieën van de samenleving lijkt asociaal en het probleem enkel te verschuiven, maar niets is minder waar. Desgevraagd voelen deze mensen zich eindelijk op hun plaats. In Maastricht is er zelfs een wachtlijst voor deze hufterproof betonnen woonunits. In deze huisjes kunnen ze eindelijk doen wat ze willen en worden daarin niet gestoord door overgevoelige buren. Natuurlijk moeten deze mensen zich wel, net als de rest van Nederland, netjes houden aan de Nederlandse wetgeving. Te zien is dat het gemengd wonen zoals we dat kennen van de afgelopen jaren op zijn retour is. Meer en meer kiezen mensen er voor om in de omgeving te gaan wonen van hun ‘eigen soort’. We zijn dan ook hard op weg naar een nieuwe verzuiling.
7
8
woningen bouwen: 'an estimated guess'
woningen bouwen: 'an estimated guess'
megatrend 4
Te zien is dat wooncomplexen steeds vaker in overleg met de toekomstige bewoners worden gebouwd. Een van de oorzaken hiervoor is het steeds verder terugtrekken van de overheid. Meer en meer wordt tegenwoordig aan de markt overgelaten. Denk maar aan de energiesector, het openbaar vervoer en de zorg. Maar ook voor een deel de veiligheid. De politie kan niet altijd maar en overal de veiligheid van de burger garanderen. Zaken als politiebescherming tijdens grote evenementen zoals voetbal of grote concerten zullen in de toekomst worden afgestoten om de veiligheid op andere vlakken te garanderen. Op dit moment zijn er bijna evenveel particuliere beveiligers in Nederland als politieagenten. ’s Avonds zijn er zelfs meer particuliere beveiligers aan het werk dan politieagenten. Zij garanderen de veiligheid van de mensen in uitgaansgebieden en voorkomen de inbraken in kantoorpanden. Door de terugtredende overheid gaan de burgers en bedrijven steeds meer initiatieven ontplooien voor de belangrijkste zaken in hun leven als wonen, werken en zorg. Om tijd en kosten te besparen worden deze dan ook steeds vaker gecombineerd. Een mooi voorbeeld hiervan zijn de Omij-gemaksbalies in Rotterdam. Deze balies zijn begonnen als een experiment tussen Unilever Bestfoods, Stichting Omij en de buurt waar Unilever zich in bevindt, de wijk Feyenoord. Het idee is als volgt. De werknemers van Unilever werken hard en hebben wel behoefte aan mensen die kleine klusjes voor hen kunnen doen zoals boodschappen, de auto wassen, haar knippen, hondje uitlaten en kinderen opvangen. In de wijk Feyenoord is een relatief grote werkeloosheid en dus genoeg mensen aanwezig die deze klusjes tegen betaling kunnen uitvoeren. Via de gemaksbalie zijn de partijen bij elkaar gebracht en zo ontstond een nieuwe vorm van interactie tussen het bedrijfsleven en de buurtbewoners. Dit project is zo succesvol dat in andere delen van de stad ook gemaksbalies zijn opgericht. Op redelijk eenvoudige wijze ontstaat zo een synergie tussen verschillende belangengroepen.
Een ander voorbeeld is van Surinaams-Javaanse ouderen die een eigen woongroep hebben opgericht omdat ze behoefte hebben aan een plek waar ze op een gezellige manier en onder elkaar oud kunnen worden. In de Vaillantlaan in Den Haag bevindt zich Wisma Tunggal Karsa, een woongroep voor Surinaams-Javaanse ouderen. Het project is een initiatief van de stichting Rukun Budi Utama, een welzijnsinstelling voor Surinaamse Javanen in Den Haag, en werd gerealiseerd in samenwerking met de Woningstichting ’s-Gravenhage, Woningbouwstichting Voorburg en de Vereniging Groepswonen door Ouderen. Met recht een burgerinitiatief. Om de burger meer slagkracht te geven en de verpaupering van wijken tegen te gaan worden steeds meer sociale huurwoningen verkocht aan de bewoners of aan starters op de woningmarkt. Deze mensen, met een relatief beperkt budget, zien zich steeds vaker gesteund door banken of bijvoorbeeld het Waarborgfonds Eigen Woningen. Achterliggende gedacht is dat huiseigenaren meer investeren in hun directe omgeving dan huurders en daarmee hun wijk revitaliseren. Tevens kunnen de minder bedeelden in de samenleving kapitaal opbouwen dat hun in staat stelt om de sociale ladder te beklimmen. De overheid slaat hiermee dus twee vliegen in een klap.
9
10
woningen bouwen: 'an estimated guess'
woningen bouwen: 'an estimated guess'
megatrend 5
Door de toegenomen mondigheid en kennisstijging van de burger omtrent allerhande zaken, veelal via het internet, komen initiatieven vanuit de burgers in de toekomst steeds vaker voor. Door de eerdergenoemde mondigheid van de burger is er echter ook een verandering gaande in het politieke landschap. Rechts-links tegenstellingen verdwijnen langzamerhand en dit geeft de ruimte aan one-issuepartijen. Partijen die vaak niet meer hebben dan een klein aantal partijpunten waarmee zij de burger voor zich willen winnen. Veelal zijn dit punten die bij de burger en de media in grote belangstelling staan zoals veiligheid, zorg, integratie en het moslimgeloof. De komst van one-issue partijen geeft ook steeds meer de ruimte aan de politieke popsterren van vandaag. Denk aan de Pim Fortuyns en de Peter R. de Vriesen van Nederland. Overigens geen geheel nieuwe ontwikkeling in de wereld, gezien de populariteit van Berlusconi in Italië en Schwarzenegger in Californië in de VS. Deze ontwikkeling heeft voor de woningmarkt eigenlijk twee gevolgen. Ten eerste kan de politieke kleur in een stad in ‘no-time’ omslaan, zoals we hebben gezien in Rotterdam met de LPF. Hierdoor kan een zorgvuldig door de gemeente opgesteld volkshuisvestingsplan in één keer van de kaart worden geveegd en vervangen worden door een nieuw plan. Met de kans dat het vier jaar later weer gebeurt. Gevaar is dat er een onsamenhangend beleid ontstaat dat de woningmarkt op slot gooit. Aan de andere kant laat het de mogelijkheid om de wil van het volk des te beter door te laten dringen tot in het gemeentehuis. De toekomst moet uitwijzen naar welke kant de plank doorslaat. Hoe het ook zij, beide gevolgen laten veel ruimte voor eigen initiatieven van de burgers en de projectontwikkelaars. Alleen dan weet de burger zeker dat hij krijgt wat hij wil: zijn droomhuis.
11
12
woningen bouwen: 'an estimated guess'
woningen bouwen: 'an estimated guess'
megatrend 6
Nederland is bevolkt met vele verschillende rassen en culturen. Twee springen er echter sterk uit. De Aziaten (en dan met name de Chinezen) en de moslims. Op dit moment is het aantal Chinezen in Nederland in verhouding tot andere bevolkingsgroepen nog beperkt. Geschat wordt dat het er ongeveer 80.000 zijn en hierin zijn ook de vele Surinaamse en Javaanse Chinezen meegeteld. Er mag echter verwacht worden dat deze groep nog flink zal toenemen. Sinds een dik jaar mogen de Chinezen, zonder vooraf aan de Chinese autoriteiten toestemming te moeten vragen, vrij door Europa reizen. Dit heeft een explosie van toeristen tot gevolg. In 2005 zijn al ongeveer 70.000 Chinese toeristen naar Nederland gekomen, waarvan 50.000 naar Amsterdam. De verwachting is echter dat in 2010 dit zal zijn toegenomen tot 500.000, waarvan 300.000 naar Amsterdam. De stad die daar op inspringt en als eerste een heus Chinatown bouwt kan hier haar voordeel mee doen. Vanuit toeristisch oogpunt is dit een unieke kans. Op dit moment is er eigenlijk nog geen echt Chinatown in Nederland. De Nieuwmarktbuurt in Amsterdam komt er nog het dichtste bij, maar is in verhouding met bijvoorbeeld het Chinatown in New York een lachertje. Toen ik eens een keer op de Nieuwmarkt liep, vroegen twee Chinezen aan mij waar het Chinatown was. Beschaamd moest ik antwoorden dat zij zich daar al bevonden. Waarom niet een plek aanwijzen dat een echt Chinatown wordt? Een wijk, in plaats van een enkele straat, die geheel doet denken aan Hong Kong. Inclusief de marktjes op straat, de Chinese bouw en die bewoond wordt door Nederlandse Chinezen. De eerste stad
in Nederland die een dergelijk initiatief ontplooit zal de strijd om de Chinezen winnen. En als we zo aan het vrijdenken zijn, waarom niet een stapje verder? Waarom dit ook niet voor de Turken, de Marokkanen of de Hindoestanen? Wijken die de bewoner en de bezoeker het gevoel geeft in een ander land te zijn met alle bijbehorende positieve connotaties. Niet voor niets worden Soho in Londen, Little Italy in NYC en de Chinatowns over de gehele wereld zo goed bezocht. Er valt daar wat te beleven en men weet waar hij aan toe is. Nederland heeft zich de afgelopen jaren teveel gefixeerd op segregatie. Hierdoor zijn mooie kansen niet benut. Zaak is natuurlijk wel om deze wijken op zo’n manier neer te zetten dat ze passen binnen de Nederlandse samenleving en met name gestoeld zijn op uniciteit en aantrekkingskracht. Voorkomen dient te worden dat ze verworden tot pauperbuurten waar niemand wil komen. Horeca en ondernemerschap zijn hier goede indicatoren voor. Kijk bijvoorbeeld maar naar de Pijp en de Jordaan in Amsterdam. Van oudsher arbeidersbuurten die tot enkele jaren geleden hard op weg waren achterstandswijken te worden. Tegenwoordig zijn ze echter hip en gewild, barsten ze van de goede eettentjes en leuke winkeltjes en zijn ze zelfs om te wonen schier onbetaalbaar geworden. Voor veel achterstandswijken in Nederland zoals bijvoorbeeld de Transvaalbuurt in Den Haag zijn dit uitstekende voorbeelden van de kansen die er liggen. Met de 500 miljoen euro die de komende tien jaar in deze buurt wordt gepompt, en de redelijk centrale ligging, moet iets dergelijks zeker tot de mogelijkheden behoren.
13
14
woningen bouwen: 'an estimated guess'
woningen bouwen: 'an estimated guess'
megatrend 7
De toename van eigen initiatieven komt juist op tijd, want Nederland is aan het afglijden naar een Slaapland. Een Slaapland is een land dat teert op zijn verleden, zijn hoogtepunten heeft gekend, niet innovatief is, leeft van de beleggingen en dat economisch gezien middelmatig presteert. Een goed voorbeeld van hoe het kan verkeren is Argentinië. Tachtig jaar gelden behoorde dit land tot de acht rijkste landen ter wereld. Maar door de rijkdom werd ze gemakzuchtig en lui. Ondernemerschap en ambitie verdwenen en er werd een peperdure verzorgingsstaat opgebouwd. Op dit moment telt Buenos Aires nog steeds meer psychiaters per inwoner dan New York City. Argentinië is op dit moment zelfs afgegleden tot een derdewereldland. Nederland beschikt over dezelfde voortekenen. De economie zit al een aantal jaren in het slop, de buurlanden doen het beter, de verzorgingsstaat is niet meer te betalen en het consumentenvertrouwen is weg. Het lijkt er echter op dat we dit op tijd in de gaten hebben. De verzorgingsstaat wordt aangepast en het ondernemerschap –van oudsher toch de aanjager van de economie – wordt weer gestimuleerd. We mogen dan ook blij zijn dat we het de afgelopen jaren zo goed hebben gedaan, zelfs met de beperkte invloed die vrouwen en allochtonen op de Nederlandse economie hebben. Europees gezien scoren deze groepen ten opzichte van de andere landen namelijk nog steeds laag. Maar hierin is verandering aan het komen.
Van de startende ondernemers van het afgelopen jaar was de helft vrouw en een op de zeven allochtoon. Er is dus duidelijk sprake van een inhaalslag. Deze groepen barsten van het ondernemerschap en de ambitie. Wellicht dat zij dan ook de redding zijn van de Nederlandse economie. Maar dit heeft wel consequenties voor de eisen die aan toekomstige woningen worden gesteld. Vrouwen werken veelal vanuit huis omdat zij zo makkelijk de zorg van de kinderen op zich kunnen blijven nemen. De vrouwelijke ondernemer wil dan wel graag een woning met twee opgangen zodat de klant niet door de woning hoeft. Naast dat dit professioneler oogt blijft de privacy van de ondernemer gewaarborgd. De woning van de toekomst moet dus niet alleen ruimte bieden om goed te kunnen (tele)werken, maar in sommige gevallen ook nog eens over twee opgangen beschikken. Doordat allochtonen het steeds beter zullen gaan doen in de Nederlandse samenleving zal de vraag naar middenklasse woningen onder deze groep de aankomende jaren sterk stijgen. Veel allochtonen zijn zeer statusgevoelig en als ze succesvol zijn dan willen ze dit ook graag uitdragen aan familie en vrienden. Het gaat hier met name om de tweede en derde generatie die in Nederland zijn geboren. Over het algemeen zijn dit zeer stadse mensen en zij hebben dan ook veelal de behoefte aan een appartement in de stad waar de auto voor de deur kan staan. Omdat steeds meer allochtonen over een koopwoning kunnen beschikken zal
15
16
woningen bouwen: 'an estimated guess'
de invloed van deze groep op de Nederlandse economie alleen maar toenemen. Veel allochtonen sluiten een tweede hypotheek af om een eigen bedrijfje te starten. Om een Tijgerland te worden (een land dat ambitieus is, talentvol en goed bestuurd) moet Nederland zich heruitvinden. Er is een aantal belangrijke pijlers waar Nederland sterk in is en zich verder op moet richten. Ten eerste ‘pret’. We leven tegenwoordig in een belevingswereld en de burger (evenals de toerist) wil continu worden vermaakt. En dan nog het liefst zo dicht mogelijk bij huis. Gelukkig is Nederland hiervoor een uitstekend land. Er is geen land ter wereld met zoveel culturele instellingen per inwoner als Nederland en de horeca tiert hier welig. Alleen al in Amsterdam zijn er rond de 1100 gelegenheden waar men terecht kan. Andere belangrijke pijlers zijn watermanagement (wat wil je met een prins als voorvechter), zorg (mede door de komende vergrijzing), logistiek (uitstekende infrastructuur, de havens
en Schiphol), financiële diensten (de Nederlandse banken horen bij de absolute top van de wereld) en natuurlijk de diasporamarketing. Diasporamarketing houdt in dat burgers of consumenten die (tijdelijk) naar het buitenland verhuizen gemonitord worden en van tijd tot tijd worden benaderd door bedrijven of organisaties. Bijvoorbeeld voor typische Nederlandse producten, loterijen of gemeenteraadsverkiezingen. Deze markt zal de komende jaren flink groeien omdat steeds meer Nederlanders tijdelijk of voor langere tijd naar het buitenland verhuizen. Denk bijvoorbeeld aan de senioren die overwinteren in Spanje of de expats die een aantal jaren in het buitenland werken. De Nederlandse markt stopt tegenwoordig dus niet meer bij de Nederlandse grens. Maar andersom werkt het ook: de Turken en Chinezen die in Nederland wonen kunnen een brugfunctie vervullen voor de handel met hun moederland. Landen die op dit moment jaarlijks een groei laten zien van rond de tien procent.
Met al wat ik in het bovenstaande heb beschreven wil ik eigenlijk het volgende zeggen: de samenleving is continu aan verandering onderhevig en is complexer dan ooit. Om aan de wensen van de woningmarkt gehoor te geven dient goed geluisterd te worden naar de burger en moet men durven experimenteren met nieuwe mogelijkheden en type woningen. Alleen dan blijft de woningmarkt in beweging en kan zij proberen bij te blijven bij de immer veranderende wensen van de burger. Als het allemaal zo makkelijk was om hier gehoor aan te geven, dan hadden we de creatieve industrie allang het raam uit kunnen gooien. Met al de informatie die we dagelijks tot ons krijgen moeten we aan het werk door het drie keer om te draaien, twee keer ondersteboven te houden en minimaal één keer te evalueren of het klopt. En zelfs dan blijft het bouwen van nieuwe woningen ‘an estimated guess’. Maar is dit eigenlijk ook niet het leukste aan het vak? Altijd weer die onverwachte zaken die om de hoek komen kijken en je weer aanzetten om creatief om te gaan met wat we hier in Nederland huisvesten: een unieke groep mensen.
Uitgave
Postbus 1878 3000 BW Rotterdam telefoon 010 - 282 50 50
[email protected] www.sev.nl Tekst Adjiedj Bakas Vormgeving Absoluut Design, Bergen op Zoom Druk Roels Printing BV, Antwerpen januari 2006
Trendwatcher Adjiedj Bakas is algemeen directeur van het adviesbureau Dexter Communicatie BV. Zijn boek ‘Megatrends Nederland’ is een bestseller en stond heel 2005 in de top tien van managementboeken. Dit schrijven is een voortborduren op de in het boek beschreven zeven megatrends en is toegespitst op het wonen van de toekomst.
De eerste decennia na de Tweede Wereldoorlog is te weinig geluisterd naar de wensen van de bewoner. Pas de afgelopen jaren is hierin een kentering te zien. Projectontwikkelaars praten steeds meer met toekomstige bewoners en gemeenten bouwen niet uitsluitend voor nu, maar maken een lange termijnplanning. De Nederlandse samenleving is diverser dan ooit. Er zijn verschillende allochtone groeperingen en de leefstijlen lopen voor zowel autochtonen als allochtonen op allerlei manieren uiteen. Onderzoeksbureaus hebben hun handen vol aan het in kaart brengen van de bijbehorende woonwensen. Speel daar maar eens op in. Adjiedj Bakas kijkt, luistert, combineert en concludeert. Met dit essay laat hij de lezers delen in zijn toekomstvisie. Dat doet hij aan de hand van zeven door hem gesignaleerde megatrends.
woningen bouwen:
empty nester (tele)werken domotica junkflats Living Tomorrow Tijgerland Chinatown burg gated communities gemaksbalies Slaapland one-issue partijen piramidebouw tribes huft Nieuw Conservatieven Diasporamarketing fle
