Wind of Change Verslag ontmoetingsseminar voor Israëli s en Palestijnen 2 13 september 2012, Cyprus

Stichting C.O.M.E

Wind of Change 2012

‫رﻳﺎح اﻟﺘﻐﻴﻴﺮ‬ ‫רוח של שינוי‬

Verslag ontmoetingsseminar voor Israëli’s en Palestijnen

2 ‐ 13 september 2012, Cyprus Stichting C.O.M.E. ‐ Communication Middle East Maaike Hoffer Maaike Hoffer Projectleider C.O.M.E.

Wind of Change 2012 ‫رياح التغيير‬ ‫רוח של שינוי‬

Maaike Hoffer, Projectleider Stichting C.O.M.E. Oktober 2012

Steun het werk van Stichting C.O.M.E.! Dit doet u door een financiële bijdrage over te maken naar banknummer 37 33 187, t.n.v. Stichting COME te Baarn. Stichting C.O.M.E. heeft een ANBI-keurmerk. Meer informatie vindt u op de website www.stichting-come.nl.

2 Ontmoetingsseminar 2012 Cyprus

Wind of Change 2012 ‫رياح التغيير‬ ‫רוח של שינוי‬ Verslag Ontmoetingsseminar Stichting C.O.M.E.

Inhoudsopgave

1.

Inleiding

2.

Voorbereiding

3.

Seminar 3.1. Inleiding 3.2. Aandachtspunten en ontwikkelingen 3.3. Comité 3.4. Deelnemers en circumstantial groepen 3.5. Programma 3.5.1. Programma van dag tot dag 3.5.2. Hot Topics 3.5.3. Map activity 3.5.4. Where are we? 3.5.5. Yes/No game

4.

Evaluatie en conclusie 4.1. Algemeen 4.2. Evaluatie in cijfers 4.2.1. Organisatie en belang van praktische zaken en algemene punten 4.2.2. Belang van de activiteiten 4.2.3. Algemene veranderingen na het seminar 4.2.4. Open vragen en antwoorden

5.

Persoonlijk nawoord door Maaike


Wind of Change 2012 ‫رياح التغيير‬ ‫רוח של שינוי‬ 1.

Inleiding

"Ik raad mijn familie en vrienden aan om ook aan dit seminar deel te nemen, omdat het een hele open, leerzame en interessante ervaring is. Ik denk dat iedere Israëli of Palestijn mensen van de andere kant moet leren kennen, zodat ze zien dat zij – net als wij – ook mensen zijn." Het jaarlijkse, door Stichting COME georganiseerde seminar, vond in 2012 plaats van 2 tot 13 september in Platres, Cyprus. Het thema was ‘Wind of Change’, hetzelfde als in 2011, vanwege de nog steeds turbulente tijden in het Midden-Oosten. De politieke situatie lijkt op het eerste gezicht rustiger dan een jaar geleden, en uit de gesprekken en discussies tussen de deelnemers kwam dit ook naar voren. Onderwerpen als de revoluties in de Arabische landen, de aanvraag van de Palestijnse Autoriteit voor een statusophoging bij de VN, aanval van of op Iran of buitenlandse inmenging in het conflict kwamen niet of nauwelijks ter sprake. Een van de veelbesproken onderwerpen dit jaar betrof ‘normalisatie’: het normaliseren van de betrekkingen tussen Israël en de Palestijnen. Veel Palestijnen zijn bang dat dit een acceptatie van de huidige situatie, de bezetting, tot gevolg zal hebben. Voor potentiële deelnemers uit vooral de bezette Palestijnse gebieden is dit een heikel punt, waarover altijd uitleg wordt gevraagd aan de ’67 Palestijnse comitéleden. Mocht het seminar als onderdeel van normalisatie gezien worden, dan zijn er mensen die niet willen deelnemen. In haar herziene missie document, zegt stichting COME dat zij een bijdrage wil leveren aan het cre ren van een osi ef maatscha elij limaat in het idden- osten, waarin een oli e e o lossing en construc ef samenleven van Pales jnen en sra li's makkelijker gerealiseerd kan worden. Stichting COME wil dit bereiken door Palestijnen en sra li's de mogelijkheid te bieden om individuen uit de andere groep daadwerkelijk te ontmoeten. Door deze ontmoeting kunnen individuen uitgenodigd worden tot zelfonderzoek en kunnen zij ervaren dat de ander meer is dan een vijand, waardoor ze worden uitgedaagd om elkaar een menselijker gezicht te geven. Een deelnemer noemt bij de evaluatie het seminar zeer belangrij . “Veel meer mensen van beide kanten zouden moeten deelnemen aan dergelijke communicatie-initiatieven. Het leert ons veel over onszelf en over de andere kant.” emand anders zegt: “Het is een van de meest sterke en krachtige ervaringen die ik gehad heb.”


Wind of Change 2012 ‫رياح التغيير‬ ‫רוח של שינוי‬ Er namen 30 deelnemers deel aan het seminar, 14 vrouwen en 16 mannen, verdeeld over drie circumstantial groepen. Hiervan behoorden 14 tot de joods Israëlische groep, negen tot de ’67 Palestijnse groe (Palestijnen uit de bezette Westelij e Jordaanoever) en zeven tot de ’48 Palestijnse groe (Palestijnen die in sra l wonen). Het programma kon in grote lijnen uitgevoerd worden zoals het comité het in de voorbereiding had vastgelegd. Het seminar duurde anderhalve dag langer dan vorig jaar, waardoor er meer ruimte was voor de traditionele activiteiten en ook voor een aantal nieuwe. Vanwege ontwikkelingen tijdens het seminar hebben er kleine veranderingen plaatsgevonden in het programma. In 3.2. leest u hier meer over. Het seminar werd in 2012 begeleid door Imre Végh en Maaike Hoffer voor stichting COME, Ilan en Yael als joods Israëlische comitéleden, Riad en Reem als de ’67 Palestijnse comitéleden en Liana en Elias als de ’48 Palestijnse comitéleden. Ten o zichte van vorig jaar was bij elk van de vier subgroepen in het comité een nieuw lid aanwezig. Op Elias na, was iedereen aanwezig bij de voorbereiding, waardoor wij elkaar als groep al hadden leren kennen. De drie nieuwe lokale comitéleden waren bovendien allen deelnemer tijdens het seminar in 2011, wat direct een goede sfeer gaf. Desondanks was het een uitdaging om tijdens het seminar met het deels nieuwe comité het programma in goede banen te leiden, op aandachtspunten in te springen en één groep te worden. We hebben veel tijd besteed aan onze dagelijkse bijeenkomsten ter evaluatie van die dag en voorbereiding van de volgende dag. Door de gedrevenheid, de kennis van zaken en ervaringen van de comitéleden is het ons gelukt om een succesvol seminar neer te zetten. Met de financiële steun van donateurs en fondsen kan Stichting COME ervoor zorgen dat ook in de toekomst jonge sra li’s en Palestijnen deze ervaring kunnen meemaken.

2.

Voorbereiding

In mei 2012 heeft het comité een voorbereidingsweekend gehouden. Op één ’48 Palestijns comitélid na, was het comité bekend. Uit Nederland waren Imre en Maaike aanwezig. Imre is voor de eerste keer comitélid en maakt het seminar dus voor het eerst mee. Namens de ’67 Palestijnse groep zijn Riad en Reem de comitéleden. Riad maakt als comitélid het seminar voor de 12e keer mee, Reem voor de eerste keer. Reem is Palestijnse uit Oost-Jeruzalem. Als Israëlische comitéleden waren Ilan en Yael bij de voorbereiding aanwezig. Ilan zat vorig jaar ook in het comité, Yael is nieuw. Zij nam in 2011 deel aan het seminar. Namens de ’48 5 Ontmoetingsseminar 2012 Cyprus

Wind of Change 2012 ‫رياح التغيير‬ ‫רוח של שינוי‬ Palestijnen was alleen Liana bij het voorbereidingsweekend aanwezig. Zij was nog op zoek naar een tweede comitélid. Wegens universitaire verplichtingen kan Liana pas een paar dagen na het begin van het seminar naar Cyprus reizen, dus het is belangrijk dat zij iemand naast zich heeft. Tot een maand voor het seminar heeft Liana gezocht naar een geschikt persoon die ook bijna twee weken vrij kan krijgen van werk. Uiteindelijk besluit zij dat Elias, deelnemer in 2011, als comitélid mee zal gaan naar het seminar. In 3.3. leest u meer over het comité. Het voorbereidingsweekend werd in Nes Ammim, in het noorden van Israël, gehouden. We hebben hernieuwd kennis gemaakt, de verwachtingen en rollen van het comité besproken en de werving, selectie en voorbereiding van aanstaande deelnemers doorgenomen. Omdat het seminar anderhalve dag langer zal zijn dan in 2011, hebben we ten opzichte van vorig jaar een aantal programmaonderdelen weer toegevoegd en ook nieuwe activiteiten geïmplementeerd. We besluiten dat we weer 30 deelnemers zullen selecteren, maar dat de verdeling qua Palestijnen en Israëli's anders moet liggen dan vorige jaren. Er zullen 14 joods Israëlische deelnemers meedoen, 9 '67 Palestijnse en 7 '48 Palestijnse (vorig jaar was deze verdeling respectievelijk 12, 10 en 8). We besluiten hiertoe omdat het comité merkte dat in sommige kleine groepsdiscussies het geluid van de joods Israëlische groep moeilijk te horen was. We verwachten dat deze verdeling de deelnemers en de discussies meer recht zal doen. Na het voorbereidingsweekend zijn de lokale comitéleden aan de slag gegaan met de werving van deelnemers. Voor de '67 Palestijnse deelnemers is de timing van het seminar lastig. Het seminar begint een paar dagen na het einde van de Ramadan en het Suikerfeest. In deze periode werken mensen minder dan normaal. Voor het seminar moet men dan nog eens twee weken vrij nemen. De meeste '67 Palestijnen zullen een dag voordat het seminar begint naar Amman reizen. Omdat er geen dagelijkse vluchten meer zijn van Amman naar Cyprus, moet deze Palestijnse groep na het einde van het seminar ook een nacht langer op Cyprus blijven. Hun terugvlucht komt daarna te laat aan in Amman om nog de grens met de Westelijke Jordaanoever over te kunnen steken. Dat betekent ook een dag extra in Amman. Voor een aantal potentiële deelnemers is deze timing een reden om niet deel te nemen. Riad en Reem hebben daarnaast late annuleringen gehad, waardoor zij op het laatste moment nog andere deelnemers moesten zoeken. Ter voorbereiding is de groep een aantal keer bijeengekomen. Bij de Israëlische groep is oud comitélid Erez betrokken gebleven bij de werving en selectie van deelnemers. Samen met Ilan en Yael zijn er tientallen telefoongesprekken gevoerd en 6 Ontmoetingsseminar 2012 Cyprus

Wind of Change 2012 ‫رياح التغيير‬ ‫רוח של שינוי‬ interviews gehouden. Al vrij snel was de groep compleet. Het voorbereidingsweekend hebben Ilan en Yael samen georganiseerd en begeleid. Ook de Israëlische groep kende op het laatste moment een paar annuleringen, waarna Ilan en Yael tientallen telefoontjes hebben gepleegd om deelnemers te vinden om de groep van 14 compleet te maken. Liana had al snel een aantal ’48 Palestijnse deelnemers. Nadat duidelij werd dat Elias het tweede comitélid zou zijn, heeft hij nog een paar deelnemers geworven. Samen hadden zij in korte tijd een groep geschikte deelnemers bij elkaar waarmee zij twee voorbereidingsbijeenkomsten hebben gehad.

3.

Seminar

3.1. Inleiding Het seminar duurde dit jaar bijna 12 volle dagen, van 2 tot en met 13 september. Dertig Israëlische en Palestijnse deelnemers kwamen op het eiland Cyprus in het dorp Platres bijeen. De acht comitéleden maakten de groep compleet. Gedurende twaalf dagen stonden ontmoeting, dialoog, luisteren en het Israëlische-Palestijnse conflict centraal in Platres. De locatie voor het seminar was net als vorig jaar het dorp Platres in het Troodos gebergte (centraal Cyprus). In het Pendeli Hotel werden we weer warm welkom geheten. Omdat we hier vorig jaar ook al waren geweest, kende het hotel ons - en wij hen. Dit vergemakkelijkte de communicatie en vergrootte de mogelijkheden om extra dingen te regelen. De voorzieningen zijn goed: ruime conferentiezaal met airconditioning, genoeg plek om in kleine groepjes afgezonderd te zitten, zwembad, flexibele houding van de manager en een rustige omgeving. ‘Een gouden gevangenis’, zoals een van de deelnemers het noemde. In het dor zelf an men goed wandelen, er zijn een aantal taverna’s (café restaurants) en een mooi sportcomplex. Ook voor volgend jaar een goede locatie. De vluchten waren dit jaar zeer ongunstig. De deelnemers die vanuit Tel Aviv kwamen (de ’48 Palestijnen en joodse sra li’s) arriveerden ’s ochtends vroeg. Met deze groep zijn we vast naar het hotel gegaan. De vlucht uit Amman (de ’67 Palestijnen) wam ‘s middags aan, deze groep arriveerde pas rond 18.00 uur in het hotel. De eerste seminardag was hierdoor ort en rommelig. De terugvlucht van de ’67 Palestijnen was een dag later dan de vlucht naar Tel Aviv. Om een gezamenlijk einde te hebben van het seminar, zijn we met de hele groep op


Wind of Change 2012 ‫رياح التغيير‬ ‫רוח של שינוי‬ de laatste dag naar het vliegveld vertro en, maar de ’67 Palestijnen bleven met mre en Maaike nog een dag langer op het eiland. Het programma zit procesmatig zo in elkaar dat we gedurende de eerste 4 dagen beginnen met persoonlijke kennismaking (ice breaking, hike, expectations, listening, fears and trust, masks). De activiteit History Timeline op de 3e dag en de Map activity op de 4e dag (zie meer onder 3.5.3.), markeren de overgang van de persoonlijke kennismaking naar nationale en politieke kennismaking. Op de 5e dag is er aandacht voor het conflict op Cyprus. Vanaf de 6e dag zijn er activiteiten zoals de Group to Group meeting, de films en de Hot Topics (meer onder 3.5.2.) waarbij onderwerpen aan bod komen die met het conflict te maken hebben. Uit de evaluatieformulieren blijkt dat deelnemers waardering hebben voor de professionele organisatie en dat zij inzien dat het seminar qua opbouw goed in elkaar zit. Iemand schrijft bijvoorbeeld: “Het hele programma is op een goede manier opgebouwd - de voortgang verloopt langzaam en stap voor stap. Behalve een aantal harde discussies over gevoelens, waren alle andere activiteiten voor mij zinvol, goed georganiseerd en leuk.”

3.2. Aandachtspunten en ontwikkelingen Elke dag begint met een door de deelnemers georganiseerde wake-up activiteit, waarna we in de conferentieruimte in een cirkel zitten om kort het programma voor die dag en eventueel avond door te nemen. De chairperson voor die dag (dagelijks is één van de comitéleden de dagvoorzitter) doet dit en is verantwoordelijk voor het goede verloop van het programma die dag. De sfeer gedurende het seminar was aardig, vriendelijk en sociaal. Er zijn geen uitgesproken ‘rechtse’ deelnemers, waardoor er vooral in het begin niet geprovoceerd wordt naar een van beide kanten toe. Mensen lijken bang om het achterste van hun tong te laten zien en om elkaar te kwetsen. Na bepaalde sessies lijkt het alsof deelnemers rekening houden met elkaars gevoelens, dat zij voor elkaar willen zorgen. Interessant detail is dat er tijdens het seminar vijf ‘stelletjes’ ontstaan, waarvan drie gemixt (Israëlisch-Palestijns). Dit is nog niet eerder gebeurd. Na een paar dagen concludeert het comité dat de sfeer té vriendelijk lijkt, té beleefd. We bespreken dat het op zich niet erg is als mensen rustige discussies voeren en er niet geprovoceerd wordt. De comitéleden weten echter dat bepaalde deelnemers andere opinies hebben dan zij uiten. Als sommige deelnemers aangeven dat zij hun mening voor zich houden omdat ze bang zijn om de goede sfeer te verpesten, besluit het comité in te grijpen. 8 Ontmoetingsseminar 2012 Cyprus

Wind of Change 2012 ‫رياح التغيير‬ ‫רוח של שינוי‬ We beslissen om als gespreksonderwerp van een personal appointment een hot topic mee te geven. We laten de deelnemers een lijst opstellen (zie ook 3.5.2.): ieder tweetal moet een onderwer iezen om over te raten. Diezelfde dag hebben we ’s middags de map activity (zie ook 3.5.3.), een nieuwe activiteit waarbij het conflict op een geografische manier gevisualiseerd wordt. Deelnemers gaan begrijpen waar zij wonen en wie er om hen heen woont. Daarnaast moedigen de comitéleden in de circumstantial groepsbijeenkomsten hun deelnemers aan om zich meer te uiten tijdens de verschillende sessies. Na deze ingrepen lijken de discussies meer op gang te komen. De wil en interesse om met elkaar te praten is zo sterk aanwezig, dat het comité besluit om de creatieve activiteit (play), gepland in de tweede helft van het seminar, uit het programma te halen en daarvoor in de plek nog een hot topic (zie 3.5.2.) en de nieuwe activiteit In the other shoes (zie verderop) te plaatsen. Zoals in de inleiding (hoofdstuk 1) al aangegeven is, is een van de veelbesproken onderwer en dit jaar ‘normalisatie’: het normaliseren van de betre ingen tussen sra l en de Palestijnen. In de Palestijnse gebieden is dit een hot item. Veel Palestijnen zijn bang dat normalisatie een acceptatie van de huidige situatie - de bezetting - tot gevolg zal hebben. Het is niet populair om samen met sra li’s activiteiten te ondernemen. Voor Palestijnen uit de Westelijke Jordaanoever is dit nog enigszins mogelijk, voor Gazanen bijna onmogelijk. Beschuldigd worden van normalisatie (en daarop afgerekend worden) is een van de belangrijkste redenen waarom het voor nu niet mogelijk is om deelnemers uit de Gazastrook uit te nodigen. De comitéleden zijn zich bewust van de moeilijkheden rondom normalisatie. Bij de voorbereiding wordt hierover gesproken en leggen zij uit dat het seminar geen normalisatie wil zijn. Het doel van het seminar is de ontmoeting; deelnemers zijn daarna vrij om met hun ervaringen te doen wat zij willen. Er zijn - bewust - geen verplichtingen voor deelnemers aan het seminar verbonden. We verwachten dat de deelnemers gedurende het seminar zo dicht tot elkaar komen dat zij graag in contact willen blijven met elkaar en ieder voor zich over zijn/haar eigen gedrag en opinies gaat nadenken, maar dit is niet een doel op zich. De Palestijnen (’67 en ’48) geven aan dat zij het zeer belangrij vinden dat er een o en doelstelling is, zonder verborgen agenda en zonder dat er bepaalde doelen bereikt moeten worden: “Politie e activiteiten zonder olitie e agenda”. Voor de sra lische deelnemers is het persoonlijke van het seminar vooral belangrijk. Zelfs in moeilijke tijden en omstandigheden willen zij deelnemen. Het seminar wordt als een unieke, persoonlijke ervaring gezien.


Wind of Change 2012 ‫رياح التغيير‬ ‫רוח של שינוי‬ Dit jaar hebben we een aantal nieuwe activiteiten uitgevoerd. Over de activiteit Where are we? is meer te lezen in 3.5.4. Een andere activiteit is In the other shoes. Deze activiteit hebben we ter plekke in het programma geïntegreerd om meer diepgang in de discussies en bij de deelnemers te krijgen. In de circumstantial groepen wordt de deelnemers gevraagd om zich het leven van iemand uit de andere groep voor te stellen. Aan de hand van vragen wordt dit besproken. Hierna stelt de groep stellingen of vragen op uit naam van de andere twee circumstantial groepen voor zichzelf. Een voorbeeld: joods Israëlische deelnemers stellen zich voor dat zij ’67 Palestijnen zijn - ze stappen in hun schoenen. De groep bedenkt dan drie stellingen of vragen die zij uit naam van de ’67 Palestijnen wil zeggen tegen de joods sra lische deelnemers. Hetzelfde gebeurt daarna voor de ’48 Palestijnen. n de hele groep worden de gemaakte stellingen en vragen met elkaar gedeeld. Veel deelnemers vinden de activiteit emotioneel en roerend. Een ’48 Palestijn zegt: “Er is hoo ! n een uur onden we ons in de schoenen van de andere ant laatsen.” En een joods sra lische deelneemster zei dat er geen reden voor de hele groe is om zichzelf te be ritiseren: “Kij wat we hier voor el aar hebben ge regen!” ’67 Palestijnen geven aan dat het erg moeilijk was om gevoelens en stereotypen aan de kant te zetten en zich te verplaatsen in de andere kant, de bezetter. Ook andere deelnemers vinden dat hoe meer afgescheiden men van elkaar leeft, hoe moeilij er het is: “Als je el aar niet ent, zijn stereoty en de enige dingen die be end zijn.” Elk seminar is er gelegenheid voor de drie groepen om via een zelf gekozen film een bepaald onderwerp aan te snijden. Naar aanleiding van de vele discussies over de filmkeuze (die veel kostbare tijd en energie kostten) binnen de Israëlische groep tijdens het seminar in 2011, heeft het comité bepaald dat al tijdens de voorbereiding de deelnemers een film moeten kiezen. Dit werkte goed. Alle drie de groepen hebben na overleg een film meegenomen naar het seminar. ‘Waltz with Bashir’ hebben we namens de joods sra lische groe ge e en, ‘ ccu ation 101’ was door de ’67 Palestijnen meegenomen en de ’48 Palestijnen lieten ‘The time that remains’ zien. Het waren drie goede films, met achteraf heftige discussies en soms veel emoties. In het evaluatieformulier stelde een deelnemer voor om per groep zelfs twee films te tonen, omdat de discussies zo waardevol waren. Voor het eerst sinds een paar jaar gaan we een dag naar de hoofdstad Nicosia om over het conflict op Cyprus te leren. We ontmoeten Marios, de Griekse Cyprioot die al jaren aan de COME seminars verbonden is. De ontmoeting met Marios vindt plaats in de Home for Cooperation, een verzamelgebouw waarin diverse Cypriotische NG ’s samenwer en o het gebied van vrede, dialoog en begrip. Een van de werknemers geeft de groep daarna een rondleiding door de oude, verdeelde stad van Nicosia, langs de groene lijn en door het 10 Ontmoetingsseminar 2012 Cyprus

Wind of Change 2012 ‫رياح التغيير‬ ‫רוח של שינוי‬ checkpoint. Van de deelnemers krijgen we goede feedback op deze dag. De parallellen met hun eigen conflict komen naar boven en ze leren vanuit een ander perspectief naar hun conflict te kijken. Volgend jaar zullen we weer proberen deze excursie te maken.

3.3. Comité Het comité bestaat uit acht mensen. Voor de '67 Palestijnen is Riad nog steeds comitélid. Riad heeft de langste ervaring binnen het comité, hij maakt voor de 12e keer het seminar mee. Riad neemt veel van de voorbereidingswerkzaamheden op zich, daarnaast is hij ook het eerste aanspreekpunt voor Maaike (de Nederlandse projectleider). Dit jaar heeft hij Reem als tweede comitélid meegenomen. Reem is Palestijnse uit Oost-Jeruzalem. In 2011 was zij een actieve en gemotiveerde deelneemster en dat blijkt zij ook tijdens de voorbereiding en het seminar zelf. Zij werken goed samen en vullen elkaar aan wat betreft het contact met hun groep. Als Israëlische comitéleden waren Ilan en Yael aanwezig. Ilan was vorig jaar ook mee als comitélid, en Yael nam in 2011 deel aan het seminar. Zij gaf toen direct al aan dat zij geïnteresseerd is in participatie in het comité. Yael werkt als psychologe en privélerares en heeft veel ervaring in deelname aan Israëlisch-Palestijnse dialoogprojecten. Samen zijn zij een erg goed team. Een van hun deelnemers schrijft in het evaluatieformulier: “Ik wil graag Ilan en Yael bedanken voor hun geweldige werk! Heel gevoelig en zorgzaam.” Voor de ’48 Palestijnse groe waren Liana en Elias de comitéleden. Elias was deelnemer in 2011, actief betrokken bij de organisatie van het follow-up seminar dat de deelnemers uit 2011 hebben gehouden en direct enthousiast om dit jaar comitélid te zijn. Liana is voor de 2e keer comitélid nadat zij in 2010 deelnemer was. Zij kon wegens studieverplichtingen pas op donderdag 6 september naar Cyprus reizen. Het bleek geen probleem te zijn voor Elias om de eerste dagen zijn groep alleen te begeleiden. Na Liana’s aan omst hebben zij het seminar tot dan toe helemaal doorgesproken, waarna Liana vrij snel onderdeel van de groep werd. De nieuwe comitéleden waren gedreven en enthousiast. Het was soms zoeken naar de balans tussen de rol van deelnemer en comitélid. Als deelnemer mag je overal op reageren en over mee discussiëren, als comitélid moet je buiten de groep staan qua inhoudelijke discussies. Het comité moet door alle deelnemers inhoudelijk neutraal gevonden worden. Voor iedereen is dit een uitdaging.


Wind of Change 2012 ‫رياح التغيير‬ ‫רוח של שינוי‬ 3.4. Deelnemers en circumstantial groepen Dit jaar waren er in totaal 30 deelnemers aanwezig, 16 mannen en 14 vrouwen. Hiervan waren veertien joodse Israëliërs, negen ’67 Palestijnen en zeven ’48 Palestijnen. Aan joods Israëlische kant was één deelneemster orthodox joods. Zij eet kosher en is op zaterdag beperkt in haar activiteiten. Haar familie komt uit een nederzetting. Aan Palestijnse kant zijn er iets meer moslims dan christenen. De meerderheid van de deelnemers geeft echter aan dat zij niet praktiserend religieus zijn. Het opleidingsniveau van de deelnemers was gemiddeld genomen hoog. Van de 30 deelnemers is bijna iedereen universitair geschoold. Kennis van het Engels is over het algemeen goed. Riad was in het begin niet alleen maar ositief over zijn deelnemers. Hij vond dat de ’67 Palestijnen niet genoeg informatie en diepgang in discussies brachten, alsof zij minder olitie geïnteresseerd zijn dan de andere deelnemers. Een aantal eer moesten ‘gevoelige’ onderwer en door de sra li’s naar voren gebracht worden, in laats van door de Palestijnen. Riad vermoedt dat dit komt doordat er op het laatste moment annuleringen geweest zijn, waardoor hij soms derde of vierde keus deelnemers heeft toegestaan. Ook was zijn groep redelijk jong. Voor de volgende jaren hebben de comitéleden al besloten dat de minimumleeftijd 25 moet zijn, liefst nog iets ouder. Sommige deelnemers geven aan dat zij in eerste instantie sceptisch over het seminar waren. “ wist niet zeker of ik het wel eens was met het idee van zo’n seminar, vooral omdat ik altijd dacht dat alleen joint struggle (gemeenschappelijke strijd) in het veld iets kon uithalen. Ik denk nog steeds dat de gemeenschappelijke strijd belangrijk is, maar ik ben helemaal van gedachten veranderd over bijeenkomsten zoals dit seminar. Ik zie het als een aanvullende vorm van activisme.” Er is een verschil tussen de Israëli's en - specifiek - de ’67 Palestijnen in hoe de groepen zich naar buiten toe opstellen. Dit komt zowel tijdens de voorbereiding, als tijdens het seminar naar voren. Voor de ‘67 Palestijnen, als underdog in het conflict, is het erg belangrijk om als één groep naar buiten toe te treden. Over het algemeen willen zij niet dat iemand uit de groep de rest in het openbaar afvalt, of te veel een andere mening heeft. Zij verwachten van iedereen dat zij dezelfde Palestijnse cultuur, opinies, houding etc. overdragen. Palestijnen komen naar het seminar als één groep, om aan de Israëli's hun situatie te laten horen, om de Israëli's te leren over het conflict en de situatie op de Westelijke Jordaanoever. Voor de 12 Ontmoetingsseminar 2012 Cyprus

Wind of Change 2012 ‫رياح التغيير‬ ‫רוח של שינוי‬ voorbereiding betekent dit dat er diverse (vroege) bijeenkomsten nodig zijn, om de mensen in de groep te binden tot één groep. De joodse Israëli’s daarentegen willen meer als individuen dan als één groep gezien worden. Opinies moeten zo breed mogelijk zijn, iedereen is verantwoordelijk voor zijn eigen ideeën en uitspraken en voorbereidingsbijeenkomsten zijn er primair om zich inhoudelijk en logistiek op het seminar voor te bereiden, maar niet om ervoor te zorgen dat de verschillende personen één hechte groep worden. Tijdens het seminar lopen de sra li’s soms aan tegen het gezamenlijke Palestijnse blok; ook vinden zij het lastig dat zij door de Palestijnen in het begin als groep in plaats van als individuen gezien worden. Tijdens de laatste dagen van het seminar beginnen de deelnemers te praten over een vervolgactiviteit. De meesten willen graag in contact blijven met elkaar. Een deelnemer zegt: “Mijn beslissing om deel te nemen aan dit seminar is een van de beste die ik in de laatste vier of vijf jaar heb gemaakt. Ik heb geluk dat ik hieraan kon deelnemen en mijn gedachten, meningen en mijn benadering van de situatie heb kunnen delen. Dit seminar heeft mij niet alleen geleerd hoe ik mijn eigen identiteit kan definiëren, maar het heeft mij ook de gelegenheid gegeven om een beter inzicht te krijgen in de verschillende kanten van het conflict. Bovendien heb ik een aantal zeer interessante mensen ontmoet, met wie ik hoop de aankomende jaren in contact te blijven.” Of er een follow-up zal komen, hangt af van de deelnemers zelf. Zij zullen de eerste stappen hiervoor moeten zetten en het daarna moeten organiseren. Vanuit Stichting COME kan er hopelijk financieel en logistiek - indien gewenst door de deelnemers - een bijdrage geleverd worden.

3.5. Programma 3.5.1. Programma van dag tot dag Na vele jaren ervaring met het organiseren van het seminar, heeft het programma elk jaar dezelfde structuur. Na een paar dagen persoonlijke kennismaking, stappen we over naar nationale kennismaking, waarna de politieke kennismaking aan de orde komt. Elke dag is een van de comitéleden de chairperson (dagvoorzitter). Deze persoon begeleidt de dag en is verantwoordelijk voor het goede verloop van het programma die dag. Dit jaar was het seminar anderhalve dag langer dan afgelopen jaar, waardoor er ruimte was voor een aantal nieuwe onderdelen en een aantal ‘oude vertrouwde’ activiteiten. Het programma zoals we het dit jaar hebben uitgevoerd, zag er als volgt uit: 13 Ontmoetingsseminar 2012 Cyprus

Wind of Change 2012 ‫رياح التغيير‬ ‫רוח של שינוי‬ Sunday, 2 September 2012 Chairperson: Maaike and Imre 10.30 Arrival in the hotel, Jewish Israeli and '48 Palestinian group 11.00 Coffee-tea break 11.30 Group meeting Division of the rooms 12.30 Lunch Rest / free time 18.00 Arrival in the hotel, '67 Palestinian group 18.30 Welcome Practical issues Ice breaking and acquaintance games 20.00 Dinner 21.00 COME meeting

Monday, 3 September 2012: hike Chairperson: Riad 06.30 07.00 07.30 11.00 11.00 11.15 13.15 16.00 16.15 18.30 20.00 21.00

Waking up Breakfast Hike Back in the hotel Coffee-tea break Expectations Lunch Free time Wake-up coffee-tea Listening Group meeting Dinner COME meeting

Riad


Wind of Change 2012 ‫رياح التغيير‬ ‫רוח של שינוי‬ Tuesday, 4 September 2012: fears and trust Chairperson: Yael 08.00 09.00 09.15 10.30 10.45 13.00 15.45 16.15 18.00 20.00 21.30

Breakfast Wake-up activity Fears and trust Coffee-tea break Fears and trust Lunch Free time Wake-up coffee-tea Masks making History Timeline Dinner + COME meeting Quiz night

Yael

Wednesday, 5 September 2012: masks/identity Chairperson: Reem 08.00 09.00 09.15 10.00 11.00 11.15 12.15 13.00 15.45 16.15 18.00 20.00

Breakfast Wake-up activities Painting of the masks Personal appointments Coffee-tea break Presentation of the masks Personal appointment Lunch Reem Free time Wake-up coffee-tea Map activity Preparation group to group meeting and circumstantial group meeting Dinner + COME meeting


Wind of Change 2012 ‫رياح التغيير‬ ‫רוח של שינוי‬ Thursday, 6 September 2012: Cyprus conflict Chairperson: Ilan 08.00 09.00 11.00 13.00 14.45 15.00 17.00 19.00 21.00 23.00

Breakfast Departure to Nicosia Free time Lunch Appointment in Cypriot Home for Cooperation Cyprus conflict, with Marios Tour to Green Line/wall/checkpoint Free time Departure to hotel Arrival in hotel

Ilan

Friday, 7 September 2012: group to group Chairperson: Liana 08.00 09.00 09.15 11.00 11.15 13.00 15.45 16.15 18.00 20.00

Breakfast Wake-up activities Group to group, '67 Palestinian-Jewish Israeli Coffee-tea break Group to group, '48 Palestinian-Jewish Israeli Lunch Free time Wake-up coffee-tea Group to group, '48-’67 Palestinians Group meeting / Preparation Palestinian cultural night Dinner + COME meeting

Liana


Wind of Change 2012 ‫رياح التغيير‬ ‫רוח של שינוי‬ Saturday, 8 September 2012: Hot topic Chairperson: Elias 08.00 09.00 09.15 11.00 11.15 13.00 15.45 16.15 18.00 20.00

Breakfast Wake-up activities Hot topic Coffee-tea break Where are we? Lunch Free time Wake-up coffee-tea In the other shoes Hot topic Dinner + COME meeting

Elias

Sunday, 9 September 2012: Negotiation Chairperson: Ilan 08.00 09.00 09.15 10.45 11.00 12.15 13.00 15.45 16.15 18.00 20.00 21.30

Breakfast Wake-up activities Film ’67 Palestinians Coffee-tea break Discussion Personal appointment Lunch Free time Wake-up coffee-tea Negotiation game Preparation Israeli cultural night Dinner + COME meeting Israeli cultural night

Ilan


Wind of Change 2012 ‫رياح التغيير‬ ‫רוח של שינוי‬ Monday, 10 September 2012: Limassol Chairperson: Reem 08.00 09.00 09.15 11.00 11.15 12.15 12.30 13.00 14.00 15.00 15.00 21.00

Breakfast Wake-up activities Israeli Film Coffee-tea break Discussion Big group reflection Personal appointment Lunch Departure to Limassol Arrival in Limassol COME meeting Departure to hotel

Reem

Tuesday, 11 September 2012: film Chairperson: Yael 08.00 09.00 09.15 11.00 11.15 12.15 12.30 13.00 15.45 16.15 18.00 20.00 21.30

Breakfast Wake-up activities Film '48 Palestinians Coffee-tea break Discussion Big group reflection Personal appointment Lunch Free time Wake-up coffee-tea Hot topic Preparation Palestinian cultural night / group meeting Dinner + COME meeting Palestinian cultural night

Yael


Wind of Change 2012 ‫رياح التغيير‬ ‫רוח של שינוי‬ Wednesday, 12 September 2012: hot topic Chairperson: Liana and Elias 08.00 09.00 09.15 11.00 11.15 12.00 13.00 16.00 16.30 17.30 19.00 20.00 21.30

Breakfast Wake-up activities Hot topic Coffee-tea break Yes/No game Personal appointment Lunch + COME meeting Free time Walk to sport fields Group meeting Football / basketball game Back to hotel Dinner Farewell party

Liana and Elias

Thursday, 13 September 2012: evaluation Chairperson: Maaike and Imre 08.00 09.00 09.15 09.45 11.00 11.15 12.30 13.00

Breakfast Wake-up activities Pictures Evaluation forms Coffee-tea break Big group conclusion Facebook Lunch + COME meeting Packing Free time Check out 15.45 Coffee-tea break with circumstantial group meeting 16.45 Speed dating and web 18.00 Departure to Larnaca

Maaike and Imre


Wind of Change 2012 ‫رياح التغيير‬ ‫רוח של שינוי‬ 3.5.2. Hot Topics In het programma heeft het comité drie keer een sessie Hot Topics gepland. Tijdens een hot topic hebben de deelnemers de mogelijkheid om in kleine groepen te discussiëren over onderwerpen die zij zelf hebben gekozen en hen dus interesseren. Omdat na een paar dagen de sfeer vriendelijk is en het lijkt alsof deelnemers bang zijn om zich te uiten over politieke onderwerpen om de sfeer niet te bederven, besluit het comité om de deelnemers wat uit te dagen. We geven hen de opdracht om een lijst hot topics op te stellen en tijdens een personal appointment een van deze onderwerpen te bediscussiëren. De eerste lijst discussieonderwerpen is op deze manier opgesteld. Voor de eerste en tweede sessie hot topics hebben we dezelfde lijst gebruikt. Omdat deelnemers tegen het einde van het seminar juist graag wilden discussiëren, hebben we een vierde sessie hot topics ingepland. Voor de derde en vierde sessie is een nieuwe lijst onderwerpen gemaakt. Na het opstellen van de lijst, moeten de deelnemers stemmen op twee onderwerpen. De vier onderwerpen met de meeste stemmen, worden de discussieonderwerpen. Elke discussiegroep moet deelnemers hebben uit minimaal twee circumstantial groepen. Per discussiegroep faciliteert een comitélid de discussie. Hieronder volgt de lijst met de discussieonderwerpen voor de personal appointment sessie en de eerste twee hot topics. Hot topics voor personal appointments en sessies 1 en 2 Military service in Israel Refugees Settlements The wall / security fence / apartheid wall Personal narratives Occupation Free societies Military operations Gaza One state / two states Solution Citizenship Suicide bombs / terror / violent versus non-violent resistance Holocaust effect Massacres 20 Ontmoetingsseminar 2012 Cyprus

Wind of Change 2012 ‫رياح التغيير‬ ‫רוח של שינוי‬ Ethnic cleansing Apartheid Jerusalem Jewish Israeli state Cultural stealing Gender Free press Normalization Jewish nationality Right of return Prisoners / hunger strikers Division Hamas / Fatah The conflict and the region Hot topic sessies 3 en 4 Gilad Shali / prisoners / child prisoners / administrative detention Influence of media Joint struggle / activism after the seminar? Education: against or in favor of violence, influence on the conflict, ignorance, right to education Religion: war and violence in the name of religion BDS: boycott of Israel, divestment, sanctions Conflict through art Jerusalem Oslo agreement and the Paris protocol, role of economy Civilian resistance forces in Palestinian society Apartheid wall: influence on daily life Gaza siege Solution, trying to negotiate a solution Foreign, USA and Arabic states as players in the conflict Resistance Free society Rethinking 1948 Internal problems in both societies Personal stories Zionism 21 Ontmoetingsseminar 2012 Cyprus

Wind of Change 2012 ‫رياح التغيير‬ ‫רוח של שינוי‬ Jewish Israeli narrative Holocaust Radical solutions Hamas Propaganda De gekozen onderwerpen voor de vier sessies Hot Topics zijn: Eerste sessie: Military service in Israel Refugees One state / two states Normalization Tweede sessie: Normalization Refugees Settlements Terror / suicide bombs / violent versus non-violent resistance Derde sessie: Gilad Shali / prisoners / child prisoners / administrative detention Influence of media Joint struggle / activism after the seminar? Education: against or in favor of violence, influence on the conflict, ignorance, right to education Vierde sessie: Zionism Gaza Apartheid wall Rethinking 1948

3.5.3. Map activity Dit jaar hebben we op initiatief van Ilan (Israëlisch comitélid) voor het eerst de map activity gedaan. Hierbij zijn er vier verschillende varianten van de kaart van het gebied IsraëlPalestina: met grenzen, zonder grenzen, met of zonder buurlanden, met de Westelijke 22 Ontmoetingsseminar 2012 Cyprus

Wind of Change 2012 ‫رياح التغيير‬ ‫רוח של שינוי‬ Jordaanoever en de Gazastrook of zonder. Deelnemers kiezen een variant en worden gevraagd hier vijf plaatsen of veranderingen in aan te brengen. Nadat iedereen dit gedaan heeft, zit de groep in een cirkel en vertelt iedereen om de beurt de belangrijkste verandering of toevoeging die hij/zij gemaakt heeft. Het viel o dat de meerderheid van de ’67 Palestijnen het dor of de stad aanwezen waar hun ouders vandaan komen, in wat nu Israël is. Ook werden Jaffa en Akko een aantal keer door ’48 Palestijnen genoemd als meest treffende voorbeeld hoe de Palestijnse cultuur en geschiedenis weggevaagd zijn in de afgelopen jaren. Een joods Israëlische deelnemer noemde het vliegveld als belangrijkste plek op de kaart: “Ik voel dat ik eruit wil. Aan de ene kant ben ik onderdeel van een bezettende macht, en aan de andere kant woon ik in een land waar mijn buren mij niet willen.” Hierna is er in kleine groepjes gediscussieerd over de verschillende kaarten, naar aanleiding van een aantal vragen: - Why did you pick the kind of map you picked? (with West Bank or without, with Middle East or without) - What places did you choose to locate on your map? - Do these places have a special meaning to you? Are they related to you personally in some way? - Did you change borders in any way? If yes, how and why? - Can you notice any differences between your map and the other maps? Met de hele groep hebben we de activiteit geëvalueerd. Deelnemers noemden het een geweldige discussie en een goede opening om in verdere discussies te duiken. Een joods Israëlische deelnemer zei dat het de eerste keer was dat hij de gevoelens van de andere kant begreep. emand anders zei: “Ik denk dat er te veel druk ligt op grenzen, vraagstukken en feiten en te weinig op de mensen die hier wonen en hun mensenrechten.” De Map activity is naast History Timeline de sessie die een overgang maakt van de persoonlijke kennismaking en persoonlijke verhalen naar de onderwerpen die meer met het conflict te maken hebben.

3.5.4. Where are we? Tijdens de evaluatie van het vorige seminar besloot het comité dat we dit jaar halverwege het seminar een reflectiemoment wilden creëren. In het midden van het seminar hebben we 23 Ontmoetingsseminar 2012 Cyprus

Wind of Change 2012 ‫رياح التغيير‬ ‫רוח של שינוי‬ daarom de nieuwe activiteit Where are we? gepland. Deze activiteit geeft de deelnemers de gelegenheid om naar zichzelf en de groep te kijken. In het comité heerst een gevoel dat de sfeer misschien té aardig is en dat niet iedereen het achterste van zijn tong wil laten zien. Een aantal vragen tijdens deze activiteit zijn hierop gericht. We proberen de deelnemers te stimuleren om na te denken over de kwaliteit van de discussies, zich af te vragen of deze voldoen aan hun verwachtingen en te prikkelen om dat wat niet aan de verwachtingen voldoet te veranderen. Imre heeft deze activiteit gefaciliteerd. De deelnemers krijgen een aantal vragen voorgelegd die zij voor zichzelf moeten beantwoorden met een getal tussen de 0 en 10: 10 wanneer men het helemaal eens is met de vraag, 0 wanneer dat niet het geval is, of een getal ertussenin. Voor de persoonlijke vragen verzoeken we de deelnemers de oefening in tweetallen te doen. Bij de groepsvragen staan alle deelnemers bij elkaar en liggen de getallen 0 tot 10 op de grond. Bij elke vraag kiezen de deelnemers hun antwoord en gaan bij dat getal staan. Op deze manier worden de antwoorden van de deelnemers visueel voor iedereen. Persoonlijke vragen 1. To what extent have you expressed all your opinions in this seminar? 2. To what extent have you expressed all your emotions in this seminar? 3. To what extent did you feel safe to express all your opinions and emotions? 4. To what extent do you feel you have been listening actively and thoroughly, trying to understand? 5. To what extent have you been curious? 6. To what extent did you get a satisfying answer to the questions you asked? 7. To what extent have you been polite? 8. To what extent have you been too polite? 9. To what extent did you do everything you could to get an answer to your questions? 10. To what extent have you been fully open and honest in your answers to questions? 11. To what extent have you moved out of your comfort-zone in the group-discussions? 12. To what extent have you actively confronted people with a different opinion? 13. To what extent were you reluctant or afraid to confront others with your opinions? 14. To what extent do you feel safe to express opinions that many people may disagree with? 15. How would you rate your contribution to this seminar?


Wind of Change 2012 ‫رياح التغيير‬ ‫רוח של שינוי‬ Groepsvragen 1. To what extent do you feel all opinions were expressed in this seminar? 2. To what extent do you feel all emotions were expressed in this seminar? 3. To what extent do you think the group feels safe to express all their opinions and emotions? 4. To what extent do you feel there has been active and thorough listening and trying to understand one another in this group? 5. To what extent do you feel there was curiosity in the group? 6. To what extent are questions being answered satisfactory? 7. To what extent is this group polite? 8. To what extent is this group too polite? 9. To what extent do people do everything they can to get an answer to the questions they ask? 10. To what extent is this group open and honest? 11. To what extent did you think the people in this group have been out of their comfort zone? 12. To what extent have people been confronted with different opinions? 13. To what extent are people in this group reluctant or afraid to confront others with their opinions? 14. To what extent do you think it is safe in this group to express opinions that will meet a lot of opposition? 15. So far, do you feel the discussions go as deep as you want? 16. To what extent would you be satisfied with the seminar if the quality of the discussions remained the way they have been so far? Uit deze activiteit komt naar voren dat deelnemers vinden dat men zich in kleine groepen redelijk goed kan uitdrukken en kan zeggen wat men wil, maar dat dit in de grote groep voor velen lastig is. De deelnemers vragen om meer tijd in kleine groepen om diepere discussies te hebben. Een ’48 Palestijnse deelnemer zei dat binnen de ’48 groe zij diepgaande gesprekken hebben, maar dat tussen de joods sra lische en de ’67 Palestijnse groe de discussies niet diep genoeg gaan. Iemand anders zei dat zij teleurgesteld is dat zelfs halverwege het seminar nog niet iedereen zich volledig uitdrukt. Een aantal deelnemers is wel hoopvol, ze zeggen dat er nog genoeg dagen zijn om elkaar beter te leren kennen, waarna de discussies dieper zullen worden.


Wind of Change 2012 ‫رياح التغيير‬ ‫רוח של שינוי‬ 3.5.5. Yes/No game Tijdens de Yes/No game krijgen de deelnemers vragen voorgelegd waarop het antwoord ja, nee of ergens ertussenin an zijn. Eén ant van de conferentieruimte is ‘ja’, de andere ant ‘nee’. Deelnemers kiezen hun antwoord, waarna ze met argumenten mensen in het midden of aan de andere kant over kunnen halen naar hun kant te komen. Deze oefening laat op een leuke manier zien dat in een groe sra li’s en Palestijnen op sociale, economische of religieuze vraagstukken zich andere scheidslijnen vormen dan die van nationaliteit. In vergelijking met vorige jaren kwam de vriendelijke, sociale sfeer die er heerste tijdens het seminar in deze activiteit naar boven. De groep lijkt meer homogeen te zijn dan eerdere jaren. Op de vraag of je met iemand van een ander geloof zou trouwen, antwoordden 26 deelnemers ja, twee staan in het midden en slechts twee kiezen nee. De vraag: Zou je met iemand van de andere kant [in het conflict] trouwen?, kent vier deelnemers die nee antwoorden en een aantal staan in het midden. De grote meerderheid antwoordt ja op deze vraag. Op de vraag of je jouw kinderen de narrative van de andere kant wilt laten studeren, zegt iedereen ja, op eentje na, die in het midden staat. Afgelopen jaren waren de antwoorden op dit soort vragen meer gelijkmatig verdeeld tussen ja en nee. Gestelde vragen: 1. If I had a big career opportunity abroad, I would leave the country for a long period. 2. Would you marry someone that is not from your religion? 3. Would you marry someone from the other side? 4. If my state will be run by religious law (halakha, sharia), I will leave. 5. Would you agree to a solution in which your people would have a state with fullrights (including right of return) but without an expression of national symbols? 6. If there will be full separation between state and religion, I will leave. 7. Would you agree to international rule over the holy places of Jerusalem? 8. Do I distinguish between harming civilians and harming armed forces in the conflict? 9. I like my children to study and learn the narrative of the other side as well as our own. 10. I prefer to live in a democratic state where I am the minority, then in a nondemocratic state where I am the majority. 11. If women had more power, the conflict would have been resolved already. 12. The key to solving the conflict is closer economic cooperation between the two sides.


Wind of Change 2012 ‫رياح التغيير‬ ‫רוח של שינוי‬ 4.

Evaluatie en conclusie

4.1. Algemeen Op de laatste dag van het seminar evalueren en concluderen we met de hele groep het seminar. Een aantal activiteiten staat gepland. Riad maakt elk jaar een slideshow met foto’s van het hele seminar, waarmee we de dag beginnen. Op een positieve manier komen alle activiteiten weer in herinnering. Deelnemers wordt gevraagd om een (online) evaluatieformulier in te vullen, enkele resultaten daaruit staan in 4.2. In de grote groep praten we daarna over het seminar. Wat zijn de gevoelens nu? Wat vond men ervan? Zijn er conclusies te trekken? Wat zijn dingen die men mee naar huis neemt? Hebben deelnemers ideeën over een eventueel vervolg? De laatste twee activiteiten zijn speed daten en het web. Bij speed daten komen alle deelnemers (gestructureerd) een kleine minuut tegenover elkaar te staan om nog iets positiefs tegen die persoon te zeggen, afscheid te nemen, of alleen een afscheidsknuffel te geven. Bij het web vragen we iedereen nog een laatste positieve opmerking te maken. Diegene die aan de beurt is, heeft een bol wol in zijn handen. Deze geeft hij door aan een volgende persoon. Aan het eind is iedereen met elkaar verbonden door een web (van draad). Een aantal joods Israëlische deelnemers geeft aan dat zij halverwege het seminar niet positief waren en geen hoop hadden. Ze hadden het idee dat Palestijnen niet wilden luisteren en vonden dat moeilijk. Nu, aan het einde van het seminar, zijn zij wel positief. Ze noemen het een goede ervaring, ze hebben meer kennis en ze hebben veel van de andere kant geleerd. Ze geven aan dat zij niet van mening veranderd zijn, maar dat zij wel meer begrij en. Van ’67 en ’48 Palestijnen horen we dat zij het seminar heel positief zien. Ze hebben meer objectieve argumenten gehoord en nieuwe manieren geleerd om te luisteren en te praten met mensen van de andere kant. Veel Palestijnse deelnemers geven aan dat het de eerste keer is dat zij interactie hebben met de andere kant van het conflict. Dat niemand hen zegt waarover zij moeten praten, beschouwen zij als een waardevol aspect. Op de vraag wat deelnemers beschouwen als waardevolle elementen van het seminar, komen deze antwoorden naar boven: - Vrije tijd voor informele gesprekken - Het is als een gouden gevangenis - Elkaar leren kennen - Naar de verschillende verhalen luisteren - Verhalen en ideeën delen 27 Ontmoetingsseminar 2012 Cyprus

Wind of Change 2012 ‫رياح التغيير‬ ‫רוח של שינוי‬ -

Overeenkomsten zien Vertrouwen Grenzen van aanvaarding verleggen Directe benadering Het conflict is van politiek persoonlijk geworden Serieuze en open discussies Fijne plek waar niet veel te doen is, waardoor we alleen tijd samen doorbrengen

Wat neem je mee van het seminar naar huis, wordt zo beantwoord: - De brieven (die we elkaar schreven) - Vermogen tot veranderen - Vriendschappen (ook via Facebook) - Geloof dat dingen kunnen veranderen - Persoonlijke verhalen die aan het conflict gerelateerd zijn - Een Palestijnse groe zonder onderscheid ’67 en ‘48 - Cadeautjes en cd’s (die we el aar gegeven hebben) - Persoonlijk perspectief - Meer invalshoeken, minder veroordelingen - Eerst luisteren, dan goed nadenken, tenslotte spreken - Belang van vertrouwen als basis om uit te werken - Gebrui geen: ‘ja, maar…’ - Mensen hebben geen probleem om met mensen om te gaan - Overtuiging dat politici aan het seminar zouden moeten deelnemen - Een leven samen kan goed en leuk zijn, niet onmogelijk We stellen de vraag of deelnemers denken dat zij hun gedrag zullen veranderen na het seminar? Zo ja, wat en hoe? Dit zijn een aantal antwoorden van joods Israëlische deelnemers: - Arabisch leren. Ik denk dat je alleen de cultuur kan begrijpen als je de taal kent - Ik ben een politieke activist. Normaalgesproken praat ik niet over politiek met vrienden, maar nu zal ik deze onderwerpen niet meer vermijden - Op Facebook zal ik vaker een pro-Palestijnse status delen en leuk vinden. Ik wil het nieuws, ons nieuws, verspreiden wil meer moed hebben om be aalde onderwer en aan te snijden met ’48 Palestijnen


Wind of Change 2012 ‫رياح التغيير‬ ‫רוח של שינוי‬ Dit zijn een aantal antwoorden van ’48 Palestijnen: - Ik wil meer uitgesproken zijn en mijn standpunten meer laten horen - Ik heb geen joodse vrienden omdat ik altijd voelde dat er een barrière tussen ons is. Nu ben i o en voor vriendscha en met joodse sra li’s, oo al hebben we andere opvattingen - Ik wil meer artikelen schrijven, publiceren en lezingen geven Dit zijn een aantal antwoorden van ’67 Palestijnen: - Ik wil meer lezen, meer informatie verwerven, ook over het Jodendom - Ik wil meer luisteren - Ik wil meer lezen over onszelf en over de standpunten van de andere kant We willen weten of deelnemers interesse hebben in een eventuele follow-up van het seminar. Waarom en hoe? Dit wordt geantwoord: - Om in contact te blijven - Zodat het meer betekenis heeft - Om de ontwikkeling van iedereen te volgen - Dit is slechts het begin van het leren kennen van elkaar. Met meer seminars kunnen we dieper in de onderwerpen duiken. We hebben empowerment nodig - Om dingen die hier ontstaan zijn te behouden en te verdiepen - Om over meer specifieke onderwerpen op een dieper niveau te praten - Ik heb deze groep als support group nodig, pas dan kan ik er thuis over vertellen Het comité heeft op de laatste dag kort bij elkaar gezeten om de eerste gedachten over het seminar rond te laten gaan. Over het algemeen was iedereen positief. Er zijn aandachtspunten en ideeën om dynamiek, activiteiten, selectie van deelnemers en de samenwerking binnen het comité te verbeteren. Tijdens de evaluatiebijeenkomst die in november door het comité gehouden zal worden, zal dit allemaal uitgebreid besproken worden. Ideeën en opmerkingen van de deelnemers zullen hierbij meegenomen worden. De comitéleden zien het succes van dit seminar vooral in de positieve evaluaties. Daarnaast ontwikkelen zich in de maand na het seminar diverse activiteiten die succesvol kunnen uitwerken. In de speciaal opgerichte geheime Facebook groep is men heel actief. Er worden foto’s, een aantal arti elen, activiteiten, excursies die met het conflict te maken hebben en gevoelens van elkaar missen gedeeld. Men heeft het plan om in oktober gezamenlijk naar het Oktoberfest (naar voorbeeld van het Oktoberfest in Duitsland) in Taybeh te gaan, een dorp ten noorden van Ramallah waar de enige bierbrouwerij van Palestina staat. Onderling is 29 Ontmoetingsseminar 2012 Cyprus

Wind of Change 2012 ‫رياح التغيير‬ ‫רוח של שינוי‬ er veel contact. Veel deelnemers zijn serieus geïnteresseerd in een follow-up seminar. Hopelijk kan Stichting COME hier financieel en logistiek een bijdrage aan leveren. Een van de deelnemers schrijft in zijn evaluatieformulier: “Gewoon blijven doen wat jullie doen en proberen om zo veel mogelijk mensen naar deze seminars te laten komen! Jullie hebben uitste end wer geleverd!”

4.2. Evaluatie in cijfers Het evaluatieformulier is dit jaar voor het eerst online ingevuld door de deelnemers. Van de 30 deelnemers hebben er 26 het formulier ingevuld. In de tabellen hieronder geven de getallen aan hoe vaak een bepaald antwoord is gegeven. De eerste tabel (paragraaf 4.2.1.) geeft een overzicht van hoe deelnemers denken over de organisatie en het belang van een aantal praktische zaken en algemene punten. In de tweede tabel (paragraaf 4.2.2.) hebben de deelnemers bij alle activiteiten ingevuld in hoeverre deze activiteit voor hen betekenisvol was. In de tabel in paragraaf 4.2.3. hebben deelnemers aangegeven in hoeverre zij het eens zijn met bepaalde stellingen. Deze stellingen gaan over algemene veranderingen na het seminar.

4.2.1. Organisatie en belang van praktische zaken en algemene punten Evaluation seminar 2012 Wind of Change General issues: How good/bad was this organized?

Answer Options

1 Excellent

2 Good

3 Neutral

4 Bad

5 Very bad

Totaal

Preparation by the committee members before the seminar

9

10

7

0

0

26

Hotel / accommodation

6

12

6

2

0

26

Food in the hotel

12

11

3

0

0

26

Transportation

10

15

1

0

0

26

Organization

15

11

0

0

0

26


Wind of Change 2012 ‫رياح التغيير‬ ‫רוח של שינוי‬ Answer Options

1 Excellent

2 Good

3 Neutral

4 Bad

5 Very bad

Totaal

Wake-up activities

6

13

6

1

0

26

Theme of the seminar

9

11

6

0

0

26

Division of the rooms

9

11

5

1

0

26

Small group discussions

15

10

1

0

0

26

Big group discussions

0

14

9

3

0

26

Circumstantial group meetings

8

15

3

0

0

26

Facilitation by the committee members

11

13

2

0

0

26

Free time activities (swimming pool, Limassol, etc.)

10

15

1

0

0

26

Coffee-tea breaks

10

8

6

2

0

26

General atmosphere in the seminar

9

17

0

0

0

26

Openness to say what I want

7

14

4

1

0

26

Safety and trust between people

3

14

9

0

0

26

Respect and acceptance between people

4

18

4

0

0

26

Equality between people

9

14

2

1

0

26

General issues: How meaningful was this to you? Answer Options

1 Absolutely meaningful

2 Meaningful

3 Neutral

4 Not meaningful

5 Absolutely not meaningful

Totaal

Preparation by the committee members before the seminar

9

12

5

0

0

26




2 Meaningful

3 Neutral

4 Not meaningful


Totaal

Hotel / accommodation

4

10

11

1

0

26

Food in the hotel

6

13

6

1

0

26

Transportation

6

10

10

0

0

26

Organization

11

12

3

0

0

26

Wake-up activities

6

7

9

4

0

26

Theme of the seminar

9

10

6

1

0

26

Division of the rooms

9

13

4

0

0

26

Small group discussions

18

8

0

0

0

26

Big group discussions

2

15

7

2

0

26

Circumstantial group meetings

13

11

2

0

0

26

Facilitation by the committee members

11

12

3

0

0

26

Free time activities (swimming pool, Limassol, etc.)

12

11

3

0

0

26

Coffee-tea breaks

9

8

9

0

0

26

General atmosphere in the seminar

15

9

2

0

0

26

Openness to say what I want

15

9

2

0

0

26

Safety and trust between people

11

11

4

0

0

26

Respect and acceptance between people

12

13

1

0

0

26

Equality between people

15

10

1

0

0

26


Wind of Change 2012 ‫رياح التغيير‬ ‫רוח של שינוי‬ 4.2.2. Belang van de activiteiten Evaluation seminar 2012 Wind of Change The activities: How meaningful was this to you?

Answer Options


2 Meaningful

3 Neutral

4 Not meaningful


Totaal

Ice breaking games

8

12

5

1

0

26

Acquaintance

5

16

5

0

0

26

Hike

12

10

4

0

0

26

General expectations

4

15

7

0

0

26

Personal expectations

5

11

7

3

0

26

Group expectations

5

15

6

0

0

26

Letter to yourself

3

9

12

2

0

26

Listening exercises

8

13

5

0

0

26

Games of Fears and Trust

6

13

7

0

0

26

Discussion about Fears and Trust

5

13

8

0

0

26

History Timeline and discussion

12

10

4

0

0

26

Masks making

5

8

8

5

0

26

Painting of the masks

5

7

9

5

0

26

Personal appointments

16

9

1

0

0

26

Presentation of the masks

4

12

9

1

0

26

Map activity

10

12

4

0

0

26




2 Meaningful

3 Neutral

4 Not meaningful


Totaal

Preparation of the group to group meeting

12

13

1

0

0

26

Introduction of the conflict in Cyprus (Marios)

14

9

3

0

0

26

Tour to Green Line/wall

14

10

2

0

0

26

Grou to grou meeting (’67 Pal – Jew. Isr)

11

10

5

0

0

26

Group to group meeting (Jew. Isr – ’48 Pal)

15

6

5

0

0

26

Grou to grou meeting (’67 Pal – ’48 Pal)

11

4

11

0

0

26

Hot topic

13

13

0

0

0

26

Where are we?

7

14

5

0

0

26

In the other shoes

12

8

6

0

0

26

Film of the ’67 Palestinians

21

5

0

0

0

26

Discussion about the film

17

8

1

0

0

26

Negotiation game

7

11

4

4

0

26

Israeli cultural night

5

4

11

4

2

26

Film of the Jewish sraeli’s

16

8

2

0

0

26


17

8

1

0

0

26

Film of the ’48 Palestinians

20

6

0

0

0

26


16

8

2

0

0

26

Palestinian cultural night

15

6

5

0

0

26




2 Meaningful

3 Neutral

4 Not meaningful


Totaal

Yes / no game

6

15

4

0

1

26

Personal appointment (with personal objects)

10

10

6

0

0

26

Football / basketball game

9

5

8

4

0

26

Farewell party

8

9

8

1

0

26

4.2.3. Algemene veranderingen na het seminar Answer Options

I agree completely

I agree

I am neutral

I I disagree disagree completely

I have met people that I would/could never meet at home

16

2

2

5

1

I have said ideas and feelings that I would/could never say at home

5

4

3

12

2

I have said what is really important to me

9

14

3

0

0

I have met people from the other side of the conflict

19

5

2

0

0

I have seen and/or heard the ideas, motivations and feelings of people from the other side of the conflict, that I would/could never see/hear at home

17

4

0

5

0

I have been thinking/feeling a lot about myself

10

9

6

1

0

I have been thinking/feeling about the ideas, feelings or images that I have of other people

9

14

3

0

0



I agree completely

I agree

I am neutral


I have been thinking/feeling about my national identity and/or about the national group that I belong to

11

9

5

1

0

I have been looking at the way how other people think/feel about my national identity

11

12

3

0

0

I have been thinking/feeling about my stereotypes that I have of people

7

14

4

1

0

I have been testing how accurate and true my feelings/ideas/images about other people are

7

15

4

0

0

I have been thinking/feeling about my relationships with other people from other groups

9

13

4

0

0

I have been thinking/feeling about how I am a victim of the conflicts between different groups in the Middle East

8

9

6

3

0

I have been thinking/feeling about how I am responsible in the conflicts between groups in the Middle East

11

10

4

0

1

I have been thinking about what I could do or change in the conflicts between groups

8

15

3

0

0

I have been thinking about how I can change my daily life at home

8

14

3

0

1

I have been thinking about how other people are victims in the conflicts between groups in the Middle East

14

7

3

1

1



I agree completely

I agree

I am neutral


I have been thinking/feeling how other people are responsible for the conflicts between groups in the Middle East

5

15

6

0

0

I have learnt how to speak with people that I usually do not speak with at home

11

9

4

2

0

I have been thinking a lot

19

5

2

0

0

I have dealt with a lot of emotions

10

11

4

1

0

I have been doing a lot

9

8

8

1

0

I was very motivated

8

11

5

1

1

I felt part of the whole grou ( sraeli’s and Palestinians)

6

11

6

1

2

I felt part of my own circumstantial group

14

10

0

1

1

I felt relaxed

6

8

7

4

1

I learned to listen to other people

12

9

4

1

0

I learned to say what is important to me

11

10

3

2

0

I learned new facts about the conflicts between groups in the Middle East

10

4

6

5

1

I learned why there are conflicts between groups in the Middle East

6

6

10

3

1

I have changed my ideas, feelings and/or images of other people

5

7

10

1

3

I see now that I have many stereotypes of other people

3

7

5

8

3

I feel less scared now about the conflict in the Middle East

1

4

12

5

4



I agree completely

I agree

I am neutral


I feel less scared now to meet people from other national groups

10

7

7

2

0

More than before the seminar, I can see now that people from other national groups are also human beings with emotions, pains and motivations

5

9

9

1

2

I have changed how I think/feel about my own group

3

7

12

2

2

I have changed how I think/feel about the other groups

5

13

4

2

2

I want to change how I live together with other people from other national groups, when I return home

7

13

3

0

3

The seminar was very useful to me

17

7

2

0

0

I am glad that I have been at this seminar

21

4

1

0

0

This kind of seminars is important

19

4

2

1

0

The organization should continue organizing this seminar in the future

18

7

1

0

0

I would like to be involved in the organization of future seminars

13

8

4

1

0

I would like to stay in contact with the people that I met here

18

7

0

1

0

4.2.4. Open vragen en antwoorden Hieronder volgt een overzicht van antwoorden die deelnemers hebben gegeven op een aantal open vragen uit het evaluatieformulier.


Wind of Change 2012 ‫رياح التغيير‬ ‫רוח של שינוי‬ Wat zijn de vijf belangrijkste ervaringen of lessen die je van dit seminar mee naar huis zal nemen? Antwoorden die deelnemers noemen zijn o.a.: - Om mensen te zien als menselijke wezens, met hun eigen gedachten, ideeën en meningen die worden beïnvloed door hun eigen verhaal - Goed luisteren - Conflict of niet: we zijn allemaal mensen - We moeten elkaar blijven ontmoeten en blijven praten, ook als we geen overeenkomst kunnen bereiken - Beide kanten moeten hun maatschappij veranderen, zodat we samen in vrede kunnen leven - Het lot van de Palestijnen die in Israël wonen: hoe dit zo'n belangrijk onderwerp is, ongeacht de bezetting van de Westelijke Jordaanoever en de Gazastrook - Het verhaal van de andere kant accepteren - Mijzelf plaatsen in de schoenen van de ander - Vermogen om te veranderen - Palestijnen ontmoeten - sra li’s ontmoeten - Vertrouwen hebben in mensen - Zelfkritiek: elke kant zou zelfkritiek moeten hebben en zijn eigen ideeën en perspectieven ter discussie moeten stellen - Vrede is mogelijk als de wil er is - Iedereen heeft de verantwoordelijkheid om in zijn eigen maatschappij dingen te veranderen - Een discussie met iemand voeren hoeft geen gevolgen te hebben voor de vriendschap - De maatschappij vormt en beïnvloedt ons - Religie, ras en nationaliteit zijn niet de kernproblemen van het conflict, maar ideologie en het beleid dat wordt geëxploiteerd - Een oplossing vergt grote moed en grote concessies - Als we echt over de stereotypes kunnen kijken, dan kan de maatschappij veranderen - Respect - Ik schaam mij diep voor mijn land en maatschappij, maar ik weet niet goed hoe ik hiermee om moet gaan - De beste manier om verzoening te brengen is om mensen elkaar te laten ontmoeten en spreken Zijn jouw ideeën, gevoelens of beelden van andere mensen veranderd? Zo ja, leg uit op welke manier? Een greep uit de antwoorden: - Ik heb geleerd dat op het menselijke vlak we niet zo verschillend zijn als ik had gedacht. We deelden vaak dezelfde gedachten, gevoelens en belangen. Ik vond hen 39 Ontmoetingsseminar 2012 Cyprus


-

-

-

ook meer open voor mijn gedachten en meningen dan ik had verwacht dat ze zouden zijn Ik had geen ideeën over Palestijnen uit de Westelijke Jordaanoever, omdat ik hen nog nooit had ontmoet. Het was echt interessant om hun persoonlijke verhalen over hun dagelijks lijden te horen Mijn ideeën zijn veranderd: ik had nog nooit een Israëli ontmoet, dus ik had bepaalde stereotype beelden over hen. Nu ik hen heb leren kennen, zijn veel dingen veranderd: de manier waarop ik met hen praat, met hen omga en hen accepteer Mijn gedachten en meningen over mensen van de andere kant zijn meer persoonlijk geworden. Wanneer gevoelens persoonlijk worden, is het makkelijker om je ermee te identificeren. Dit geldt voor beide kanten Ik heb hele leuke mensen aan beide kanten ontmoet, maar op een bepaalde manier ben ik minder hoopvol over een oplossing Het seminar heeft mij de gelegenheid gegeven om het dagelijks leven en gevoelens van de andere kant veel beter te begrijpen Ik weet nu dat ik mensen niet op het eerste gezicht moet veroordelen, maar hen gewoon de tijd moet geven om te bewijzen dat ik ongelijk heb

Zijn jouw ideeën, gevoelens of beelden van jezelf veranderd? Zo ja, leg uit hoe. Een aantal antwoorden: - Ik voel me meer vertrouwd met mijn identiteit als Palestijn. Ik heb geleerd dat ik een sterke mening heb die ik mag uiten. Het belangrijkste dat ik geleerd heb is dat ik mijzelf en mijn vermogen om een verschil te maken niet moet onderschatten - Het seminar heeft mij over veel dingen laten nadenken, zoals meer over het conflict te weten krijgen en er meer over te lezen. Het heeft mij gemotiveerd om mensen die niet perse denken zoals ik, te begrijpen - Ja, ik denk dat ik tijdens dit seminar veel ben veranderd - ten goede! - Mijn ideeën over mijzelf zijn veranderd: ik moet meer over de andere groepen leren, ik moet mijzelf niet laten leiden door stereotype beelden die ik heb, ik moet meer luisteren en proberen het verhaal van de anderen te begrijpen. Discussie is de enige manier om het conflict op te lossen - Ik heb veel over mijzelf geleerd en ik realiseer mij nu dat ik niet genoeg doe om de situatie te veranderen - Ik voel mij meer zelfbewust Zou je jouw vrienden of familie adviseren om aan dit seminar deel te nemen? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet? Een greep uit de antwoorden: - Naar mijn mening dient het seminar als een waardevol instrument om een betere menselijke verbinding tussen de verschillende groepen te creëren en is het een cruciale stap om de basis voor de weg naar vreedzame betrekkingen te ontwikkelen



-

-

-

Deze ervaring is van groot belang voor diegenen die misschien wel mensen van de andere kant hebben ontmoet, maar die nooit op een plek waren waar zij als gelijken, op neutrale grond, kwesties met hen konden bespreken Het seminar heeft mij op alle niveaus heel veel gebracht, in het bijzonder waar het gaat om politieke kwesties. Ik denk dat ook de mensen om mij heen hiervan zullen profiteren Ja, omdat het naar mijn mening een hele open, leerzame en interessante ervaring is. Ik denk dat iedere Israëli of Palestijn mensen van de andere kant moet leren kennen, zodat ze zien dat zij – net als wij – ook mensen zijn Ja, want het is een van de meest sterke en krachtige ervaringen die ik gehad heb Tuurlijk! Het is leuk, leerzaam en cruciaal voor onze regio

Wat is jouw persoonlijke mening over dit soort seminars? Een aantal gegeven antwoorden: - Dit is heel belangrijk voor de ontwikkeling van een menselijke verbinding - Het heeft mij zoveel gebracht, ik denk dat het zeer nuttig en belangrijk is en mogelijkheden geeft tot ontwikkeling en verbetering van mijzelf - Ik geloof dat dit soort bijeenkomsten erg belangrijk zijn, maar ik voelde alsof ik het praktische aspect miste, alsof er nog zoveel te bepraten is. Ik wil graag aan meer praktische seminars zoals deze deelnemen, en dan praten over welke activiteiten we kunnen ondernemen om de situatie te veranderen - Ik weet zeker dat dit onderdeel uitmaakt van normalisatie, maar dat wil niet zeggen dat we niet moeten deelnemen - Zeer belangrijk. Ik denk dat zelfs als we het niet eens worden over een oplossing, iedereen het verhaal van de andere kant moet horen en dat het in elk persoon een verschil zal maken in zijn toekomstige handelingen - Ze zijn belangrijk en zinvol, en het is beter als ze een soort voortzetting behouden en niet nu gewoon eindigen - Heel erg belangrijk. En tegelijkertijd heel erg moeilijk - Ik neig er meestal naar om dergelijke seminars te definiëren als normalisatieprojecten, maar ik vraag mijzelf altijd af wat de schade is? Vooral als je te maken hebt met een kleine groep mensen die alleen maar kan profiteren van een dergelijke ontmoeting

5.

Persoonlijk nawoord door Maaike

Ik heb een positief gevoel overgehouden aan het seminar. De sfeer was goed, comitéleden enthousiast en deelnemers gemotiveerd en positief. Het was ook zeer intensief: een voor de helft nieuw comité, het proces dat de deelnemers doormaken, balans hebben tussen afstand houden en betrokken zijn, alle logistieke zaken tijdens het seminar, enzovoort. Maar als 41 Ontmoetingsseminar 2012 Cyprus

Wind of Change 2012 ‫رياح التغيير‬ ‫רוח של שינוי‬ deelnemers op de laatste dag naar mij toe komen om mij en Stichting COME te bedanken voor het goede werk en de waardevolle ervaring die zij gehad hebben, als deelnemers zeggen dat er zo veel mogelij Palestijnen en sra li’s zouden moeten deelnemen omdat het zo belangrijk is, als ik de positieve evaluatieformulieren lees, dan weet ik waarvoor wij het doen. Tijdens het seminar heeft Riad een (geheime) groep op Facebook opgericht voor het seminar 2012. Al snel waren bijna alle deelnemers hier lid van, op diegene na die geen Facebook gebruiken. Wat op deze groep geplaatst wordt, is alleen zichtbaar voor de groepsleden. Naast foto’s, liedjes, uitnodigingen voor een cursus Arabisch of voor een tour langs de muur, afspraken over een gezamenlijk bezoek aan het Oktoberfest en een enkele keer een artikel, plaatsen mensen ook gevoelens en gedachten in de groep. Twee weken na het seminar schrijft een ‘67 Palestijnse deelnemer bijvoorbeeld: “You know something, I miss you all :)” Hier komen binnen een kwartier 15 reacties op. Iemand anders schrijft op 2 oktober: “Around this time one month ago, we were at the airport in Jordan getting ready to go to Cyprus and meet amazing people ♥”. Facebook blijkt een makkelijke en laagdrempelige manier te zijn om in contact te blijven met elkaar. Ik hoop dat als de deelnemers bij mij of een van de andere comitéleden aankloppen voor informatie over een werkelijke ontmoeting - een follow-up seminar - dat Stichting COME dan financieel en logistiek bij kan springen. Helaas heeft Riad aangegeven volgend jaar geen mogelijkheid meer te zien mee naar Cyprus te gaan. Hij wil meer tijd met zijn gezin doorbrengen. Hij is al in overleg met een vervanger. Bij de voorbereidingen zal hij aankomend jaar nog gewoon betrokken blijven. Stichting COME gaat een zeer ervaren, deskundig, integer en warm persoon in Riad verliezen. Ik wil hierbij de gelegenheid nemen om de comitéleden, in het bijzonder Riad, te bedanken voor alle tijd en energie die zij in dit seminar gestoken hebben. Het bestuur van COME wil ik bedanken voor de ondersteuning. Zonder de donateurs en de fondsen zou het seminar er überhaupt niet geweest zijn. Bij dezen veel dank! Niet alleen namens mij en de rest van het comité, maar vooral namens de oud-deelnemers én de toekomstige deelnemers. Maaike Hoffer Projectleider Stichting COME Oktober 2012


Wind of Change Verslag ontmoetingsseminar voor Israëli s en Palestijnen 2 13 september 2012, Cyprus

Recommend Documents