SPORTFYSIO THERAPIE
Tegenwoordig zie je sporters soms met gekleurde tape hun wedstrijden spelen. Deze roze, blauwe, zwarte en zelfs oranje tape wordt geplakt op spieren, pezen, gewrichten en soms zelfs op alle drie tegelijk. Sporters voelen zich er goed bij, het lijkt het herstel na weefseltrauma te versnellen en tijdens het sporten de pijn te dempen en de lichaamsfunctie te ondersteunen. Maar is het een hype, gebaseerd op een heilig geloof in de gekleurde tape, of is er onderbouwing voor de vermeende werking?
Wondertape? De werking van kinesiotape
onder de loep (deel 1) Marsha Westerhof & Jorrit Rehorst
Kinesiotape1 is een
ons genoemd. Daardoor
elastische katoenen tape
ontstaat er meer ruimte
voorzien van een hypoal-
in het gebied van de
lergene lijmlaag met een
onderhuid waar allerlei
speciaal patroon, waar-
receptoren en bloed- en
door het materiaal ven-
lymfevaatjes liggen (zie
tileert. Daardoor kan de
figuur 2).
tape meerdere dagen ach-
Door gebruik te ma-
tereen gedragen worden
ken van verschillende
en is het waterbestendig.
tapetechnieken kunnen
De tape is tot 140% rek-
diverse effecten bereikt
baar in de lengterichting,
worden. Eén van de
wat vergelijkbaar is met de rekbaarheid van de huid.
belangrijkste effecten Figuur 1. Kinesiotape in de topsport.
is pijndemping door drukvermindering en circulatieverbetering.
18
Effecten
Na weefseltrauma reageert het weefsel
Bij de diverse toepassingen wordt de
met een ontstekingsreactie. Er ontstaat
elasticiteit van de tape ten opzichte
een lokale zwelling die een drukverho-
van de huid benut. In het te behande-
ging geeft op het omringende weef-
len gebied worden spieren en gewrich-
sel. Door deze drukverhoging wordt
ten in gerekte positie gebracht. De
de bloedcirculatie verstoord en de
tape wordt vervolgens op de uitge-
lymfeafvoer belemmerd, waardoor
rekte huid aangebracht. Wanneer het
de druk op de nociceptoren toeneemt.
lichaamsdeel terug gaat in de neutrale
Het lichaam vertaalt dit als pijn. Door
uitgangshouding zorgt de tape er voor
de liftende werking van de kinesi-
dat de huid iets wordt opgetild. Er
otape wordt mogelijk een drukver-
ontstaan welvingen, ook wel convoluti-
mindering bewerkstelligd, waardoor
S p o r t g e r i c h t n r. 1 / 2 0 1 1 – j a a r g a n g 6 5
Figuur 2. Liftende werking van kinesiotape op de huid.
Ruimtebeïnvloeding Met behulp van een ligamentaire techniek (volledige rek) is het mogelijk meer ruimte te maken in een huidgebied direct boven pijnpunten. Er wordt een ster gemaakt over het aangedane gebied (zie figuur 4), waarbij vier tapes vanuit het midden over elkaar heen worden gezet, waardoor er in het middelpunt maximale ruimte ontstaat. In dit artikel wordt gekeken of deze door voorstanders van kinesiotape gesuggereerde effecten ook vanuit de literatuur kunnen worden onderde bloedcirculatie en de lymfeafvoer
Vanwege de voorspanning op de tape
bouwd. In deel twee van dit artikel
weer worden hersteld. De druk op
zullen de ankers in de richting van de
zal worden gekeken naar de klinische
de nociceptoren neemt af en er wordt
basis trekken. De tape zal dus de op-
minder pijn ervaren. De fysiologische
pervlakkige huidlaag boven de spier-
beweeglijkheid neemt hierdoor toe
buik in de richting van de basis achter
en daardoor wordt het lichaamseigen
de aanhechtingsplek van de spier
herstel gestimuleerd.
trekken. Zo ontstaat ter hoogte van de spierbuik een verschuiving tussen
Technieken
cutis (opperhuid) en de oppervlakkige
De tape wordt op diverse weefsels met
laag van de subcutis (onderhuid).
behulp van verschillende technieken aangebracht. De mate van rek waar-
Ligamenttechnieken
mee dit gebeurt varieert. Dit is zeer be-
Bij een ligamentaire techniek (zie fi-
langrijk, want hieruit halen de diverse
guur 3) wordt de kinesiotape volledig
applicaties hun verschillende werking.
op rek gebracht en vanuit het middel-
Onderstaand drie voorbeelden van
punt neergelegd. De ankers worden
veel gebruikte technieken.
zonder rek op de huid aangebracht. De tape trekt zo vanuit de ankers naar het
Spiertechnieken
midden (tape trekt in de richting van
Bij een juist uitgevoerde musculaire
het punt dat als eerste is neergelegd)
tapetechniek wordt de basis van de
en zo in de richting van het ligament
tape zonder rek en in een neutrale
dat ondersteund moet worden.
lichaamspositie juist distaal of proxi-
Figuur 4. Ruimtebeïnvloeding bij het pijnpunt met behulp van ligamenttechniek.
maal van de aanhechtingspunten van de spier aangebracht. Vervolgens wordt het huidgebied over de te behandelen spier op rek gebracht en worden de werkende stroken met behoud van de voorspanning van de tape om of over de spierbuik gelegd. De ankers worden daarna weer - zonder rek op de tape – juist proximaal of distaal van de aanhechtingspunten van de spier in neutrale lichaamspositie aangebracht.
Figuur 3. Ligamenttechniek toegepast op de binnenband van het kniegewricht.
S p o r t g e r i c h t n r. 1 / 2 0 1 1 – j a a r g a n g 6 5
19
toepasbaarheid van de kinesiotape aan
volgens de standaardtechniek en de
groep kreeg een correct aangebrachte
de hand van praktijkvoorbeelden en
controlegroep kreeg een placebo kine-
kinesiotape op de nek en de controle-
ervaringen.
siotape. Beide groepen werden na 1, 3
groep kreeg een placebo kinesiotape
en 6 dagen onderzocht op pijn (Visueel
die zonder rek was aangebracht.
Onderzoek
Analoge Schaal voor pijn), activiteiten
Onmiddellijk na het aanbrengen van
Er is de laatste jaren enig wetenschap-
(Shoulder Pain And Disability Index)
de tape scoorde de testgroep lager op
pelijk onderzoek gedaan naar de ef-
en actieve beweeglijkheid (Range Of
pijn en was er een verbetering in be-
fecten van kinesiotape op aangedaan
Motion). Op dag 1 scoorde de test-
weeglijkheid van de nek in alle richtin-
weefsel. De onderzoeken zijn metho-
groep significant beter op pijn en
gen. Deze verbeteringen waren na 24
dologisch niet altijd van hoogstaande
beweeglijkheid van de arm. Op dag 3
uur ook nog aanwezig. De verschillen
kwaliteit en veelal door dezelfde
en 6 waren er in beide groepen verbe-
in pijn en ROM waren statistisch signi-
onderzoekers uitgevoerd. Wel wordt
teringen, maar was er geen significant
ficant, maar dit moet kritisch bekeken
aangetoond wat in de dagelijkse prak-
verschil meer meetbaar tussen beide
worden. Zo is er een pijnverbetering
tijk waargenomen wordt en kunnen
groepen.
van 1 punt waargenomen in de experi-
de artikelen voor de klinische
mentele groep en van 0.1 punt in
praktijk relevant zijn. Case stu-
de controlegroep. De NRS-schaal
dies tonen aan dat kinesiotaping
is echter pas betrouwbaar bij een
een bijdrage kan leveren in de
verschil van meer dan twee pun-
behandeling van acute knieschijf
ten. Het is dus de vraag of het
dislocaties2
significante verschil in de praktijk
en bij pijnklachten
in de enkel3, de schouder4 en de
klinisch relevant is.
romp.5 Het heeft in deze behandelingen een positief effect op
Verklaring
de beweeglijkheid en geeft met
De verklaring voor de beschreven
name op korte termijn een pijn-
resultaten wordt gezocht in pijn-
reductie.
modulatie volgens de poorttheo-
De lange termijn resultaten zijn
rie11, in prikkeling van de mecha-
wisselend. Onderzoek naar de
noreceptoren in de huid, in een
werking van kinesiotape op het
toegenomen sensorische feedback
houdings- en bewegingsgevoel
en in de proprioceptieve stimu-
van het enkelgewricht geeft te-
lus die wordt afgegeven door de
genstrijdige resultaten. Murray
tape. Door de tape neemt de sen-
en Husk16 toonden een verbete-
sorische neurologische feedback
ring aan bij tape applicatie met behulp van de kinesiotaping methode.
Figuur 5. Kinesiotape applicatie bij whiplashachtige nekklachten.
Halseth3 vond echter geen verande-
toe en hierdoor is het makkelijker om de nek te bewegen, met minder mechanische irritatie van de weke
ring in houding- en bewegingsgevoel
Bij patiënten met een whiplash-achtig
delen. Je krijgt simpelweg meer infor-
van het enkelgewricht met of zonder
beeld heeft kinesiotape onmiddellijk
matie hoe je nek staat en beweegt door
een kinesiotape applicatie.
na het aanbrengen een positief effect
de tape die erop zit. Daardoor ontstaat
Uit recent hoogwaardiger onderzoek
op nekpijn en mobiliteit van de nek
er mogelijk ook minder spierspanning
5).7
Het onderzoek is uit-
(RCT) blijkt dat gebruik van kinesi-
(zie figuur
otape voor minder pijn zorgt tijdens
gevoerd bij patiënten die kort geleden
aandoeningen die gepaard gaan met
het heffen van de arm bij patiënten
(minder dan 40 dagen) een auto-on-
bewegingsangst zal dit een positieve
met pijnklachten in de schouder.6 Er
geluk hadden meegemaakt. Klachten
rol spelen.
werden 42 proefpersonen met gediag-
waren vooral nekpijn en veel spanning
De poorttheorie van Melzack en Wall11
nosticeerde rotator cuff problematiek
in de spieren en dus in beweeglijk-
stelt dat informatie die het gevolg is
(spierproblemen van de schouder)
heid. Er waren geen neurologische
van schade verandert wanneer deze
of impingement klachten (inklem-
klachten. Gescoord werd op pijn (NRS
van perifere zenuwvezels (buiten het
ming van structuren in het schouder
of Numeric Rating Scale), functie
ruggenmerg) naar zenuwvezels in het
gewricht) verdeeld in twee groepen.
(Neck Diasbility Index) en een actieve
ruggenmerg overgedragen wordt. Dit
De testgroep kreeg een kinesiotape
beweeglijkheidtest van de nek. De test-
mechanisme wordt door Melzack en
20
S p o r t g e r i c h t n r. 1 / 2 0 1 1 – j a a r g a n g 6 5
om hem ‘te beschermen’. Zeker bij
Wall als een ‘poort’ beschreven. Deze
tape te onderzoeken. Het volume van
Uit het onderzoek bleek dat de func-
poort zou zich in de achterhoorn van
de bloedstroom werd eerst gemeten
tie van de hand en arm significant
het ruggenmerg bevinden. Wanneer de
voordat de kinesiotape werd aan-
verbeterde na het aanbrengen van de
poort open staat, bereikt de informa-
gebracht. Binnen 10 minuten na het
kinesiotape. De veronderstelling is
tie de hersenen. Bij een gedeeltelijk of
tapen werd het volume opnieuw
dat de tape bij de spieren met te wei-
geheel gesloten poort bereikt minder
gemeten om te zien of er verandering
nig spanning de motoriek stimuleert
of in het geheel geen informatie de
in de volumestroom was opgetreden.
en bij hypertone of gespannen spieren
hersenen. Je voelt dan dus geen pijn!
Zo werd bijvoorbeeld het volume van
juist relaxeert. Hierdoor zal het ac-
De instelling van de poort en daar-
de arteria radialis in de hals gemeten
tieve bewegingsbereik van de arm en
mee de mate waarin pijnimpulsen de
met behulp van een Doppler apparaat.
hand toenemen en zal er minder pijn
hersenschors bereiken hangt af van het
Vervolgens werd de pectoralis major
zijn, waardoor de functie van de hand
evenwicht in prikkels cq. informatie
(grote borstspier) getaped en dezelfde
en arm toeneemt.
tussen de grote en kleine zenuwve-
Doppler meting werd herhaald. Uit de
De verklaring voor het toniserende
zels. Als het systeem van dikke vezels
resultaten bleek dat de toepassing van
dan wel het detoniserende effect bij
wordt gestimuleerd, bijvoorbeeld
kinesiotape het volume van de perifere
een musculaire tape wordt gezocht
door trek- of drukkracht door tape op
bloedstroom deed toenemen bij pati-
in de eerder beschreven verschuiving
een beschadigd lichaamsdeel, vindt
ënten met een aandoening in die regio.
tussen de cutis en de oppervlakkige
remming van verdere prikkel- of in-
De Doppler meting vond geen grote
laag van de subcutis ter hoogte van de
formatieoverdracht plaats en wordt
veranderingen in de perifere bloed-
spierbuik (zie figuur 6). De loodrechte
minder pijn gevoeld. Bij een getaped
stroom van gezonde proefpersoon na
en diagonale vezels in de subcutis zul-
lichaamsdeel vindt deze stimulatie
het aanbrengen van kinesiotape.
len daardoor meer op spanning komen
van de dikke afferente vezels bij iedere
en zo een prikkeling van de mechano-
beweging plaats, waardoor er continue
(De)toniserende werking
receptoren veroorzaken. Deze prik-
pijnremming optreedt.
Er wordt gezegd dat spieren met
keling van de mechanoreceptoren zal
Er wordt verder verondersteld dat het
behulp van kinesiotape toniserend
een beschermingsreflex in gang zetten
toepassen van kinesiotape de recepto-
(stimuleren van de spierspanning) en
om schade door te veel rek op weef-
ren in de huid die gevoelig zijn voor
detoniserend (remmen van de spier-
sels te voorkomen. Het lichaam zal de
beweging, zoals haarcellen, spierspoel-
spanning) getaped kunnen worden. In
neiging hebben terug te keren naar een
tjes en peeslichaampjes, stimuleert.
een onderzoek is kinesiotape aange-
‘rustpositie’ waarin de receptoren min-
Deze mechanoreceptoren worden
bracht bij kinderen met een neuro-
der geprikkeld worden. De oppervlak-
geactiveerd door mechanische druk
logische afwijking in een poging de
kige huidlaag wordt in positie gehou-
als aanraking, rek, vibratie en druk.
hand- en armfunctie te
verbeteren.8
Activatie zorgt voor impulsen in de
Dit is getoetst door het afnemen van
zal er beweging plaatsvinden tussen
zenuwvezels naar het centrale zenuw-
de MAS (Melbourne Assesment Score)
subcutis en spierfascie, ook in de rich-
stelsel. Het gebruik van kinesiotape
gericht op beperkingen en handicap.
ting van de basis. De prikkel aan de
den door de aangebrachte tape, dus
zal druk- of trekkrachten op de huid aanbrengen. Door deze externe prikkel worden de mechanoreceptoren in de
Figuur 6. 6a: Detoniserende tape op de deltoïdeus: de tape trekt de oppervlakkige huidlaag boven de spierbuik in de richting van de basis. 6b: De convolutions zijn duidelijk zichtbaar.
huid geprikkeld. Dit heeft een invloed op het houdings- en bewegingsgevoel en dus op de pijngewaarwording. Je
A
B
wordt er bijvoorbeeld bewust of onbewust aan ‘herinnerd’ hoe een gewricht staat.
Effecten op de onderhuidse doorbloeding Yasukawa et al8 gebruikten Doppler metingen om volumeveranderingen van de doorbloeding in de huid vóór en na het aanbrengen van kinesio-
S p o r t g e r i c h t n r. 1 / 2 0 1 1 – j a a r g a n g 6 5
21
diepere laag, tussen subcutis en spier-
Samenvattend
fascie, om te verschuiven richting de
Gebruik van kinesiotape bij patiën-
basis van de tape, betekent daardoor
ten lijkt dus in een aantal gevallen te
een prikkel aan de spier om te verkor-
helpen. Er komt steeds meer weten-
ten of te verlengen. Wanneer de basis
schappelijk bewijs voor een mogelijk
van de tape bij de origo van de spier
ondersteunend effect van de kinesi-
ligt (de dichtstbijzijnde aanhechtings-
otape op het weefselherstel. Effecten
plek vanuit de romp gezien), wordt
als circulatieverbetering, pijnafname
de spierfascie gestimuleerd om te ver-
en het kunnen beïnvloeden van de
schuiven in de richting van verkorting
spiertonus zijn interessant voor de
van de spier. Wanneer de basis van de
fysiotherapiepraktijk. In deel 2 van dit
tape bij de insertie van de spier ligt (de
tweeluik over kinesiotape zal het ge-
verst afgelegen aanhechtingsplek van-
bruik bij kuit- en achillespeesklachten
uit de romp gezien), wordt de spierfas-
en bij lage rugpijn worden belicht.
cie gestimuleerd om te verschuiven in richting van verlenging van de spier. Door de gedeelde innervatie van de spierfascie en de spiervezels betekent dit een prikkel aan de spiervezels om
Referenties
te ontspannen.
1. Sijmonsma J (2007). MTC manual. ISBN 97890-9018931-4. Markelo: Fysionair.
Effecten op spierkracht en recrutering van motorunits
2. Osterhues DJ (2004). The use of Kinesio taping in the management of traumatic patella dislocation. A case study. Physiother Theor Pract, 20: 2.
Nosaka12 heeft twaalf gezonde proefpersonen excentrische krachttraining laten doen met en zonder kinesiotape en gekeken naar de effecten. Gemeten werden de spierpijn, het herstel en het verlies in kracht ten gevolge van de spierpijn. Er werden geen significante verschillen gevonden tussen de getapete spier en de niet getapete spier. Er is door verschillende auteurs13,14,15 gekeken naar het EMG van de vastus medialis obliquus (VMO) met of zonder kinesiotape applicatie volgens de Kase
methode.1
Er werd een toege-
nomen recrutering van motorunits gemeten 24 uur na het aanbrengen van de kinesiotape. Dit effect was ook nog aanwezig 48 uur na verwijdering van de tape. Metingen 72 uur na het aanbrengen en handhaven van de kinesiotape applicatie tonen geen verschillen aan. De auteurs concluderen dat de toniserende kinesiotape applicatie volgens de Kase methode een positieve werking heeft op de functie van de VMO, maar dat de werking na 48 uur zijn effectiviteit verliest.
22
11. Melzack R & Wall PD (1965). Pain mecha nisms: a new theory. Science, 150: 971-990. 12. Nosaka K (1999). The effect of Kinesio taping on muscular micro-damage following eccentric exercises. 15th Annual Kinesio tap ing international symposium review, pp. 70-73. Tokyo, Japan: Kinesio Taping Association. 13. Słupik A, Dwornik M, Białoszewski, D & Zych E (2007) Effect of Kinesio taping on bioelectrical activity of vastus medialis muscle. Preliminary report. Ortop Traumatol Rehabil, 9 (6): 634-643. 14. Fu TC, Wong AM, Pei YC, Wu KP, Chou SW & Lin YC (2008). Effect of Kinesio taping on muscle strength in athletes-a pilot study. J Sci Med Sport, 11 (2): 198-201. 15. Murray, HM (2000). Kinesio taping, muscle strength and ROM after ACL repair. J Orthop Sports Phys Therapy, 30, A-1. 16. Murray HM & Husk LJ (2001). Effect of Kinesio taping on proprioception in the ankle and in the knee. J Orthop Sports Phys Ther, 31: A-37.
3. Halseth T, McChesney JW, De Beliso M, Vaughn R & Lien J (2004). The effects of Kinesio taping on proprioception at the ankle. J Sports Sci Med, 3:1-7. 4. Frazier S, Whitman J & Smith M (2006). Utilization of Kinesio tex tape in patients with shoulder pain or dysfunction: a case series. Advanced Healing. Summer: 18-20. 5. Yoshida A & Kahanov L (2007). The effect of Kinesio taping on lower trunk range of motions. Res Sports Med, 15: 103-112. 6. Thelen MD, Dauber JA & Stoneman PD (2008). The clinical efficacy of Kinesio tape for shoulder pain: a randomized, double-blinded, clinical trial. J Orthop Sports Phys Ther, 38 (7): 389-395. 7. González-Iglesias J, Del Rosario GutiérrezVega M, Fernández-de-las-Peñas C, Huijbregts P & Cleland JA (2009). Short-term effects of cer vical Kinesio taping on pain and cervical range of motion in patients with acute whiplash injury: A randomized clinical trial. J Orthop Sports Phys Therap. 39 (7), 515-521. 8. Yasukawa A, Payal P & Sisung C (2006).Pilot study: Investigating the effects of Kinesio tap ing in an acute pediatric rehabilitation setting. American Journal of Occupational Therapy, 60 (1), 104-110. 9. Kase K & Hashimoto T (1998). Changes in the volume of the peripheral blood flow by using Kinesio taping. http://www.kinesiotaping. com/blood-flow-kt.php 10. Morree JJ de (2008). Dynamiek van het menselijk bindweefsel: functie, beschadiging en herstel. ISBN 978-90-313-51978. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum.
S p o r t g e r i c h t n r. 1 / 2 0 1 1 – j a a r g a n g 6 5
Over de auteurs
Marsha Westerhof is fysiotherapeute bij Fysiotherapie Medisupport te Gro ningen en volgt de Masteropleiding Sportfysiotherapie in Utrecht, waar zij dit jaar zal afstuderen. Ze werkt met verschillende (top)sporters en werkt binnen de sportsector al sinds 2006 met kinesiotaping. Voor vragen kunt u contact opnemen via de e-mail:
[email protected]. Jorrit Rehorst is sportfysiotherapeut en master orthopedisch manueelthera peut binnen de fysiotherapiepraktijk. Hij is inspanningsfysioloog, bewegings wetenschapper en opleidingscoör dinator van de Master Fysiotherapie Sportfysiotherapie aan de Hogeschool Utrecht.
[email protected]
