Wmo 2012 en verder: ontwikkelingen, kansen en uitdagingen VNG / Ronald Bellekom September 2012
Aan bod komt: 1. Wmo zelf: – – – – – – –
Een b r e d e participatiewet Eigen verantwoordelijkheid Preventie Besturingsfilosofie: horizontalisering De Wmo is nog niet af De Wmo is geen eiland Het geld
1. De Kanteling & Welzijn Nieuwe Stijl 2. Decentralisatie begeleiding
Nog even over de Wmo zelf
De Wmo? In het kort.
•
Doel Wmo: Burger in staat stellen maatschappelijk te participeren
•
Participatiewet, geen zorgwet
•
Burgers als gebruiker én leverancier van ondersteuning
•
Professionele naast informele ondersteuning: In balans
•
Algemene opdracht voor gemeenten: 9 prestatievelden
•
Specifieke opdracht: compensatieplicht (art 4 Wmo)
•
Horizontalisering: invloed stakeholders en verantwoording
•
Beleidsvrijheid voor gemeenten
•
Lokale verschillen + individueel maatwerk
•
Middelen Wmo niet geoormerkt
gemeenten vrij in de besteding
1. Breed en integraal • • •
doel: participatie en zelfredzaamheid middelen: 9 prestatievelden 1ste evaluatie SCP: we zijn "onderweg"
Uitdaging: 1. 2. 3. 4. 5.
meerwaarde creëren uit 9 prestatievelden leg verbanden en denk integraal geef (anders) inhoud aan "compenseren" Maatschappelijk agenderen en politieke keuzes maken Formeel – informeel meer in balans
2. burger - overheid Uitgangspunten Wmo:
• Eigen verantwoordelijkheid burgers: – zelfredzaamheid / samenredzaamheid – Grotere inzet naar elkaar / wederkerigheid • Andere rol overheid
3. Preventie Goed Wmo-beleid ‘voorkomt’ problemen + duurdere oplossingen. • • • • •
Vroegsignalering Algemeen beleid boven specifiek beleid Collectief waar het kan, individueel waar het moet Preventie: van buurtsuper tot cursus valpreventie VNG-pleidooi tijdens regeerakkoord: verschuif 1½ % uit zorgmiddelen naar gemeenten.
4. Horizontalisering Besturingsfilosofie Wmo = Horizontalisering • •
geen verticale sturing veel beleidsruimte gemeenten
Daartegenover staat: • • • •
Maak een samenhangend plan Betrek burgers bij beleid (onder andere bijv. Wmo-raad) Verantwoordt je prestaties aan de burger Voer kwaliteitsbeleid
Besturingsfilosofie niet vanzelfsprekend
5. Wmo is nog niet af ... Bij doel en ambitie Wmo passen meer voorzieningen: • • • •
MEE Mobiliteitshulpmiddelen en inloop GGZ: Begeleiding 2014/2015 Verdere toekomst: persoonlijke verzorging / verpleging/ intramurale voorzieningen?
Hoe verder met het PGB in de Wmo: ‘kan of moet’ bepaling’
6. De Wmo is dus geen eiland
Er liggen duidelijke relaties met: - AWBZ en Zvw - WWB / WSW - Wet publieke gezondheid - wonen, vervoer - De drie decentralisaties als 1 transformatie zien: op landelijk en lokaal
Relatie Wmo-AWBZ • • • • •
Communicerende vaten, verschillende systemen Gevaar: afschuifgedrag, ondoelmatigheid Burger heeft er last van (bijv samenloop awbz-wmo) Verkeerde prikkels op grensvlak: Betere / meer samenwerking gemeenten met zorgverzekeraars: zijn beiden opdrachtgevers.
7. Financiën Netto Wmo-kosten (incl 900 mln ontvangsten): welzijn, sociaal cultureel werk Maatsch. begeleiding en advies huishoudelijke hulp voorzieningen gehandicapten openbare geestelijke gezondheidszorg
TOTAAL
780 mln 860 mln 1350 mln 960 mln 320 mln 4.270 mld
Begeleiding:
2.5 - 3 mld
Financiering: Gemeentefonds (welzijn, voorz. gehandicapten) Specifieke uitkering (maatsch. opvang) Integratie uitkering (huishoudelijke hulp) Decentralisatieuitkering (begeleiding)
Financiën: magere jaren Financiële "uitdagingen":
• • • • • •
Gemeentelijke bezuinigingen Kortingen door het Rijk Gemeentefonds ontwikkeling / onder druk Druk door bezuinigingen elders (AWBZ!) Financiering nieuwe taken Verdeelvraagstuk Gemeentefonds
Kanteling en Welzijn Nieuwe Stijl
• Van verzekerd recht en zorgplicht • naar….
•
Compensatie
Oplossingen: van binnen naar buiten
Eigen kracht Sociaal netwerk Algemene voorzieningen Individuele voorzieningen
Compensatie • Uitgangspunten: • Individuele situatie is leidend • Maatwerk is nodig • Van claim- en aanbodgericht naar vraag- en resultaatgericht compenseren • Geen lijstjes met voorzieningen • Gebaseerd op denken in resultaten en Het Gesprek • Rechter is al gekanteld, toetst ‘zorgvuldige afweging’
De Wmo-compensatieplicht wordt uitgebreid
…een huishouden kan voeren - hulp bij het huishouden
…zich in en om de woning kan verplaatsen - rolstoel - aanpassing in de woning, zoals een traplift
…zich lokaal kan verplaatsen - vervoersmiddel in de regio, zoals een taxibus of scootmobiel
-…kan deelnemen aan het maatschappelijk verkeer en sociale verbanden kan aangaan - welzijnsactiviteiten - maaltijdverzorging - gemeenschappelijke dagbesteding
NIEUW: de resultaten van begeleiding … dagelijkse levensverrichtingen kan uitvoeren en het persoonlijk leven structureert en daarover regie voert.
Kantelen is en kan: • • • • • •
Kantelen is een opgave voor burgers, gemeenten en organisaties. Kantelen is niet hetzelfde als bezuinigen. Kantelen kàn helpen bij stellen financiële prioriteiten en beheersen van kosten. Kantelen is ook voorbereiden op nieuwe taken. Loketten: "Kanteling" in denken en doen. Anders invullen compensatieplicht.
•
Ook van belang (WNS): – Maatschappelijk agenderen – Opdrachtgeverschap – Regie op samenwerking in zorg - ondersteuning
• •
Informatie en boekjes (pdf) www.vng.nl/dekanteling
Wmo > omslag van zorg naar participatie •
Gemeentelijke compensatieplicht i.p.v. individuele rechten en verzekerde zorgplicht
•
"Wmo-achtig werken" (De Kanteling en Welzijn Nieuwe Stijl) houdt o.m. in:
– – – – – – – – – – –
Minder landelijke protocollen, meer lokaal en individueel maatwerk. Meer ruimte voor algemene voorzieningen, wijkgericht. Minder loketten en beoordelen, meer samen zoeken naar oplossingen. Meer kijken naar wat iemand wel kan. De eigen kracht met en in zijn omgeving meer benadrukken, benutten, stimuleren. Belang van informele zorg: wettelijk verankerd (afgeleide comp. plicht). Meer ruimte voor en vertrouwen in de professionals. Minder verantwoorden, meer presteren. Formele zorg waar het moet - informele zorg/ondersteuning waar het kan. Een verschuiving van ‘zorgen voor’ naar ‘zorgen dat’. Van individuele naar collectieve voorzieningen.
Rondom Wmo en Welzijn ( nieuwe Stijl) • • • • • • • • • • • •
Welke maatschappelijke agenda heeft een gemeente? Is de gemeente een goede opdrachtgever? Welke doelen wil en kan de gemeenten bereiken? Met welke middelen? Verdienste van het welzijnswerk: Wat is goed en wat niet? Waar wel en waar niet op bezuinigingen? (kind en badwater). Burgerkracht? Reëel om alles aan burgers over te laten of gaat het om een andere mix van burgers en professionals? Civil society: geleidelijk proces, hoe maakbaar en hoeveel tijd is er? Welke interventies/aanpakken dragen bij aan het doelbereik: wat werkt? Is Welzijn Nieuwe Stijl met de 8 bakens daarbij een ijkpunt? Is het mogelijk om op het welzijnsterrein meer te presteren met minder middelen? Hoe organiseer je dat? Van welzijnswerk naar social werk Wat hebben organisaties nodig om te kunnen innoveren? Omslag inzet bij zorgprofessional en hulpverleners / welzijnswerkers / cliëntondersteuners: meer cliëntsysteemgericht.
Decentralisatie Begeleiding
Begeleiding naar de Wmo: • Extramurale begeleiding gaat over naar de Wmo, inclusief: – Jeugd (tot jeugdwet klaar is?) indien sprake van extramurale begeleiding; – Vervoer (nu reeds korting €150 mln op vervoer in AWBZ). • Exclusief: begeleiding bij verblijfsindicatie is (ZZP of VPT). • Vanaf 2014/2015 gemeenten verantwoordelijk voor nieuwe cliënten • Taakstelling was eerst 5%: straks met niet Kabinet? • Het is geen overheveling: schrappen AWBZ-functie onder gelijktijdig creëren van een nieuwe taak in de Wmo!!
Samenhang
•
Naast begeleiding ook:
•
Inloop GGZ
•
Hulpmiddelen
•
Kortdurend verblijf
•
Samenhang met maatregelen in AWBZ:
•
Uitvoering door verzekeraars (is nu ook in de ijskast gezet.
•
IQ-maatregel (is voorlopig geschrapt door Kabinet)
•
Scheiden wonen-zorg /extramuralisering: schrappen ZZP 1 en 2 en waarschijnlijk ook 3 en later ook 4
•
Samenhang met andere transities: – –
Wet werken naar vermogen: Wajong-WSW-WWB Decentralisatie Jeugdzorg
‘Huidige’ situatie
• Circa 180.000 AWBZ-cliënten met functie begeleiding
• Er gaat circa € 3 miljard in om. • Verzekerde rechten op individuele voorzieningen.
• Centrale indicatie / normen (CIZ, BJZ) • Uitvoering door 32 zorgkantoren
Wie zijn de cliënten in de AWBZ? Totaal circa 180.000 mensen Naar grondslag: • • • • • •
somatische aandoening 38.000 psychogeriatrische problematiek 14.000 psychiatrische stoornis 56.000 verstandelijke handicap 50.000 lichamelijke handicap 14.000 zintuiglijke handicap 5.000
Wat voor activiteiten?
•
woonbegeleiding
•
sport voor verstandelijk beperkten
•
praktische pedag. thuishulp en gezinsondersteuning (PPG)
•
•
begeleiding tijdens voorgezet speciaal onderwijs
vakantie activiteiten voor verstandelijk beperkten
•
belevenis- en uitgaanscentrum
•
thuisbegeleiding
•
activerende psychiatrische thuiszorg
•
dagactiviteiten voor GGZ (DAC)
•
•
inloophuizen
dagbesteding voor verstandelijk beperkten
•
•
logeerhuizen
begeleiding bij rehabilitatietrajecten verslaafden
•
zaterdagopvang voor kinderen met verstand. beperking
•
ontmoetingsgroepen
•
………………….
•
……………..
Aanbieders • • • • • • • • • • • • • •
thuiszorg (onderdeel thuisbegeleiding) RIBW-en instellingen voor begeleid zelfstandig wonen scholen voor voortgezet speciaal onderwijs buitenschoolse opvang voor kinderen met een handicap medische kinderdagverblijven kinderdagcentra orthopedagogische expertise en behandelcentra verslavingszorg GGZ-instellingen, dagactiviteitencentra zorgboerderijen logeerhuizen instelling voor dagbesteding Fokus-woonprojecten
WNS, de Kanteling en Begeleiding
• Per 2013/14: zorgvuldig en tijdig. • Daarbij al wel kijken naar innovatieve ondersteuningsconcepten. • Uitgangspunten / principes WNS en Kanteling zijn richtinggevend / onontbeerlijk voor uitvoering nieuwe taken. • Welzijn Nieuwe Stijl ondersteunt gemeenten en partners bij het realiseren andere vormen van maatschappelijke ondersteuning.
Rondom maatschappelijke / informele zorg inzet •
• • •
•
Hortulanus: U telt straks niet mee als u straks op een 'verjaardag' niet kunt vertellen zich hoe u zich maatschappelijk inzet. Mantelzorg: hoe voorkomen we overbelaste burgers en tegelijkertijd stimuleren informele zorg. 'informele niet-zorgelijke verbanden' randvoorwaardelijk voor meer informele zorg De gewenste omslag naar meer informele zorg: Hoe kan dit ingebed worden in de 21ste eeuw en in wat ‘burgers allemaal moeten’. Attitude- en gedragsverandering In Nederland: Hoe?
Kans
• • • • •
succes ?
Cultuuromslag (o.a. Kanteling, Welzijn nieuwe stijl): Denk na over nieuwe arrangementen Benut elkaars kennis en ervaring Gebruik landelijke kennisproducten Stuur ons uw ideeën en vragen!
Kijkt u ook eens op:
www.invoeringwmo.nl of www.vng.nl
