Wolven in Nederland? Ze komen er aan!
Leo Linnartz, april 2013
Inhoud • • • • •
Nederland is vol Toch komen er wolven aan Eerste wolf Wolven in de natuur Wolven, mensen en vee
Nederland is vol!
Platteland loopt leeg
massale trek naar de stad goede landbouwgronden geïntensiveerd marginale landbouwgrond geëxtensiveerd tot 60.000.000 ha grond wordt verlaten
Leegloop Verstedelijking Landbouwexpansie
Grote predatoren hebben geen wildernis nodig!
Wolven in Duitsland Telemetrie wolvin „Neustädter “ roedel
© LUPUS
Geen wildernis!
Geen wildernis in Lausitz, het Duitse wolvengebied Per 4000 reeën • circa 4 to 10 wolven • = 1 roedel
Toename bescherming Het afbeeldingonderdeel met relatie-id rId4 is niet aangetroffen in het bestand.
Wettelijke bescherming: Verdrag van Bern, 1982 Habitatrichtlijn, 1992 Flora en Fauna wet, 2002 © Noack
1970 450.000 2000 500.000
1970 <100 2004 19.000 1970 400 2000 1.400
1970 205.000 2000 548.000 1980 6.500 2005 39.000 1995 7.000 2005 8.500
1970 75.000 2003 639.000
1970 15.000 2005 21.000
Wildlife Comeback in Europe
Frankrijk In 2009 Uitbreiding vanuit restpopulatie in Italië
Wolvenroedels in Lausitz 2008 5 roedels
2010 8 roedels
2012 12 roedels
1996: 1ste wolf 1998: 1ste paar 2000: 1ste roedel 2005: 2de roedel
2010 Sprong naar Brandenburg
2012 sprong naar Lüneburg
Februari 2013: • 19 wolvenroedels • 1 wolvenpaar • 4 territoria van solitaire wolven • Meer nieuwe roedels verwacht • West Polen 30 roedels
Wolven in Duitsland
25
? 20
15
Aantal roedels en wolvenparen 10
5
0 2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Stand maart 2013
Een wolvenroedel bestaat uit: • • • •
Volwassen reu Volwassen teef Jongen van dit jaar Halfwas jongen van vorig jaar
• Circa 5 tot 10 wolven per roedel • Niet alle roedels hebben jaarlijks jongen • 1 á 2‐jarige dieren gaan zwerven
Wolf 1-jarige wolf ‘Alan’ zwerft >1000km
26.09.2009
23.04.2009
LUPUS
Migratieroutes Recent onderzoek
• GIS onderzoek, criteria: landgebruik, bevolkingsdichtheid en wegendichtheid • Voedsel aanbod minder belangrijk • Potentieel leefgebied wel • Binnenkomst bij de oostgrens om het Ruhrgebied heen Glenn Lelieveld, Vrije Universiteti Amsterdam 2012
Kunnen wolven Nederland bereiken?
Gédinne, augustus 2011
Verkeersslachtoffers
Prooi
Kenmerken Europese wolf • • • • • • • • •
Beige tot rossig bruin Vage grijze bovenkant Onduidelijk donker zadel Wit rondom de mond Lange, stevige poten Dik behaarde rechte staart Spitse rechtopstaande oren Rechte rug (aflopend bij Duitse herders) Geen sokken of krulstaart!
Keutels
‐ grote stukken bot ‐ haar van wilde prooidieren ‐ dikte > 2,5 cm ‐ lengte > 20 cm ‐ vaak midden op pad of kruising
Pootafdrukken
Prooidierkeus wolf
Uit 1423 Duitse wolvenkeutels (2001 – 2008) anders
0,3
damhert
0,4
schaap, geit
0,6
moeflon
1
haas
3,8
wild zwijn
17 21,1
edelhert ree
55,8 0
10
20
30
40
50
60
Biomassa (%)
Prooidierkeus in Spanje Recent onderzoek: 3% schaap door wolf, 36% door hond
aas
Ree, moeflon, steenbok
muizen
konijn
schaap
Schaap bij gebrek aan beter
Ree, damhert, edelhert en zwijn
Voorkeursvoedsel wolf
Meer dan 70.000 Reeën in Nederland (2010) Bron: Zoogdiervereniging
Predatie maakt ecosysteem compleet
En houdt prooidieren gezond
Samenspel predatoren + herbivoren
Indirect gevolg van toppredator Lynx profiteert van wolf
Net als gaffelbok
Prooidieren vermijden predatie, maar reageren verschillend
Ruimte voor aaseters en mineralenkringloop Wekelijks verse kadavers!
Wolven horen er bij in de natuur • • • •
Natuur completer met predatie Predatie is landschapsvormend proces Predator is sleutelrol voor aaseter Toppredator is sleutelrol voor biodiversiteit
Potentieel leefgebied Modelstudie
Wolven op de Veluwe?
1000 km2 natuurgebied wild zwijn, edelhert, ree Ruimte voor 4 á 5 roedels
In de Oostvaardersplassen?
60 km2 (incl.moeras) Edelhert, konik, heckrund & ree voer voor circa 100 wolven Ruimte voor 1 á 2 roedels?
Wellicht ruimte voor spontane bosontwikkeling
Zijn wij er ook klaar voor?
Appreciatie onderzoek, Intomart • Ongeveer de helft van de mensen is voor spontane komst van de wolf • Een derde is tegen de komst van de wolf: – Gevaar – Overlast, landbouwhuisdieren – Geen ruimte • Meer feitelijke informatie leidt tot betere acceptatie
Vee achter schrikdraad
Schadepreventie
Sociale kudde biedt bescherming!
Sociale kudde biedt bescherming
Is de mens er klaar voor? In opdracht van EZ, IPO en FaunaFonds • werken Alterra, Wing en ARK/WolvenInNederland nu samen aan breed gedragen nationaal wolvenplan
vragen?
Meer informatie op www.wolveninnederland.nl
Indirect gevolg van toppredator Wolf faciliteert beer en versterkt zo gevolgen op ecosysteem
wolf predatie
Anti‐ conceptie
aas predatie
predatie wapiti vraat
bosbessen
beer
vraat
vis
schaduw
bevermeer bever
ooibos voedsel
Schadepreventie Samengevat: • Voldoende aanbod natuurlijke prooidieren • Dieren ‘s nacht ophokken • Vee achter schrikdraad of fladders • Gebruik van waakhonden (Livestock guarding dogs) • Gebruik van natuurlijke kuddes
Roodkapje Aanvallen van wolven op mensen:
1.Hondsdolheid (Rabiës) 2.Gewenning door voeren 3.Aas eten 4.Predatie 5.Verdediging
Roodkapje Hondsdolheid
• Vroeger altijd dodelijk • Na 1890 medicatie beschikbaar • Door vaccinatie ziekte nu zeer zeldzaam
Roodkapje Predatie:
• Zeer zeldzaam • Slechts door enkele dieren • Extreme omgevingsfactoren: – Geen natuurlijk prooi
• Gewenning aan mensen
Bron; The fear of wolves, a review of wolf attacks on humans, Linnell et al., 2002
Roodkapje Afname aanvallen door:
• • • • •
Afname hondsdolheid Toename natuurlijke prooidieren Minder herders Geen kinderen meer als herders Nauwelijks hybriden
Roodkapje Preventie door:
• Bestrijding hondsdolheid • Voldoende leefgebied en natuurlijke prooidieren • Het “wild” houden van de wolven
Dieren ‘s nachts ophokken
Schadepreventie Wat te doen bij schade? • Kadavers van vee verwijderen • Autopsie achterhaalt dader • Schadevergoeding door Faunafonds
