Wilt u voorlezing van deze preek in uw gemeente even melden via
[email protected]? ______________________________ Leestip: zie laatste pagina
BROOD UIT DE AARDE Psalm 104:14-15 Dankdagpreek
Gras laat u groeien voor het vee en gewassen die de mens moet verbouwen. Zo zal hij brood winnen uit de aarde en wijn die het mensenhart verheugt, geurige olie die het gelaat doet stralen, ja, brood dat het mensenhart versterkt. *
[1] Gemeente van onze Here Jezus Christus, Geleidelijk aan vallen in deze weken de rijk gekleurde bladeren van de bomen. Wanneer het zacht weer is, zien we rond dankdag hier en daar nog koeien in de wei, maar dat duurt dan niet lang meer. En misschien staan in de meeste plaatsen de koeien al op stal. De akkers liggen kaal nu de mais en de tarwe zijn geoogst, de aardappelen en de bieten ingehaald. Het wordt tijd voor de dankdag. Een dankdag voor ,,het gewas'', zoals dat vanouds heet. Of, iets moderner, een dankdag ,,voor de oogst??. Christenen komen samen om God te erkennen als de Gever. Eind november op Thanksgivings Day in de Verenigde Staten. En in Nederland op de eerste woensdag in november. [2] Terwijl Thanksgiving in de Verenigde Staten een zeer belangrijke dag is, zijn er maar weinig mensen in Nederland die vandaag geweten zullen hebben van een dankdag. De dankdag is zelfs van bijna alle kalenders verdwenen en zij komt niet meer voor in de lijst van christelijke feesten en bijzondere dagen in de agenda's. Alleen een aantal rechtzinnige christenen viert die dag in november nog. En zelfs onder die christenen is er twijfel over het nut van zo'n speciale dankdienst. Is dat niet iets uit de tijd van de agrarische samenleving? Past dit nog wel in een ge?ndustrialiseerde maatschappij en in een tijd van mondiale economie? Dankdag lijkt iets van het dorp tussen de akkers, niet van de stad naast het vliegveld. De moderne mens is zich de seizoenen vooral bewust voorzover die te maken hebben met de ritmes van zomervacantie, herfstvacantie, wintersportvacantie en voorjaarsvacantie. En weerberichten gaan ook in de eerste plaats over de belangen van het verkeer en de toerist. Mensen leven in overgrote meerderheid ver van de koeien en de varkens, ver van de mais en de suikerbieten.
Copyright 2007 ? www.vanbruggenpreken.nl
Pagina
1 of 5
Zou het dan niet beter zijn om iets anders te bedenken? Men heeft wel voorgesteld een dankdienst voor de economie of voor de werkgelegenheid of voor de export en de koersen. Daarop drijft toch onze welvaart? Waarom zou je speciaal danken voor het boerenbedrijf? Ook de boerderij is via mechanisatie en computerisatie een onderdeel geworden van de mondiale economie. We merken dat wanneer soms duizenden gezonde koeien of gezonde kippen of gezonde varkens massaal worden afgeslacht en vernietigd om de export te beschermen. Het gaat niet meer om de dieren, maar om de winstmarges en de subsidies. Een dankdag voor de oogst lijkt daarom uit de tijd. Dit gevoel is zo overheersend dat zelfs in christelijke dagbladen vandaag wel aandacht wordt gevraagd voor het thema ,,danken'' (bijvoorbeeld voor allerlei christelijk werk) maar dat een speciaal woord over de oogst soms geheel ontbreekt! En toch, gemeente, komen we hier vanavond, werkelijk bijeen voor een dankdag voor het gewas. D?t is het doel. En dat moet het in deze moderne tijd ook blijven. Misschien nog wel nadrukkelijker dan vroeger. Als een herinnering, opdat we niet vergeten waarvoor we bidden en danken zullen op aarde: voor ons dagelijks brood! * De Schrift leert ons over het gewas van de aarde en over de dieren op de boerderij anders spreken dan vandaag vaak de gewoonte is. De bijbel noemt landbouw en veeteelt niet ??n van de productietakken van de economie, maar ze leert ons beseffen dat landbouw en veeteelt de vloer zijn voor al het andere, de bodem voor alles wat verder wordt opgebouwd aan fabrieken, kantoren en vliegvelden. Uit de aarde leeft ieder mens, ook de boer zelf. Zonder de opbrengst van de aarde stort alles in. Dat kun je niet zeggen van de plasticindustrie of de chips-fabricage of de mobiele telefoons of het meubilair. Dat kun je alleen zeggen van aarde en voedsel. D? bron waaruit onze HERE God de mensheid voedt, ook in de 21ste eeuw, is de aarde van zand en klei en het water, zoet in de meren, zout in de zee. We lezen in Psalm 104 dat het vee leeft doordat de HERE uit de aarde het gras doet groeien. En daar mag u de mais dan wel aan toevoegen vandaag. Maar ook die komt uit de aarde omhoog. En Psalm 104 zegt dat de mens leeft doordat de HERE uit de ??rde brood doet voortkomen en wijn en olie. De HERE gebruikt voor het menselijk leven en samenleven ook de fabrieken en de kantoren, maar ten laatste doet Hij ons brood altijd nog uit de aarde komen. Ons voedsel wordt niet gemaakt in laboratoria, al houden die zich er intensief mee bezig. Ons eten komt niet op in de logistieke bedrijven vanwaar de bevoorradingswagens uitrijden naar de winkels. Alles in laboratoria en bedrijven werkt alleen omdat er ergens daarbuiten een begin is waaraan men kan voortwerken. Landbouw en visserij, rijst en tarwe en vis en aardappelen zijn de hartslagader van al het andere. De moderne economie wil zijn modellen daar niet op baseren. In de planmodellen voor de komende jaren wordt het weer (met als gevolg oogst en misoogst) niet of zeer zelden als factor van onzekerheid en afhankelijkheid genoemd. Verondersteld wordt dat dit alles er wel weer zal zijn en vanuit die veronderstelling worden dan de jarenplannen gemaakt. In de troonrede wordt veel opgesomd, maar de afhankelijkheid van zon en regen, van oogst en misoogst, heeft daarin geen plaats. Toch leeft heel Nederland bij brood uit de aarde en dus bij het goede oogstweer. Iets dat niemand kan be?nvloeden of maken! [3] Het is G?d die het gewas doet ontspruiten ter bewerking door de mens. Je kunt een weiland klaarmaken, je kunt kunstmest strooien, je kunt prima grassoorten kweken, maar het is G?d die zorgt dat het gras niet verdroogt door droogte en dat het niet door overmatige regen verrot op het land. Het
Copyright 2007 ? www.vanbruggenpreken.nl
Pagina
2 of 5
is G?d die zorgt dat de tarwe ook werkelijk opschiet en dat de rijst omhoog komt uit het water van de bevloeide rijstvelden. Hij zorgt voor de blaadjes van de theeplant en voor de koffiebonen aan de plant. Hij zorgt voor de bloesem van de fruitboom, voor de appels en de kiwi's. Het is God die de miljoenen mogelijkheden van planten- en dieren vernietigende bacteri?n en ziekten in de toom houdt, zodat er maar zo nu en dan plagen en rampen zijn. * Het is de m?ns die alles wat God doet groeien en spaarde, bewerkt en veredelt en combineert. Soms herken je in het eindproduct nauwelijks het grondproduct. Er zijn soms heel lange lijnen van de akker en het veld en de boomgaard en de visvelden naar ons bord. Toch is alles op ons bord afkomstig uit de aarde. Uit die bruine of zwarte of rode aarde, waarvan de dagjesmensen zeggen: ,,Wat is het hier vies, je kunt hier niet eens op de grond zitten??. Uit die grond waar je met laarzen op moet lopen, voedt God mens en dier, dorp en stad, boer en ondernemer, arm en rijk, miljoenenen miljoenenvoudig. [4] Zou er nog ??n fabriek in Dordrecht draaien of ??n logistiek bedrijf bij Zeewolde werken, wanneer God deze zomer op aarde eens geen enkel gewas had doen uitspruiten? Wat zou het doodstil zijn op het industrieterrein en op de A12 en de A1 !! Wat zouden de parkeerterreinen bij Ikea leeg zijn! Daarom is het goed dat wij als christenen weer leren dat je als mens moet danken voor het gewas van het veld en de opbrengst van de zee. U weet zelf het beste hoe de zomer was in dit jaar. Droog of juist nat. U weet hoe soepel het liep met de oogst of juist hoe spannend het was. Maar hoe dit jaar ook is verlopen, op dit moment luistert u naar deze preek. U bent niet hongerig op zoek naar voedsel. U hebt gegeten en gedronken en zo zit u nu in de kerk. Dat is toch een wonder van Gods zorg! Het past Nederland om te danken. Ons volk doet dat als volk niet. Het snelt over de vierbaans en discussi?ert over de regeringsplannen, maar het vergeet wat God gedaan heeft op de velden en hoe Hij zon en regen regeerde. Omdat mensen dit vergeten, gaan ze ook zo zorgeloos en oneerbiedig over Hem praten. Mensen durven zelfs te zeggen dat God uit onze samenleving is verdwenen. Alsof zijn werk niet op alle akkers en in alle weilanden langs onze snelwegen te zien is geweest deze zomer! Er is nog niet zo lang geleden een tijd geweest dat er in delen van Nederland geen koe te zien was in de weiden: even liet de HERE voelen hoe het ??k kan. Maar is er een dankstond geweest in Den Haag toen de tijd aanbrak dat na de MKZ-crisis de weilanden weer vol koeien waren? Het is diep en diep beschamend hoe God miskend wordt in ons land. Niet Hij is verdwenen, maar bij de mensen is elk gevoel van afhankelijkheid en dankbaarheid uitgeblust. Dorpen veranderen en dorpskerken worden gesloten. In de meeste dorpen luidt geen klok meer op dankdag. En dan lijkt het alsof het afgelopen is met God in Nederland, in Jorwerd bijvoorbeeld. Maar de akkers liggen er nog. En de weilanden groeiden in stilte door. Waarom wil ons volk daar niet bij stilstaan, ook als veel klokken zwijgen? Spreekt de akker niet luid genoeg? En het schip dat komt aanvaren met de nieuwe haring? Waaraan verdienen wij het dat er gewassen groeiden en dat er fruit rijpte en dat de vissen zich vermenigvuldigden in de zee? Hebben wij als volk daarom gevraagd? Hebben de Nederlanders daar naar uitgezien? Of behandelen de mensen hun Schepper als een slaaf, die goed is voor het werk maar die niet eens gezien wordt? Ons past als christenen een moment van verootmoediging binnen ons volk en van voorbede voor deze natie. * En laten we dan zelf wel een voorbeeld zijn van dankbare mensen. Mensen die danken voor hun brood. Doe je dat op school? Doet u dat in de kantine? Misschien zeggen de mensen, ook christenen: waarom doe je dat? Laat uw antwoord kort zijn: ,,Ik zou nog geen graankorrel kunnen
Copyright 2007 ? www.vanbruggenpreken.nl
Pagina
3 of 5
laten groeien en kijk nou eens hoeveel er in mijn brood zitten vandaag!'' Ik noem hier een concreet voorbeeld van danken voor je lunchpakket en ik doe dat in het verlengde van de tekst. De bijbel vraagt niet van ons dat we danken voor de miljoenen tonnen rijst en of de totale visquota of de volle silo's. De tekst heeft het niet over het eerste product, maar over dat wat daaruit gemaakt is. Niet de druiven, maar de wijn. Niet tarwe en rogge maar wat eruit gebakken is: brood. Niet de olijven zoals ze gegroeid zijn, maar de olie die eruit geperst is. De tekst heeft het over het boodschappenlijstje van de joodse huismoeder: brood, olie en wijn. Ieder huishouden had dat nodig. En van die primaire levensbehoeften zegt de psalm: dat deed de HERE uit de aarde voortkomen! Wanneer je je winkelwagentje kon volladen met wat je nodig hebt om een warme maaltijd te koken en om de broodmaaltijd te verzorgen, dan is het God die uit de aarde het winkelwagentje vult bij de supermarkt. Er is ??n lijn van de zwarte grond naar het volle wagentje en naar alle produkten die op de band naar de kassi?re schuiven om afgerekend te worden. Wanneer je daarop staat te wachten, dat ze je boodschappen scant en doorschuift, denk dan eens even terug aan die regenachtige middag boven de ingezaaide akker, aan die brandende zon boven het rijstveld, aan die kuitschietende zalm op zijn geboortegronden. GOD gaf regen en zon, wasdom en groei, wijsheid en vrucht. En zo draait de band maar door bij de kassa! [5] * Vanavond komen we daarvoor danken. Want wat is ons leven afhankelijk van die gewone wekelijkse boodschappen. Door die artikelen uit de supermarkt en van de bakker en van de kruidenier op de hoek, zijn we wat en kunnen we grote verhalen vertellen over ons werk en onze plannen enzovoorts. Bij het glas wijn voelt de oosterling zich lekker en wordt het gezellig in het gezin. Door de olie glanzen de droogverbrande gezichten en is het prettig om te kijken naar de soepele huid. En door het brood voelt de man zich stevig voor het werk in de timmermanswerkplaats. Hij kan er weer tegen. Door wat de HERE geeft uit de aarde w?rdt het wat met ons mensenleven. Het wordt gezellig onder koffietijd. er wordt gepraat en gelachen bij de koffie-automaat. Olie is vandaag zeep en alle cosmetische producten. Mensen worden schoon en verzorgd, zien er uit om bewonderd te worden. Mensen voelen zich opgefrist. Plezierig. Dankzij de producten van diezelfde aarde waaruit wij ook zelf genomen zijn. Zo kunnen mensen gaan paraderen in de Ster-reclamebeelden. Het lijkt heel wat: al die gezonde mannen en vrouwen en kinderen, blozend en glanzend, gevoed en gezalfd. Maar hoe is dat allemaal mogelijk? Alleen maar doordat God ons de ,,kleine'' dingen uit de aarde geeft: een broodje, een paar aardappels, een glas melk, een doos waspoeder. * Wat zijn wij zonder deze dingen? Broze mensjes van niets. In de vertaling van de bijbel valt het niet op, maar in het Hebreeuws wordt in vers 15 voor ,,mens'' een ander woord gebruikt dan in vers 14. In vers 15 staat een opvallend woord dat betekent: ,,mensje, zwakke mens!'' Dit woordgebruik doet ons voelen dat we heel zwakjes zouden achterblijven zonder de dingen uit de aarde. Dat is ook zo. Oorlogssituaties leren ons dat wel. In de tweede wereldoorlog misten de mensen vooral het brood en de tabak en de zeep. Mensen vergrauwden, vermagerden. Het leek niets meer!
Copyright 2007 ? www.vanbruggenpreken.nl
Pagina
4 of 5
En dat is ook vandaag zo in oorlogsgebieden. In de vluchtelingenkampen komen de mensen aan op een vaak onwaardige, onmenselijke wijze. Hun glans en eer is ze afgenomen. Hoopjes mens blijven er dan over. En nu mag u straks naar huis gaan en koffie of thee zetten. En u hebt tandpasta en doucheschuim en frisdrank en wijn. En morgenvroeg is er melk, vol, mager of halfvol. U kunt nog kiezen ook in Nederland. Het lijkt zo gewoon. Maar het zijn allemaal kleine wondertjes. Waard om de handen voor te vouwen: ,,Heer, u doet uit de aarde dit alles voortkomen, dank u voor brood en melk, voor zeep en olie, voor wijn en vreugde''. [6] * Laten we soms eens even stilstaan wanneer we met vele Nederlanders die volle supermarkten binnenlopen: waarom hangt er geen dankzegging in de hal waar we de winkelwagentjes pakken? Waarom zijn alle merken er en alle mensen, maar waarom lijkt het wel alsof God er niet is? Hij ?s er wel: zijn handen vullen de schappen uit zwarte en grijze aarde, onzichtbaar en almachtig. En mensen grijpen, vullen hun wagen, rekenen af, en eten en drinken alsof het zomaar van ons zou zijn, alsof er geen wonderen zijn. Broeders en zusters, maak weer dankmomenten in het alledaagse leven. En laten wij vanavond samen de Schepper en onze Vader eerbiedig en beschaamd bedanken. Mensjes voor God. Mensen d??r God. We eindigen met de psalm: ,,Ik zal de HERE zingen zolang ik leef, ik zal mijn God psalmzingen zolang ik ben; moge mijn overdenking Hem behagen. Ik zal mij in de HERE verheugen!''
AMEN [7]
LEESTIP VOOR PREEKVOORLEZERS: In een dankdagdienst gaat het om het DANKGEBED. De preek bereidt voor op dit gebed. In deze preek ligt het accent op de oogst: het ligt voor de hand dat ook het dankgebed getoonzet wordt vanuit deze inhoud van de preek. Elementen voor de voorbereiding van dat gebed zijn in de preek te vinden.
Copyright 2007 ? www.vanbruggenpreken.nl
Pagina
5 of 5
